Hieronymi Cardani ... De rerum varietate, libri XVII

811쪽

46 RIRUM VARIETATE, Disi abis. Hunc igitur per medium oppositis foraminibus

ita is stitues, ut inter sedile o sphaera axe utrius perforas mina trabeunt c, quiescat:demu eade magmitudine qum φ aaliss circulos conficies, Suisos primo in aso partes a mea

dio Nessus foramina gradus p o , quater signabis, ita ut inistium numerorum sit in irecto ac modibalis ipsius sphae, ne nus autem semper ad polos: deinde habeas altitudinem poli isam aurilio pluat spheri, diligentersi tam, atque eam detrahe de secrendum numerum qui remanseurit,pones distantium secundi circuli a medio primi: adiun,

ges igitur ipsos simul sub ea forma, erit φ bie secundus cir

cuius orreton tuae regionit: collocatis igitur his cum sphae, ra,per punctia fectionis in , quatuor reliquos circuloria diligenter deduces, ut in fies coniungantur sectionibue meridiani o ori ontis, ais ut inuicem aequali sint magnia tuci ine luidanis aequinoctialis circulum in sphaera descriplum indus decun partes exactissime aequales: fit e pars interior circulorwm acuta, ais in lineam terminata,velutimsee circulis ieium est: latitudo omnibus eudem, sed crus itudo d)fferens: nam meridiani digitalis sit, caetero αν- omnium ut granis umenti: holus etiam meridianus numeris,diuisionibus scatebit, reliqui autem pura ac leni earunt, stuperficie ultimo tandem hac sex circulorum congearie diligenter sphaerae aptata, meridianum ex ima sui parate sedili copulabis in medio, ut a ponderibus sphaera cir,

eundusia, congeries illa neque moueatur, neque nutet, nesque inaeqNaliter appropinqueti atque ita opus admirabile,

modico dispendio consu abis: emnis in ipso sex circuli immobiles extra spbarum, quorum terfectiones dicentur poli circuli uerticalis in sphaera autem erunt quatuor circub,uidelicti asamocinalis tu tres circuli Rodiacum perficia

812쪽

L I B E R. X I P. I renitet, I gratuor poli, quorum duo dicuntur mundi ,super quos sphara reuoluitur, polus autem circuli verticalis trafra polum mnndi, exparte septentrionis erit, per totgraadus o misma quot polus mundi super tuum eleuatur oriuvntem: Eth duo poli eclipticae erunt: reliqui autem circuid, qui inperfιiendo Obaram fuerant necessariti oblisera buntur. VAshuius inseruuentis, utpro quolibet insamento ten poris, nullos labore,scias quis gratarasce dat eclipticae decimas bara, quae figura octaui coeli ortas tu qνα occidat, qua calum mediet, quae in imo fita fit,i. nitia duodecae, domorim, stellae omnes fixa in qua domo,

rum divisione constituuntur, cum θ gradu iterum occludant, aut coeli med iura possideant, in planetae cum qna

fellarim in longitudine patinuntur, crirn qua etiam earum figuram perficiant equururiam, ortus praeterea ta occaasus matutini,vespertimque, directi iones etiam annorura, mensium, ac dierum, nullo negotio ac mirabili artificio,

pleraqu6 alia scitu valde digna comprehenduntur illud autem ammaduertim oportet quod signiferum mobilem

scires a phinae tenaciter haerentem, uti litur huius is, si inentio exaetior, diuturm Orferet,nam sic ag 3 oo fere annos pertiraret: quidam etiam orietontem cum relia

quis quatuor circulis ita meridiano lasertim, ut ijso immoro reliquos ad quamcunt uelis poli altitudinem statuaque omnibus regionibus instrumentum aequaliter inferuiat: id ego laudo, modo circuli quatuor reliqui qui duodecim do, mos distinguunt, ea ratione conectantur, ut dilatari o confris i possint eodum,ut ad quamcuns poli altitudine oriae ontem depresseris aut elevaveri fas tibi sit requinoctiale, per illorum positionem in duodecim aequales partes ad una

illem dicti inguer ne principali fines roreris.

scripsi

813쪽

7 8 DE RERUM VARIE ΤΑ ΤΕ Iab s- Descripsit etiam Ptolemaeus instrumentum armillaru, cap. . quo possem: sim itudines dis latitudines; ellarum ime,nir nullo negotio, mira artifico elegantia: quod nos,ut ab

Armillae . ipso diligenter descriptum, ei qui meteoroscopi curius mentionem in libris de Subtilitate fecisus non ignoraurit,intellectu haud dificile Planisphae- Inter agmiranda artis studia planusphaerium etiam dinum. hi videtur esse agnumerandum , sed cum de eius structura utilitates dii Aius pertractauerit uir egregius nostrae te: pestatis Iohannes Mophlerius Germanus , frustra bic aut alibi pertractandi de eo fuerit

Instrumen- Insistimetuo uero disserentiarum, seu ascensenum,ta diriges. fue dirigens: Aeneam tabulam aut ex aurichalco aqualis crassitudinis leuem est exaEδὲ rotundam, cuius dimetiens fit Vide instru duorum passuum H di idio, crassitudo unius digiti, duo, menta hoe bus circulissatis propinquis in ambitu diui ιs, in partes a. sgno F quas termissesexcentas ita ut imgulae decem uni perfianotatum. ciant gradum: indepos ascriptos numeros duas lineasse in centro ad rectos angulos intiicem secates ducito, ei quae a superiore ad inferiorem tendit, quae uocabitur meridia.

na linea, insuperiore parte adscribe meridies, in inferiore

septentrio a Letia alterias timeae oriens, a dextra occidens:

Posse regula posita super pundium occidentis in circulo istiteriore, o extensa super pune tum declinationis maxime, seu distantem partibus CCXXXV. quaesunt gradus XXIII eum dimidio, obseruabimur pundium ira quo diuidit line, am meridiei, o super centro communi iuxta distantiam it,lius puncti describemus aequinodist circulum. Quem ruri 1bsui ΜΜΜD C partes diuidemus, numerox π puncta non ut prius caelando, sed cum atramento scibendo ut peris

adla opere deleri possint. Superint uero armillam psipered,

814쪽

LIBER XII.

ὸre,ut insitamentum commod ferri possit. Inuenies prora terea punctim in aequinocti circulo dii antem a linea ori esentis uesusseptentrionem, quanta est eleuatio poli regisanis tua: ueluti Μegiolani CCC CXLIII partisi erit, o sunt paἱus XLIV cum tertia ferna per bsic igitu unctim , erpunctum occidentis in aequm octiali ducta regul ubi secaubit meridiei lineam,ibi punct-hes. Et hoc erit cominusnis intersessio orietontista meridiani, quae erit infra cenatrum. Russas asy:mpta eadem eleuatic ne is circulo apria

nocti, ab occidente meridiem uersus, ta erit punct- ' ros ri oppositim, regulasuper ipsum . pundi m occidentis in aequinoctu circulo deducia, obseruab us p tam tibi secat meridiei lineam, quod erit in superiore parte ultra circulis exteriorem ideb meridiei lineam producere oporteabit. Sumpto ergo medio inter haec duo puncta in meridia. na linea irruenta, aciemus centrum, est per punctum interesession s orletontis cir meridiani describemus ipsum ori nrem regi oms,ducendo partes circuli donec occurrat utrinaque circulo marginis interiori. His peractis, pro reliquisoamnibus circulis postionuo assume puncta aequaliter distaria,mfra orientis lineam supra occidentis,uel supra oria entis linea, er infra occidentis in aequissest, circulo, cst duc per ea ex communem meridiam, orietontisfectionem portiones circulorum , qtiua semper talia tria puncta triangualum escient, cuilibet triangulo potesὲ circumscribi cire ius,ut Euclides docet. Ergo habes positionis circulas, erpro exemplo duos tantum ultra oriuntem descrio, ut ex illi, reliquos describere posses. His in matre consit tutis tabellam alia ex eodem metalis, ae galem a leuem, tenMiorems adeo, ut pota in matre cuius umbuz per tertiam digiti parte prominet, ad unguem limbum,

816쪽

7SO DE LERUM VARIETAT g, Mum, ultitudine postit coaequare, misteriore Hrculo coaptari, rianas rotunda esse debet, o in centro matris firmiter affigi ita tamen ut circina uolui possit. Cuius caussu ipsi reti ennecti debet cla tuus, quo commode circum ad possit. Describemus etiam in reti ita enim vocamus hunc secundam tabcilam ) circulum ad unguem aequulem aequi, nocti, cireulo in matre descripto, quo dilexio huc ipsum cae, labimus, ut in matre limbum cusuis diui senibus ac numearis orietontem a circulos positionis Inde aequinocti, circu, tum duabus rectis ad rectum angulum in centro dicti ingue, mus, diuidentes illum ut limbi in partes 36oo. e quibus album es α 3 ; aseptentrione Orientem uersut in eodem ciracido, ta ibi posta regula ta super punctum sccidentis elusedem circuli punctum figes, ubi secat lineum meridiei infra centri . Inde sumpto medio inter hoc punctum, o punicium retis in linea meridiei supremum, describes per uitrumque ecbpticam. pae, rite egistri, a Iinoctialemfe, bit, ubi etiam a linea recta ori intis o occi testis di, uiditur. Post haec est ipsa in totidem parier, quot aequinoct* ciraculus, sed non interje aequales, tier sim bac ratione, diuidet da est. Numerabis ab oriente uestis meridiem partes C Gx v maximae decitnationis in aequinocti, c lacido, e super id punctum sectionem aequinocti' cum eclipticu occidentalem extende regMlam,C tibi secabit meridiea 'ineum, conptiines punctum quod uocant polism fe tenmonalem. ni per singulas igitur partes aequinocti, circuli, punctύposita regula, ubi ferabit eclipticam, ibi eundem numerum

confii: Mes. Et i poctata Derit regula super mittium Tauri aesqis. Ab circuli na1n o signe duodecim a sectione leua aes quinocti, circuli a cccipticut incipiento ascribere oporter ubi eclis

818쪽

L I B E P. XII. 7 iubi ecthlicam secabis,erat mi iti Tauri a ubi ex sexta parite, I minutis Xum,gratia exempli, aequinocti, circuli eius de ligni, ibi e regione in ecliptica adscribere oportebit graedusse a minuta VIII Tauri. Pro latitudine autem fixarum cst erraticarum, auxilio tabularum, aut solido pharae uti conuenit, ut exacte rem assequaris. Si tamen auxilio bulas instrumenti Meuns uti uelis, hoe modo ager: longitudinem stellae, seu uerum Laecis in ecliptica inuenies r ex eo in centrum aequino Ad circuli deduces lineam. non caelando , sed utrumento describendo. Declinationis autem gradus, ais minuta, si borea. bs fuerit, computa a linea meridiei in aequinoe iij circulo ae Uus orientem: s meridiana, ab eadem linea uersus occi dentem: πfuperimposta regula super punctium ubi finitur decimatio, a super pudium aequinoctii, circuli tibi fecuturu linea occidentis, obserua punctum ubi regula lineam mea ridiei ferat. Per id punctum ex centro aequinocti, circuli circulum ducito, er ubi secabit lineam prius ex eodem centro ad locum stellae in eclipticam si fiam ibi deletis circulo CT linea redis,ascribes locum hielitaec si fua latitudine. Quo, Vide fletu:

rum omni causa, sequentem figuram exaraui. hoc signo Omnibus itas perfectis, tit circuli positionu π orieton nota

in matre perspici possint, quicquid non caelatum est, in reti

excinde: tilium relinquens circulis duobus in eo descriptis, tum duabus rediis lineis ipsum diuidentibus, quantum ad firmitatem operis est numeros ac ligna, tum diuisones nominas stellarum, ac loca si eas adjcere libet adscriben, dis fuerit necessarium. Animaduertendum quod hoc instrumentum, quod ad fellai latitudinem habentes, non potest esse exadiu: quia Dbiri m non ni nnilia lineae ratione qua hic esse ectiaptica

819쪽

7 2 DE RERUM VARIETAΤxplica,ad planum traduci potest, ut alias demonstravimus. Et haec fuit causa quod Stinermus plures ponit m sis, sed nullus plan satisfacit: quia ut dixi up orimari licet,

transferre exacte non licet: aliter Ptolemaeus defcc Jet in describendo orbe alias enim a nobis demonstra si est ne uel

modicam sphaerae sitiperficiem hic in plano describi posse, ut

rect sit ut o distantia partium obseruetur. Nos etiam II bwm non in M DR sed 'olsini in CCCLX partesdiusi,mtis, inutilem curam fugientes, cum non descripserimus in,

strumentum ipsum, sed exemplum condendi illud: ut φ ita etiam nes αρκmo fila, nes eclipticae ambitu, nisi per signa est quinos partium distributiones. Quod si libeat etiam cumstrumento in CCCLX partes foliἰm diuiso, dirigere lice, bit quidem abfp errore sensibili, licet non tam exacte. Suames enium diserentiam graduu eorund m, sed propinqui

rim, P rursus uno addito, o harwm d jerentiarum Ξ ,erentiae partem sume, fecundum multitia Anem minutorum

qui supersunt ultra disserentiam graduu primo asprumptoarism, eam adde differentiae primae. Sed iam bis relictis, ad magis communia transeamlis: Colaba lia quaeri mi olet ancolumbam ligneam qualem Archyamsne auolas. Turentinum ex Gellio alibi narrauimus abri albe, facere liceat scilicet quae sponte volet, ubi tamen qui uerit mmota maneatfNam imagines statuas. ambulantersuper mensam,rotarim abditarum ut, aliquoties uidimus. Volantem etiam axem, sed tum insitam . perse, nondum. Ergo quase sponte eleuet, uix fieri potest: quo viam firma oportet esse νψ ncula, quae moueant: ais ideo grauiora, quam ut agi proprijs possint uiribus. Mota uerb ab initio edi impulsi, o maxime uento flante secundo, ob alarum magnitudinem c uim rotata quae illas agat,nihil prohibet Conueniat igitur leuit az

820쪽

t I n E R. Y I I. 7 3 leuitas eorporis, alarim magnitudo robur rotarum, tot uellenti auxilii me quod ex anseres, O grauiores aues non negligunt, ut columba e set ceris ordine,inceris auatem ignis ut, que; nadmotam oe lampades.Sic exum c spontese elavabit, o alas mouebit, sed statim desinet, quoamam ignisngn manet: materiam citra pondus, suppe. Ature non licet. Ais haec in aere. Insolo autem solidos ac leui, ubi ad Currus qui punctuin redigit in pondus t leuissima. Ob id etiamsuper re inuenti. glaciem pondera facile ducuntur,ut apud Sueuos: Germanorum. biclusus es uehi a cane. Sed cum nassiens puncto facile caderet, quatuor pundiis uehiculum tangat terrum oportet mam ctim sex bini partes corpora,Drsum quo graue ψt,cadere non potest,nes deorsu n obnitente solo: δει igitur dextra Leuas er ante, ac retro fusi eatur,cEtrario cotrarium prohibente, in nullam partem cadere poterit. At sis lineretur axibus totidem, propter impedimenta distraaberentur er frangerentur: rotundrum uero in puncto plasnum tangit solum,ut ab Euclide gemonstratum est, faucillime uertitur circa axem: ob haec igitur currus cum quaatuor rotis, ad uehenda pondera conrodissime inuenti sunt. At φ iuxta horum rationem, facilkores construere licebιtraba erecta sustinentibus hi inde funibus super chabbeo,

praeacuto axe trabere conMeniet.

Est etiam ratio horologiorum, te ptiduere ad hanc diem Horologii

non ultra horum deduAta: ad minutiores tamen partes es e pulueretiam redacta: cum diurna tot rotis confient , ut annuum horarum uicensum costituere artificibus naecesse sit: nec hoc satis, nam ginti qua- ut horologiorum , ita nostri iamini esse uolant, cir interim taor. horario curemus: ita duo eximitur, dum rota aptatur, ta