장음표시 사용
81쪽
tarum se genera eonstituerm vult, peculiarem hiam
Magnam esse huius dilciplinae utilitatem, facile
intelligi potest. Plantae , iquum a natura hominilius antinalibusque non ad alimentum solum, sed etia thau medicinam datae sint, accurate easdem cognosceae, multum interest, Vt, quam natura voluit, pro- . veniat inde utilitas. Praeterea Bolanica insignem aliquam partem emeit in cognoscenda rerum natura eurus mirandi effectus creatoris omnipotentis sapiet istiam ae honitatem tanqualm in speculo repraesentant: et -laae quidem diuinae proprietates in plantarum etiam cciii templatione is epissime conspiciuntur Praucipue statem idoneam BOtanica praebet occasionem, ut multii, de occultis naturae viribus in procreandis quidem corporibus 'organteis deteymus; simulque indagemus, qaatenus leges mechanicae s olae ad commutandam hanc rationem organi eam linciant. Grovissima haee prosecto est Philosophiae ac Psysidae
quaestio, quae non nisi ac ratis obseruationibus en perimentisque persolui potest. Multa in eo positaiunt, ut ostendamus, utrum Per naturae meclianucam nouae plantarum species oriri possint, nee ne. Rest adhue dubia est, nee non nisi per Bolanicam adsertam rationem potest perduci S. I 69 Botam eam Anaromia plantarum , earumque Po 4, istolaeta excipit. Opersm ea dat inuestigandae plan tarum structurae generali, perquirendisque earum partibus internis atque externis, quibus quidem illae aluntur, vitam eonseruant, et res sui generis progignunt Est itaque illa insignis aliqua physicae pars, quae perserutandis naturae effectibus, memoratae quidem dignis operam dat Est vero haee discipluria noua adhuc, et Post medium demum ieculum
82쪽
Iuperius inuenta, ubi Mieroseopiorum in primis in. 'ventioni multum est tribuendum. Imperfecta igitur ea adhue est, et quantum quidem l Ouimus, nemo adhuc factas in hoe genere obseruationes in systema - redigere conatus est, id quod optandum tamen adis tmodum esset. Malpubius, Italus, et Gremius, Anglus,' primum huius rei iecerunt perieulum, dum praeci. puas plantarum partes et internas et eXternas, accu. rate resoluerunt, et multa de operationibus illarum
adnotarunt Postea Halesius, Auxius, in Statica 'plantarum et haud ita pridem Bonnertis, indisquisitionibus de utilitate soliorum in plantis, sym- ,
holas ad hanc disciplinam dederunt plane exinitas. Partes illas, quas ad generationem plantarum Pertinent, et ea, quae in hac re fiunt, accuratissime
disquisiuit dbamus. Sed omni u haec non nisi pro initio huius disciplinae sunt habenda. Optandum magnopero est, ut propediem aliquis sit, qui physiologiam plantarum in artis formam redigat; quae/nota iam sunt, securatius 4efiniat, et de iis, quae
ignota adhue sunt, experimenta noua saeiat.
terque sub finem superioris saeculi. 'ὶ S te ph. M alea's vegetabie statilis. Lond. I738. 8. ' De arboribus scripsit du Ham et, physique des arbres. Par. I778. II V oll. 4.
Ad physicam plantarum cognitio etiam virium. quae illis insunt, pertinet, non solum quatenus animalibus alimenta praebent, sed quatenus etiam praecipue ad sanandos morbos usurpantur. Et poste, ius hoc quidem praecipuam partem Materiae medicae, quae vocatur, essicit. Satis quidem notum est, me. dicamenta plurima ex plantis confici. Sed nullum tamen est dubium, quin multa adhuc de plant. ruin ι viribus occulta nobis sint. Animaduersionibus foratuitis in hoe genere si acquieseere velimus, de innu-tra eris rebus diu adhue incerti erimus. optandum itaque esset, ut disciplina quaedam peculiaris viribus
Plantarum perscrutandis operam daret, utque viri . . t
83쪽
ta faciendi praescriberent rationem, et postea varias plantarum elasses ipsi hac ratione pertractarent.
Plsntae etiam quum varia ratione ad usum quotidianum , artem nimirum tingendi, pelles subigendi, oleum exprimendi, aliaSque artes, plurimum conferant : magna inde existeret utilitas, si quis ea, quae hue pertinent, diligenter collecta in artis formam redigeret. Hic etiam certa quaeda in ratio esset praefinienda,' qua noua experimenta ad hunc plantarum usum detegendum fieri possint.
Denique etiam Physica eontemplando regno snimali, uti voeatur, operam dat, unde variae dynuo peeuliares eruditionis partes originem: duxerunt. Prima quidem est historia animalium naturalis, siue Gologia, quae omnis animalium genera, quoad eorum formas, alimenta, hi vitae genus describit. Natura eodem modo animalia, quo plantas, ad certas 'quasdam classes genera, et species formauit, et euique generi peculiarem structuram. vitae genus, alimentum, indolem concessit, a quibus nunquam degenerare videntur. Zoologia iisque primum V rias animalium classes, genera et species perscrutatur, et ipsos elassi uin characteres inuenire et accurate deseri here studet, ut characterem insectorum, conchyliorum, pilatu in , autum, et reliquorum. Deinde, ea cuiusque classis genera exquirit uniuersalia, et pro genuinis characheribus. illa distinguit. Ab his sd genera singularis et species animalium pergit, ubi simul euiusque forma, magnitudo, vitae genusae indoles describitur.' ' . f. Ι73. 'Vsus Zoplogiae ut Bolani eae multipleκ est. Vtui tur homines animalibus ad alimentum, vestitum, ad laborem, qui ab illis perficitur, itemque ad me. dicamenta, et nullum dubium est, quin multo ad-
84쪽
hue maior usus infle existere possit. Notitia itaque
animalium necessuria admodum est. - Praeterea ex eonsiderandis variis animalium speciebus, quoad qui- deni miret m eoium iridotem, vitae genus infinite dives suin, et structura in corporis in embrorumque lauic adcomino datum, oblectatio quaedam oritur, qui elange superat omma alius. Nihil etiam . profecto est in uniuersa rerum natura , . quod creatoris Dinnipo- . tentis sapiontiam ac bonitatem adeo multis exemplis illuItret, quam antii lium ataurata contemplatio. Est
. itaque illa msignisi aliqua Playsicae pars. Pbilosbiaiphis etiam speculatius quae vocatur, multis animadversionibus, ope quidem Zoologiae, 'locupletari potiset. Uenique etiam ρbysiologia multis accessionibum
posset augeri, .si .indolem animalium, eorumque sem tiendi facultates accurate nouistiemus; et generatio eo-xum, si quidem mysterium illius apertum sit, mul 'tis rebus in Philosoplita lucem accendere posset. t 7ψ. Aristoteles, quqntum sisti dein notum. est inhhc Pitysicho parte prima posuit fundamenta, ausi ad hane rem Alexandii liberali iste Statili, post re in atlls literas multi viri .celebres, in quibus primi' fiant Ginnetus' et Aldrodradus, γ de hae parte
praecla e runt meriti: ' Postis nouas sempor Zoologia' nacta est secessiones, et quotidie adlaue easdem riam l leitur. Quod ad docendi methoclum . diuisionemque inimalium in classes, generit', et species, attinet liqui ima receiatioribus debentur temporibus.' Haee' vero diuisio nondum adeo est perfecta, ut non possint: multa adhuc in ea emendari. Historia quadrupedum' autumque, ob minorem horum animalium humarum' senimine 'nota est. - Ιnsectorum contra, pisciuire 'I conchyliorum, stliorumque historia, nondum pleno; . est tractata, licet per centum fere hos annos inulti I
viri perit, doctique augendis Zoologiae Partibus di-
85쪽
Histori eam antinalium contemplationem Anatomia eorum et Ph=hologia.eκeipit. Anato inia partes et stru Ruram cuiusque animalis perscrutqtur. Physiologia vero disquirit , . quidnam haec structura et partium usus, ad generationem, alimentum, vitae con inseruationem ,. et omnes iliorum operatiqnes confertrant. Ex quo intelligi potest, hane dileiplinam in
maximis naturae mysteriis versari. Nihil prosem, magis est mirandum , quam animalium vita, et variae illorum operationes; et nusquam tanta cernitur sapientia, quam in rebus illis, quibus utitur natura, ut animalia in operationes cuique peculiares reddadridonea. ι
in notissimis tantum et maximis animalibus disqui- ,rendis sunt versati, et pgrum tantummodo est, quod, rbcentiores in hoc genere ab illis acceperunt. Et nostris his temporibus notitia animalium mere historiri ea tantam sibi vindieat dili pentiam, ut ad conside- .randam inaturam illorum interiorem parum temporis relinquatur. De plurimis itaque animalium classibus paucae tantum sunt huc pertinentes obseruationes ge- .nerales, et disquisitiones anatomicae et physiologicae singulares - quadrupedibus quibusdam, et auibus 1 hxceptis -' raro tantum inueniuntur. Quare latin: fimus naturae eultoribus patet eampus, in quo noua
86쪽
mnliae et .memorabilia deis nim 'limn genersi one, e rum sensibus vita, eiusdemque eonteruatione, et.' de mira membrorum stluctura, detegere possunt.
Maxime erat trotioni consentaneum , .quod homi, si iii proprium .ipsorum Arpus , eiusque icnem 1anam et . morbi am iris gyna inquirerent dili
gentia, ' id quod i ab antiquissimis .etiam teoippribus
factu in est. Originem, inde . durit singularis quaedam. et in i me ampla ilhysicae parS., quae Ara me Ica v q- eatur. . Vult es stelicae le)quihus remediis corpus huc. . IV num tutum si morbis praestetur, i et quomodo illi,
nari. lina haee, cui omnes orbiS. xerxμrym n rtiones aliqua lalte in ex parte , operam dant, variist an stat: partibus, Qqu'rum quaequei singularein deis, nuci et amplam aliquam disciplinain: efficit. , ..: .
Pars primR-3a unas num resoluendi ars. Saepe pus em fit ut insit iactus elu
quis natui alis, .Vel casus ror tua tus remedia quaedam
st nicturam eius accurate 'edignoscaniuste Haec. Dii 'de plurimorum mόrbori rei' spdo incipere necellario debet ars' medica. operam nlli da; resoluendo corpori' humano . Omnesque eas, partes, quibus eomposita' est inachi ita Maaee: artita
eiosa, quoad quident earum collocationem, coniuncti Ohein inter se, et veram conditionem indagare studet in 'varias denuo illa dispescitur partes. Opeoo Iogia 'osia describit; Murologia neruos: mori 'musculos; .Θlanchnolog/a vi stera; ' alia quaedam Dara
vasa sanguinis, et ita poli S. ' , i -
Parum tantummodo' est, quod antiqui in Anato-nuas praestiteruiat. Sicut apud illos omitia medendῖ
87쪽
os remediis ivsgis sorte oblat s quam vera morbortim inotitia nitehatur: ita et satis laici habehant , si viaω-ximas isntum et vallissinins corporis pnrtes eognose arent. Est itaque Annio nata pro uisciplina fere noua posterioris deui habenda, quae tamen statim posthe, nonatam eruditionem multis aecessionibus fuit aucta, illa quod opera satis testantur. Post haee tempora in omnibus fere Europse rogi ibus multi. viri celebres diligentem anatoiniae dede uni operam et multis itinentis eam locupletarunt, fita, uti adsdisciplinas maxime persectas illa iam sit 'referenda. , Partes tarnum subtilissimae, quaei oculos fugiunt. t nee mi eroseopiorhin ope conspiciuntor, adhuc latent 1 Quum vero in corpore magna partium minuti istina trum eopia sit, quae oculis cernuntur quidem . sed mira quadam ratione cum 'aliis sunt connexae: fieret, eommode non poterat ἡ 'ut vel summa recentiorum idiligentia omnia inueniret. Quare Anatonita quoistidie adhue nouis obseruationibus augetur. s. 18o. '.
Anatomi. m PDsiologia eorporis humani exeipiti quirit illa ipsuiu earum partium, quas Anatomia
deseribit usum et operationes , atque indagare stu-.det, quidn- quaeque pars, ad vitam, corporis tria ereinentum et conseruationem, ad , valetudinem eii 4 qndam aduersamque conferat. . Pra terea vires terici utatur, quae corporis naturae adsectioni feminini, et ad conseruationem elus pertinent. . Est itaque .maximi Iaee disciplina momenti , fed magnis simul difficultatibus impedita, quia non tantum ad ita lud est spectandum, quod in oculos incurrit, sed siti
gulare etiam requi itur ingenii acumen. ut in ma-ehina tam complicata effectus et operationes psilium saepe coniectura tan sum assequauaur, vel ex paruis et remotis indiciis colligamus; alios vero effectus ia in notos accurate et mathematica quasi veritate pondere
mus et, dimetiamur. . . , , ' .
88쪽
Physiologia per naturam suam ita perfecta, ut
Anatomia est e nondum .potest, quia huic tamquam fundamento innititur et maiori premitur dissicultate. Parum tantummodo est, quod antiqui in hac re eL fecerunt. Diligenti tamen recentiorum opera eo Pro vecta est haec disciplina, ut temporibus nostris ,- apud Posteros, tantum gloriae, quantum ulla alia disciplina, sit conciliatura. Summus ille Hallerus in artis formam Physiologiam redigere conatus est, id quod tanta inteIligentia et tanto ingenii acumine perfecit, ut nulla sere alia disciplina Aeadem ratione sit Pertractata. 6. I 82.
. Consideranda post Physiologiam est Palbologia,
quae originem , Veram conditionem et varios inopi natos euentus morborum describit. Saepe quidem casus aliquis fortuitus remedia morborum, qu uiuurigo et vera conditio non erat nota detexit: sed
facile tamen intelligi potest, Pathologiam partem aliquam artis medicae esse primariam. Partim histo- rica haec disciplina, partim philosophica est. Reis
censet ea nimirum omnia, quae a morbi cuiusquainitio in eius incremento et progressione, obseruantur, deseribitque omnes casus hic euenientes, quoad totam quidem eorporis conditionem, accuratissime. Eκ his in dieiis exquirit ea deinde originem morbi, partes eas corporis, quae Primum adsectae, primam morbi oecationem, vim eius, in corpus quam exserit, illiusque ad vitam vel mortem respectum. Singulari opus hie est ingenii aeum ine, siue partem spectemus historieam, siue philosophicam. Prior illa pars accuratas requirit obseruationes, in quibus ne miniis nauin quidem negligendum: haec posterior autem in. genium ad .philosophicas disquisitiones aptum sibi postulat, ut ex effertibus causas et ex his denuo multas occultas res in effectibus inueniamus. Et quum natura tam mirifice eonstruxerit animalium corpora, F
89쪽
ut in multis euentibus Tipsa adiumento sibi sit, vel remedia illa , quibus opus est, indicet: Pathologia
ad salutares hos naturae motus nutusque diligenter respicere debet. Ex his enim certissime auxilium
illud , quod natura desiderat, cognoscitu's. Ι 83 .
Pathologiae, partis certe eiusdem historicae, antiqui iam fundamenta posuerunt non contemnenda. ' Hippoerates ) naturae obseruator erat admodum inis geniosus, cuius obseruationes nostris adhue tempo-ribus magno in pretio sunt. Et tamen haec artis medicae pars nondum eo, quo proxime superior, est prouecta. Ante iustum tempus systemata de origine et causa morborum conficere coeperunt, id quod a curatam illam diligentiam, qua opus est in obseruandis deseribendisque morbis, saepius impedit. Diei'
vix potest, quanta diligentia requiratur, si rem aliis quam tam accurate deleribere velimus, ut vera eius conditio atque origo inde cognosci possit. . Notan 'dum etiam praeterea est, causas multorum morborum, qui ex effembus satis quidem noti sunt. adeo in corpore esse absconditas, ut pro hodierna: nostra Physiologiae cognitione erui non possint. Ex altera parte multi morbi diligentia et aceurato studio quorundam medicorum , superiori quidem et hoc saeis culo clarissi triorum , adeo sunt noti, ut nullum sere' dubium in diiudicandis illis amplius supersit. Optandum tamen magnopere est, ut viri periti ingeniosique, remotis quidem omnibus praeiudieiis et systematibus, arbitrariis diligenter hane partem tractare '
i . ' . , Theoriam corporis humani morborumque ars δε- nandi siue Nerapetitisa excipit. Haee disciplina vel leuandis vel sanandis morbis operam dat. Omnes itaque illa distas ante artis medicae partes et praeterea coguitionem adhue remediorum,. siue materiae. me
90쪽
Selle, quam dieunt, in auxilium voeat. Sed quum paucorum morborum theoria adeo nota sit, ut ratiomedendi eerta indicari possit; quumque effectus medictunentorum raro ex natura illorum possit colligit nondum exspectanda in hae diseiplina est demonstrata veritas. Effectus medicamentorum, sicut omnes corporum affectiones, eκ usu tantum cognoscuntur Ratio illa, qua corpus afficiunt, meris 1aepe coniecturis obnoxia est, quare omnia fere hie in accuratis obseruationibus sunt posita. Ille in eurationibus suis optime versabitur, qui omnes morbi cuiusdam res ci eum stantes accuratissime obseruar, ad naturae Mutuin diligenter respicit, et medicamentis adiuuare eam studet. Summi quidam aeui reeentioris viri diligeniem hule diseiplinaδ dederunt operam , ad eamque perfectionem Therapnuticam prouexerunt, Vt maxuma inde, si modo serio res agatur, in societatem humanam redundare posset utilitas. In magnis illis te- meruis, quibus obducta per naturam sciam haee diseruplina est, multa iam incipiunt fieri clara. optandum autem magnopere esset . ut leges ciuitatuin arti m dieae rite exercendae maiori cura inuigilarent. Culpa non tam imperfectioni artis, quam disciplinae publi- eae tribueuda est si artis meditae nondum ea existitia utilitas, quae a hodierna eius persectione iure metitoque posset exspectari. et 8 . In Physica tota mechanice tantum natura, et mundus tamquam machina, consideratur. Quid haere paulo tantum fuerit attentior, ille superioris alicuius potentiae vestigia non poterit non videre. Summa quidem animi attentione digna est natura mechanice considerata: sed multo maioris tamen est momenti sublimior illa consideratio potentiae ae sapientiae,.quae essentiam naturae conciliauit. Praestantissima
sua parte Physi ea careret, si haee consideratio illi deesset. Vltima in igitur et maxime insignem Physicae artem Teleologia efficit, siue, ut Baco Verulam M