Dissertatio de opinione probabili cum appendice Super Ranimiri 2. Aragonum Regis 10. Monachi, Sacerdotis,& Episcopi Matrimonio. Adversus theologicam de conscientia probabili praelectionem Cl. Gazzanigae. Auctore Gaspare De Segovia ..

211쪽

tum si respondeant : undenam eius eerti adiis nem repetunt an ex Scriptura at multis Scripturae locis impugnatur hoc dogma . nullo stabititur : Au ex P. P. Sed nec ullum pro ipso adferre possunt Patrum Iestimonium. An ex ratione ξ nec ullam pariter rationem evidenis rem . ct demonstratipam possunt adducere. Si pero dicant, tale dogma esse tantum probabile , ut proculdubio dicere tenentur , mani. festum est , illud non esse medium s ciens ad certisseandum hominem de rectitudine suae operationis . Haec Gonetus , ac si contrarium dogma tuto non incedit, nisi qui incedit probabilius certum omnino esset . & non mereprobabile . vel potius , quam mere probabile, omnino falsum . 3 39. A Goneto, & GaΣzaniga Probabilistae vicissim quaerunt, nonne fatemini, ad licite

operandum saltem moralem de honestate actionis certitudinem necessariam operanti esse Sic prosecto Constat inter omnes. Nonne adinseveratis ab operante juxta minus probabilem opinionem non certum judicium reflexum . sed tantum probabile haberi posse imo adseritis fateri istud Probabilistas debere, velint, nolint. Ecquid autem obstat, quo minus judicium certum reflexum efformetur nihil certe aliud sententia vestra , nisi minor diretae opinionis probabilitas . Siccine vero judicium reflexum correspontare debet opinioni directae ex

212쪽

ex qua illud certe tamquam ex praem Issa non deducitur ut si ista tantum probabilis sit, nequeat illud probabilitatis limites praeterire

36o. At si ita se res habet, similiter Pro. habiliorista quivis. quum ad operandum juxta opinionem non Ceriam . sed probabiliorem se accinget , aut nullum judicium reflexum dehonestate actionis efformabit, aut non eiso mabit nisi probabilius , ex aequo quidem correspondens opinioni probabiliori, quam sequi meditatur , minime iamen probabilitatis teris minos praetergrediens , minime certum e unde. nam ergo poterit illam moralem de honestare actionis certitudinem , ad licite operandum

necessariam, repetere r36 I. Respondent jam Probabilistae ad interrogationes Goneti negando suppositum . Namque ajunt , protestanturque , Se dogma illud ea universalitate, qua a Goneto prosertur , minime veluti certum traducere, & ne probabile quidem censere . sed plane falsum judicare . Se . inquiunt Probabilistae , veluti

certum, & exploratum constituere , non eum, qui quamcumque . levem etiam , aut tenuem , dubiam , vel incertam probabilitatem sequitur, tuto Operari, aut esse securum I Sed eum ,

qui opinionem certo , & gravi auctoritatis , ac rationis pondere pro habIIem sectatur, atque

hac, & non illa prob bilitate incedit , tuto

213쪽

incedere: quia nempe solida illa opinionis

directe probabilitas satis est , ut per actus re inflexos prudens , certum , reflexum . practicum judicium efformetur , quo illicitudinis suspieio , & peccandi periculum prorsus arceatur. Istud autem Div. Scrip., Sacror. Can. , Roman. Pontificum , S. S. Patrum , plerorumque T.T. auctoritate , ac validissimis rationibus ita confirmatum supra tradidimus , ut sin minus singula illa momenta , saltem cuncta moralem dogmatis certitudinem ingerendo sint paria. 362. Verumtamen Gonetus , ne Operans juxta probabiliorem absque morali certitudine de actionis honestate operari diceretur, ipsam

opinionem probabiliorem dixit, illique postea

consensit GaZZaniga num. Io 6. non mere prO-

habiliorem esse, sed certam , & unice proba bilem : quippe opinio minus probabilis, Com. paratione facta ad probabiliorem . Suam probabilitatem amittit, & improbabilis, ac falsa censeri debet, idque probat exemplis. 363. Primo sic se habet Goneti sunt verba , quae etiam apud GagZanigam reperies in prima edit. Vie n. sis se habet minus verum ad intellectum, sicut minus bonum ad volus. talem et sed sis est , quod respectu poluntatis licet quodlibet vere bonum sit amabile secundum se sumptum , tamen eo aratione ad majus isonum non est amabile, neque bonum .... ergo

licet

214쪽

litet opinio minus probabilis secundum se , praescindendo ab alia probabiliore , probabilis

sit, ct possit tuta conscientia e7igi, Iecas ta .men in concursu alterius probabilioris. 364. Secundo juxta S. Nom. , o Arist.

medium comparatum ad unum extremum , al- rerum extremum videtur, P. g. tepidum comparatum calido videtur frigidum , comparatum frigido , videtur calidum unde quum opinio minus probabilis mediet inter improbabilem , ct probabiliorem , licet compara. ipe ad improbabilem probabilis sit; facta tamen comparatione ad probabiliorem , eensetur improbabilis. Queis noster Cl. GazZaniga hanc adnotationem adjungit, nempe P.Suarea lib. 8.de legib. cap. I 3. num. I9. major probabilitas, inquit , quaedam moralis certitudo est, si exiseessus probabilitatis certus sit. Haec , speciosa quidem vulgo, Gonetus , & Ga ZZaniga , qui sane non tam disputare sententiis mihi videntur, quam vocibus ludificari , ac potius Tutioris mum , quam Probabilioris mum tueri. 36 . Etenim sicut se habet probabilius ad minus probabile, vel e contra ; ita se habet tutius ad minus tutum, vel e converso: ergosi, facta comparatione opinionis minus probabilis ad probabiliorem , illa censeri debet improbabilis , & falsa; similiter , facta comparatione opinionis minus tutae ad tutiorem, illa

tuta esse desinet, & periculi plena fiet judicio

215쪽

cio comparantis : ergo nemo , opinionem etiam probabiliorem . minus tamen tutam amplectens in concursu tutioris, tuta conscientia operabitur , quum opinionem sequatur judicio suo periculi plenam, minime tutam: ergo ut tuto quis operetur , semper debet tutiorem amplecti, quam, comparatione facta ad minus tutam , unice tutam , arbitratur : triumphat igitur Tutioris mus , Ducibus GaZZaniga , &GOneto, eisque canere jure possem.

Euo res rumina loco Z Gonet quam prendimus arcem ab ZΤu nostram anne tuam nos 3 jaculisque tuis 366. Ut vero utrique simul respondeam, haec ipsorum est thesis: licet opinio minus probabilis recundum se,'praescindendo ab alia probabilio. re , probabilis sit: in concursu tamen alterius probabiIioris improbabilis evadit, falsa . Nimirum, judicibus GaZZaniga, & Goneto. Se- milibra panis, quae Secundum se suo semilibraepondere gaudere censetur . si in hilance ex una parte appendatur , & cum libra compare- Iur , ex altera parte appensa, suum illa pon. dus amittet respectu ponderantis, ipsi res erit

nihili, & plane impar frangendo jejunium vel

ipsius etiam Concinae severissimo judicio . 367. LOII. D Virg. lib. 2. AEn.

216쪽

367. Longissime alia fuit sententia S. Thorqui a) duarum contrariarum Opinionum comparationem instituit, ac neutram judicavit ceristam, sed utramque probabilem; & unam altera probabiliorem inquiens; auidam dicunt, quod omnes circumstantias, quae aliquam notabileis quantitatem peccato adduut, necesse eIt, cou- Heri , . si memoriae occurrant: alii vero dicunt, quod non sunt de necessitate confitendae nisi circumstantiae, quae ad aliud peccati genus tra.

Bunt ; hoc est probabilius . supple . quin

propterea primum reddatur improbabile . Et quamvis senior factus istam sententiam retractasset, aut retractaturus fuisset S. D. , ut So.

tus , & Silvius judicarunt apud Billuari M.

comparationem certe non retractasset , sed in.

vertisset , dixissetque uuidam negant illam obligationem , alii adfirmant; & hoc est pro- habilius . 368. Profecto quum opinio minus probabi- Iis secundum se, ac praescindendo ab altera pro- habiliore consideratur, ab illa veluti aufertur, sive praescinditur, quod significat vox illa minus, eique tantum relinquitur, quod significat vox illa probabilis ; sicque opinio cogitatione nostra remanet tantum probabilis, praecisis pro- habilis , Scotus diceret, probabilis ut ric .

217쪽

369. Quid autem fiet, si eadem illa opinio non secundum Se & praescindendo a pro babiliore usurpetur , sed imo cum probabiliore conseratur. Illi tunc certe, quod praescissio abstulerat , comparatio restituet , &opinio, qualis re vera est, non utcumque, Seu

praecise probabilis, multoque minus impro- habilis , sed minus probabilis, quam altera, apparebit. Comparatio igitur opinionis minus probabilis ad probabiliorem illius probabilitatem non aufert, sed ostendit minorem , e go comparatione facta opinionis minus pro- habilis ad probabiliorem, illa non improbabi- Iis , & falsa , ut Gonetus ajebat, sed minus probabilis, qualis est , cuiquam non oculis capto videri debet. 37o. Primum exemplum h duobus a Gonet. propositis , quibus rem suam fimari existimavit, illud est . sic se habet minus verum ad intel- Iectum , sicut minus bonum ad voluntatem . At placitum hoc. cui tota Goneti ratiocinatio innititur, duplici ex capite falsum est. Primosi castigate loqui velimus , verum , quod est objectum intellectus non suscipit magis, & minus; suscipit autem bonum , quod est voluntatis objectum : neque inter vera reperiri potest unum minus verum alio in ratione veri, quum tamen identidem inter hona inveniatur unum minus bonum alio, in ratione boni. 37s. Un .

218쪽

s t. Unde hoc interest inter verum verius verissimum , & bonum melius optimum , quod ista in equalitas ipsis mei rebus inest, si quidem

rem unam Superare alteram boni late perspicuum est: prima vero non rebus inest, sed rerum cogitationibus , ita ut illud verum dicamus , quod verum utcumque cognoscimus; illud verius, quod clarius, vel certius cognoscimus esse verum ; illudque verissimum, quod clarissime, vel certissime . Quum ergo minus verum nusquam nisi in cerebro adversariorum existat, se habere ad intellectum non potest , sicut ad voluntatem se habet minus

honum .

372. Secundo: si loco veri,prostabile dixisset Gonetus , non inficias iverim, esse aliud magis, aliud minus probabile; sed tamen quoque nega rem , ista se habere ad intellectum, sicut magis,& minus honum se habent ad voluntatem . Ratio est, quia duabus opinionibus, aut aSser tionibus contrariis intellectui propositis, V. g. rem licere propter has rationes , & non licere propter alias; tum intellectus sibi relictus, &nullo adcedente voluntatis impulsu , si utrumque esset aeque probabile , neutri adsentiretur, sed dubius haereret; si vero alterum altero esset probabilius, ad istud magis inclinaret, eique adsentiretur assensu imperfecto, incerto , me liculoso , vel opinantis & ita quidem tunca sentiretur non IIbere quum nullus actus

219쪽

intellectus ipsi sit liber, sed necessarius, ut indicat Suar. σ) . Accedente autem voluntatis impulsu, trahi intellectus posset tum ad aeque, tum ad minus probabile, in ipsum magis inclinare , eidemque pari assensu . opinantis proprio , assentiri , ut ipsemet Suare et ius tra dit , doctus a S. Tho. in . Vide num. Σ3.

373. E contrario voluntas neque ab inteI- lectu , neque ab objecto ad unum prae altero ex illis duobus bonis vel aequalibus . vel inaequalibus eligendum determinatur ; sed a se ipsa; & quidem fatente Tyrso Probabilioris ta, determinare se potest ad minus bonum , rejecto majori juxta illud notissimum Ovidii eL fatum : Video meliora , proboque . deteriora sequor, & juxta S. Tho. e docentem , posse eum , qui emcaciter finem intendit , media utilia, & sussicentia seligere. relictis utiliori. hus: unde Discipuli S. Tho. inferre deberent, posse intellectum ex impulsu voluntatis reflexo suo judicio assentiri opinioni minus pro- habili , relicta probabiliori. 374. Aliud exemplum , quod in confirmationem sententiae suae Gonetus ad tu Iit, videlicet mediam, comparatum ad unum extremum, alis

220쪽

a Iterum extremum videri, sic abso Iute , & universaliter acceptum falsum quoque est. Namque si universaliter verum esset, virtus, quae media est inter extrema vitia , illa Comparatione facta , vitium deberet reputari, v. g. liberalitas, quae inter avaritiam , & prodigalitatem est media , comparata avaritiae censeri deberet proindigalitas . & comparata prodigalitati censeri

deberet avaritia: bonum item , quod inter malum.& optimum medium est, comparatum malo, optimum I comparatum optimo , malum censeretur ; istoque pacto dici recte posset bonum malum, ct malum bonum . 37s. S. Tho m. igitur, & Arist. non uni versim illa de quibuscumque rebus dixerunt, sed dumtaxat de rebus , . quae externis sensibus percipiuntur , & de his quidem non secundum se, sed solum quoad sensus perceptionem ἰ V. g. quod tepidum est, si cum calido tactu nostro comparetur, frigidum percipitur i si cum frigido , calidum . & tamen neque

calidum re vera est . aut esse censetur, Sed

tepidum: si enim frigidum re vera esset , aut calidum . medium inter frigidum , & calidum , sive tepidum esse desineret contra id , quod

supponitur ; S si frigidum . aut calidum illud

Te vera esse, eo quod tale tama percipitur, quis censeret, vehementer erraret . 376. Postremo neque quod ultimo loco Gaazauiga adjecit in nota I. ad num. I I. N . - sua.