Specimen pathologiae generalis veterum graecorum scripsit Sophocles ab Oeconomus

41쪽

THEOPHILUs. De urinis. Graece Parisiis 1608. edente F. Morelli; Ren. Cliarterius editionem Morellianam emendavit atque in editione operum Hippocratis et Galeni Paris. 1639. Tom. VIII. inseruit, Correctiorem editionem Thomas Guidotius anno 1705. Lug. Bat. 8. publici iuris facit: de excrementis libellus. Graece primo e membranis Oxomiensibus imo cum urinis ad ca Icem editionis Guidoti. ACTU An IUs. De urinis. Latine Venetiis 1519. 4. Paris. 1548. 8. Traj. ad. Rhen. 1670. 8.: περὶ ἐνεργει

λογοι β , eum varietate et lectionibus nunc primum in Gemmania edid. I. D. Fiselierus. Lipsiae 1774. 8. primam a tem editionem Gounius Paris. 1557. 8. comparavit.

42쪽

LIBER I.

NOS OLOGIA GENERALIS.

CAP. I. DE MORBO IN CENERE.

S. 28. Statum praeternaturalem incipientes exponere consultum imo necesse duximus, primo de natura sanitatis agere. Sanitatem varie a variis philosophis et medicis definitam esse supra Vidimus, tamen omnes utplurimum eo conveniunt, quod eam ut aequilibrium inter legitimam ac bonam commixtionem elementorum, spirituum, atomorum etc. considerant, uti GALENUS docet in. Homo prospera sanitate gaudet, quando iunctiones naturales suum munus exacte et aquisite absolvunt, nihilque in iis consistit, quod propria facultate praevaleat, HIPPOCRATE monente ). Ideoque GALEN Us dicit sanitatem non in actione, sed ita agendi facultate consistere, cum Vel dormientes, vel in te nebris degentes, vel quiescentes, vel decumbentes nullam partem movemus, nulloque modo res externas percipimus, sed nihilominus sanitate prospera gaudemus. Hanc ob rem ad bonam Iegitimamque sanitatem tu tegritas virium, animi et corporis exquisitissima resposcitur ). S. 29. Sanitas bifariam dividitur; aut est absoluta, aut mediocris. Sanitas absoluta est optima ac exacta, mediocris

autem commoderationem non habet, sed nou tantum ut De sanitate tuenda L. I. c. s. p. 15. ') De prisca medicina p. 16. GL Lxmas de disser. morbor. c. 2. P. 837.

43쪽

animali sit gravis; quare non unum in sanitate gradum esse satis elucet ; eomprobant veritatem hane mutationes aetatis, quas percurrit homo post natum; nam temperamentum mutatur, lanctiones etiam, uti visus, auditus etc. quae secundum plus aut minus apud homines existunt, variant

diversimode ac suffragium de hac veritate certum ac dignum suppeditant, uti GALENUS docet ' . Absolutam sanitatem, quem ευεξ αν veteres appellavere ), non frequenter, imo nunquam existere posse, experientia satis docet ' . Semper enim in homine aliquid consistit, quod harmoniae istae molestiam quandam adfert, quod etsi non turbat sanitatis aequilibrium, ideam tamen absolutae sanitatis tollit ' . Multi vero medicorum veterum . qui GALENI tempore vixerunt, veritatem hanc non bene intelligentes, ἀειπαθειαν, hoc est perpetuum cum morbis conflictum in homine introduxere, semina morborum inesse nobis Perhibentes, sed propter tenuitatem subterfugere illa, contra quod GALENUs merito contradicit q).Αdhibuere veterum quidam et inprimis HEROPHILUs triplicem hominis statum, sanitatem nimirum, morbum, ac medium quoddam inter haec duo primaria momenta, quod statum neutrum ήδετεραν καταςασιν appellavere;

neuter vero status observatur, dum aegroti in statu reconvalescentiae versantur 73, aut in iis, qui a cane rabioso morsi nondum aquae horrore assecti sunt, itidemque iis, qui cantharidibus haustis nondum cruciatum aut distieul-

ὶ Id. de sanitate tuenda Lib. I. c. 5. P. 13. 'ὶ De sanitat. luenda L. I. c. 5. P. 14. Τ) Της uιν οῦν ὐνειῆς ἰξεως ἡ τελειο ς ασξta lςί. GALENus de bono habitu 1'. 752. Tom. IV. G11x Rus de sanit. tuend. L. I. c. 5. P. 28. Id. l. c. L. VI. c. 5. P. 403. ') Id. l. c. L. I. e. s. p. 18-19. cons. HEBENSTREIr Palaeologia Therapiae p. 57. Italae 1779. 8. . yὶ Id. l. e. L. VI. c. 2. P. 388.

44쪽

tates sentiunt ). His vero praemissis ad morbum acce

damus.

S. 30. Morbum multiplici modo definitum a veteribus suisse, ex historia iamiam notum est. Morbus vero dicendus est dummodo virium mentis au eorporis integritas su lata fuerit, uti supra diximus S. 23. . Actionis enim la sis semper debet esse, ut morbus caput suum extollat, sicuti summus GALENUS docet 'γ, cui ALExANDER APHRODISIENSIS suffragatur, qui adsertum adfirmaturus monet febrim ab ira eo disserre, quod ira non ossendit aliquo sensibilis noeumento. quod febris insequeretur ' . Ex quibus luce clarius patet morbum ad iciternam corporis vitam relatum suisse. Perperam autem Olympicus morbum, uti statum permanentem consideravit ' , methodicorumque secta non minorem errorem commisit, quum morbum pro opportunitate quadam corporis, aut corpus ipsum pro adsectu haberet, quod iure a severo GALENO carpitur sq). Hippocraticus tandem aliquis auctor morbum adpellat omne

id, quod molestiam homini adfert ' , quod ANTIPHANES iterum ruminavit cyὶ.

S. 31. Discrimen autem inter morbum qualis sit et inter eum, qualis adpareat statutum est; hoc est inter mombum et passionem ο0. Passio secundum PLATONEM '

45쪽

et GALANUM est complexus Phaenomenorum, quibus

morbus manifestatur.

CAp. II. DE SUBIECTO AC DIVISIONE MORBI.

S. 32. Status vitae praeternaturalis nullibi potest extare, quam in corpore vivo s*ὶ. Corpore autem aegrotante sedem morbi tam partes solidae, quam fluidae et spiritus. seu vis vitalis, suppeditant. Quod enim partes solidae ), sicuti etiam fluidae et vitales vitae et morbi compotes sint, veteres diserte dixere. Etenim corpus humanum ex istis partibus consormatur, uti HIPPOCRATES q), ABETAEus ' , GALENUS ac THEOPIII LUs ') monent, a

que contiguitas in organismo humano regnat et exsuperat, qua systemata Omnia organismi inter Se consentientia sunt ' . Quare perperam statutum est ab HEn OPHILO et PRAXAGOnΑ humores tantum, aut solidas partes corporis pati, uti En As IsTRATUS et ASCLEPIADES Voluere, aut vim vitalem laborare secundum auctoritatem ATHENAEI et ARCHIGENIs, qui omnes sine ratione divinam AESCULAPII medicinam divulserunt, uti egregie smmus PERGAMENUS

S. 33. Lustratis morborum divisionibus atque rite pedi pensis systematibus omnibus Pathologicis unitatem aut sal-

46쪽

tem ordinem in morborum expositione nulli bi existere videmus, nisi in divisione morborum, quae, praeeunte ΗΙΡ-POCRATE , a GALENO, ARETAEO, pneumaticisque medicis tradita est. Quare consultum nobis duximus triplicem amplecti morborum divisionem, qua morbi, qui a spiritu, turbata humorum harmonia ac organorum commutatione oriuntur, facilius exponi possunt. Est enim res ardua a dissicilis nominare morbos, uti bene DIO CIIn YsoSTOMUS ait qui inveniri non possunt sine cognitione element rum corporis, quibus illud constituitur 'ὶ, quae pati et mutari nata sunt .

CAP. I DE VITIIS SPIRITUS.

S. 34. Aethereum illud principium, quod primam acti

nem vitae sistit, qua organismus actiones suas peragit, spiritus seu πνευμιια est ). Spiritum autem oeconomiam humanam conformare HIPPOCRATES docuit S. 10. , atque ARISTOTELES clarius Vias, per quas spiritus corpus atque Ustema Sanguineum attingit, descripsit ' . Stoici autem ad explicandas accuratius organismi actiones spiritu usi sunt ), quorum vestigia Dogmatici priores secuti sunt, uti in scriptis Pseudo-Hippocratis videre licet. En As ISTRATUS Vero clariorem de pneumate eiusque a pulmonibus ad cor et arterias transitu doctrinam proposuit, divisitque eum

Z, , de ἀνθρω- νοσηαατων γέμοντας, εἰ μηδ' ονομοαται ραδιον. Orat. VI. P. 9 l. cons. Orat. XXX. p. 302. XXXIII. p. 409. ' Xωρὶς γνῶναι τὰ στοαγῖα του σωματος, ἐξ ων πρωτον γέ Ino αα χανον ἐξευρεῖν τα νοσήματα. GALEN. melli. med. L. II. c. 3. P. 86. δὲ G1xxv. de disr. morb. c. 2. P. 840. vide Goallaxi desinit. med. V. 'πεύμα.

47쪽

in vitalem et animalem . ASCLEPIADEs etiam, ita suo mechanim Systemate λεπrορι ιαν introduxit, quam nihil aliud esse, quam ipsum spiritum C. AURELIANUs abunde docet - . Culmen autem persectionis doctrinae de spiritu assecuta est in sic dicta secta pneumatica, quae ideam Vis vitalis clare et exacte exposuit, quod post ARISTOTELEM a nemine factum esse cel. HECΚΕn Us dicit sy . Summusvem PERGAMENUS spiritum in animalem vitalem ac naturalem divisit '). Posteriores etiam medici spiritum non neglexere. NEMESI Us sententiam En ASISTRATI de motu pneumatis πνευμα, ibinocta) in arterias amplexus est ' . ACΤUARIUS vero spiritus doctrinam bene pertractavit, atque credidit spiritum naturalem πνεύριοι φυσιγιονὶ a nutrimentis in hepate oriri, et a hepate per Venam cavam inferiorem ad cor progredi subi in spiritum vitalem consormetur, atque per arterias in totum corpus disrundaturi et in cerebro ad spiritum animalem evehi q). Sic demum paucis historia pneumatis expressa ad mala, quae turbata vi vitali oriuntur, accedamus.

S. 35. Spiritus vitalis aut quantitate, aut qualitate peccat y . Alteratur qualitas spiritus a corruptis humoribus, malitia ambientis aeris atque venenatis iacultatibus ' . Ab alterata qualitate spiritus febris ephemera oritur 'γ. Quantitate vera peccans spiritus vel augetur vel imminuitur . Augetur spiritus ab alimentis acribus et cali-

Metti . med. L. XII. c. s. P. 838. De natur. human. c. 24. P. 240.

48쪽

dis, potulentorum Vinosorum usu si , unde pulsus plenus sit motusque inordinatus sanguinis oritur '). Imminuitur autem spiritus a frigore intenso, unde ciborum coctio, chyli sicatio, nutritio et sanguificatio debilitantur ' ;a Calore aucto, qui solutionem vis vitalis emcit in, hast-morrhagiis ' , raritate corporis, gaudio nimio, tristitia, anxietate, doloribus, pervigiliis, nutrimenti desectu et ipso respiratu prohibito ly); imminuto spiritu humores non dissipantur, nec satis coquuntur, excitatur halitus, perspira tio

insensibilis sit visibilis ac animi desectus oritur ' . Si

vero spiritus parte aliqua sistitur atque intercipitur, ea ad motum impotens redditur .

S. 36. Latices, qui corpus humanum irrigant, quatuor sunt, sanguis nimirum, bilis flava et atra, atque pituita, qui turbati morbos producunt, uti Dictator summus artis medicae docet atque GALENUS consentit. Turbata humorum harmonia non tantum mera chemica, sed etiam dynamica est '). Humores Vario modo commutantur a cibis, anni temporibus, temperamentis et sic porro. Vitia autem humorum consistunt in quantitate, qualitate, et motu eorum mutatis, quae nunc exponemus a sanguine incipientes. Id de caus. morbor. c. 2. P. 6. ') Id. de disserent. puls. L. IV. δὶ Hippoca de natib. p. 299. GALEA . Comm. ad Aph. I. 14. p. 423.

- Id. Comm. ad Aph. IV. 27. P. 692. y Id. Meth. med. L. XII. c. s. p. 840-841. Id. l. e. L. III. c. 3. p. 175. L. XIV. c, 7. p. 698.

' Id. ad Glauc. de meth. med. L. I. c. 15. p. 49. ') Hippoc R. de morbo sac. P. 304. Hippoc R. de natura human. p. 225. de morb. L. IV. P. 498. de genit. p. 232. NEMEs Us do natura human. e. 1. P. 17. Hippoc R. de Prisc. medicin.

49쪽

DE VITIIS SANGUINIS. S. 37. Sanguis humorum omnium inquilinorum eor-Jris humani princeps est, atque ex eo prima generatio fit, nostraeque naturae familiarissimus est ), atque ad prudentiam intelligentiamque mirum in modum confert ' .

Aequabilis Vero ex omnibus quatuor elementis temperatum exiuisitum sanguinem creat, quippe in quo nullum suo contrario magnopere praecellit, nec calidum Bigido, nec frigidum calido ' in, atque tunc naturalis status sanguinis existit, si color eius ruber sit, neque bile flava, neque atra bile, neque pituita abundet, neque latice aquoso ait nuatus sit 'ὶ. Ast sanguis non manet semper in naturali statu, sed varias subit mutationes quoad copiam atque

mixtionem.

DE COPIA SANGUINIS. S. 38. Sanguinis copia variat bifariam, aut augetur

praeter naturam aut imminuitur. Augmentum copiae sanguinis est duplex vel ad vires, vel ad capacitatem VasO-rum . Abundantiam sanguinis nutrimentorum ubertasutplurimum efficit ' . Abundante Vero sanguine memoria obtunditur ' , convulsiones oriuntur ' , febres excandescunt , pulsus arteriarum commutatur .

) GAI EN. de sacultat. natur. L. II. c. 3. p. 83. Comm. I. denat. hum. l. 29. p. 26, 78. Hippoc R. de statibus. DE vocRIT. epist. ad Hippocrat. G Lxκ. Comm. I. de natur. human. Id. de sanit. tuend. L. I. CRP. 9. - Id. Comm. II. de nat. in . t. 1. P. 112. de cur. ration. Per

Venam. C. 3. P. 257.

y Id. de plenitudin.

Id. Comm. I. de nat. human. t. 39. ') Id. de Ioc. assecl. L. III. c. 8. P. 171. ') G Lκου. de eurat. per venaes. De dissi febr. L. I. c. 2. P. 279. Id. Comm. I. de humorib. t. l. p. 45.

50쪽

Plethora sanguinis ad vires humores corrumpit, et rheuma ad partes debiliores mittit ); haec vero species Uethorae ab aestu, ira atque febri oritur ). Ple thora vera ad vasa distentionem eorum producit ), quae non rarorumpuntur, atque mors oritur, obstructis corporis colaD-riis ' . Obstipatis arteriis a sanguine cito sensum moturique corpus amittit, vi vitali suffocari incipiente, qua HIPPOCRATEs dixit, qui derepente obmutuerit, arteriarεm repletiones corpus laedunt ' . Desectus sanguinis non raro observatur, unde de lOratio corporis oritur, quare HIPPOCRATES decolores γόους

et exsanguines λειφαι αους simul ponit ' . Desectum sanguinis nutrimentorum penuria ' in, febris depascens etc. producit. DE MIXTIONE SANGUINIS MALA.

s. 39. Praeter copiam sanguinis praeternaturalem m moratu dignissima sunt et ea vitia, quae indolem alienatam humoris nobilissimi spectant. Sanguis constituitur e

ticulae sanguinis vario modo aberrant a legitima ac naturali mixtione. Mala sanguinis mixtio est, dum haematosis nequit assimilare quantitatem materiae plasticae, unde mu-

ὶ Id. Comm. ΙΙ. de natur. hum. t. 1. P. 112. λὶ Id. Comm. I. de humor. t. l. p. 10. δ) Id. do optima seci. e. 14. P. 145. Id. de Ioc. asscet. L. V. c. s. p. 338. Comm. II. de nat. hu-mBD. P. 112. Id. de caus. morb. c. 3. p. 14. de bono habitu p. 753. vide Fox si I occon. Hipp. v. Persectus sanguinis desectus deseribitur a Lleutaud. Precis de Ia m ecine Practique p. 72 et ab aliis; memoratu dignissima historia persecti sanguinis desectus Occurit in Edinb. med. chirurg. transact. 1824. P. 174. yὶ G LxΝ. Comm. de vi t. acui. Id. Melli. 1ned. L. X. 'ὶ Id. Comm. I. de humori b. t. 1. p. 15 - 16.