장음표시 사용
221쪽
is 6 DE REMETA PHYSICA suis artificiis exprimere S imitari solent. Hane ipli regulam pulcritudinis habent: hane de nos habere debemus . Quod adeo verum est , ut Itali homines, qui pictura, ct sculptura praeter ceteras gentes no hilitati sunt, cum faciem aliquam emendatam OL fendunt , ut id aliquo vocabulo commode expli-eent, aiunt , habere lineamenta faeiei secundum
diseiplinam pictorum ducta . s Q .
Quod si pergunt , ct quaerunt , cur forma, quae ex pictorum idea conformata sit, cetera, . quae supra diximus, habeat, magis hominibus singulis placeat, quam aliae; ingenue fatebor, me id nullo modo intelligere posse , ne dum explanare . Quod minime mirum videri debet: nam nec illud
intelligi potest, cur quidam cibi aliquos delectent,
aliquos non item , alios male habeant: tamen quin res ita se habeat nullus dubitat. Quis enim homu
eio consilia Dei investigare S definire sibi sumet
Quod si in re adeo obscura ex conjectura phi-Iosophari licet; existimarem, caussam esse, quia emendatior sorma aptior esse videtur ad eum usum, ad quem Deus singulas partes condidit. Nam si singulas partes oris ad calculum revocamus, haud operose intelligemus , ea , quae emendatiora sunt, ad id aptiora videri. Nam oculi ampliores facilius imagines externas excipiunt, Se quoquoversummoventur, qua in semiaperti . Quod si multum promineant , peccant alia de caussa a ct facile a coris porthus externis offendi possunt . Nasus rectus, exiguus , ad suum munus exequendum satis esse videin
222쪽
LIBER QUART υν. t Tmlde turi figura sima, aquilina, sursum versa , ad id nihil conferunt . Oa. exiguum itidem satis est ut homo loquatur , spiritum ducat, cibum , potio nemque accipiat, ceteraque saciat, ad quae labra modica sussciunt . os vero magnum , labra inmmdica, incurva, inopportuna ad ea, quae diximus. sunt. Similiter de capite , de manu, de pede, detrunco iudicabimus et si nimis haec sunt exigua,
ad tuendum , ct conservandum corpus non sussuetunt et si nimis magna, importuna, nam paullo minora satis erant. Cumque singulorum menti. hus veluti inpressum sit , ea naturae opera , quae smpliciora sunt, & ad finem consequendum lassicere videntur, praeserti debere; consequitur magis haec placere debere, quam cetera , quae plurimis rebus
non necessariis abundant. Jam color roseus iccirco placere magis videtur, quod sanitatem quamdam corporis , quam omnes amant, prae se fert.
Eadem ratione albugo oculorram, quo magis es
alba, non pallida, non lineis sanguineis distincta, magis placet . Cumque albugo magis conspicuasi . cum pupillae vel obscurae , vel nigrae prope sunt; propterea nigri oculi. quod singulas partes magis distinguere faciant, magis placere deinhent . Cetera eodem modo non incommode expli,
223쪽
eet , pulcerrima omnium haberi debet. . Hoc sensu Deus est omnium entium pulcerrimum , Propterea quia omnibus, qui eum in caeso intuentur, ita placet, ut necessario rapiat in amorem sui. Iis vero, qui oculis fidei eum conspiciunt , ejusque proprietates mirabiles ex essectis re-hus continenter explorant, adeo placet, ut ad se prorsus convertat animos , suique faciat amantes, ac prae eo terrena ac mundana cuncta deformia , aenulla sint. Corollarἰum III. Hinc eontraria ratione de Desormi es 1udi
CAPUT XII. De Meessario , Contingent; . Consideremus nunc duo illa vocabula , Neeos rium , Se Contingens , quae itidem relativa sunt. I Deessarium definitur vulgo, id quod πον potest non esse . Quid autem est , quod non potes ποπse id quod a nulla caussa destrui potest. Quaenam haec est caussa , materia, an spiritus Nateria esse non potest: nam quemadmodum materia non dat esse materiae , ita nec esse tollere potest. Igitur sp
xitus, isque liber. Ideoque neeessarium explicari
224쪽
s II πR R Q U A R T us . 289 debet hoc modo : a nutia eaussa libera destrvi potest . Cumque solus Deus a nulla caussa ejusmodi destrui possit , solus necessarium ens est . Haec vocatur necessitas aboluta. Res autem Creator omnes tametsi aliae ab aliis destrui non possunt a Deo destrui certe possunt , propterea necessariae non sunt: nihil enim Deo no-Iente exsistit, aut exsistere potest. Igitur res crea tae non sunt necessariae , sed eontingeutes et id est, possunt esse , vel non esse . Tantum necessariae hia-
heri possunt comparatae inter se , positis naturae legibus , quae hos S illos motus praescribunt: quae vocatur necessitas ex opothesi. Potest tamen Deus , ut leges naturae sancivit, ita eas impedire sui in miraculis , quae vires naturales superant , vide mus J ideoque respectu Dei sunt eontingentes . Sed exemplo aliquo lucem supra dictis adhibeamus . E. g. Quaecumque in mundo , praesertim in hoc
orbe terrae , eveniunt, etsi necessaria videantur,
di ex proximis caussis necessaria proficiscantur, tamen , fi rem debito modo consideramus , ex li- hera caussa ultimo pendere , vel creata , vel increata , mirabundi reperiemus . De creata primum dicemus , idque exemplo docebimus Philosophis fa- miliari. Morbus pestilens , qui homines , ac belluas absumit, ex caussa Physica necessario nascitur,
-vel aere , vel vermibus , vel contagione aliculus
corporis lue AEgyptiaca adsecti . si J Haec caussa
225쪽
rso DE RB META NYs x ex rursum vel ex ingenti multitudine cadaverum . qim post insignem aliquam cladem exercitus inhumata iacent , vel ex depravatione sanguinis ob corruptos cibos , eorumque caritatem , S reliqua . Iam caritas ciborum, cladesque exercitus bellum pro caussa habent, ex quo agrorum cultura impeditur, cibi carius venduntur , ct , quod inde fit consequens, pauperiores omnes depravatis, ct corruptis cibis nutriuntur . Haec necessario nexu alia ex aliis prosciscuntur . Belli autem quaenam est caussa Z libera voluntas Regum , Dynastarum , Rerum publicarum , quorum alii alios pro Iubitu aggrediuntur . En omnia a caussa libera profluunt . Eodem modo de plerisque morbis , qui plerosque inficiunt, S toru unt , iudicandum est et qui, ut ut necessarii videntur , tamen ex electione libera huius, vel alterius vitae generis, sumtione hujus , vel alterius ci-hi, S potionis nascuntur. Et haec de caussa libera
Jam ab increata ac libera voluntate omnia, quae in mundo necessario nexu alia aliis succedunt, proficisci, negari non potest. Cogita quemcumque effectum Physicum , v. g. essectionem plantae , Vel
soris : haec ex humore, qui canales radicis ingressus est, proficisti videtur: haec res ex apta natura ter rae t haec rursum ex calore vel subterraneo , vel Solis , qui eam tepefecit, aptamque, ut plantas pro
rit: propterea quia Φοeabulo etiam febres epide Niessti qua pro tera peste non habentur, uneia Iaverit; is AEnpto natam esse, O ex ea re ione
226쪽
LIBER QSAR Tua. I9Ierearet , reddidit i Solis calor ex ipsa natura Solis . qui Leundum leges sapientissime praescriptas vim suam ad terram usque diffudit: leges autem naturae ex libera voluntate Dei. En primum principium rerum . Simili ratione de ceteris effectis iudicabimus , usque donec ad leges naturae , atque adeo ad liberam conditoris voluntatem perveniamus .
Nihil igitur nisi a libera caussa , seu primo principio proficiscitur ὶ nihil. Quid easas ὶ quid ea , quae fortuito evenire dicuntur λ Quae, malum , haec vox easus est, quae nihil omnino significat. Q re
caussam hujus , quem vocas, casus , reperies , Vel caussam necessariam esse , vel duas, necessariam , Seliberam . Uidemus saepenumero in lapidibus figuras aliquas vel hominis, vel helJuae: easque casu a natura factas esse dicimus: inepte, nam positis naturae legibus , si diversa simul concurrant , eiusmodisguram necessario nasci debere certum est. Quod
nos , quia naturui s---eonerarmari caussarum
exploratum non habemus , casu S sine consilio factum esse putamus . Item eum quis inambulans Iahitur in foveam, & contunditur , casu evenire diis ei mus. Male prosecto, nam partim consormati plateae, partim libera voluntas hominis, qui recte ambulare non curavit, caussa fuere lapsus, ct contusionis . Quae nos, quod ea non animadvertimus , quod eaussam liberam a necessaria secernere non Valemus , quod in caussis necessariis singula, quae obstant , ct oeulos fugiunt, non adtingimus; vocamus easum , incusamus easum , cum nos accusare deberemus , qui inprudentes nos periculis objecimus , nec ea declinare sedulo , uti deberemus , curavimus: vel etiam nostram ignorantiam, S arrogantiam incusares Diuitigod by Corale
227쪽
sare , qui ea finire aggredimur, quae nulla humanara vestigatione intelligi, S explicari possunt. Corollarium Lune omnia , qua seeundam natura leges ne-eessaria sunt, absolute necessaria respectu nostri
Nos enim caussas necessarias ne agant impedire. non possumus et interdum effectus , corpus declinan- , vitare possumus. Corollarium II. Hyne ea, quae in rebus moralibus necessaria Mamus , non nisi ex opothesi neeessaria sunt: absolute eontingentia sunt.
Duplex autem est hypothesis r altera , quae non nisi frequenter, & moraliter , uti vocant, effectum infert; altera , quae semper infert. Prima hoc modo : Homo potest inebriari, Sc temperans esse ; irasci, vel esse clemens . Tamen si ponimus, hominem vino deditum cauponam ingredi, ubi congerrones suos potantes offendat; vel si ponimus , iracundum contumeliam insignem coram populo pati ; moraliter necessarium est, illum inebriari, hunc irasci. Secunda hoc modo: Homo potest peccare, & a peccato resipiscere. Tamen si ponimus, hominem peccatis obrutum per totam vitam in peccatis esse , S ita mori , necessarium est eum poenas inpaenitenti debitas persolvere .
228쪽
Hine libertas voluntatis est origo ae fons omnis eontingentia et nec sine eontingentia libertas ulia
Quae enim in rebus Physicis sunt contingentia . ita vocantur respectu divinae voIuntatis . Quae vero in rebus moralibus, ct liberis, id ita sunt reis spectu voluntatis humanae: quae vel potest id facere , vel non facere , in quo Vera ratio contingen- consistit . Sed de libertate voluntatis humanae in Psychologia disputabimus: de libertate Dei in Theologia . Tantum hoc loco adtingenda fuit origo contingentia. Capuet XIII. De NaturaII, πon Naturaia. E Tiam relativum est vocabulum Naturale , eiusque contrarium non Naturale, propterea quod ea referimus ad naturae leges , vel artis. Varie auis B b tem id Bonum elare propositum optare , malum elare propositum refugere , animo nostro necessarium est. Item propositioni evidenter verae adsentiri , evidenter falsae dissentire , ita menti nostra es necessa-.rium, ut aliter facere non possit. In hoc animus no per est liber , ut adsentiatur propositioni , quae dubia , seu non eIara ipsi videtur : ut amplectatur ho-πηm , de quo, bonum, an matam sit, dabitet et id est.
229쪽
194 Da REMITA PHYSICA tem sumitur vocabulum Naturale: sed duplex est aο-ceptio celebrior : ex qua quaedam duci possunt , quae siniendis plerisque decertationibus non inutilia videntur. Quamobrem de utraque separatim dicendum est. I. Primum igitur Naturale voeamus illud, quod non est artificiale ; seu, ut Logici vocare amant, opponitur arti tali. E. g. Fons aquae vivae, qui sine ullo artificio eterra prorumpit, dicitur agaturalis : quod si artificium accedat, ita ut eadem aqua urna aliqua exincepta , Sc proprio pondere in canalem plumbeum subterraneum ruens, rursus aliquot inde passus perforamen arte factum e terra erumpat; tamque alte ascendat, quam alte lapsa est; ut in hortis , ct viridariis arte consitis passim se offert; vocatur artι- fetalis. Item Daga, quae in silvis nascuntur , vocantur naturalia'. quod si in hortis serantur, colantur , ita ut suaviorem saporem edant, vocanturarii talia'. quia quantum artificii ac culturae aecedit, tantum suavioris saporis accedit. Haec si probe intelligimus , nullo negotio celeis ra , naturalia vulgo habentur, & appellantur, explicabimus. Sic etiamsi magna est varietas aquarum, quarum aliquae sulphureae sunt, aliae nitrosae, aliae salsae, aliae serri gustum praeserentes , aliae aliter, ut hic in Italia, praesertim prope Neapolim quod non elarissime ei objiciatur : itemque in rebus , qu nee bona , nee mala sunt, sed indisserentia voeantur. me tamen alios O alios gradus suseipiunt , ut in Logica doeuimus , fusius in Pneu
230쪽
Lras R QSA RTus. I9spolim non sine admiratione observamus 3 tamen quia omnes ita se habent sine ullo artificio humano , propterea naturales dicuntur. inod si humor Che- inite artis ope ex aliquo corpore extrahatur , nouerit naturalis , sed artificialis . od idem de ceteris humoribus dicendum est. Sic homo rusticus dicitur naturaliter esiquens , si nulla arte , nulla meditatione ita dicit, ut aliis id, quod cupit, per suadeat: vel saltim apte ad persuadendum loquatur . Contra vero si homo ex Rhetoricae artis praeceptis commode dicit, artificialis eloquentia vocatur . Quod si praecepta non recte intelligit, non commode adhibet, sed in omnibus multus est, artem suam iactat, se se ostentat; non arte excultuι , sed adfectatus , sed ineptus, sed pedantes vocatur . Quidquid igitur non arte , non consilio , non labore , sed impetu quodam naturae fit, seu , ut Uerius dicam , secundum naturae leges evenit, natu rate vocatur. Quod arte adjutrice fit, etsi naturale sit, arti tale nominatur. Quod si evenit secundum naturae leges , sed praeter solitum , seu contra id , quod tali naturae debetur, vocatur non na turale . Ut febri , quae quidem ita palpitationem S cordis, ct arteriarum agitat, ut dicantur esse inflatu non naturali : S corruptio ponat, aquae, vi
ni, ceterarumque rerum, quae cum earum naturam
depravet, dicuntur ejusmodi res esse non naturaIer. a. Deinde illud vocamus, quod non est supernaturiae, id est, non superat naturae vires, ac leges ,
E. g. Quod Sol ab orientali ad occidentalem plagam decurrat, naturale est et quod vero dum est in meridie ad orientem retro volvatur, est superna B b a tura.