I. G. Sulzeri Descriptio Artium Et Disciplinarum

71쪽

determinatae. Nostris his ismporibus nihil sere in hae disciplitia adhuc est inveniendum.

S. I 48. Illae jam nune sunt omnes matheseos partes, quae in distiplinarum peculiarium formam redactae sunt. His vero nondum uiriuersus matheseos ambitus absol-- uitur. Multae adhuc sunt et variae res, iri quibus dimetiendum et computandum aliquid est ' ubi vero

praeter rationes mathematicas materiae etiam harum

rerum iunt determinandae. Sed pro hodierna distiplinarum coriditione. vel singulae harum materiarum disquisitiones vel nondum eo numero sunt, ut peculia res disciplitiae inde sint factae, vel ut consuetudo valeat vulgaris, nondum pro disciplinis habentur. Ita eXempli causa, ars conjectandi

aliquam emeere posset, sun)tque de hac re adeo mul

ta jam conseripta, ut facile peculiaris diseiplina inde

existere posset. I ' Extat in hoe genere libellus: Diis Reehnung des Wah

Pb ea est emetuum , quae insunt in rerum natura, scientia. Omnia, quae per vires naturae in munis do corporeo effetuntur , ad eam pertinent. Versatur in eo hujus: disciplinae negotium, ut emectus naturae, quantum quidem id fieri potest, perscruteriar, et varias illas inueniat vires quibus illa opera

sua produciti Physica itaque amplissima est cogniti

onis humanae pars. quia uniuersa rerum visibilium natura una cum innumeris ejus emectibus,= tanquam materia, quam tractet, et in qua versetur, illi est sub

72쪽

u de omnibus rebus, quae in illa pertractantur, dici

posset; quomodo sint ortae quibus stirimus vini coneretae, unde inarum oriantur affectiones et quubus nautationibus illae sint, obnoκiae. g. λ - . a ε. Tria in primis sunt rerum naturalium genera: primum quidem res inanisatae, i ut adr, aquae 'ais xiae terrae, lapides, et metalla; deinde res,viusntes :et crestentes, quae ex semine oriuntur, res fuit gesti neris progignunt, ac deinde littereunt m tu Fer' .ac sensu earent, ut Hantae; denique, ris BD imata , '. quae similiter ex generatione oriuntur, crescunt.' lui simila producunt, 'aei deindu occidunt ram: vero motu ac sensu interno gaudent, animalis ivncantur. O .Sunt vero in rerum ustuta νitealquRedfli ii generalest. e quae in omnibus reliquis reb is invigii - , nem aliquam producunt, mi grauitas, vi* nι terige, haerescens, calor ii frigus, et quae last reliqua, equorum verae proprietates antea sunt. inda udae. ,4 Ouaestor 'inde mitantur paries ph ag geue Iales: Prima quidem, quae . vocΦIur Imvires naturae generales, affectionesque Oirinibus reis bus corporeis eommuites . . considerat; secvpds pro-Prietates rerum inanimatarum; siue regni, in ineralis; tertia Proprietates plentarum; et quartat pri xi e t te animatium perscrutatur. . Quaelibet tu Pro harum Ps fium vel plures, ' 'vel , pauciores disciplinas , produxitPeeuliares, quas posteai, quamque ordine suo as scribemus. . In genere autem hic notandum 1 est . 'Oxuu non sequi nos rationem, qui diuersis plane physicauPartes coniungunt, ali reque e contrario dirimunt. 'Hucusque enim ampla haee . di seiptiua nondum. quoad ii cohaerentiam suam ... neque partes eius pr*mutuo, qui inter illas datur, respectu , sunt tractae. me. Saepius Mathesin ἰ eum Physen confunduntiet quae naturali quodam vineia cohaereDt, mdisiungunt. . . r

73쪽

nerales; naturaeqtae iuges coimmunes eXquirit: Deis ascribit ea has corporum offectiones , experitatis parritim, partim experimentis cognitas; quae quidem sunt grauitas. vis materiae uttaactrix itii vo stur. . solidini, se fluidum ' duritievj. e Vis: elastiga ,..calor,

fragiis, turrieri, colores,' et 'uae sunt reliqum Vera, harum 'ammonum natura . non enthypothesibus amabitrariis se re erisiiDilibus; sed eX recta experientia. et l. rue factis eriphrimentis oceumd est describenda; vhir' simul notandum . quaenam sint illae res circumstans, tes, quae mutationem aliquam din affectionibus his phoducunt. - Primum i speculatoris . naturaeo ossicium iri 'eb eoti sistit . ut eiusmodi, obseruationes, diligenter reviligat Quarum quum sum ciens numerus sit c acHelirata omnium rerum circuir statutum interae conari

si nem proximae affectionum Tognitarum causae. eo saeilius possunt indagari. Quod si probabilis alia

qua causa sit' inuenta 3 tunc ad res vere existentes

dehub erit progrediendum,i videlictamque num, omnes plana quadam ratione inde, possint explicarias V Physies generalis diges, etiam naturae: generales dii; ggnter debet obseruare; quae equidem sunt e filiam in effectibus , suis breuissima: via incede ei, in viribus induentibus nullain iactura in fieri et quae lant reliqua. - Leges hae 'geperates ex multisi rebus', Ih natura vere existentibus, rectis quid in ratiocina tionibus sunt probandae. : et certa ab incertis dilu

' omni quidem tempore affectiones naturae. gene Tales eiusque effectus excitauerunt hominulin medita,

tionem , et tamen physica generalis ab driserioribus etiam' perfectionis gradibus abest adhuc longissime. Priini iam philosophi graeci, qui in notitiam quidem nobis venerunt, inda andae naturae dederunt .Pe

74쪽

ram. At illi, eum naturam diligentissim e obseruare.

quidem labqtiosa, o iuturna et inole ita est, arbitra. rias constituere incipiebant rationes, e queribus effe- ictus naturae generales ineptissima quidem ratione exisplicabant. Propterea in .phnica generali. vlique ad 'recentiora tempora nihil sere solidi effectum est; et invitae e contrario inutiles seque ipsae resutantea copiniones ortae sunt. Saeculo demum superiori ge- .nerales corporum affectiones diligenter obseruare et Vaceurata Propter eas faceret experimenta coeperunt. Aeademia illa Florentina, quae Academia dei Camemo i vocabatur , primum his rebus operam dedit. Haud . multo poli societas doctorum Londinensis, et post ' illam academia litterarum Parisiana, exemplum hoc imi tata est, et varii singuli viri in eadem via perrexerunt.: Interim multae illae obieruationes atque experis rimenta nondunt id praestant, ut vel proximae assis Aionum generalium musae in rebus naturalibus in , dicentur. Ignoratur adhue, quomodo. grauitas et vis materiae attractrix oriatur, lieet earum effectus satis iam sit cognitus. Vera elasticitatis causa latet, iidl quod etiam de causa reflexionis rest itionisquq ludis, de causa pelluciditatis opacitatisque corporum, et de multis adhuc aliis rebus dicendum est. Non. dum nobis Est opus aliquod pbsolutum, in quo phyrsica generalis, et omnia, quae in ea iam inuenta, pertractentur. Materiae ad eam pertinentes in universalibus totius physicae systematibus intermiscentur, quum tamen physica generalis per se iam disseiplina alique a peculiaris esse possit. . Optandum magnopere esset, ut physica generalis eodem modo, quo Mathesis, in varias disciplinas distingu eretur. Sicut Neutonus in opere aliquo singulati lucis affectionea exquisiuit , ita etiam de glauitate, elasticitate, as.fectionibus solidi ae fluidi, de vi electrica, aliisque rebus , sirtivlatim esset agenduΘ Deest adhuc par

75쪽

. turge speeulator, qui Venndem physicae, quam Molor matheii ram proestaret, variasque eiul-iliseiplinas in systemata singula redigeret. ,

g. I 6. Praeter vires naturae gelierales,' elementa etiam quae voeantur, ut aether, aer. aqua et terra magnam vim in corpola narurlilia omnia exierunt. Ignis ad raee eleritenta non pol st 'referri, quia non lecti sum,

existit, ut reliqua, sed affectio tantum corporum contingens est. Pars illae Phylicae, quse perserutandis horum elementorum proprietatilius operam dat, Stolebeiologia posset appellari. Continet igitur ara e disciplina omni uin' 'o seruationum et experbinent uin, quae de Proprietatibus effectibusque ele.. nientorum sunt sacta, collectionem. . . 1 7' .

In hae Physicae parte ulterius quam in Physiea generalli hon processerunt. In praecipuis huius rei eaustis sine dubio est. quod Physicae cultores nimis

late plerumque se diffundant, et omnes amplissimas huius disciplime partes coniunctim tractare velint, quum tamen vita hominis ad unam ne quidem eius partem' satis explorandam Rassiciat. Esro propterea noua sunt experimenta. Plurimi satis iam habent. si antiqvg illa repetant,' aut tantum enctrrent, notissimas inde ducant ratiocinationes. Coeptae iam investigationes non continuantur. Multi etiam sunt docti circumforanei ita enim sunt omnino appetu andi qui, ut eruditionem ostentent, Eurome

trigin et hydrostaticam physime immiscent, quuM

tamen hae disciplinae aFris et aquae naturam non e 'plicent, sed vires tantum horum elementorum νο- ventes dimetiantur. '

Peculiaris aliqua Physicae pars elementotum in atmosphaera permixtionem, et quae inde existunt phaenomena, debet considerare. . mereorologia I aec potest nominari. operum illa det rebus in atmospha

76쪽

ra quae. eueniunt, seeurate obseruandis et explican- dis, quae quidem sunt tempestis, pluuia, ni grando, ros, Venti, fulgura, tonitrua, et quae sunt reliqua. Magnam illae res vim exserunt in uniuersam naturam. Aeuo recentiori multas et accuratas

obseruationes de Meteorologia instituere , naturae speculatores studuerunt. Haee vero omnia etiam sunt, quae in hac parte effecerunt. Nam si ab iride, - 'et aliis quibusdam phaenomenis discesserimus, nulla fere in atmosphaera eueniens res satis adhuc est e plicata , et multae contra arbitrariae et parum sufficientes datae sunt expositiones. Ascensio vaporum, una cum pluuia ad aenigmata adhue' est referendaι Ceeultae etiam sunt subitae quaedam aeris mutationes, ratione quidem habita caloris, frigoris et elasticitatis,

.nee minus affectiones quaedam ventorum , et res ad Meteorologiam pertinentes multae aliae. .

8 9 . . ' i Generales has disquisitiones speetales exeipiunt

eorporug naturalium contemplationes. Et primum . hie quidem corporum viis carentium, quae in terra et in superficie eius reperiuntur, ratio est habenda. Haec enim corpora primarias orbis terrarum essiciunt qpartes. Haec Physicae pars in duas alias denuo dispe scitur partes, quarum altera historica, altera autem

physica est.

g. 26Ο. Pars histoclea Min Walagia voeatur, et reeensionem eontinet variorum eo orum siue materiarum, quibus ' orbis terrarum, quoad quidem perserutari illum posissimus, constat. Recenset ec omnia terrarum, lapiadum, corporum sulphureorum et salsorum, metallo- . Tum et semimetallorum, quae quidem in terra et insuperficie eius reperiuntur, genera. Primarias illa indieat horum corporum proprietates et pro genui nis illorum cognationibus, elasses, genera et speetes constituit. Plurima xegni mineralis corpora quum ad vitam communem eiusque usum mustum confin

77쪽

rant, ut lapides, salis, metalla et alia, antiquis -iain temporibus hominum studia illud exeitauit. Plinius ' in Historia fua naturali omnia collegit,

quae ipsius tempore de hac re nota erant. Clastes vero' hoetum eorporum, genera et species constituere, breues et sufficientes tamen characteres classium notare, et 'rectas dare generum atque specierum explicationes, quibus rebus Miners logia diseiplinae formam proprie nanciscitur, recentioribus erat temporibus reseruatum. Germani in primis ac Deci ) praeclare de hac re sunt meriti. Ex aliquo inde tempore Mineralogia Tatione methodi, rectaruin lue diuisionum eo est provecta, ut paruiti tantummodo deesse adhuc videatur. Gmnes etiam orbis terrarum partes, quae quiderii Hotae, eo iam studio sunt exploratae', ut omnia coris

Pora mineralia, quae cognitione in primis digna sunt,

nota esse videantur.

'ὶ Circa a. 6 . P. N. C. . . i

. '' in alterius in primis atque Linnaeu . S. I 6 I.

Pars illa, quae eorpora in ineralia physiee perqui-

it, eorumque compositiones, Proprietates et primarias partes expIorat, Chenira voeatur. . ostendit Ea, quomodo corpus aliquod minerale una cum aliis coris Poribus , quatenus pro rebus vita carentibus sunt habenda. tractandum sit, ut variarum materiarum, quibus constat, permixtio inde cognoscatur. In eo praeserti in illa vertatur, ut partes illas primarias, siue olementa, quae omnibus corporibus minerali hus et quibusdam illorum generibus eammunia sunt, indicet. Denique illa corporum mineralium proprie rates etiam disquirit, quatenus generi humano in artibus, ossicinis operum manu facto um, in disciplinis et praelertim in arte medica, utilitatem afferre possunt. Chemia, disciplina maxime ampla quum si In varias partes commode illa dispesei posset. Noa Meraliurgiae tantum hic, mentionem facimus, quae

78쪽

1 , tanquam peeuliaris aliqua Chemiae pars, metallis

periciutandis Operam dat. . . .

Si disciplinae huius cultoribus quibusdam est

. fides habenda, ad antiquissimas artes Chemia res xenda est Vestigia certe illius antiquissimis temporibus reperiuntur. Et si ea, quae de Mose narrantur, ad litteram accipienda sunt, eum nempe in de-iserto vaccam illam auream in cinerem sue puluerem igne conuertisse , apud Aegyptios, quorum artibuSerat ille imbutus, dileiplina haec nota iam fuit. Nullum de Chemia opus ex antiquis temporibus notum est. Hoc quidem certum est, inedia illa aetate, yti vocatur, Arabes diligentem huic disciplinae operam dedisse, bunde multa adhuc vocabula arabica. techniea In Prim S. m ea reperiuntur. Sed in occidentis etiam regionibus cultores huic disciplinae iam tum fuerunt, e quibus praesertiva Alberrus , Rogemus Bado atque Berto dus Schware, noti lunt. Hurima, quae eognoicuntur iam in hac di1ciplina, reeentioribus temporibus debentur, et Germani in primis praeclare de hae te sunt meriti. Intelligi autem taei lepotest, hane disciplinam ob innumeras illas res. quae in illa perscrutandae, et ob multos naturae es.fectus occultos nunquam- absolui posse.

Uterque, circa a Iaω P. n. C. floruerunt.

. ω 163. Vsus Chemiae magnus admodum est. Doeet ea,4 quomodo in. alla dissoluantur, purgenturque et quo modo in arte mediea multa conficiantur medicamenta; opem illa fert variis utilibus artibus, arti nimi. ruin tingendi, vitra eonficiendi, aliisque; et deni. que illa per se iam est insignis aliqua Physicae pars, quia experimentisauis originem corporum multorum naturalium patefacit, vatiasque naturae viri s atque effectus illes rat. Nulla est Physicae pars, quae adeo ita. turae quasi officinam penetret, ac tot eius effectus occultos explicet, quami Chemis.

79쪽

Alchrmia metallis eos uertendis opera iri dat osten, idere ea vult, quomodo metalla minus prε tiosa in prE-tioliora , ut itannum in argentum , et argentuin inauris in conuerti postini. Antiquis. iam tempori hus 'artis huius reperiuntur vestigia , 'et auri sacra fames, quae omnibus est communis, cultores illi omni te mipore conciliauit Sed dubium' adhuς est ,: sn vhti compos haec disciplina unquam fuerit. 'tariis temis. poribus homines quidam noti fuerunt, qui artis huius mystorium nosse crediti sunt. ' De nemine veri

similius id affirmari potest . quam db illo . qui huius

saeculi initio noto illi quodam Beroti hensi tironi liquorem dedit, euius ope hic, praesentibus quidem tρstibus variis, stannutriatque phambum in surum conuertit. Hoc interim certum est, . in Alclaymistarum scriptis nihil de hae arte prodi, dum intra a 'nigmata , quae intelligi ae . soliti non possunt, an illis contineantur.

. - λε die 'per centum fere hos annos de uniuersa orbis terrs rutri n' turn os ferus riones, ansam variis disquisse

tionibus dederunt , e quilius peculiaris aliqua physicae phrs originem duxit, quae Geseraphia ph sica vo.

xii K in il sis existentium, mi rge praecipuas cognosce- , mutationes 'quibus ori, is terrarum 'formam suam, piovit num e nandisci potuit: Haec Physicaopars em persecta adhue est et manca. opinio illa, quaου diu inualuit, hodie mam nempΘ.orbis terrerum se mam a dilunio uniuersali proficisci, impedimento Rix, minus oriarum rerum, . quarum consideis rario ad eiusmodi disquisitiones necessaria , ratio ha- 'beretur Qui diligens est naturae speculator multa. Edhue noua in his e re . inuenire potest. . Haec quides

de regno minerali istis sit

80쪽

- Sequitur nune regni vegetab iis, uti vocatur:

eonten, platio. iri iluo variae peculiares physicappartes verisntur Prima par. Soran ea voeatur Describit ea omnium plantarum, 'quae quidem notae , formam

externam et qualitates. Et quum n tura ipsa pro milibus quibusdam rationibus in classes, genera et specises plantas ordinavi iit: Bolanica non solum omnes, quas nouit plantas , describit, sed pro genui. nis etiam illarum, cognationibus, classes ac generaeonstituisre studet. Quod quidem non solum ad rectam natura ' cognitionem plurimum: confert. sed in maxima etiam plantarum copia memoriae inservit ope enim pau orum quorundam charaeterum quae- Iihel planta noua ad elossem genusque suum reserrii et nomine quodam sppellari Pytest. . g. I 67. Apud-s,rare Aa ri antiquos naturge speculatores operam Botarii se' dederunt, id quod duo adhue li-hri, qui ad nostra haec tVmpora pΡruenerunt, Theo

pbrasti') nimirum, atque Dio Piniati testantur

classes vero plantarum et senens constituere, ac geanerati in plenius Bolanicam tractare, recentioribus erat temporibus, reseruatum. A renata inde erudiistione omnes sere Europae natior s de hae disciplina meritae sunt. Sed quum regioni cuique peculiares suse plantae sint, multae orbis terrarum regiones nondum sint notae, et aliae, ratione plantarum parum adhue perquisitae, nullum dubium est, qpin maxima adhue plantarum, quas terra progignit, par

ignota sit Bolantea inde quotidie adhuc nouis ac cessionibus augetur. Varii quidem summi viri, ipsa

natura duee, classes se genera constituere conati sunt: sed . quum fortasse maxima plantarum pars incognita adhue sit, mirum nemini videri debet, non dum omnia in hae re ad certam rationem esse per

ducta. Vmle fit, ut quilibet sere, qui classes plan