Aloysii Antonii Verneii ... De re metaphysica ad usum Lusitanorum adolescentium libri quatuor

61쪽

α6 DERIM g TAPHYs hcΑfendebant. Postremo alii e caelo , vel astris, vel nescio quo loco induci in corpora humana animum existimabant , tametsi non omnes eodem modo : ut Norus , Leibnirius , Planerus . Ex quo Traductis-norum , Creatianorum , Indueianorum sectae su periori saeculo rursum auditae fuere , quae turbas nimis multas in scholas induxerunt.

Atque haec , Adolescentes , de Μeta physicae historia vestri gratia dicta sunto. Supersedeo reluquis decertationibus minoris momenti , quae ab nonnullis Metaphysicis institutae sunt, propterea quod ad alias disti plinas spectare iure optimo videantur. Haec satis planum faciunt, quam claro lumine Recentiores nostri disputationes illas veteres collustrarint: quantumque addiderint , ut disciplina ipsa nugis liberata persectionem quamdam , S veluti maturitatem adipisceretur i S usui esset tum disciplinis reliquis tacilius ad distendis , tum propulsandis hostibus religionis nostrae.

62쪽

ALOYSII ANTONII UERNEI I

RE META PHYSICA

LUSITANORUM ADOLESCENTIUM

LIBER SECUNDUS

DE NATURA ET USU ONTOLOGIAE DISPUTATUR C A P u T 1. Ostenditur quid fit Onrologia , modo fit nata. ΟΜ IN IS mens , quae & miseria sua imbecilla est S tarda , ct vitio voluntatis, ac sensuum tardior effcitur ad verum investigandum , uno adiumento expedita redditur ad id consequendum , nempe praeceptis Logicae disciplinae et quae & caussas erroris minuta tim persequitur : & viam sternit, qua ex tanta e rorum mole, quibus undique obruimur, emerga

mus ς veritatemqne ipsam nudis oeulis, id est . D a quam

63쪽

as D gag ΜgTAPΠYs I Rquam minimo errandi periculo , contemplemu Quod ipsum in Logica nostra copiose exposuimus 2 Et certe non alia medicina animi tarditati Sc infirmitati brevius, essicaciusque , quam Logica , medetur : quam si quis penitus cognoverit, in eaque

valde exercitatus suerit, non ill ad veritatem exin

Psorandam , aliisque exponendam, qui finis ulti ismus germani Logici est, validiori auxilio opus habebit . Unum illud superest, ut Logicae praecepta ad sngula argumenta recte applicemus et quod ipsum est in unaquaque re esse Logicum . Id vero ad singulas scientias pertinere evidens est: quarum est Logicae artis praesidio verum , vel certum , vel pro- habile intra siros quaeque terminos, investigare . i JSed L Eg. I. Physica ex regulis Logicae phaenomena omnia aecuratissime investigat, ct comparat inter se. Ex phaenomenis eaussas seeuπdum leges prMa-hilitatis , id que analogia ope , explorat . . a. Medicina itidem , analogia duee, ex Logica praeseripto morborum naturam probabiliter cognoscit'.

o. , qua medietuo sanari possint, probabili ratione

a. Et hic astrine aeeepta naturam hominis morais Iem , 1d est , naturam eo oris , mentis quatenus ad mores referuntur, explorat e variosque animi morbos iisdem legibus odoratur : tum ex certitudinis legibus eorum medietnam proponit, nempe summam felieitatem ac bonum , cujus essectus demonibat, item que viam ad id perveniendi :

. Iurisprudentia Naturalis, altera pars Ethi

64쪽

Sed eum homines non modo disciplinae rudes , verum etiam litteris exculti, alia S alia de caussa Praecipitanter iudicantes , ad praecepta Logices in singulis uniuscujusque discipIinae partibus eXponen disces, ex ipsa humanis ratisne, secundum regulas demonstrationis , leger justi , ese honesti de dueit : atque de inciis hominum, quae ex iis proficiscuntur, praecipit. s. Prudentia Civilis, tertIa Ethices pars , quin Politicam itidem eo rehendit, edi 'prudentia regulas exponit s cse tua legibus demonstrandi utiis tax interdum, ut ex suis principiis conclusiones gemmanas cogat: interdum Ieribus probabilitatis, quarum ope examinat, an hoc, vel tuo easa leger habeant locum , an alitex. 6. Iurisprudentia Civilis , O Pontificia ex praceptis Hermeneutices Φύm Legum explanat: tum doUrinam probabilitatis adhibens , probabiliter eo-gnoscit, an singula res , qua aceidunt, sub hac vet

. Theologia Naturalis ex Iesbus demonstrationum , quae in Logiea traduntur, exsistentian unius Dei , ejusque proprietatea demonstrat. s. TheoIogia Revelata legibus illis utenr , quin de evidentia morali tractant, primum ostendit, scripturam Saeram a Deo traditam fuisse . Tum eerto demon=rat, eodem sensu accipiendam , quo Catholicaecelsa aeeipit. Postremo ex rebus revelatir qua dam certo , quaedam probabiliter , qua magis neces saria videantur , dedaeit. Ptitur etiam regulis

65쪽

so DI RE M s T A ΡΠ YsIC Adis cogitationes suas exigere haud raro omittant; quibusdam illi praesidiis ante muniendi videntur , quam in singulas scientias S artes se inmergant et quo facilius illa iudicandi praecepta , quae in Logicis generatim didicerunt, ad unaquaeque argunt enta aptare possint: seu , quod idem est , de singulis argumentis recte diiudicare . De his vero hoc libro est considerandum. Iam vero praecipua lex investigandi verum in singulis disciplinis est , argumentum suum ita aec rate , atque omni ex parte eonsiderare, ut unaquα-que ejusdem proprietates eognitasint: nam quo plures proprietates, quoque distinctius eas cognoscimus , eo magis ad naturae clariorem cognitionem accedimus. i JPorro autem proprietates uniuscuiusque rei vel communes cum reliquis sunt, vel singularum rerum peculiares . Quare ut recto ordine in tradendis disciplinis progrediamur , oportet ut , quod

Hermeneutices ad exponendam sensum Ioeorum utri- qve Testamenti , ct Guelliorum , Veterum episeoporum. Adeo nulla disciplina est, qua regu-Ias Lintea non adhibeat ad querum inveniendum. Conquie quae diximus in Apparatu nostro Part. I. L. a.

cap. I.

id Reἰ uniuscujusque naturam non nisi ex proprietatibus modis eognitis venari nos posse , per- spieuum es. De hae vero re eximus in Logica L. II. P. I. c. IO. II. l. . ubi de idea substanti arvin t OL.IHI. pari. a. cap. I.-saepe alibi. Itaque hae lex

in re Postea , ct Morali locum sibi faeir: immo vero in omnibus omnixo di eiplinis.

66쪽

. LIBER SE Cuti Dus.

eommunes proprietates sunt , prius exponantur: cum quod magis conspicuae sunt; tum quod ex iis ad singularum proprietatum cognitionem facilius argumentando devenimus; tum demum quia sine uim negotio eae ante explorari Sc intelligi possunt . Quae vero sunt communia disciplinis omnibus , vel sunt principia aliqua , id est axiomata generalia, quas primas veritates .nuncupamus ζ vel Socabula , quibus ea exprimi solent . Utraeque igitur ante cognosci debent, quam disciplinae singulae ex

ponantur .

Porro hae duae res disciplinam quamdam sa- ciunt , quam , si respicimus argumentum , Ontologiam , seu OntUophiam vocamus : sin usum respicimus, Primam philosophiam . Cum enim eiusmodi disciplinae argumentum sit , de proprietatibus Entis generatim disputare , vocatur Ontologia , quasi dicas ,, scientia de Ente i ἐν enim Graecis idem sonat, quod Latinis philosophis id Cum v xo tales notitiae usui sint in singulis disciplinis , at

que ante eas conrioser debeant , ea de caussa non

nullis Prima philosophia nominantur.

-s Q ab o--ΟntoIogia, seu sesmo de ente, ita ab ἔντα O--Οntosophia , id est philos)phia entis, vocabulum natum est .

67쪽

Inc perspicuum est , Ontelogiam , si ea recte S ex merito festimatur, nihil aliud esse, quamprrefationem quamdam , dc prolegonrena , ut ita dicam , scientiarum omnium et propterea quia S axi mala communia suppeditat, & nomina generalia definit , quo facilius singula ad certas classes revocare , suis nominibus distinguere, ac ex principiis clarissimis inlustrare possimus: Sc , quod inde sit consequens , res omnes plane ac distincte cognoscere , de iisque ordine ac ratione disserere . Haec si recte expenderitis , nullo labore intelliis gelis , quanto in singulis disciplinis tradendis Οα-tologia usui sit: quantumque adiumenti tum ad recte diiserendum , tum ad rem quamque aliis eXPonendam adserat ipse . Quare cum Ontologia veluti fax quaedam lumen faciat disciplinis reliquis , illud liquido exsistit , nihil adolescentibus utilius esse On-tologia , si ea recte tradatur: nihil eadem pernicio sus , si abstrusis , ct inanibus controversis onere

tur, ac perturbate exponatur. Ut enim corpora exiis

Ita affabre elaborata meridiano Soli exposita tanta lucis copia perfunduntur , ut vel minores recessus, S partes exilissimas distingui sinant, ac pulcritudinem suam omnem intuentibus & investigantibus ostendant; eadem vero Lunae splendori obiecta, non modo minimas partes oculis eripiunt, sed etiam elegantiam , immo S colorem deperdunt adeo , interdum ut informia quaedam corpora & rudia vi-

68쪽

LrygR fge UNDdeantur ita di sciplinae singulae si ad germanae tologiae regulas expendantur , perspicuae sunt , faciles , nulloque negotio intelligi possunt: sin autem ad consulam illam non nullorum Ontologiam rese

rantur, tam obscurae evadunt , ut nihil aptius admiscendas veras S perspicuas hirinante rationis , . id

est logicae Naturalis , regulas inveniri possit. Itaque boni Metaphysici est ita Ontologiam

tra'are , ut ad finem, ad quem illa est inventa, compendiaria via adolescentes ducere possit. Quare ea tantum in Ontologia tradi debent, quae , rebus sine ullo praejudicio examinatis , ad id consequendum

quam maxime accommodata videantur. Neque Ve

ro id solum , sed etiam quanta fieri potest claritate

S brevitate eadem argumenta tractari debent. Duo itaque in Ontologia omnino praestanda sunt: Alterum, nomina , quae in usu sunt apud Philosophos, quaeque non unius, aut alterius scientiae peculiares , sed ad omnes pertinent, accurate expli-Care , eisque certam ct claram notionem subjungere , ut ex illis disputantea confusionem omnem Vitemus , rem aperte intelligamus et id est, singulas oh

iecti partes , seu proprietates seorsum S abstracte consideremus, si j ideoque sine ulla obscuritaterem ipsam cognoscamus i cujus defectu plerique omnes errores in singulis disciplinis nascuntur , ut

E in i J Considerare Fingulatim proprietates illas . ρηα reapse coniunctae sunt, illud es, quod Mea-

'mus abstrahere unam ab alia r O proprietas illa

seorsum sumta meatur abstracta. Consula , qua dicimur infra Libro IIIL eap. a. ubi de Eme .

69쪽

34 Ra Ma TAPHYs Iea in Logica disputavimus. sia Alterum, axiomata quaedam generalia, si qua ex illis duci possunt ,

tamquam certos canonas constituere , ut eorum adisiumento in singulis argumentis alias & alias cogntistiones veras & utiles elicere, falsas ct inutiles controversias vitare queamus . saJCApuT III. Demonstratur Metaphysieos Sebolae haud renaoniologiam pertractasse. HAEC quoniam Seholastici non animadverterunt,

tam perturbate ontologiam s3J tradiderunt. nihil ut obscurius , S perturbatius cogitari possit et nihil ad verum Ontologiae finem adipiscendum in lilius , immo vero nihil perniciosius. Atque ego , Adolescentes humanissimi, me in invidioso argumento vel invitum versari sentio . Quod ipium etiamsi in libris meis non uno tantum loco studiose vitavi, ne viderer morosis quibusdam atque ineptissimis censoribus , quorum satis copiosus est numerus , Aristotelicos vellicare velle , eosque dedita opera frequenter exagitare; tamen vel ipse rerum ordo atque disciplinae facies me volentem nolentem impulit in hunc locum, ut de eorum Me

si I Libro II. pari. a. prafertim cap. 3.

saJ Nulli alteri usui esse posse ontologiam in tradendis diseiplisit, rem sine ullo praejudicio consideranti evidens est.

Seboiasteorum Metapbsisa nihil erat alia/quam Ontologias

70쪽

Irar R Slle UNO Us. taphyssea tractandi ratione dissererem e quamque hene, aut male de Ontologia mereantur, explicarem . Quid Z ego in hac Europae luce , in media Urbe scribens, ubi Ponti si eis Max. beneficio , ac

omnium ordinum favore Eclectica philosophia tanto cum plausu exponitur, res omnes pro merito aestimantur, nec jam Ueterum philosophorum sensa , sed humanae rationis praecepta , in iis, quae naturae vires non excedunt, expenduntur, ea sola pro re

gula habentur; verear, quid de ontologia superiorum saeculorum docti viri censeant, explicare ZQuid Θ propter invidorum malivolentiam , & sycophantarum ineptissimas reprehensiones abstineam ab iis exponendis , quae vobis recte instituendis ne eessaria sunt Quod si id facerem, si tam levi de caussa ossicio deessem , tum ego indoctus p Iane, tum parvi animi , tum nullius consilii essem. Quamobrem sciant obtrectatores isti Reeen tiorum philosophorum , me nulli eorum esse inimicum , nulli litem intentare , immo vero nullam talium vituperationum rationem habere. Quod si aliqui eorum se a nobis laesos , & male acceptos esse clamitant, ipsi sponte se produnt, atque talium sagitiorum reos esse vel nullo accusante declarant. sed haec hactenus. Nos vero , Adolescentes ornatissimi, religioni ducimus ea tacere, quae disciplinae, quam tra dimus, inlustrandae, necessaria esse viri doctissimide clarissimi arbitrantur . Quare de ontologia Schciolasticorum quaedam sine odio , & gratia, ut Historicum, ac Philosophum decet, breviter explic

himus .

Igitur scholasti ei philosophi pIurima in tra