장음표시 사용
261쪽
- tergens , brevi excitatur, eis paulisper stupidus remaneat in M.
Nunc si actu quo se abstergebat , Actores vigilantes scenam inceptam secum semper continuavissent usque ad tuam integram excitationem, ideae lomni cum vigiliae ideis potuissent coniungi, di impossibilitas in eo observata ex his in illas ascendere, amplius dicto modo non potuisset explicari . In hoc dubio, ut de laeto certus sm, ego ut ait Patet Pino ad eum , qui praecipuus hujus machinae dormientis fuit m tor sal recurri , & gavisus suin dudiens , quod idearum c tena semper revera omnimode interrupta remanehat . Sicuti iu- Venis poenam permagnam perserebat cum vidisset se in suo somnambulismo deprehensum , quando ipse expergisci imcipiebat , adstantes omnes se occultabant, eum solum relinquentes , vel si aliquis remunebat , usque dum non excitaretur , t citus morabatur, & se illuc in instanti perventum esse, smulabat. Experti fuere adhuc , sermones continuare aliquoties ; sed
vix aquae stigidae in oculis impressionem sensi Impresso tam ei sensibilis , ut quando inceperint cum ea illum Rspergere , dgnos, ac calces dabat, dicens, quod sbi saxa iactaverant in .c per s. tantum omnem idearum catenam interrumpebat , &obmutescebat . Ergo dubitari nequit , quod defectus conne xionis inter ideas 1omni , & vigiliae non esset causa , qua e pergefactus non amplius memoriam retineret de eo quod do miens essecit tλ . Explicatio haec alteram evolvit partem , nimirum quomodo
eveniret, quod unum cum altero somno annectendo, recordare tur in uno quod in altero effecerat . Quoniam enim cum denuo
illa idearum series progrediebatur , qua ille. in seculari stare ,
ne in Taurino se erodebat adhuc , cum renovaretur , ut altero
exemplo ego utar , physica impresso eiusdem suppositi cantoris
vocis, ejusdem instrumenti, cum .quo cantiuncula modulatur, eiusdem actus cum quo repetebat lectionem, eiusdem vel smilis cantiunculae, palam fit , quod excitari debebat adhuc cantiunculae. ideas'ὶ Qualis nexus eum ideis antecedentibus adinvenitur hie pQua ratione memoriam deformitatis a lippitudine effectae potuit hic retinere, ut currat ad eam sibi tollendam λ Iuxta Soave doberet, vel non respondere, vel nullam diligentiam adhibere. aὶ Pater Lector Veneroni.
sAt Quoties . si quidam deprehendἰtue . stupidua observatur δ dea somnabuli per eum aliam imbec ilitatis ideam excirisae Drtasia, per consequens deprehensus, ipso actu obstupescebat, &memoria iam illi non remanebat. Hac super re inserius./ Cooste
262쪽
ἰdea , quRm eisdem circumstantiis cecineret: quo posito mirum non est, si similis cantiunculae nota cum esset, eam internovit, ac indigitavit. Circa primum phaenomenon ego dubἰtavi , quin interrognt; Des suum religionis uatum respicientes semper fierent postquam ejus imaginatio 'praeterer fra erat in ideas ad secularem mistum portinentes. Nunc in eiusmodi casu nimis clarum est quod cum interrogationes de Mediolano essent , atque de Cratiarum Conventu suae actuali positioni impares , vel iudi debebat cindete illas tanquam aliis directas , vel in antieΠ- mittere, eos 'ut easdem proponebant f/al. Flo arqui. quod si aliquoties ab ininterloeationibus init:um 'hah. ret scena ,' sua imaginatio dis cria dirigeretur, & his, ut aliis. respondc ret: Volui idcirco in hoc articulo me rutum reddere, de inveni non si ustra areume tatum Somnambulismus ah intensis crinvulsionibus ncepit, quisbus vigentibus , Ωἰr auditus pluties Iohannem appellare . Fuit detectum . hoc nomen este famuli, qutim in Taurino tenuerat , cujus forsan idiam ti nomen eaedem convulsiones excitabant νὶ . Expertum fuit , famulum tanquam praesentem emngere , Rique respondere,& vidimus, eum responson bus annuere. Excogitatum fuit , ut ipse loqueretur , Famulum , vel Fratrem , ceu rsonam illis temporibus suae cognitionis supponere eas , qu Pum loquebantur . Non ἔncepimus quam sero ad scenam mutandam , & fuit tum , cum pii mo ac tu respondere inchoavit , in rebus ad regularem statum pertinentibus interrogatos. ut ipse
Pater Pino pertentavid, dicens sp. - at postea visum fuit, is se meminisse aliquoties fuisse Religiosum se & clarius in Arpendice tP.6. in praesentiarum enim fer.nones ad starem suum, regularem speetantes faciliter tenet , id quod dissicilius albis ter obtineri poterat. - η
liqua phaenomena in eo observata valde Convenἰunt cum illἰs., quae in aliis somnambulis observata fuere, & cum princi Pio mechanicae idearum excitationis . mihi videtur , saetii
Posse enodari. Est adnotandum in primis , quod in somni loqui ille fuit, ita dicam. paulatim edorius atque perserius. In initi
nisi homo intensissimis convulsionibus correptus non ob servabatur ἔ Contor is oeulis . ore spumescente . dentibus fremdentibus , contortionibus haud raris ille respiciehatur Convubsiones aliquam ideam vividius excitabant , consequentia erat e. lectu. μ' Cur potius anima non percipIehae . ex edi qu7a suas ex 'rat vires in phantasmaris, quae sibi illo tempore adhaerobant 't.1 Hoc modo omnia phaenomena explicamus . Quid obist , ut semper μιasse dicamus .
263쪽
lectulo impetuo se surgere . deambulare , & secum ipso aliquod Verbum proferre. Ab oliis interrogatus, nullum sJgnum , se aliquid sentire , suppeditabat ; & id probabilius erat , nam attemtio ab idcis , quae a tua liter imaginationi aderant , occupata slevem impressionem paucorum verborum , quae nullam tenebane cum his ideis relationem minime considerabat' ωὶ . Actu quo famulum appellabat . & in se fixa erat tesus idea , unus , ut famulus esset , responsum dedit , incepit ille alterius Uurha Ruscultare , vel potius attentionem praellare , nam ad actualcmidcam relationem tenebat . Ab hae ad ideas Abatis status, quo erat tempori hus illis : Fratris cum quo vitam degehat : studi rum, quibus operam 'avabat: advocationis, quam frater Exercebat &c. facillimus erat transtus . Hinc est , quod sermonibus ad haec omnia relatis, ex eo quia analogiam tenebant cum idcis, quas imaginatio excitabat , attentionem pote rat tacitus praelia re , vel potius haec poterant sibi eam revocare , de auditus in eo exercebatur ο) . in primis vero paucis ex his sermonibus respondebat , de obscura responsa dabat . Modo quo idearum nexus his de subjectis exercitio multiplices fictant , de eis es Promptiora atque clariora responsa evadebant , donec ita in . . expeditius , at consecutive ratiocinia conficiebat , non secus homo excitatus. Quod analogia ejusmodi sermonum cum actu'libus ideis ea esset, quae ei sensibiles reddebat, vel eisdem sta' dirigebat attentionem , palam se ex eo , quod si fortiter auri' culis e jus quisquam clamabat, tum ille nullum dabat sensationis-sgnum . Hoc casu quod nobis evenire videmus quando proluimda medi tatione detinemur , ut de Archimede dictum fuit , ei accidere debebat sπὶ . Exercitato auditu , visum exercere , pertentavere : & in hoc Iaulatim quoque tam ulterius fuit pervenitim , ut quamlim ct scripturam teteret , tarochis iocaret cocolatam coqueIet ,
atque pararet &e. V. φρ. P Pico ) . Eis apertis oculis erat , veruntamen videbatur is , nihil in initio vi-
bal Qua ratione anima aliis ideis occupata impressiones cael ras non sentiebat Hoc est enodandum . Nos in meditatione id enodare pertentabimus .sοὶ Nihil lue evolvit me, etsi id facere credat. Semper P. tendum est, qua ratione seri nonibus internis ideis respondentibus tentisnem praestet hac de re nos aliquid dicemus . s. Adest tum gradus eminentioris abstramonis , qua animaeota in unum occupatur obieetum . In homine vigilante princi pium abstruetionis est voluntas , ad in homine dormiente ecquod
tu λ En quaestionis cardo. Nos id peruaelabibur inita.
264쪽
iare , obiecta enim praestentia cum nullam relationem haberent
ad ideas animo extantes , ejus attentiolium minime appellitabant . inceperunt eum in consilii commanionem vocare , obie elis ad internas ideas relatas, & inchoavit eis attendere, ac ubdere : verum non potuit nisi diu post, magnoque exercitio te in hoc augeri , atque perfici . Et sicuti de auditu , dum ille distincte , adhuc submissis vocibus , aula illabat sermones relatio nem ad internas ideas habentes , non audiebat clumores , etsi elatiores ,si ad eas non pertinebant: ita de vilia , actu quo poterat internoscere minimos characteres scripturae ud actuales sedi mones relatae , non distinguebat , nec demonstrabat, videre im
inita alia obiecta extantia circa seipsum , etsi sensibilissima' essent . , Tactus, ut latior sensus, ut continuae eius impressiones sunt, di somnambulo graviores, ille est, in quo citior fuit. Huic, ante visus inchoationem debuerat audaciam , qua ex uno ad alium
locum se ferebat. Idcirco in hoc quoque debuit quam in lectimnem apprehendere , ex eo palam sit , quod in initio nunc in ianuam , nunc in parietem se impellebat , in loca sibi ianvia
conductus adhuc inposterum se nec dirigere , nec opportunius internoscere sciebat, saepius imprimis tentabunda manu . ac pinde incidebat . Post longum exercitium in notis locis , ille cum permagna securitate , adhuc ligatis oculis , deambulare incepit non secus ae vigilans apertis oculis essicit. Huius ratio eadem eli, qua caecos videmus in locis, ubi se nam experientiam habent, libere , audacterque ambulare. Longo
exeuitio per datum locum vagando, pinxim habitualem acquirit homo, quapropter ab uno ad alium locum proficiscens , habitu directionem fumit ; pasti us factis distantiam habitualiter metis rur, huc illuc te vertit, inclinat quo oportet, scalas descendit, .lcenditque, januas praetergreditur αα aliquoties se in obiectum impellit, & impulsus hi , cum instantanea, praecipiteque atten ' tione iredigitant ei situm , in quo eit δέ attentionem renovat . Ut continuet in illa , di pericula evitet , pes manusque eum edocent , auxilianturque a Quoties nobis accidit , per campos in dentibus, per asperas tortuosasque vias deambulare sine ullo errore , potissimum si nobis frequentiores tuere , etsi millenia cogitationibus mens abstrahatur , & oculi vagantes ant continuo circa millenas partes , vel libro , epistolaeque figantur Interdum nimis clarum est , quod in tus casibus neque reflexio est, nec oculus, oui nos dirigat, sed pes & habitudo duntaxat. Usque dum pes icem sentit planum , incedit directe ; quando ultra marginem it. & in declinationem, aut elationem incurrit, se re trahit ille in eandem viam , & in ea perdurae . Me is lapius Mos longas vias pereuntinus non videndo neque Mutatates ,
265쪽
neque revolut Ones . Hoc principio ego non nimi laboro in eo cipiendo, qua ratione lamnambuli obier vati tuere in aedium eo-rona incedere , vel in tectorum inargine absque calu . bi actu quo nos in via ind cata deambulamus , solum ab ipsemet pedoeucti , a lateribus deficeret 1olum , viamque insulatam relingueret , nobis non advertentibus , nostrum non deturbaret iter , nos in somnambuli casu essemus. Nos conturbaremur profecto, si accidens inopinatum internosceremus. Subiens tum habitudini reflexio , & terrorem secum ferens nobis di melionem, atq te aequi in librium tolleret, & nos inevitabiliter praecipitarcinas; non iecus Rc de suolibet somnambulo narratur, qui ab incauta pietate in Praecipitii margine excitatus a timore deprehensus nescivit te
amplius dirigere, & cecidit . Odorum, laporumque impressiones sunt, quas somnambulus sentire
minora signa dedit . Hoe idem demonitrat, quod revera non eas sentiebat , ex eo quia attentio eius non sussicient cr eisdem erret ab actualium ideatum serie determinata. Enim vero cum in tum espera ex se ipse i hac cum expetiisset & eo utendo , signum
evidenter dedit. planam sensationem eum lobuii se, dixit enim, quereo si ch' ὸ ι acu mi ire deI mio. & alterum expoposcit is Piso P. Oa. ) ; aliunde nos scimus , quod fervus a Peibus Userentinus , de quo Pater Calaseris loquitur V. t as. Dor. κοὶ ,
somnambulus manducabat . hibebat , frequenterque sumebat ta- haccum , & somnambulus in Enciclopedia relatus cum expetiis
set poculum spiritus vini,& cum sensi iLt , ei simplicem aquam dare, agnovit eam, respuit, & primum emagitavit. Phaetiomena poti: sima mirabilis somnambuli, de quo hactenus Iocuti sumus , & de somnambulis in genero, satis ex dieiis mihi
enodata videntur . Ubservationes , experimenta in euin magna sagacitate , atque dexteritate fuere confect a . Quod denuo Pertentati veIlem, ei lut cum eo sermones continuare, & experientias in alios sensus . usque dum excitaretur, adeo ut nexus id rum lamni posset cum vigiliae ideis conjungi . Ad hoc verum oporteret , relinquere eum ut gradatim ex se ipse excitaret . i et si altim eo . quod ille suorum somni loquiorum recordaretur . ut raris de nostris recordamur somniis , & historiam fortasse ex ora suo tabcremus. Historia quae ellet proiceio utilis. in hoc me confirmat exemplum duorum . quos ego internosco;
isti cum piopter oculam sebrim delirium per plutes dies sustinuis
v Non est dein profecto. Tempore somni sensus. languent, noti se in vigilia. Caeteroquin, somnambulus se di igit ad unam idcam. nec eis cit quam id quod eiusmodi ideae respondet , notata abluacitone correptus , di ambulans . Inserius enodabimus.
266쪽
nuissent , hae gradatim se ita & in se reversi , distincte se iv runt dicere quod in delirio offecissent una cum rationibus. quibus se egerant . Quod delirium non sit quam somni somniique species , ex dictis colligi lat potest tρὶ . Inter delirantem &somni loquum discrimen non extat Praeter diutumitatem , di oris dinarie majorem vivacitatem , qua in Primo ideae excitantur iir . Idem mechanismus cit, qui in uno ac altero operatur. Dclitans utitur adhuc nonnullis iensibus, visu potissimum, auditu, tactuque ; at ille eodem modo utitur imperteete . Dietus somni loquus Per Ionas videbat , at actu in quo non habebat circa se praeter Regulates sui ordinis , credebat tam ulum fratrumque ei adeste let . Eodem modo delirantes personas vident , & audiunt voces , at credunt alios divertos videre Ab iis, quos realiter vident. Hoc fit, cx cci quia circumstantium repraesentatio non osseri eis quam tot indeterminatas hominum figuras . Eorum attentio ab ideis ab imaginatione excitatis vividius occupata , non habet locum se
adhaerere , & observare ac diltinguere minimas desti minati tionum disserentias. In his figulis , dicam , hominum generuli. hus , ideas Personarum , quae imaginationi adlunt , ipsi appliscant , & credunt easdem personas cis adesse sωὶ . idem in amentia evenit, quae non est quam longius habitu Ieque delirium . Quinque dissertationes ingeniosissimas DominiueauIιdire hoc de subiecto habemus i V. Mem. Gli'AGad P. di Pro 7.1 ὶ . At ego credo omnia sua ad paucissima verba reduci Polle, cum dico tantum, amentiam praeter longum de litium, Io sum longum insomnium nihil aliud elle se). Ualida animi fixatio In una vel compluribus ideis ab imaginatione excitatis, quae enicit , ut ille nequeat debitam arientionem praeliare obieetis, quae
ν Quo modo dici queat, non videra . σὶ Maximam adeli prosecto , ut infra videbimus. τ) Si pro fratre , famuloque Regulares habebat , non uteba.
tur visu : aliua uici internosceret Regulares non esse fratrem , nee
αὶ Si vobis haec sadi Met ratio , non perbelle eam4perpendis stis . Quid magis fictilium atque inverisimile Caeteroquin quam do id pro certo teneatur , dicat quae in , qua ratione id accidat
Ulterius. Si repraesentatio obscura est , ex eo quia indetermin ras figuras repraesentat, cur obiecta non obscure interno icit , de pro eiusmodi tenet 8 dii provenit ex minimarum determinationum confusione, cur multoties quilquam internoscit obiectum, & tam
tum in iudicio delitat λ οὐ lusumnium vigilaotium a Pitcarnio definitur.
267쪽
ei reqmstant , D internoscere ut in se sunt , est illa quae virum
stilliu in constituit sωαὶ . Discrimen inter eum . de delirantem , somni loquum ae simplicem somniantem hoc solum cit , quod in duobus ultimis , sensibus e lomno liberatis , imprelliones simul conlunetae , quas eodem tempore in eis praesentia onjech rum essicit, vim idearum , quas imaginati , excitaverat , sup rant , ct in se revertunt : in secundo harum idearum vis lup rat externas impressiones , usque 'dum aegritudo perdurat , quae internas fibrillas majori vi qua impressiones iaciunt , agita ii ad illas potius quam ad illas vividius attentionem dirigit ; sed
cum aegritudo compet at , vel desinat omnino, externar earum compressiones superioritatem nanciscuntur : contra in primo vis idearum ab imaginatione excitatarum Uel continuo perdurat,
vel si aliquoties retardatur , quo casu dicitur lucida intervalla stultum habete , ocius denuo ad pr i stinum redit ββ . Haec conitans internarum idearum vis vel a causis physicis . vel a causis moralibus pendere potest. Longa vel frequens repotita fixatio in una vel pluribus ideis , potissmum ubi oriatur a violentioribus animi pathematibus est multoties quae euicit, hasideas vividas evadere , promptissimasque excitRndas esse , adeo ut vel praeveniant attentionem, in cxaminando actuales extrinsecas impressunes, vel vim suam superando impediant, eam in illis
applicari s Yγ). Multoties inordinatio physica in humoribus, seu ia ααὶ Uel vident obiecta circumstantia , vel non ; si prius ,
Dbiectis praeliareat attentionem , non secus ac nos in aliis ideis occupati; viderent ergo , ut nos sani , objecta indistineta , vel obscura , nec essent vesani . nain delirans dicitur ille, qui a communi sensu recedit cum obitinatione. Si pol terim Arch mein
des ipse , & qui profundo studio se applicant , vel abstrae tono sunt correpti , delirantes essent. Quid me absurdius λ M) Esset a Mave petendum . quid intelligit per vim idearum integra repraesentatio obiectorum intentio animae in sibi praetentando imagines , mutationes , qualitates . sἰgna obieeta absentia repraesentantia λ Si primum, cur ergo alterantur objecta Si 'ait per attentionem non praestitam , ad dicta redeamus αὶ . Si se eundum , quaenam esset di itinetio inter ab liraetos , & dein lirantes Φέγγὶ bi non adest quam idearum vivacitas , nulla alteratἰ uideretur . Caeteroquin si concedetur adhuc ex hae idearum v vacitate pendere nonnullos melancholicos actus, ut revera pendeat , ellet potius dicendum , cur haec vivacitas adiit , e quo pendeat A fixatione animi Nequaquam . Secus esset in eis, Diuiti rod bν Cooste
268쪽
i, cerebro proxima est causa , horum effectuum . DomInus Me- HUI, multis amentium cerebris accurata anatome perpensis , duriora nonnulla , aridiora , ac specifice leviora sanis , nonnulla alia a sanguinis lyinphaeque extra vasatione occupata adinv
, erum sicuti fixatio haec ad aliquas duntaxat ideas determinari potest , & vitium organicum ad unam tantum cerebri par intem limitari, amentes nec in toto , nec semper , ejusmodi sunt; at saepius in eo quod est fixationi vel vitiatae parti extrinsecum ita extrinsecas impre: siones sentiuint, & se in eisdem ratiocinanis tur, ut Persecte sani videantur lo).
'u lant . A cerebri fi illis tensis , ae magis in . . .' Πxς ossa lucida extant, mutantur ne apta siti,
269쪽
IN hae perquisitione, ad quam libenter accedo, non expectare, me tactia i Rr re, neque de rebus peraetis ab auctoribus dil-sirere . Nostra methodus est, scribere, quod novum videtur, nec tanta animo meo patientia est, id quod a caeteris suit dictum, vel excogitatum repetere ἔ si calus daretur , me auctoriam do ctrinas adducere, temper evenire videtis, si mea animo purpendi. tis aequo. causa praestruendi principia , quae lolide demoniirata
putavi, ne inutili demonstratione vos occuparem, non veru me ut meas reprae luntantem , recoetam crambem recoquere . Nos
ergo de phaenomenis hic indigitatis smpliciter meditationem e nemus , di juxta mea , a principiis solidis, nec ulli quaestioni obnoxiis, profici lcentes veritates eruere, atque dii tinctius eR eno dare, Pertcntabimus. Quod te nobis primum repraetentat somnium est , 3e ex eo quia tempore somni . scitur , somnum ipsum imprimis quodam rapido modo meditamur . Respicite Hominem somno corruPtum . En sui inusculi in motibus exercendis destinati , inertia Omnimoda depichensi, nullum actionis vestigium pandunt. Animam quasi a corpore ieiunctam non amplius lensbus praeesse , objecta enim neque Per Latium , visum , olfactum , caeterosque fons animae obversantur, videtis . Functiones animalo, quotquot sint, evanescunt, neque unima potis est, suum dirigere corpus, quapropter hoc observabitis , tanquam ab ea neglectum , S luae mechanicae vi tantummodo donatum, in nihilo illud respicere la . Sumite pulsum: ictus rariores invenietis & respirationi apprimere ondentes turgidos plenioresque evadunt, prout respiratira Peincipitur . Quidquid ergo in eo est a mechanico motu oriri via
M Quapropter Ovidius, de somno eum loqu*tur, sic ait OG eu M i a Deus membris languore MUM .ic U. lib. XI. Aeram. ...
270쪽
eis. Quo interim retrahitur anima Cur lare mi stentiae admin, culum perinde nullum invenietis Z Unde tanta ii orditas, atque
motuum abolitio λDuo in vigiliae ilatu consideranda sunt , animae actiones In orpore , e quibus motus spontanei oriuntur , di mutationes ab ledris externis organis nostris excitatae, & ab auimo perceptae,
e quibus fluit sensatio io . di aerenda iis ad primum, e quodam
imperio in corpu, a Deo animae largito : si od L cundum a
quadam organorum dispositione in sulcipiendis iiDDruitionibus, dependet . imperium subdith deficientibLS rcnitet,ii Di 1que ri. it de pravaturque proiecto; modi, quorum ope Milo 'm corporum imprimentium organ suscipiant, extinctis , vel diminutis , extimguitur pariter ac diminuitur ipsa dispositio . Quoad primum ,
cum tempore somni musculi ita cccscant, organa lenioria . quotquot sunt , relaxentur, munus , quando adhue animus imper Te . Credamus, prosecto non exercent. Qis id mἰrum ergo, quod Rnima non a corpore soluta , nullum suae cxistentiae lignum in
somno pandat λ Quot videtis, homines pa alysi laborantes, quihus membrum aliquod animae Noluntati eorum non iubiicitur pHi paululum perpendite actus animae in voluntate confictos. Vult, imperat: semotis hic org nis imperio renitentibns , n dum voluntatis actum consideramus Ut conficiatur hic , requiritur, object percipere , relationes adnozare , resultatum arguere , bonum vel malum argumentRri , atque momenta perpendem . Si haec omnia deficiunt, necessario deficit di ipsa voluntas.
Quid vellet profecto , si nihil percipitur Quid imperabit , si
mihil cupit λ Anima repraesentationis actum conficit , signa in Giectis extrinsecis , in cerebro rem lita , quodam impcrceptibili modo cernendo id , S ut diximus per se , S in se relicta nisi potentiam ad percipiendum non habet , S actus perceetionis signa animae obversata supponit . Si ita te tes habui , facili modo concipi posIe crudo, tempore somni, animam inerti. quadam deprehendi i nec in ea inesse praeter potentiam repra semiandi res. Cum itaque, depressa. atque recondica signa ex rene, ex eo quia fibrillae , quibus adhaerent . & morantur , necessari tensione carent, & fia escentes ab Rnimi praetentia auingiunt, vel debito modo non adsunt, anima nihil videbit , n hil petet Fet, nihil vellet, nihil denique imperabit. Quoad secundum . facillime concipitur , quod ablata q adam resistentia sentorii Communis . nulla efficitur impressio . Diximus ad imprcssiouem requiri reactionem, si isitur reactio haec deficit, etsi extet actio