장음표시 사용
41쪽
dinalysin a eonclusionibus redimus ad prines pia, seu a particulari ad universale: Vnthetim dieitur quan- primum principia ponit, ex quibus conclusiones ratiocinando eruit, sicque ab utii versali progreditur ad particulare. Synt laetica methodiis non raro mathematica dicitur vel geometrica, quia geometrae et mathematici ea utuntur. Dicitur etiam demonstratio quae Dihil aliud est, quam seritatio alicuuis ex cartis principiis deductio. Jam cum diversae .sint certitudinis species , varias quoque ex illis demonstrationis Species insurgere necesse est. Mathematici ex principiis demonstrant, quae per Se crara et aperta Sunt, et certitudinem hahent ex evidentia, aliae demousirationes ex principiis deducuntur , quae physicam aut moralem certitudinem pariunt, atque in plerisque scientiis si pauens excipias abstractas magis quam Positivas, ad bihentur. Habet autem hoc moralis imprimis certitudo sibi prbprium: quod hominiam in
genio magis sit a commodata, alque ad excludendam omnem errandi formidinem , convincendosque Penitus non rudium tantum , sed et doctorum animos
Plus Valeat, quam ex principiis geometriae deductae
Theologia scholastica. 'Cum de ratione tradendae theologiae agitur, systematicae methodo plerumque opponitur scholastica, ut illa hac veluti umbra emineat, et tantum apud omnes habeat laudis et amoris, quantum hae vituperii habet, et odii. Tanti scilicet sunt aetatis nostrae in omni doctrinarum genere, M Praecipue
42쪽
27 in sanctioribus disciplinis progressus, ut jam bilem
Commoveant, aut certe risum excitent, quae maximam habebant olito celebritatem, et admirationem.
Nullum est hodie theologiae compendium , in quo
non centies scholastici in crimen vocantur; nullus vel unius mensis theologus, qui non scholasticam theologiam exhorreat, ut monstrum horrendum,
ingens, cui lumen ademptum. Ne igitur nostris theologiae candidatis aliquid . desit eorum , quae ad pleniorem hujus scientiae cognitionem pertinera videntur; de hac . scholastica theologia q taeda instini breviter explicanda.
3 Theologia scholastiore nomen assumpsit a saeculo XI., cum in publicas scholas recepta est, eo poli simum fine , ut christianae veritales , quae antea exscripturae et patrum libris multo labore eruendae erant, in unum doctrinae corpus collectae traderentur, idque pressiore stylo , ei dialecticorum more,
adhibita ad tuendam fidem disputationis disciplina
et disserendi artificio. Quae certe docendi ratio, dummodo se suis finibus cor, tineat, in inquirendo sobria sit, et a varia rixandi libidine aliena , nihil habet, quod ab aequo rorum aestimatore repreheudatur. Ego quidem lateor , me in pluribus , qui de re theolo gica methodo scliolastica scripserunt, non tantum solidam in omni doctrina vum genere eruditionem reperisse; sed et magnam in exponendo claritatem. et in diluendis sinuosis sophismalibus ingenium subtile, atque conjunctum his genus dicendi simplexel nitiduni et ad honte latinitatis normam, quantum res Patitur, composilum. Quare et majorem ex illis
VoluPialem cepi, quam ex compendiis quibusdam
43쪽
yamgr histicis, quae cum omnem dialecticam so mam, ne aliquid scholasticae pravitatis adhaerere videatur, anxi h evitare conati sunt, in genus dicendi ineiderunt durum et perplexum, omnia absque dictionis veritate in infitillos paragi aphos dissecantes; quo sit,
, ut, cum ordinem sectantur, consubionem generent.' in Certum est scholasticos methodum illam, quae stricta , et mathematica dicitur . si hi imitandam proposuisse: si in sua disserendi ratione non satis felicessuerunt, hoc tempori potius, quod vixerunt, quam methodo ipsi adseribendum est. Quis ideo a phil sophando cessandum esse dicet , quia tot sunt, qui male philosophantur 7 Interim ex hac se holasticorum stricta et dialectica exponendi , et probandi ratione fluxit ordo in tractandis quibusvis materiis multo accuralior , quo hodiernae compositiones antiquoribus
Verum nequo hoe dissImulandum est, multa scholasticae theologiae non sinet eausa obiici posse. Quis . enim non doleat, viros, tanta ingerati subtilitate prs dilos , omnem vim mentis suae in vanis saepe et in- utilibus rebus exereuisse Quid non religioni prodesse potuissent , si magis se tradidἰssent scripturae et traditionis studio8 Sed eontigit illis, quod mili li-hus, qui cum ab externis armis securi sunt , et hostes, cum quibus congrediantur, non habent; pugnas simulant , et mutuis sese eertaminibus impetunt. In qua lud rica armorum exercitatione nec quidem ae quirit. qui vineil , nec perdit, qui vincitur. Secura illi quaestiones ex quaestionibus inserebant, et per imaginationis spatia impune vagabantur. Non erat, qui tune ecclesiam turbaret, et per totum occidentem omnes populos una colligabat religio. Ex quo autem novi in avitam religionem hostes surrexerunt; ma
44쪽
gis etiam ad stabilienda dogmata ex revelationis pri δε-cipiis studia catholicorum conversa sunt. Ita sensim abjecta est inutilium cura, cum de Decessariis Pis
De Usimo theologiae systemate. Sed tempus est, ut de rite adornando theologiae
systemate pauca dicamus. Duo im hac materia no his videntur sollicite distinguenda. Primum est generalis totius systematis compositio, quae ex rerum tractandarum ordine, et B pla collocatione oritur.
Secundum ad modum pertinet, quo res quaelibet speciatim pertractari debet; estque ratio quamlibet veritatem ea methodo exponendi, probandi, et comisa adversarios propugnandi, quae tum rei, quae tractatur, tum eorum qui instituendi sunt, ingenio magis sit accommodata. In utraque autem tum generali , tum speciali systematis elucubratione ab his regulis, quae syntheticae methodo propriae sunt, nunquam discedendum est. Ut principia praemi, tantur conclusionibus, et praecedeant ea, quae sequentibus intelligendis serviunt. a.' Ut notiones , aut definitiones praemittantur, omnis ambiguitatis exPertes, clarae et certae, si non evidentia objecti, quod in mysteriis impossibile est, tamen evidentia testimonii. 3.' Ut propositiones rite determinentur,
atque ex principiis jam praemissis Iesitimἡ ded
quod generale totius theologiae sistema attinet.
45쪽
ultro satemur schoIasticos, quamvis et ipsi systema
aliquod habuerint, ordinem tamen materiarum striis elum et ad verae demonstrationis regulas exaetum non servasse cum principia non Praemiserint πια-
eipiatiς, et multa fad reIigionem revelatam pertinentia protulerint , antequam de revelatione ipsa . ejusque divina origine , de scripturae et traditionis
auctoritate, de ecclesiae insallibilitate tractassent, quae tamen principia sunt omnis revelatae veri latis. Ut huic malo remedium asseratur , placuit ea, quaa revelationis ehristianae, et lotius catholicae fidei suu damenta sunt, sub theologiae generalis nomine proe- millere. Hanc methodum lan quam persectionem , et ad mathematicam demonstrationem propius accedentem lubentissime arripimus quamquam ei in hostlam volubili saeculo certam stabilemqtie possessionemnsserere non audeamus. lo).ὶ Ne tamen , cum de methodo etiam stricta et synia thetica agitur, eam cogites veritatum compagem quae nulla sui parte sine totius dissolutione mutari posset ; seu propositionum omnium tam necessariam connexionem, ut una Semper et , quae proxime praecessit, innitatur , et ipsa iterum sequentem Suis
stineat. Quis in theologicis haec poscat, cum ne ita mathematicis quidem reperiantur Z Scimus enim Eu- elyden, qui systema nobis demonstrationis perfectissimum reliquit , praemissis principiis propositiones demonstrandas pro materiae, ad quam pertinent.
ratione collocasse. Et certe , Cum plures Saepe VeTitates a se invicem non dependeant , quamvis ex EO-dem principio 4luant; sussicit principia primum Ponere, et quae ex his probanda sunt deducere, quam via mutato hincinde ordine; quod exemplis demonstrarcisaeillimum esset.
46쪽
Ad hh ogiae studium , ut diximus, Seeundσ requiritur, ut sciamus , qua ratione veritates, ex quibus systemis theologicum eonnexum est, singilla lim tractandae sint. Non enim sussicit scire, quo quidquid loco disendum sed etiam . quomodo dicendum. Atque hic fatemur , plura nobis videri in receiviorum scholasticorum methoda ad juniorumetiricorum institutionem optim h accommodata. Nemo eerto existimabit commendari a nobis vanam illam et captiosam disputaudi ariem , quae ars sallendi potius est, quam ratiocinandi; aut illam in movendis
quaestionibus in lemperansem curiositatem, aut maculas quaslibet, qua ς hominum aut temporum vitio scholas methodus contraxerat. Iure haec perstringit Melehior Canus de locis theologicis , aliique malu-rioris . ingenii viri. Nos illam methodum intelligimus. qua primum quaestionis status clare et Reeurato ex ponitur, ut omnis tollatur ambiguitas, et aequivocatio : tum id , quod probandum suscipitur , I, reviter et dilucido exprimitur; argumenta autem nonnis rvalida, et ex genuinis revelationis sontibus deprompla , eo modo Proponuntur , quo eorum veritas et vis probandi evidentius appareat; domum contra rhi dissolvuntur , ne qua in anima remaneat circa rem propositam dubitatio. Haec omnia , si ad sanae dia lecticae leges exigantur. mirum eSt, quantam Veri- tali lucem, quantum robur argumentis asserant...dialectica, ait S. Basil. , instar muri est dogmatibus, quod ea non sinit facile diripi , et quorumlibet in- eursioni patere. Non possum igitur salis mirari . ita quibusdam exosum esse hunc disserendi modum a ut vix syllo gismi formam sustineant , et librum et to e manibus abiciant, in quo veritates religionis ex radicibus
47쪽
sidei admoto artiseio rationis per aperta consectar Ia, et manifestas conclusiones deducuntur. Malunt quippe perplexh , verbosh, ac saepe etiam inculth dicere, dummodo non syllogistich dicant. Certh non est , cur nos eat holicos incredulorum dicteris terreant, qui cum modum demonstrandi , quem mathesis adbibet, sic m. et ratiocinii legibus arctissimh con- strictum summis laudibus extollunt : illum lamen Procul esse vellent a theologicis disciplinis. Neque in hoc imperitos se probant fraudis artifices. Nam, cum religionem captiosis tantum sophismatibus aggredi possint, atque libenter verba accumulent, Ut rationum infirmitatem dissu si oris stysi ambagibus le- gant; nihil timent magis, quam artem illam ratioci-
nandi, quae detracto verborum apparatu argumenta ad simplices et nudas propositiones reducit , et ad logices regulas eaependit. Caeterum non raro impudenter ipsi abututitur illa disserendi et eoncludendi sorma, qua nos ne uti quidem vellent; tot, enim in dialecticis tricis et argutiis versantur, cum nos imPugnant; et libenter imperitos vana philosophiae ostentatione decipiunt. Ex his consequens est, in tractatione theologiae methodum stricte systematicam, vel demonstratiVam, quantum seri potest , adhibendam esse, m ed tameα Age, ut simul ratio habeatur methodi scholast D ut servat ei. D. est . M. Tom. I. f. 79,) , Cum ius testimonium eo confidentius citamus, quod nemo dixerit, eum scholasticis impensius favere. Possemus et nos adjicere propriam experientiam, et Fer ere hras in hanc rem meditationes , et animadversiones absque omni praejudicio institutas magis semper , magisque firmatam eonvictionem.
48쪽
Ad demonstrationem stricte systematicam duo, hi jam superius dictum est, requiruntur; scilicet Principia Qerta, et conclusionum ex principiis legitima deductio. Principia theologiae christianae
sunt ea omnia, quibus certo nobis innotescit, quid a Deo fuerit revelatum. Verum haec, quaecumque demum illa sint, vim suam omnem deducunt ex auctoritate Dei loquentis, seu ex primo hoc principio, quod omnis verae revelationis fundamentum est: Deo reoelanti non Potest den ari fides. Ulterius mens humana inquirere non Testimonium veritatig rimae, ait S. Τhomas Qtiaest. de Der. act. 8. 2,
se habet in fide, ut princiPium in scientiis demonstratia
Uis . . . Quisquis enim indubitanter judicaverit, aliquid n Deo esse revelatum, hoc ipsum credat judicio certo et firmo, necesse est; cum nihil sit rationi magis consentaneum, quam iis acquiescere, quae a Deo, qui nec salti, nec fallere potest nobis proponuntur. Verum, quamvis fidei nostrae assensus uni nitatur diuinae nuctoritati; et propria fidei causa sit interior Dei offlatus, qua movemur ad assentiendum Deo; requiruntur tamen externa adminicula, quibus persuasum nobis stat, Deum locutum esse; ex quo sequitur usum quoque humanae rationis necessarium esse in rebus theologicis ; nam fides, etsi obscura Sit, tamen coeca non est, nec irrationabilo
obsequium postulat. Non potest intellectus assentit, LIEB. TOM. I. 4
49쪽
illis , quae proponuntur sibi ad credendum, nisi ipsi
videantur esse credibilia; haec autem disjudicatio rationis opus est, quae et leges tradit recti rati cinii, et firmitatem ostendit criteriorum, quibus ve hum Dei ad nos iactum fuisse intelligimus.
Usum rationis sobrium et moderatum nec scriptM-rae , nec Patres improbant. Ad Τhessalonicenses ait Apostolus f I. Thess. V. - Vide etiam ad Rom. XII. 2 - 5 - II. ad Corinth. XIII. 5. 2. . . Omnia Probate , quod bonum est tenete . . . . et ad universos Christianos S. Ioannes I. Dan. IV. I. J . . . Charis. simi, nolite omni Viritui credere , sed probate via, risus, si ex Deo sint . . . Insigne est illud S. August. ex libro de vera Religione s C. I J . . ctoritas fidem sagitat, et rationi prava rat hominem. Ratio M intellectum , cognitionem e perducit; qua Mamhec auctorita tem ratis yenitus deserit, cum consideratur cui sit credendum . . . et alio loco istola I 5o. J . . . Absit, ut ideo credamus, ne rationem acc*iamuς, stoe quo ramus; cum etiam credere non possemus, nisi rationales animas haberemus. Ut ergo in quibusdam rebus ad doctrinam salutarem pertianentibus, quas ratione nondum peremere palemus; secta liquando oalebimus , files Princedat rationem , quia cor mundetur, ut magnin ration s curiat, et perferat lucem , hoc inique rationis est . . . . Verum eum rationi quod suum est tribuimus, simul cavendum est studiose, ne in pestiferum illum errori rem incurramus, quem Sociniani, et inter recentiores Protestantes non pauci sequuntur; rationem formam esse seu regulam ad quam fidei mysteria expendi de-heant. IIoc principio semel posito, necesse est, totam
50쪽
fidei oeconomiam in meram philosophiae naturalis disciplinam commulari. Haec est superba illa, et inimica Deo sapientia, quam reprobat Apostolus Rom.
VIII. . Hanc, et non aliam impugnant Patres, tum videntur humanae philosophiae adversari . . . Credi mus ut agnoscamus, ait S. Aug. ML o. in Dan.); non agnoscimus ut credamus; quid est enim fides, quam credere, quod non vides . . . Ut exitiale hoc, quod fidem inter et rationem non raro exardescit. dissidium exlinguatur; ante omnia in notitiam sui adducenda est ratio, suaeque imbecillitatis, et obseu ritatis coarguenda; ut undique tenebris obseptam se agnoscens, praesidium sibi in sola fide esse intelligat; . cui cum se semel tradiderit, emerget ex errorum et dubitationum nebulis, et puriore lumine collustralaad veritatis cognitionem citius, certiusque perveniet.
Vertiales; quae in theologia pertractantur, non
omnes eodem grado collocandae sunt. Primum quidem omnes revelatae veritates vocantur peritates fidei, vel dogmata , qua tamen denominatione saepius V ritales tantum theoreticae intelliguntur, quae ad scientiam credendorum, seu theologiam dogmaticam per tinent. Alii distinguunt iterum inter illas veritates, quae tu verbo Dei eontentae quidem sunt, et communi ecclesiae fide nituntur, quamvis nullo 'adhuc solemni ecclesiae decreto sancitae suerint; et illas quae diserthab ecclesia definitae sunt , et tanquam in verho 'Dei contentae omnibus cum obligatione credendi proponuntur. Primi generis veritates ad fidem pertinere certum est, easque appellant pwad set quae ad secundam classem pertinent, speciali quodam m do vocant dogmata catholiea ves domuiti Ust ad nos.