Specimen pathologiae generalis veterum graecorum scripsit Sophocles ab Oeconomus

71쪽

S. 59. Quae partibus mollibus corporis laesiones cohaesionis accidunt, sunt contusio, illisio, ruptio, vulnus et

ulcus.

Contusio θλαλια et θλοιοὶ est illud vitium, quod

oritur, dum grave ac durum corpus extrinsecus super camnosas corporis partes incidit, remanente continuitate insuperficie partis affectae. Si vero contusum cavitatem quam

continui solutio in carne extensione oriens s γ, quae duplex est: dirumptio nempe et abrumptio. Dirumptio Paulatim procedens varicem et aneurysma producit ); dirumptio in membranis accidens spasma audit 'in; abrum- Ptione Vero apOSpasmata oriuntur, quae in ligamentis ac

Vulnus τραδυαὶ solutionem carnis ex incisione sistit sq), cuius variae dantur species. Ulcus sελκοςὶ tandem est formaeontiuui laesionis e praevalente in oeconomia animali nisu destructivo oriens y . Ulcerum varietates diversae sunt secundum Armam, ut rectum obliquum, pampini modo retortum, hami ritu simile adparet; secundum magnitudinem, magnum, parvum, breve, longum etc. ' ; secundum diversitatem superficiei ulceratae sungosum, chironium

aut telephium, quod ita nominatur Propter difficultatem cicatrisationis '); et tandem secundum diversam ipsius

Id. de caus. morbor. P. 39, 40. 'ὶ Id. de constit. medicin. c. 5. P. 238. in P. Axci κ. L. VI. c. 37. 'ὶ G1xxv. de dissi morb. e. 11. Ρ. 872. P. ALGIX. L. N. C. 31. Pag. 145. Id. meth. medend. L. IV. e. 1. P. 232. μ) Id. de constitui. medicinae. 7 G1LΕΝ. de constit. medicinae c. s. p. 239 Id. Meth. medendi L. III. c. 10. P. 222. Hipp. de Bact. p. 561. GALEA. de lumorib. PAUL. AEGIN. L. IV. e. 4. P. 151.

72쪽

ulceris formam, expressum erim protuberantibus et eversis labiis fistulosum eis. Ex ulcerata plaga fluidum aliquod secernitur, quod audit sanies, quae interdum mali moris est et partes proximas crodit φὶ. S. 60. Solutio continui in ossibus accidens fractura καταγμα audit 'ὶ. Fracturae accidunt in ossibus capitis, faciei, spinae vertebralis, pectoris ossibus innominatis, coxa, ossibus bracchii, semoris, pedis eae. ' . Fracturas ossium

capitis Son ΑNus divisit in sissionem ρωχα- , incisionem

εοκοπιὴ, camerationem καμαρωπις , subgrundationem γει- σωμ α . impactionem ερι πιεσμαὶ et dedolationem Metro ερ- πανισμὸ ' . Praeter dictas fracturas capitis contra fissura ἀπηχη καὶ in calvariae partibus oppositis, quae percussae seruntur sine vulnere superpositorum, accidit . Contra fissuram in capite HIPPOCRATES memoravit ' , quod FALOPIUS, DIEM ERBROECKIUS, ROUΗΑULT male in dubium vorarunt, Cum D. WAGNEn Us atque LE MAIRE hoc extra dubitationis aleam posuerint, I ET STERO recte observante ' . Datur adhuc et aliud vitium ossium capitis, quod a DEMETRIO ex Apamea adpellatur, quod sit utplurimum pueris ' . S. 6 l. Fracturae ossium a causis mechanicis atque vita plastica morbose adsecta oriuntur. Humores, qui Ossa nutriunt, putredine adsecti cariem producu ut 'i; ossa ab

73쪽

ipsa nativitate vitiata rachitidem producunt, quam perperam Graecis ignotam esse GLISONIUS monet, cum Satis clara vestigia de hoc morbo apud eos occurrunt, quae ΗΕ-BENsTnEIae atque GRUNERUS ') exposuerunt. Os fractum natura unire studet, unde in labris ossis fracti excernitur materia viscosa ac mollis, quae paulatim sit siem, dum ac alba ' . Calum ossium πωρος GALENUS docet fieri e nutrimento idoneo ossium, quod est crassissimum ac maxime terreum, in labris sincturae concrescentes'), ANDREAS CARYSTIVS e medulla ossium derivat, CASSIUS autem ex alimenti substantia ad loca ista collecta generari

observat ' . S. 62. Nosologia generali exposita secundum triplicem

divisionem, tempus nunc est, ut vela demus ad explicationem causarum morbi sicarum, quae aequilibrium harmoniae vitalis turbant, unde magna morborum cohors caput suum extollit, quae innumeras, atroces, tristes, diras, dura

que insidias consertim miserrimae ac flebili saluti humanae struunt, Chamniisque navem quotidie implent mortuorum animis, PLUTOque gaudet victimas innumeras videns in suis tenebrosis ac mucosis aedificiis, in quibus regnat rLuctus ubique, paVor et plurima mortis imago.

Palaeologia Therapiae p. 688. ') Auliquitatis morbor. S. II. e. 6. p. 141. Vralist. 1774. 8. .

Ietii. med. L. VI. e. s. p. 427, 438. Cassius Quaestion. c. 58. P. 47. ed. Gesneri.

74쪽

64 LIBER H.

DE CAUSIS MORBORUM.

DE CAUSA MORBI.

S. 63. Disserentiis morborum expositis age nunc inquiramus eorum Causas. Causarum vero cognitio medico summi momenti est, utpote eum ducit ad medelam movhi, sicuti ΗiPPoCnΑΤΕs diserte dicit ). Hanc ob rem maxime falluntur, qui, Methodicorum modo ), Aetiologiam, gravem Ι'athologiae Partem, prorsus negligunt, et empiriam rudiorem Sequuntur, quae ad Scopulos et syrtes emerarios istos ducit, unde proh dolori multa graviaque, quin et incredibilia paene mala oriuntur, quae mi Ser mortales, festinatis satis, Myssime e vita rapiunt. S. 64. Harmoniam vitalem turbari non posse, nisi Causa adsuerit, iamiam notum est. Quare Ἀτρων και δμ Causam id esse volunt, quod ei, quod sit morbo aliquam genera

existimant causam esse id, quo praesente assiciamur, sublato autem cesset assectus. Ut autem sit morbus non tantum potentia nocens, Verum etiam dispositio corporis vivi requiritur, quae est status aliquis corporis, sub quo vita illius

Do flatib. p. 296. cons. de morb. mul. L. I. P. 598. G Lxκ. do Theriam ad Pisonem c. 16. p. 278. TOm. XIV. δὲ G1LENus de dissi s3mptom. c. 1. pag. 47. cons. Gaubii Inst. pathol. S. 61. De veteri medicina p. 16. - Ga Lxη. de Ioc. assectis L. I. c. 2. P. 23.

75쪽

potest γ. Momenta autem liaec per certam Inter se rationem praevalentem morbum producunt, nam quanquam calor, frigus, ustio etc. febrem generant, tamen praeternaturalis ille vitae status non semper accidit, etsi homo dictis iniuriis expositus sit, uti GALENUS monet ' , cui et recentiores Pathologi sus agantur ). Dividuntur causae vario modo. Dictator summus artis nostrae causas morbosas quanquam diserte non diviserit, tamen exposuit in suis scriptis occasionalia et disponentia

morbi principia ' , quod GALENUS etiam assi at .

Occasionales seu externae morbi causae sunt: divinum, ρο- tus, cibus, res diVersae Violentae, quae pungendo, secando etc. aequilibrium sanitatis turbant sq); disponentes autem sunt generatio, aetas, MXus, temperamentum, Corporis habitus, ut infra videbimus. Empiricorum secta evidentes causas ut necessarias amplexa est, internarum Vero, quod obscurae sint ac incerta conlectura cognosci queant, quaestionem superVacuam esse contendit S. 18. . Methodici vero diviserunt causas morbi sicas in procat arcticas προκαταρξαντα , quae Postquam morbum esse runt separantur, ex. gr. labor, Digus, aestus etc.; et Continentes συνεγι ια,, ) Δια ἐσις t ρ' η πεφυκεν ἡ νόσος. GALΕΝ. de . medic.

πλησιάζοντος ἐπι δεία παθειν. GALEN. de caus. morb. P. 6, 8. de dissisebr. L. I. c. 6. P. 291.

II1 arvis η Theoria morbi p. 326. vide Biucsris de doctrina Hippocratica p. 72, 74. ε) Introduci. c. 13. p. 728. De caus. morb. c. 2. P. 10. Comm. in Aph. I. 1. P. 346. μ) Prognost. I. 14. de morb. sacro IV. 56. GALEX. Comm. ΙΙ.

de natur. human.

76쪽

quae excitato morbo etiam nunc permanent in . Secundum Pneumaticos causa efficiens morbi est calidum et frigidum, siccum Vero et humidum, causa materialis φ . GALEN Us autem divisit causas morbificas in externas et internas, manifestas et occultas, quod iam supra monuimus S. 23. . Alii vero veterum medicorum introduxerunt causas coadiu Vantes συνεργοί et concausas συνιιιτιαὶ in. Missis aliis minoris momenti causarum disse rentiis, quae a quibusdam Veterum medicorum Statuta sunt, divisionem sequentes, quam HIPPOCRATES proposuit, operam demus, ut concinnam expositionem causarum mo-hisicarum subiungamus, quantum temporis, et praesertim chartae spatium circumscriptum nobis permittet.

SECTIO 1 DE CAUSIS DISPONENTIBUS.

S. 66. Corpore iam ab eius interna conditione ad mo hos disposito S. 29. , causae morbificae per dispositionem, quae maximam Partem ad generationem morborum contribuit atque diversa est utpote cum corporum constitutiones variae ac dissimiles sint, idcirco quidam facile via-cuntur ae promptissime a causa agente superantur, alii autem invicti penitus ac impatibiles sunt, vel difficulter patiuntur in , physin humanam tentant diversis modis ac duro, horrido et mortifero Plutonis imperio impellere inter

se certant. Quanquam omnes morborum causas humana physis enucleare nequeat, cum ea crassis occultata et circumdata tenebris sit, tamen mens humana, quae Solo a nomenorum intuitu acquies re nequit, firmissimis et in- Dioscoa. de iis, quae virus eiacul. p. 52. T. II. ed. Sprengel. G Lxv. de elementis L. I. c. 12. Id. introduction. c. 8. P. 691. 'ὶ Id. de dissi febrium L. I. c. 6. p. 291, 296.

77쪽

expugnabilibus pmbationibus innixa invenit corpus vivum

a generatione, aetate, Sexu, temperamento et habitu corporis ad morbos disponi, quae nunc breviter exponere conabimur a generatione initio facto. S. 67. Generatio producto novo non tantum materiam, qua constituitur, sed etiam omnem eius vitae modum imprimit, et diathesin eius morbosam secundum plus aut minus communicat ). Hoc autem extra dubitationis omnis

aleam ponunt, qui arthritide, phthisi, epilepsia etc. laborant; morbi enim isti a parentibus ad proles, a prolibus ad filios communicantur, uti HIPPOCRATES ), ARET ARUs ' ac GALBNcs ) docent. Morbosa multa adhuc Vitia a parentibus ad pretes transeunt, uti coecitas, clauditas, calvities etc. HIPPOCRATE et AB ISTOTELE in observantibus. Quare optime cecinit olim poeta ille iucundissimus:

Multa pater materque valent infundere natis, Transit et seri iura nepotis avus.

Hinc perquam apposite acuteque Musa Venustissima HORATII canit:

Aetas parentum peior avis tulit Os nequiores mox daturos Progeniem vitiosiorem 7 .

De morbo sacro p. 303. De curation. morb. diut. L. II. c. 12. P. 133. 'in De causis morborum. De aquis et Ioc. g. Lxxx I. p. 74. ed. CORAT cons. VorGTELHandbuch der Pathol. Anatoni. Bd. I. p. 92. ualle 1804. . Historia animal. L. VI. c. 6.

Carmin. L. III. Od. VI. v. 46-48.

78쪽

S. 68. Percurrit corpus vivum humanum a primo consormationis momento usque ad eius dissolutionem naturalem diversa stadia, quae varie varii veterum diviserunt. HIPPOCRATES tria statuit aetatis stadia, aetatem iuvenilem

nempe, virilem et senilem in; huic autem divisioni adstipulatur ARISTOTELES '); GALENUS vero curriculum precariae nostrae vitae divisit in infantiam, iuventutem, mediocritatem et senectutem ). In quolibet madio vita sub

alio consormationis modo, aliaque ad naturam externam ratione, nec non alia ad morbos dispositione apparet in. Quae autem vitia unicuique aetati Praevalenat, atque nos miseros infesto impetu adoriantur, nunc paucis exponemus,GLLANI divisionem aetatum Sequentes.

S. 69. Aetas infantilis. Corpus humanum sub haeaetate est maxime humidum, atque ossium natura potius cerea quam lapidea existit ). Mutationes autem, quae hac aetate accidunt, disponunt corpus Variis morbis. Decilium enim evolutio turbationes insignes in organismo producit, unde Vomitus, diarrhoea, spasmi, qui oriuntur ab infirmitate ac mollitie nervorum, GALENO observante sq), caput suum extollunt; infestant hoc aetatis stadium aphthae, hydrocephalus, scroPhulae, vermes et praecipue aSm- rides, angina membranacea, tussis convulsiva 'γ et alia

multa mala.

S. 70. Aetas iuvenilis. Incrementum corporis ad persectionis gradum propius accidit; semen genitale in tes-

Hipp. de alimentis p. 5l. yὶ Rhetoric. L. II. c. 12. p. 435. de vita et morte C. 18. Desinit . medicar. e. 104. P. 374. IIIppoca. de morbo L. I. P. 456. G Lxxus Coinm. in Aph. III. 24. De composit. medic. s. Ioc. L. VI. Comm. ΙΙ. in Epid. L. I. t. 57. P. 157. yὶ Ilippo R. Aph. III. 24, 25. GALEI. Comm. ad h. l. CELsus

L. II. c. l.

79쪽

ticulis gignitur ac pili circa pudenda esstorescunt i in

hac aetate viscera pulmonum facile adficiuntur, unde inflammationes pulmonum, phthisis pulmonalis, haemorrha-giae etc. accidunt ); magna praeterea adest in hac aetate dispositio ad satyriasin et in genere ad venerem ' . S. 71. Aetas virilis. Culmen revera et fastigium vitae humanae, in qua omnes lanctiones in Suo vigore consistunt, minorem ad morbos in se gerit dispositionem; ast et hoc vitae stadium non manet morbis immune, cumsisses in vasis haemorrhoidalibus oriuntur, unde haemor hoides profluunt ' in, quae Iliadem malorum vitae humanae adserunt. S. 72. Aetas senilis. In hoc stadio, quo vita incipit a fastigio persectionis descendere, corporis tonus decrescit, caro liquescit, organa rigescunt, calorque vitalis imminuitur 3.

Disponit haec aetas corpora ad tussim, catarrhos, arthritidem, apoplexiam, calculorum genesim, pruriginem, Vertiginem etc. HIPPOCRATE observante t=ὶ . Comitantur senectutem ire mores, ideoque Senectus τρομερον γηρας, τρομερσιι χεῖρε ς, τρο μιερα γυῖα, h. e. tremebunda Senectus, tremulae manus, tremulique Iacerti apud Poetas Graecos et B manos audit sy). Hinc perquam bene ac apposite in gra-

ὶ G Lx s. Comm. II. de la umor. t. 36. P. 338. 3ὶ II1pp. Aph. III. 29. V. 9. VIII. 6. De morb. L. I. pag. 456.

161. etc.

80쪽

phica illa vividaque morborum senilium descriptione cuItissima Musa IUVENALIS exprimit:

Una senum facies cum voce, trementia membra,

Et iam leve eaput, madidique insantia nasi . Atque iure exclamat poeta senilis, MAXIMIANUS:

Uinc miserum scabies, hinc tussis anhela satigat, Continuos gemitus aegra senectus habet.

cons. D. W. TnILLERI Diff. de senilibus morbis etc. in eius opuscul. medio. ac medico - philol. Τom. III. pag. 313-362. s. 73. Magnam esse disserentiam, praeter organorum genitalium structuram, inter virum et Meminam, quoad dispositionem morborum HIPPOCRATES testatur ' . Corpus enim virile altiori vitae gradu quam foemineum gaudet, cum SP

Stema nervosum ac musculare robore et constania maiori et

altiori praeditum sit ). Hac ex causa homo morbis non tantum est dispositus. Foemineum vero corpus, quod est Tarius ae laxius quam virile, non habet eum vitae altioris gradum, cuius compos est vir ' . Hinc recte ARISTOTELES et Peripatetici animi operationes in viris illustriores existimant esse, etsi PLATO ac Platonici contendant ad eadem animi studia, et easdem operationes, aeque mulie S, atque viros natos esses in . Sensibilitas maior est in foemina, sed minor actionis Vis, et animus magis pusillus ac demissus est 'ὶ, atque mulieres magis quam viri nervorum disten-