장음표시 사용
231쪽
in animatis 3 quomodo autem disseraniintre f.,
Tex. 3. v auteni quaedam in inanimatis talia principia in sint, quaedam vero in animatis , cin anima, dc in animae ea parte, quae rationem habet- pater quod potentiarum quoque quae data irrationales, quaedam cum ratione erunt ' Quare omnes artes, de factivae scientiae potenti sunt principia enim transmutatiua in alio , prout aliud est Et quae quidem cum ratione Omiles, eae4dem contrariorum sunt irratibnales vero , navnius: v cc. ilidum, ipsius calefaciendi solius medicandi vero potentia, infirmatis sanitatis.
Causa vero est, quia scientia ratio est, ratio autem eadem manifestatin rem, priuationem nisi quod non similiter rac quodammodo quideam norum est, quodammodo vero eius magis , quod existit Quare necesse est tales etiam sciemtias esse quidem contrariorum' esse vero huius quidem per se ipla , illius vero Non per se ipsa tetenim ratio huius quidem seciindum 1eipsam'.
huius vero quodaminodo lecundum accidens. negatione enim, sublatione manifestat contrariorum .prima nanque priuat lo contrariorum
Tex. 6. est hae autem alterius demptio esto Sed quoniam contraria non fiunt in eadem , sciemia vero potentia, eo quod habet rationem , anima quoque motus principium habet Ufalubre quidem sanitatem solum iacit vi calefactivum ca-
232쪽
iditatem, Trigefactivum frigiditatem , sciens
autem ambo ratio enim amborum quidem est, non tamen similiter, in inanima, quae motus Principium habet ambo prosecto ex eodem mouebit principio, ad idem coniungens. Quare quq secundum rationem potentia sunt, contraria his faciunt, quae absque ratione potetia sunt unum namque principium continetur a ione. Μ anitectum autem it, quod desipsius bene potentiam sequitur solius faciendi, aut patiendi potentia: hanc vero illa non semper, qui enim bene facit, necesse est, ut etiam faciat: qui vero solum facit, non necestarioin bene facit. Argumentum cap. 3.
Dua confutantur opiniones, altera negantium sintentiam,nisi cum res est in actuci altera omnia possibilia ροnentium .primam opinionem narrat Arist. dicens s sunt autem quidam , I, Iegarici quam improbat quinque rationibus quarum prima es hac spatet nanque Aod nee ad cato J secanda sis, inanimata retiam similiterJ tertiis atqui nee sensum aliquid ha lbebit J quarta si rem si impossibile id es inconcludit intentionem 1 Mam , ubi ait s quod si non est pii bile Ic postea declarat,quid sit esse in potentia , ita hoe autem usibile est Ideinde quod in actu ibi 'nomen
vero actus J secundam opinioxem recitat destruitalcen si autem pusibile est Dultimo declarat quandam veritatem circa consequentiam postibilium ibis simul autem manifestum es. SVnt autem quidam, ut egarici, qui dicunt ex s.
233쪽
non possh: ut puta eum, qui non aedificat, aedificare non posse, sed aedificantem, cum aedificat si militer quoquein dei teris. Quibus quae inconuenienti accidunt, non est disti cile videre aptet nanque quod nec aedificator erit, si non aedificat . aedificatori enim esse ipsum posse aedificare est, similiter autem dc de alijs altibus. Si igitur impossibile est huiuscemodi artes habere, nisi quandoque discat, accipiat, mon habere, nisi amittat aliquando aut enim obliuione .
aut quadam passione, aut tempore, non enim recorrupta, semper nanque est cum cessauerit, noli abebit artem rursus autem statim aedificabit, quomodo accipiensa Et in animata etiam similiter, nec enim frigidum, neque calidum , neque dulce nec omnino ullum sensibile erit non sentientibus, quare Protagorae opinionem accidet
eis dicere . Atqui nec sensum aliquid habebit, sino sentiat,aut operetur: si igitur eqcum est, quod
non habet visum, natura tamen aptum, quando aptum,& item prout natura aptum est habere , ijdem saepius in eodem diecsci,& surdi e-Τez. 6. runt salem, si impossibile id est, quod priuatur potentia, quod non fit,impossibile est fieri: quod vero impossibile est fieri, qui dicit esse aut suturum est e, mentietur. impossiuile enim noc signi- ficabat. Unde illae orationesin motum, generationem perimunt semper etenim Qquod stat
stabit et quod sedet sedebit: si enim sedet, non surget impossibile nanque erit surgere , quod non est possibile surgere . Quod si non est possibile ista diceres manifestam est, quod potentia&actus aliudi aliud est . illae vero orationes idem faciunt potentiamin adium propter quod Tex. 7. non Parum quiddam quarunt Pe Iimere suuω
234쪽
eontingit possibile quidem esse aliud, noti
esse autem & possibile non esse,esse vero similiter autem in obteris quoque praedicamentis, quicquam possibile ambulare, non autem am-. .X Thulare:& possibile no ambulare. ambulare. Hoc autem possibile est, eui si illius insit actus, cuius potentiam habere dicitur, nihil impossibile exit. dico autem, ut si possibile sedere est, ut sedere contingit huic si extiterit ipsum sedere, nil
impossibile erit. etsi moueri quicquam, aut mouere, aut stare, aut sisti; aut es e, aut si e Ii, aut non esse, aut non fieri similiter. Nomen vero actus ,
qui ad perfectionem annectitur, aduenit etiam in alijs, maxime ex motibus videtur etenim maxime motus actus esse. Quare non entibus non attribuunt ipsum moueri, sed alias qua Ddam praedicationes, utputa intelligibilia in desiderabilia esie ipsa non enita , non autem n Oeta . hoc autem, quia cum non sint actu , erunt actu non entium enim quadam potentia sunt ;NOn autem sunt, quoniam actu non sunt. Si .
autem possibile est quod dictum est, quatenus sequitur , manifestum est , quod non potest verum esse diceres, quod possibile quidem est hoc,
Non tamen erit alioqui quaenam impossibilia sint, hoc modo fugiut nos dico aute in ut si quis
dicat posse diametrum commensura Ii, non t*men commensurabitur, non cogitans quidnamam possibile sit: quia nihil prohibet aliquid , ponsibile existens aut ess e, aut fieri, non esse Nec futurum, Te . Attamen ex his,quae posita sunt; illud necessario sequitur, oui 1 suppona-mus esse, aut factum esse,quo non quidem est , possibile autem est, nil impossibile erit . at accidet Quidem, commensurari enim impossibi-
235쪽
te est. Enimuero no est idem falsum, ω impossibile. te nanque nunc stare falsum quidem, sed norinpossibile est. I Simul aute manifestum est Te t. s. si A existente, necesse est B esse, ita etiam A existente possibile esse, necesse est B quoque possibile esse Nam, si no necesse est possibile esse nihil prohibetio esse possibile esse sit itaqi A possibile cum igitur Apossibile fuerit esse, si ponetur ipsum A nihil impossibile esse accidit . at tum iesumi necesse est esse attame impossibile erat. Sirigitur impossibilvis si impossibile, necesse est in esse, necesse est Bissse sed erat A possibi Ie. ergo etia B. Si igitur Α possibile sit, metia postibile erit: si ita side se habebat, ut A existe te, nece GD sitelia esse. Si itaq; sic se habetibus Α B, noita possibile sit B. nec ipsum A s se habebant, ut positu ua est,& si A possibili existente, necesse est. possibile esse si Aest necesse est Betiam esse . .
possibile nanque esse necessario B esse, si A possi fi 1 bile is, significat, si A sit, invado,&sicuti erat possibile esse,illud quoque tuc, dc ita necesse esse.
Argumentum cap. q. Potentiae quomodo praecedant actus, velfequantur,exst ni Amst. quomodo rationales potentiae ada Rum reducantur.quo pacto praeedant actum, docet ibi Leum autem omnium potentiarum J quomodo autem reducantu ad actum, declarat, sed prius praesust ponendo aliqua demonstrat differentiam putentiarurationalium , murrationalium ibi feruoniam ver.
quod ni m ausam differ/tia signa sic Phae enim
omnes J quid autem requiratur, ut potenιiae rationa
le ex an n actum ostendit ibi et necus est igitur
236쪽
CVm autem omnium potentiar quaeda na Tex Iotura nobis insitae sint, ut sentu uni: quadaconsuetudine ut tibi j canendissuadam doctrina, ut artium, has quidem necesse est eos, qui primo operati sunt habere, quaecunq, scilicet conos vetudinei ratione, quaecunq; vero non tales, di qua'ariendi potentiae sunt , non est necesse. iam vero, quod potest, aliquid potest, aliquando, & aliquo modo in quaecunque alia necesse est adesse in definitione:& quadani quide ratione possunt mouere, potentiae eo Iu cum ratio. ne, quaeda vero irrationalia, potentiae irrationales,& illas quid eis necesse est in animato es.se, has vero in ambobus et huiuscemodi quidem potentias necesse est, vi cu quoad possint activu& passivu approximent, hoc quidem faciat illud vero patiatur, illas vero non est necesse hae r x Tenim omnes, una unius factiva illae vero contrarior v. Quare, simul ne faciat eontraria hoc voro impossibile est. Necesse est igitur aliud quiddam esse, quod dominetur. dico aute, siue apperitu, siue election& quodcunq;. appetat principaliter hoc faciet cum quoad possit proximet passivo. Quare omne secundum ratioriem potes necesse est, ut eum appetat id, cuius poteritiam habet, uti habet, hoc faciat. habet aute passivo praesente, sic se habente facere, sin minus: face Te non poterit. nullo enim intrinsecus prohibente, separationem faciendo , nihilo opus amplius est epotentiam enim habet, vi eius quod es potestate faciendi at non quomodocunque, sed aliquo modo se habentibus P nuibus separ, uti
tu etiam extrinsecus prohibentiaci remouentur enim haec eorum quaedam, quae inta finitione assunt. Quare,nec si simul velit, aut desideret duo a
237쪽
o a' duo , aut contratia facere, faciet. non enim ita potentiam eorum simul habet nec est potentia simul faciendi atquorum est, ita faciet. Argumentum cap. s.
ricatur, exponit .mni ergo quidsibi velit, explanari, ibi inquit cum autem de potentia 4 quid autem sit actus,declarat dicens s est autem actu rem existere Io palam facit, non per desinitionem , sed per inductionem actum esse , ubi inquit manifestum autem
quodJ postea describit duas diuersitates actus , quam rumprima est dicuntu actu secundas aliter autem et infinitum, re vacuum.J Tecit Vm autem de potentia, quae secundum motum dr, dictum sit,ide actu deteIminemus
quidna actus, dc qua la quid siti etenim possibile quoque simul manifestum et it,si diuiserimus e
non solum hoc dicimus possibile, quod natura:aptum sit aliud movere,aut moueri ab alio, aut simpliciter aut quod amodo, sed etia aliter, pro pter quod cum inquiramus: de his etia tractabimus. Est aute actus, re existere, non ita que admodum dicimus potestate. Dicimus autem potesta. te, ut in ligno ercurium, in toto dimidium, eo , auferri possit,&ucientem etiam illum, qui non speculatur, modo speculari possit est autehoc actu. Manifestu aute quod dicere volumus per inductionem in singularibus,& non oportet omniurn definitionem quaerere, sed etiam quod proportionale est conspicere quoniam ut aedifieans ad aedificativum ac vigilans ad dormiens, . videns ad connivens, habens tamen visum, di segreSa
238쪽
segthgatum a materii ad materiam in es ab ora. tuis ad inelaboratum, huius aut e differentiae alis teri parti actus applicatus sit, alteri vero possibi-I . cicuntur autem actu non omnia similiter, sed proportionaliter ut hoc in hoc , aut ad hoc, ut illud in illo, aut ad illud in illo, aut ad illud quaedam enim, ut motus ad potentiam, queda III. v substantia ad aliquam materiam . Aliter autem infinitumin vacuum,4 quaecunq; huiuscemodi, quam pleraq; entiu potentia Z ah dicuntur, ut quam videns, ambulans,& visum. etenim haec quidem contingunt, sit liciter ωquandoq; vera esse visum enim hoc quidem quonia idetur, hoc vero quoniam videri possibile est an finitum vero non ita potentia est, ut actu futurum separatum, sed cognitione etenim potentia esse hunc actum attribuunt diuisioni, ne desiciat, non autem,' VisParetur
Sequens textus quamvis reperiatur in Grato exemis puri, an ullo tamen unquam ex Latinis fuit consideret 'orate quam . Domin Kiriae Stro ' a Floret in nobili, eruditifim viro, Graecarum4iliterarum erit istimo qui eum in Pisano Gymnasio Gracas titeras doceret, non solum hoe animad-
mersione dignum putauit,sed is ranstulit, doctiFFim ess ipsum publicὸ interpretatur est. Voniam ero actionum, quarum est term i. ex. Inus, nulla finis est , sed ex iis quae circa Mnem, ut extenuandi tenuitas ipse est, ipsa autem qui extenuent sic sunt in motu non existentiae quorum causa est motus, non sunt haec actio,
'ut saltem non perfecta. Non enim finis, sed illi inest sinis, d actio ut videt. Verum etiam sapit re intelli-
239쪽
intelligit intellexit, sed non discit Ac didicit ,
nec conualescit in conualuit, bene vivit bene vixit, sed etia felicitate fruitur & felicitate fruitus est. sin oportebat aliquando cessare, ut quan-
.do extenuaverit, nunc autem non , sed vivit de vixit: harum quidem alias motus dicere alias autem operationes . Omnis enim motus impellarictus extenuatio, disciplinatio, itio , aedificatior hae enim unt motus ciui perfecti profecto; non enim simulat ciuit, nec aedificat de aedificauit. nec fit de factum est, aut mouetura mouit sed diuersiim mouetra mouetur e vidit autem & videt spmul idem in intelligiti in te LI exit. Huiusmodi igitur appello operationem illam autem motum Quidnam igitur,ac quale quid sit, quod actu est , iis huiusmodi m inisestum nobis sit.
Argumentum caP. s. sublictum , ae materiam euiuscunque transmutastionis in potentia esse Axis. dicio, eum in ultima sad actum dissositione, sequomodo materia denoministiuo dicatu de eo, quod est ex materia. mouet quasionem ad hoc ibi quando autem potent a mammquodque estJ soluit, o circa hoc duo tractat primo in quali Espositione materia existens dicatu esese in potentia ad actum . cor hoc ibi s quemadmodum Ab τ .ec a medieinisvpostea demonstrat, quῖ ea tali mate- νια sua est in poteria adiactu denomitiatur mixtrum, hoe ihi Mido tur autem esse , quod dicimus P dein .sκ hon: similitudinem praedicationis denominatiue,
licen et vlρ itaquὸd subi eitur Jhlιim seribit simili-ι. dinem, mi que denominationis sca Visacunque igitur ita P a a Quando
240쪽
QVando aut potentia unumquodq; est,&Tex. Iaqn non ,determinandum est Non. n. quan docunq, .ut puta, terrane homo est potentia , an
non, sed magis cum iam fuerit semen ς nee hoe adhuc fortassis quemadmodum nec avi edici-- Ira quodcuq utique sanetur, nec a fortuna sed .aliquid est, quod possibile est,in hoc potentia lanum. Definitio vero eius, quod a mente actu fit, ex potentia ente est,quando quod vult fiat, nullo eorum quae extrinsecus sunt, prohibente ibi enim in eo qui fanatur est cir nihil eoru , quς in eo sunt, prohibeat similiter autem potentia di domus, si nihil eorum, quae in ea res in materia sunt, ut domus fiat, prohibeati nec est in Faut addatur, aut tollatur, aut mutetur, hoc est potentia domus Similiter autem in cς teris, quorum extrinsecus generationis principium , de quorum in habente ipso , quaecunque nullo exteriori prohibente per se ipsa erunt quale se me nondum est, oportet nanque in alio esse destra Rmutari, clam autem iam per suum principium tale fuerit, hoc iam potentia est, illud vero alte ro principio indiget quemadmodum terra nondum est potentia statua transmutata nanque aeserit. Videtur autem esse quod dicimus non hoc, sed illiusmodi ut arca non lignum, sed lignea: neque lignum terra, sed erreum . rursus terra, si te non aliud, sed quod illiusmodi ipsum semis per potentia impliciter posterius est, ut area, neque terrea, neque terra, sed lignea hoc enim Potentia arca, materia arcae haec simpliciter
quidem eius , quod simpliciter est huius autem hoc signum . Quod si est aliquid primum , quod non secundum aliud dicitur illiusmodi, hoc pri-