장음표시 사용
121쪽
tu aliud significat, quam ideam duorum, cum bis sumitur, signi aνι comise quatuor et quod verum
esset , etiamsi nihil creatum exsisteret , praeter unam tantum intelligentiam. Item hoc a Rioma, totum est maias sua porte , hoe tantum significate quantitas maior est quantitas maior, non minor r seu alio modo et talis idea est talis idea , non alia . Sunt igitur tantum veritates internae r neutrum est veritas externa , quae ostendat, iudicium nostrum esse conforme objecto externo et quod primarum veritatum
Sed negamus docto homini interpretationem utriusque axiomatis r contendimusque utrumque tam esse conforme obiecto externo , quam reliquae primae veritates . Nam utrumque axioma est perinspicuum , ex nullo clariori probatur , ah omnibus sanae mentis admittitur. Sunt igitur primae vertitates , non eo quidem sensu , ut exsistentiam praesentem objectorum necessario accusent ; sed eo sensu, ut ex obiectis externis prosectae sint, ct eum iis eonsentiant, ae saltim exsistentiam praeteritam
Nos enim non habemus ideam totius O partir. maIoris ct minoris, duorum ct quatuor , nisi per sensus. Quod qui negant, doceant, amabo , qua via ideas ejusti, odi habuere nisi per sensus t num
quam, nisi fallor , docebunt. Nam quis nescit, suum corpus maius esse sua manu quis ignorat, manum esse corporis partem 2 quis item nescit, duos digitos unius manus esse numero pares duo hus digitis alterius et omnesque quatuor facere Haec vel cum lacte homines addiscunt: cumque postea nomina to-
122쪽
L.IBER TsRTIus. g tius & partis , maioris S minoris , duorum Sequatuor cognoverint, propositiones illas generales formant , quae ideo verae sunt , quia ab ipsa evide tia objecti externi proseiscuntur cum eo con sentiunt. Tolle senius externos , profecto numquam tales ideas elicies. Non enim illi , qui ab incunabulis visu caruere , aliquod non dico problema , aut theorema Mathematicum , sed ne axioma quidem ullum excogitare potuere, tametsi auditu plurimum valuere. .
Deinde tale judicium , duo duo sunt quatuor, tam est consorine obiecto externo , quam illud aliud, quod Bumerius admittit, junt alii homines praeter me . Qui enim istud illo vel evidentius est, vel magis ab omnibus admissum Interroga singulos homines, an hoc ultimum clarius &uertius illo sit, ct plane cognosces, utrumque eadem certitudine ab omnibus amplexari. Interroga rursum , an quatuor fit reapse quantitas maior quam
rem . Quid amplius quaerimus ut dicamus, utrumque sensu communi haberi, esseque primam veritatem rQuid Z quod homines, eum proserunt eiusmodi propositiones , non de vocabulis, aut ideis loquuntur, sed de rebus pereas significatis . Neque enim cum primum axioma proferunt, significare hoc volunt es id Aliquot problemata , aut theoremata Geometriea Deiliora , si figurae Ilanea, v. g. fiant, totis cognosci posse, non nego: sed quam inperfecto H Iis notitia , Deile intelligi potest . Nam q*ρ
123쪽
ΦeI .idi , constituant vel na merum , vel quanι ratem maiorem , quam duo tantum et quam maiorem quantitatem significamus vocabulo quatuor. Id ipsum de reliquis axiomatis est dicendum Nam ideo enuntio maius sua parte , quia oculis hausi , quantitatem maiorem eontinere mi norem , non contra . Similiter ideo mihi persuadeo,
knpossibile esse ut eadem res sima ι ' , , non fit,
quia, cum oculis acceperim , rem , qua exsisti, exhia flere, nec umquam dum exsistit non exsistere ς icei reo cum id ipsum in memoriam revoco , consideroque, tale quid necessario evenire debere ; facio judicium , quod est omnino consorme objecto externo , etiamsi obiecto cuicumque interno, ut sunt ideae, iudicia, ceteraque . aptari possit. Itaque certum est ejusmodi axiomata Metaphysica Veritates etiam
aiunt, Diomum Alexandrinum a puero exeum M Geometria excelluisse , ut inter eaecos concedo . Md. quater progressus in Geometria facere potuerit eacus homo , qui numquam figuras Mathematiear
midisset, judieent ii , qui in hae sesentia .ersati
sunt: mibi sane nos At verisimile . merito igitur Φiri docti rident IIacobum Sernonilium, hominem,
ceteroqui in Mathematieis do Aissimum,qui cacos Maothematicam docere voluit, Iibro Gallice inseripto.:. Letire contenant Ia mani e re d'apprendre les Mathematiques auκ aveugies: qua exstat in eelebri illa
Epbemeride inscripta , Journal des Savans r68s. die i9. Noventhr. In qua bonus. Bernonilius se alia quasdo dormitasse , viris emunita naris ostendit.
124쪽
'Lraga Ta Retrus. ιρ externas demonstrare : ideoque pro primis Veritatibus habenda esse: quamvis talia axiomata condi possint, quae sint tantum veritates internae . s Q Quod idem de veritatibus Mathematicis dicendum esse videtur. Nam etiamsi linea , c , tri onum , globus , ut ea considerant Mathematici nulla sint , nec fortasse fuerint; tamen cum ex rebus corporeis hae ideae complexae sumtae sint; atque, quae de iis disputant Mathematici , corporibus ipsis reapse conveniant; propterea veritateSMathematicae non sunt tantum veritates internae , sed etiam externae, quae proprietates figurarum, . cmagnitudinum, quae in hoc mundo exsistunt, reapse de ilion strant. Secus Mathematica ipsa esset cumulus somniorum, Sc rerum inanium. ac inutiliun ,
quae Physicae disciplinae opitulari non possent quod profecto salsum est; cum videamus ex Mathemati- ea ci hiplina , quam simpliedin vocant, non modo reliquas ejusdem partes, quam vocant Mathema
ticam mixtam , etiam eam , quam nominant
Phis an , adeo inlustrari, ut sine Mathematicae auxilio muta , ct caeca sit. Nam quod ait Cl. Fufferius, primum illud axioma esse verum , etiamsi nihil in Mundo esse praeter unam intelligentiam , falsum est , si hoc vult dicer 'r esse verum etiamsi nulla umquam res creata ex', e it praeter unieam intelligentiam. Nam talicissi singularis illa intelligentia ideas duorum , Scquatuor non habuisset. Quod si hoc modo significare vult: etiamsi omnes res ἐπ praesentia destruan-.
, s C. totum est aequale omnibus suis partibus Sc.
125쪽
so D s REM ET APRYsICAtur , reIιcta una intelligentἰa; adhue axἰoma verum esse , non abnuo: sed ex hoe nou sequitur, praedictum axioma in hoc rerum statu non esse veritatem externam . Nam posita rerum omnium destructione , adhuc notiones omnes , quae sensibus comparantur, verae essent: quia cum tales ideae ex corporibus externis prosectae fuerint, ad tempus resereban ur , in quo corpora exsistebant: ideoque
iudicia vera essent. Quod ipsum de illo iudicio , sunt
alii homines praeter me , quod ille primam veritatem esse ait, eo casu dicendum esset . At enim, urgebit, haec iudicia non faciunt, ut obiecta exsistant. Fateor i sed nec iudicia haec , corpus album non est atrum , Ba los non est Nini - .e , ceteraque generis eiusmodi faciunt, ut obiecta reapse exsistant. Tamen sunt veritate S externae, hoc nomine , quod ex ipsis rebus externis profici- .scuntur, S cum ipsis conveniunt. Igitur & illa. I i J.
LU Ratio Loelii Ioeo laudato , ct rursum cap.XI. g. i. non timit, quod .ult G. Easperius. Probat quidem ideam , quam habeo rei externa, non inferre rei exsistentiam e sed non prebat, ejusmodi ideam a eorpore externo non esse profectam . Nam , ut eodem exemplo Loelii a par, imago Petri ex vero expressa non probat Petrum exsistere ς probat tamen, Petrum exstitisse . Ergo etiam ἐdea rei externa , quae sensus in praesenti non pulsat, probat saltim exsilientiam praeteritam . me magis quod Loelius ibi ἔ. ii. probat exsistentiam rerum praeteriti umauxilio memoriae . Et nisi prἰmum Ioeam Loelii ex
his duobus ultimis exposuerimus, haud scio an ipse sibi eonstet.
126쪽
m Πι , qua eapite m. Iru. hujus librydἰximur de rerum evidentia , plane congequitπr,uor plurimas veritates edi sensibus externis , allo rum testimonici comparare et nam qua recta ratione consant, ex iis , quae per sensus oeeepimus ad hane classem pertinet hominum testimonium , quos vel visu , vel auditu habetur J pr ebeantur . de iis hae loeo iterum disputandum , non ut esciamus tantum , veritatem tali praesidio adtingi posse , quod supra demonstravimus ; sed ut patefaciamus , quo casu primas veritates sensuum praesidio venari possimus.
CAPUT VI. Demonstratur prἰmas veritater a squar sensibus ' pere Lysisse Corporum exsistentiam sensibus externis percipi
evidens est, idque nos supra cum argumenta Scepticorum diluissemus, planum secimus, ct rationibus confirmavimus. Examinandum nunc est, an semper verum ipsi ostendant , an aliter e S antales cognitiones signant , quae prima veritatervocari possint. r. Principio certum est , sensus externos non exhibere figuram insensilem & externam corporum et id est non ostendere , qualis sit textura illa superficiei corporum , ex qua unum corpus album salterum viride, alterum atrum apparet. 2. Nec
127쪽
DE RE M aTA pHYsICA etiam exhibent contextum, & complexionem interiorem particularum corporis , quae diversas naturas facit: id est , ex qua oritur quod tametsi omnium corporum materia est similis naturae , tamen aliud corpus est ferrum , aliud lignum , aliud caro . Nec itidem ostendunt interiores mutationes , quae in corporibus plerisque e Ueniunt. e. g. Pomum indesinenter alio & alio modo se habet , don o ta indem flacescat & corrumpaturr hae tamen intensiles mutationes nullo sensu externo percipi possunt , nisi ex longo intervallo. 4. Postremo
non repraesentant innumeram illam rerum etiam animatarum multitudinem , quae oculorum aciem
fugiunt: quod microscopio demonstratur , cujus ope ea videmus , quae numquam suspicati sui Le- .mus : G &-persectiora sunt micro scopia , eo plura, ct distinctius videmus . Facile ut suspicemur, sore aliquando ut talia micro scopia fiant, quae multo plura oculis exponant. Hi ne sit manifestu in , sensus a Deo datos non fuisse ut nobis insensilia illa, & minuta, Squae ad usum vitae minime pertinent , ostendant : secus omnes, aut plerique omnes eadem viderent , quod prosecto est falsum. Cui usui igitur sunt sensus nostri dicam eum Malebranchio , Lockio , ceteri L. que, sensuum munus esse, ea nobis ostendere , quae
si J Consule Leeu.enboeetii Arcana Naturae opemicro scopiorum detecta. Volum. IIL 4. Philippi.
Eouans observationes circa viventia, quae in non viventibus reperiuntur. 4. I 69 l. ceteror , qui
historiam Naturalem persequuntur.
128쪽
. LIBRR TERTI Us. ad usum vitae necessaria sunt: id est ad corpus tuendum, curandumque , atque ad soci etatem huma- , inam conservandam idonea videantur. Ad quod cum supervacanea sit cognitio illa naturae abstrusori S corporum , iccirco data ea nobis non est. Sed haec ulterius in Iustremus. I. Itaque sensus nobis primo ostendunt clare &evidenter exsistentiam eorporum : id enim ad omnes usus vitae per quam necessarium est. Nam si corpora esse non cognosceremus , facile in ea incurreremus, ut caeci plerumque faciunt, S maximum damnum faceremus. Deinde nihil umquam sacere in hae vita possemus . Non enim nos Deus meros spiritus , sed corpore S spiritu constantes condidit, in orbe terrae collocavit, corpora nobis plura objecit, ut iis scite uteremur, ex eorumque usu utilitatem non poenitendam caperemus. II. Deinde nobis exponunt omnino evidenter proprietates eas eorporum , qua ad vitam nostram conservansam necessurω γυπς. Nempe ostendunt differentiam rerum durarum ab humoribus t humorum etiam inter se, nempe aquae a vino, ab
oleo, ct aliis generis ejusdem . Haec enim ab aliis distinguere tam necessarium est curationi corporis, ni nihil magis . Et, quod mirabilius , quo plus aliquod corpus nutritioni, & usui nostro necessarium est, eo pluribus sensibus eius cognitionem adquirere possvinus . e. g. Panis , ct aqua summe necesssaria sunt conservationi corporis nostri: utrumque autem non visu tantum, sed oliatu, sed gusta tu , sed tactu percipimus , ex quo facilius dignosci possint. Idem de ceteris dicemus , quae ad reficiendas vires corporis, ipsumque defendendum a vi aeris;
129쪽
94 DE RE 'ΜhT ADT Ys Ie Aaeris ς ceterorumque , quae corpori ossiciunt , ne celsaria esse videntur . Ideoque clare etiam reprae sentant, esse diem , esse noctem, caelum esse pluvium et' item an Boreas , an A uster increbrescat , an Zephyrus faveat, ct sexcenta hujusmodi. III. Postremo ostendunt etiam omnino clare aquae ad humanam societatem servandam necessaria sunt. e. g. Secernunt quam facillime ex Voce , vultu , ceteris Petrum a Paullo , patrem a filio i tam motus animi , qui vel vultu , vel aliis modis declarantur , clarissime demonstrant , & ejus generis alia, sine quorum notitia humana societas stare non potest. Contra ea , quae conservationi corporis nostri minime necessarium est scire, sensus nostri non ostendunt et quod si aliqua de caussa ostendunt, superVacue se habet, nec id semper , sed tum evenit , cum curiosus eas res in Vestigamus, quae ad nos minime Pertinent. e. g. Lac, acetum, aquam, immo Scomnia poma maturata infinitam vim vermium te nuissimorum exilissimorumque continere, certum est,
S microscopio exploratum. LiJ Uerum cum horum notitia , ut iis reficiamur , necessaria non sit , iccirco eos nulli microscopio non adjuti oculis hauriunt . Quod si visu aliquando percipiunt, prae
ter opinionem est, nec ad usum, ad quem eae re. conditae sunt, ullo modo est necessarium . Id ipsum dicemus de iis, quae ad societatem humanam vel instituendam, vel conservandam inop
130쪽
. L I E E R Τ ll R T I u s . 9sportum quidentur . e. g. Sensus non ostendunt clare internam differentiam Petri , ct Paulli: nec etiam individualem , . uti vocant , nempe cur Petrus non sit Paullus , & reliqua huius generis . Quaerat aliquis I. an sensus externi omnia repraesentent , quae ad nutriendum corpus utilia sunt . a. an item omnia , quae ad id sanandum pertinent . g. an praeter illa tria , quae posuimus , nullum verum menti objiciant . Cui quaestioni ita respon
Ad primam dicimus , ea , quae nutritioni apta sunt, omnia sensibus externis percipi: non enimia sensilibus, sed rebus sensibus subiectis alimur . Non tamen omnia, quae reficere nos possunt, uno i tuitu cognita habemus: nec ad vitam producendam necessarium id est. Sufficit si ea, quae in omni vitae parte magis necessaria sunt , Sc noscamus , Scsensibus percipiamus: cetera usu & experientia edocti dilucide sensibus percipere possimus.
spondemus . Nam quaedam , quae magis ex usu sunt, v. g. corpus frigore debilitatum , calore, pannis calefacere; stomachi repletionem inedia curare; saucium siccitatem humore hausto depellere: Se huius generis alia, omnes cognoscunt: cetera vero
non ni si usu, meditatione, & bona Philosophia, ac Medicina explorari possunt. Quidquid tamen cognitum habemus, id sensus externi nobis clare Scdistincte ostendunt, si ratione adiuventur . Ad tertiam eadem est responsio. Plurima alia vera sensus externi instrumentorum beneficio reperiunt & cognoscunt: multo plura cognoscere posisunt certo, Sc evidenter . Ne tamen in iis investi