장음표시 사용
251쪽
tubibes ad judicium, Matth. r. s. v. 24. 2Timoth. io. Denique in ceso, cum ita apparebit, ut videatur de saeie ad faciem, α nunquam amplius di Drareat ex oculis nostris. Hebr. 12. II. IJoli. 3. 2. Apoc. . 3, 4, F- αι ' Ecce tot modis Deus hominibus apparuit, apparet
et parebit. Quaerit : jam quaenam sit & qualis, illa appactio, qua Deus Abrabamo apparuit, &quidnam in Abrahamo operata sit 3 Sed hoc diffe-; reinus in concionem sequentem. Nos interea hos modos divinae apparitionis probe meditet nur, ut inveniamus quousque in communione cum Deo profecerimus. Si non naturae lucem habemus , sit et, nisi judiciis Dei monemur, si vel Christum in came vidissemus, si vel maximὰ claram habeamus Gangelii praedicationem . si vel omnia mitteriandrimus, & visiones viderimus, & in tertium usque sum simus rapti, nisi, ideo sumus beati, sed tum demum , si conscientiis nostiis Dominus illuxit. Si hoc fictum, eaetetae apparitiones sequentur sinei dubio.
PRolixam hane concionem Stephani omni sensu destitutam videri, si non ad scopum illius pro-M mendatur, nuper diximus. Scopus autem Ste, Danieli, defendere se doctrinam suumque vaticinium de abrogatione ceremoniarum Mosaicarum S de destructione urbis ac templi Hierosolymit di, propter quam apprehensus M ad Syneditum adductus erat. Judaei tam perverse aestimio Mosaicarum ceremoniarum etant correpti, ut proram ac
puppim sibitis in iis ponerem. & se satis tutos aestimarent, si modo externum hunc ceremoniarum cultum obseruarent. Et praeterea Terram illam Sanctain, dc urbem sanctam . & templum habebant pro Doccelo. &exspectabant talem Messiam, qui Romanos & omnes alias gentes debellaret, & Iudaeos in possessione hujus terrae confirmaret, saceretque illos dominatores totius orbis. Hanc per trita opinionem iniduerat Stephanus Judaeis ob re, atque eo sine contra Sinagogarum scholarchas disputaverat, salutem non elle quaerendam inceremoniis Mosaicis,sed ceremonias Mosaicas tan- Gracissitutas fuisse, ut adumbrarent futurum ad-
22 Iventum Melsae , ejusque personam & officium, α
spirituale in illum cultum, quo a nobis recipiendus fit, poliquam vellerit,&proinde cessaturas& abi ganidas etle, poliquam verus Meilias venerat. Domcuerat etiam velam selicitatem non posta in esse in pollessione terreni Canaanis, ut bis& templi, sed Messiam apparuisse, ut nos a terrenis abduceret, &in coelestem Canaaii eveheret, terrena illa elle corruptibilia , immo propediem penitus destruenda secundum vaticinia Christi. Hanc doctrinam Stephani Judaei calumniose pervertebant, fingentes . Stephanum totam legem Mosis, S totam veterem religionem evertere, & novam velle introducere Ie laetonem, 'uae nunquam antea sit audita , S: ipsbsacto per Jesum situm velle diluere templum & urbem. Stephanus sit per hac re in judicium ti actus apologeticam hanc concionem habet, qua exemplis priscorum fidelium probat, non esse contra veterem religionem quod docuerat. Veteres enim fideles non inceremoniis justitiam quaesivisse, nec in possessione terrae Canaan salutem suam conitituisse, sed sine e temoniis Deo setviisse & obediisse, per fidem in promissiones ipsius. Hanc demonstrationem orditur ab exemplo Abrahami, qui Deo servierit antequam ullae ceremoniae essent, & antequam nosset terram Canaan. Hoc exemplum nuper coepimus oplicare, inhaerentes voci , , indicantesque Deum diversis modis selere apparere hominibus, scit. in natura & per naturam, in peculiaribus ludiciis & terroribus, in carne , in Evangelio, verbo& Sacramentis, in intellectu, in conscientia, in affectibus, in necessitatibus, in nubibus, in cinio. Quaeritur jam quo pacto Abrahamo apparuerit Rio. Apparuit ipsi in conscientia, essicaciter ipsum Vocans per regenerationem, ad serviendum Deo per obedientiam fidei. Non quidem apparuit per
ordinatium ministerium , sed per extraordinarias visiones, veruntamen non siit apparitio me Ic prophetica , sed apparitio essicax, penetiam in cor scientiam, eamque illuminans & persuadens ad
bedientiam fidei. Hic enim est simpus Stephani . de monstrare quod Abraham Deo in Spiritu de in staservient, antequam in Terram Sanctam esset trans latus. Quomodo autem Abialiam a Deo vocatus Deo servivit 3 An habuit templum dc ceremonias scut Iudaei habebant 3 Et qua in re Abialiam sit citatem suam posuit,an in possessione terrae Canaan
252쪽
ita demonstrat.1. Abraham Deo servivit 3c communionem eum I do habuit , antequam in terram Canaan venit , immo antequam Charras venit , cum adhuc in
Chaldaea habitaret, in medio idololatrarum, inter cognatos Sc patres idololatras , Iositae r . immo antequam quicquam audiisset de terra Canaan. Deus enim non indicabat ipsi, in quam teriam ipsum ellet translaturus, sed simpliciter dicebat, Exi in terram quamcumque tibi monstraturus sum, & hoe satis diu duravit. Nam pos quam a Deo vocatus esset, servivit Deo extra terram Canaan usque admonem patris sui Thara, scit. per annos, ut putant docti,quinque. Non igitur est ex inhabitatione terrae Canaan, quod quis placet Deo, ut ei terrae tantopere sit inhaerendum. L. Postquam Abraham in Canaan venisset, ne
plantam quidem pedis Deus ipsi dedit istius terrae in
proprietatem, sed fidit perpetuus peregrinator in ea, modo hic, naiao alibi habitans, donec sua pecunia sibi emeret speluncam, ubi mortuam sitam Saram sepeliret. omodo igitur potuit selicitatem suam Posuisse in pollessione terrae Canaan. 3. Et quamvis Deus postea particulariter istam te iram Canaan semini ipsius promitteret in haereditatem, tamen ideo Abraham non poterat felicitatem suam collocare in possessione terrae Canaan:
Nam να. Cum haec promulio ipsas semini fieret, semen
nullum h. abebat. β. Semen illud, cui haec promissio dabatur, prae-d; cebatur, perquadringentos annos in AEgypto miserrime serviturum,ante am ad possessionem terrae
Canaan perveniret, qui disitur gaudii R Blatri poterat Abraham pro se ipso nabere ex possessione te
Postquam diu peregrinatus esset Abraham intena Canaan , tum demum Deus ipsi dedit foedus
circumcisionis, adeb ut Deo sine ceremonia circumcisionis servivetit usque ad sy. suae aetatis almum . Quo demum anno se ipsum, Sc postea filium Isaac circumcidit. Clarii sine itaque patet ex historia Abraham , quod ille neque in ceremoniis suam justitiam quaesiver l, neque in possessione terrae Canaan suam selicitatem eonstituerit. sed quod tota Abrahami religio constiterit in eo, quod promissis Dei fidem habeas, de in iis acquiescens, voeationi de ductui Dei suit obediens. Est igitur ealumnia, vult dicere stephanus, quod me dicitis paternam religionem evertere , cum de coemoni
Multa possent in hac historia latξ explicari Se cum
textu Mosis, unde haec desumpta fiant, conciliati, sed nos Acta Apostolorum exponimus, non libros Mosis, itaque quod ex illis hic allegatur, non ulterius consideramus, quam ad scopum ficit. Praeteritis itaque caeteris, naturam verae fidei , qua suo tempore Deo servivit antiqua Ecclesia, paucis considerabimus,de Pe ea haec pauca dogmata vobis pro
I. Vera fides est ex apparitione Dei. Deus Abra. hamo apparuit, & hinc ipse credidit. Fides est lumen de lumine Dei. Sicili apparente sele videat nostri oculi ; ita apparentet nobis Deo concipiunt fidem nostrae animae. Est donum desuper deseendeas a patre luminum, Jacob. r. In luce tua lucem vid mus, Psal. 36. io. Est lux quam videmus, & lux qua videmus. Quae illa lux quam videmus 3 Verbum Dei. Verbum Dei est lux de lucetna, Psal. ri'. t Is. Sed est lux lucem in tenebris, i e. in tenebrico
hominum oculis, quam tenebrae non vident nec
comprehendunt, nisi illuminentur alia luce, qua
hanc lucem comprehendant ac videant. autem
illa lux 3 Radii Spiritias S. quibus oculi nostri apertui tut& illuminantur, ut videant mirabilia legi , turpitudinem scit. &magnit idinem mitis iae, sui scientiam Christi, plenitudinem amoris & livoris
Dei erga nos, cujus vero intuitu te vera comprehensione incendi: ut in nobis amor Dei quo ad n vam obedientiam rinpellimur. Hoc enim est me
diodus perpetua regenerationis de satastificationis, videt. r. Quod per legem nobis an nunciatur nostra miseria,&illa annunciatio comitante sit ore Di ritus S. ita roboratur, ut miseriam nostram videa mus, de sentiamus dejecti de contriti. M Quod per Euangelium nobis annuntiatur si ii Actio Christi, eaque annunciatio per splendor is spirit sis s. ita roboratur ut si ilicientiam de vim ας ri totum Christi videamus. 3. Qudd eam comprehendente per eam sistea tamur, eaque nitim ut persuasi de reconciliatio ς' nostri cum Deo, δc de amore Dei erga nos
Quod amorem Dei sentientes, Deum inop
253쪽
mus redamare, id deponere inimicitiam quam antea conua illum gelsimus. 1. Quod virtute hujus amoris incipimus Deo
ne. Obedientia enim est ex amore nostro erga Deiunomor ex fide amoris divini erga nosci, ira n stram illuminatione Spiritus.
Ne itaque putemus ad salutem sufficiens, si lux
Gangesti elard inter nos praedicatur. Indigemus enim ilia luce qua hanc lucem videamus & comprehendamus. Templum it. aque frequentantes, haustuli lucem Euangelii ex ore ministri , precemur Deum, ut hanc lucem comitetur luce sui Spiritus, hanc lucem comprehendamus. Precemur ut Deus nobis siciat, quod secit Jobo, c. 29. 3. II Vera fides non datur secundum merita aut
dispositiones hominum, quibus se ipsos ab aliis dis.
creverunt. Apparuit enim Abrahamo haec lux, cum adhuc esset in Mesopotamia, sedens in medio id lolatratum, Ios M. 2, 3. Tora terra aperia erat Deo, cur radii ejus ad Abrahamum potius venerunt quam ad alios Z An quia solus Abraham melior rubus coeteris, de tanquam lux splendebat in generiuione ciuvat Non certE. Nam unde filius melior esset patribus a quibus erat educatus ; apparuit uia voluit. Et hoe quoque tenendum. Nonti oria datae fides Deo tribuitur, si confiteamuri Deo datam, & interim somniemus datam secun dom nostra metita & dispositiones nostri arb:ttii.
Nam sic non Deo sed nobis tribuitur gloria fi
m. Vera fides est talis fiducia in Deum, seu talis receptio Dei, quae conjuncta est cum desertione
mundi, dc omnium quae in mundo cara stat. Quam primum enim Deus Abrahamo apparuit, &Abraham in Deum credidit, exiit ex terra Chaldaeonim, deseruat Patriam & cognatos, & Deum securus est, etiamsi nesciret quo duceretur. Non enim
dixerat 'ub ducturiis erat, sed simpliciter promiserat se ostensurum terram aliquam , ut explicatur
Hebr. ii. s. Hae est ipsa Arma & essentia fidei, quod est translatio cordis a mundo in Deum, ad sequendum Deum quocunque ducit. Naturaliter cor boni nisa fixum est mundo, Sc rebus mundanis nititur, easque inuitur qud vadunt, etiamsi a Deo ducant. Sed per fidem cor hominis ita figitur in deum, ut sequatur Deum, etiamsi abducat a Patria, cognatis de omnibus quae tibi cara sunt in mundo. Hine fides ita describitur, quod per eam
homo conjicitur in Deum, Psal. 12. II. quod per eam Deo adhaereat ut non cedat, Hebr. Io. ulti dc passim discipuli Christi fidem suam exprimunt hac gloriatione: Ecce omnia deseruimus, εe te secuti :mus, Matth. io. Vide Psal. s. i I. Et passim in Euan elio Christus discipulos vocans, lubet ut omnibus desse iis se sequamur, Matth. . I 8. Matth. 8 2t, χα Matth. io. 18. Meditet nur hoc qui credituri sumus. Non possumus recipere Deum & adhaerere mundo, sed ita recipiendus Deus, ut deseratur mundus. Alioquin servimus duobus Dominis, Matth. 6. alioquin habemus cor divissum dc duplex. Licet sequi Deum de mundum, quamdiu Deus de mundus ambulent a. Sed cum Deus dc mundus in diversiam abeunt, cavendum ne deseratur Deus, sed ut eum sequamur, etiamsi ducat in tenebricosam vallem mortis, etiamsi vocet non modo in terram incognitam, sed in ipsum mare, ut secit Petro Matth. t .is. etiamsi dicat: Exi ex Patria tua dc desere omnia. Consideremus hoc : I. cum homines aliquid a nobis postulant, quod est contra Deum. 2. tempore exilii eum
deserenda patria. 3. tempore mortis, cum deserendus mundus.
IV. Etiamsi vera fides Deum sequitur, tamen subinde sessa subsistit. Sequitur Abraham Deum Chatras usque, sed ibi territus de deiectus senio patris , dc metu periculorum, ad tempus consedit &subsistit. Non enim haec cessatio in Charram aliis causis tribuenda videtur. Exibant ut venirent in Canaan, dc tamen venientes Charras subsistebant, Gen. it. 3 i. sellii scit. δc metuentes ire ulterius. Idem accidit postea,Gen. I 1. 2. Sic Petrus sequebatur quidem in mare, sed mox fatiscit. Matin. I 3o. Sic Israelitae in desertii in secuti quoties volebant redire in AEgyptum 3 Sic Loth, Gem I9. Is, Ist, 2o.
vocamur tardi ad credendum, Luc. t . Observandum hoc . r. non ut imitemur, sed ut caveamus. a. ut tarditatem hanc in nostra quoque fide observantes non ideo in dubium vocemus ejus sinceritatem. Fuit enim haec tarditas etiam in Abrahami fide.
V. Etsi veta fides aliquando sessa subsistit, tamen monita divinitus resurgit de sequitur denuo. Non mansit Abraham Chattis, sed novo Dei monitu se passi is est traduci in Canaan. Usque satigamur sed non deficimus , sed lapsi resurgimus ερ sequimur
alacitus. Cum Sol tura acclamat, ut est Hebr. ri. v. 3. dc II. resurgimus. Saltem, si x cibo non pelli
254쪽
mur, movemur castigationibus. Saepe nobis accidit quod Israillitis, Num . it. a 4. ad II. VI. Vela fides constanter adhaeret Deo, etiamsi
non invenit quod credit, sed diu frustratur, nec ullam videt rei speratae probabilitatem. Clarissime hoc patet in fide Abrahami. Deseruit tandem Cha ras & venit in Canaan. Sed ubi venit, quid invenit 3 Ne plantam quidem pedis accipit in proprietatem, sed inter barbaras Canaanitas peregrinatur, panem unde vivat non invenit, sed cogitur in AEgyptum ire famis sedandae causa , mox implicatur bello tot Regum, deinde gravatur invidia inquilinorum, qui divitias nus ferre non possunt, sed de loco in locum eum pellunt. Et quamvis promissionem haberet istam terram semini ibo fore in haereditatem, tamen
manet ad centesimum usque minum, omni probabilitate accipiendorum liberorum pereunte.
Et quamvis pronailsioni de filio adhuc accipiendo aliqua fide inhaereret, tamen simul praedicebatur,
posteros ejus per integros oo. annos m. seram ser-vnutem pasturos in terra peregrina. Et quanta Obstacula fidei l Et tamen manet constans in fide, &sperat contra spem, Roman . . Ratio huius constantiae eit, i. quia fides Deum ipsum reeipit pro senda- metito cui innititur & in quo acquiescit. Si fides :nhaereret Iebus & bonis piomillis, tum omni dilatione & improbabilitate rerum promissarum flacccscelet. Sed quia in Deo haeret, ita secum cogitat ut est Plat. 73. 21. i , 2s. Sciunt fideles omnem in eo
salutem positam cile, ut quis sit in Deo, eumque teli eat, & illi adhaereat, nec polle esse infelicem qui hoc facit, qu.antumvis nihil salutis appareat. 2. Quia fides acquiescit in generali proiiuilione dandae silutis. Habet enim hanc promissionem, quod non debeat perite sed salvari, & recipere ut in qualis describitur H br. t i. io. In hac promissione acquiescit, & de modo ac tempore salvandi loquitur ut est Psal. 7s. 1 . Ob M. Haec quidem est proprietas fidei heroicae & robustae, qualis sitit Abrali mi. sed non Omnes habemus fidem heroicam. Non potest igitur hoc ab omnibus nobis requiri. Deo. Ilar
mnes tentationes constantem esse usque ad finem,
non est proprietas solius fidei herescae ac robustae, sed est commune accidens omnis verae fidei. Habet
quidem robusta fides prae infirma hoc privilegium,
quod per eam tentationes & obstacula fidei vincuntur minori cum dissicultate, pax animi ellicacius se
vatur , gloria Dei minus laed tur quam per fidem iii firmam, sed tamen quantumcunque si infirma fides,
modo vera sit, Perseverat usque ad finem per mille tentationes, & quae deficit ac desinit, non est vera. Quantumvis enim discipuli Christi essent ἐλι 1πriri, ut saepe a Christo appellantiu , tamen omnes habeat
testimonium constantiae, Luc. 22. 28, 2'. IMVII. Vera fides se patitur roborari & sustentari per fulcra externorum mediorum quae Deus ora, navit. Cum fides Abrahami diuturna dilatione rei promissae fatigaretur, dedit ei Deus faedus circumcisionis, i. e. circumcisionein quae erat signum acsgillum scederis, ut exponitur Rom. 4. & hoc libens Abraliam suscepit ad confirmationem suae fidei. sicut praesumptio ac temeritas rejicit media & signa robotandi fidem, Esa. 7. ii. ita vera fides desiderat lac verbi ut per illud crescat, i Petr. i. 2. Desidera:
fulcra Sacramentorum, Psal. 23. 4. Canti c. t. s. Noa est quidem superstatiosa, ut externas ceremonias
etiam divinitus institutas, habeat pro sua vita, &ialis justitiam suam quaerat, quam novit ex Christor Spiritu ejus fluere, sed tamen habet divina Sacramenta pro perspicilibus & sulcris, quibus adjuvetur& roboretur in virtute & officiis suis. Audivistis quae si natura & quae proprietas e fidei. Videtis quantum errent, qui putant levicu lam esse doli iam, quae homines docet per solum fidem ad salutem venire, quippe quae salutis ratio nem nimis ficilem indicet, & ita carnis securi amnatque licentiam foveat. modo enim leviculum censeri potest, quod omnes hominis vires excessi de non nisi omnipotenti manu Dei in nobis potes effici Z Non enim facilius est aestuantem Oceandra transinatare viribus indefessis, quamMe non fiam
Per tot tentationes Deo constanter adhaerere. Lono certE siciliora sunt omnia monachorum opera Omnes eorum flagellationes, omnes vigiliae, Om ς Peregrinationes, omnia jejunia, omnes preculην omnes cerei noniae, quam haec constans Abres anuin Deum fiducia. Quid enim est in operibus moim chorum quod non possit praestare quilibet homo G turalis λ Sed hanc constantem fiduciam ubi in 'ra, nisi in corde quod per Spiritum s. est regς; i
tum Z Demus itaque operam, ut Alvahami e ex
plum sequuti fidem noluam ita Limemus, ut se
Deo adhaereamus, de mundum totum deseram.
ut nisi εἰ pressi non succumbamus . sed erigam genua debilia, te sequamui Deum qiiocunquet
cit, neculi a tentationibus aut obstaculis, aux in improba-
255쪽
IN ACTon. APos TOLICO R. CAP. VII.
improbabilitate retrabamur,ut respicianius ad muniadum, & retrocedamus a Deo. Cogitemus in unione nostro cum Deo positam esse salutem. Si vel totum mundum postideamus, non inhaeremus nisi coitu.
ptibili vasi, quod nos destituet. Sed si Deum fideliter inuemur, nunquam erimus deserti, sed ducemur mirabili quidem consilio sicut Abraham. sicut Israel hae in deleno, sed tandem tamen recipiemur in gloriam, & deveniemus in urbem illam bene fundatam, cujus architectus est Deus.' Quoniam autem intellexistis, fidem non esse ex nobis, sed donum Dei ex ejus apparitione in nobis accensum; ne aggrediam rem nostris vitibus. sed
exinaniamus cor nostium conceptibus & opinionem tiae inutis, dc Iraemus, ut Deus nos impleat sua virtute. Initia quae lam tam accepimus,non nostris meritis, sed purae gratiae Dei cum laude attribuamus, x libenter utamur externis filiciis fidei quibus Deus in hac imbecillitate nos vult sultentate, scit. Verbo &s ramentis.
Duae eranti ut supra di imus, istamentales &pland haereticae opiniones inter Iudaeos tempore Stephani. quas hac oratione resutat: I. quod justitiam suam , propter quam se putabant placere Deo, maxima ex parte ponebant in nobilitate suae originis, Se in observatione ceremoniarum viticarum, dicentes, Nos sumus semen Abrahae. hic est templum Domini, & alias omnes gentes eo nomine prae se contemnentes , quod essent incircumcisae. z. quod beatitudinem suam ponebant in gloriosa uellione terresti is Canaan, de terreno domini Osaper caeteras gentes. Hinc nullum alium sperabam Messiam, nec aliam ex adventu Messiae beatitudinem, quis ut liberarentur a servitute Roma norum, εc dominarentur illis Sc aliis. Hinc cum Steph docuisset, veram justitiam non sitam esse
in observatione ceremoniarum, nec veram beatitudinem in possellione terrestris Canaan, sed ceremonias , per adventum Messae impletas, debere abro- i , dc ipsun urbem cum templo hortendo Dei adicio propediem ire dirutum, veramque justitiam de salutem in eo positam esse ut vera fide adbaereamus Melliae obibito; cum, inquam Stephanus ita doceret , Stephanum indignabundi apprehende-nim; de ad Siniatium adductum accularunt quod
blasphemaverba locutus esset contra Deum, Mosen , legem dc sacrum templum sacramque urbem. Stephanus hac apologetica oratione demonstrat suam doctrinam ex historia Patrum , quorum religionem Judaei non poterant improbare. Ex hae enim historia demonstrat, Patres ori hodoxos non in se ipsis adeo dignos sui illa, ut carnalis ex iis ocius Iudaeos potiit nobilitate & justificare coram Deo. nec quaesivis te suam justitiam in observatione ceremoniaium Leviticarum, nec posui ite suam salutem in possessione terrestris Canaan, sed servi illi Deo in fide, qua, vocationem ejus secuti, exspectarusit be titudinem in futurum , ptomissam per venturum Messiam. Quomodo autem Stephanus hoc demonstrat3M-quenti ordine: I. Ex tempotibus ante circumcisionem , cum nullas Ecclesia haberet ceremonias. 2. Ex temporibus quibus nullam, praeter circumcisionem, habebant ceremonialaa. 3. Ex temporibus tabernaculi Mosaici. . Ex temporibus Salomonici templi. I. Probat sua themata exemplo Abrahae. Is enim
t. Non siit ullius in se ipse dignitatis, sed sedit
inter crassissimos idololatras in terra Chald. xorum,& ex mera gratia Dei ex illis suit evocatus. Non potest igitur carnalis nativitas ex Abrahamo Iudaeos valde nobilitare, & justificare coram Deo. 2. Per annos sere 21. Deo servivit Sc acceptus suit fine omni ceremonia, etiam sine circumcisione, quam non accepit nis nonagesimo nono aetatis
anno. Non igitui dignitas & justitia coram Deo
3. Felicitatem suam non positit in possessione quieta terrestris Canaan, quippe ne planta quidqm pedis ipsi de ea filii in haereditatem concesssa , sed fuit pei petuus peregrinator in ea; & quamvis haberet promistiones . eam datum iri suo semini, id tamen eum non potuit reddete felicem, quippe qui semen non habebat, cum hanc promissionem acciperet, & quod habiturus erat, de eo praedicebatur tam gravis & diuturna servitus in Egrpto antequam
in Canaan estet deventutum: ad v. s.
II. Probat sua themata ex statu populi ab initio
circumcisionis usque ad initium coemoniarum Leviticarum, per Mosen institutarum. Hic enim iterum videmus:
256쪽
tatis, ut earnalis nativitas ex illorum lumbis ouenquam pol sit nobilitare & justificare coram Deo. Hoc fine allegat invidiam Patriarchariam contra
Josephum fiatrem. 2. Hos Patres non quaesivisse suam justitiam
eoram Deo in observantia Leviticarum ceremoniarum. Nam omni isto tempore, per annos circiter quadringentos, nec tabernaculum nec templum habuerunt. Habuerunt quidem circumcisionem,
sed videtur ea istis temporibus valde negligenter administrata, saltem justitiam suam in ea non posuerunt, sed probe recordati sunt, Abrahamum justium Se Deo gratiam filisse, cum adhue esset in praeputio, & circumcisionem accepisse in sanum 3c sigillum jultitiae antE acceptae , ut explicat Paulus
3. Hos Patres non posuisse sitam tautem in ros
sessione terrestiis Canaan , quippe quod nunquam viderunt, sed vixerunt exules in AEgypto, in Quam occasone venditionis & exaltationis josephi devenerant, ibique miserabili servitute pressi sunt, ut hoc late deducitura v. s. ad v. 23. III. Probat sua themata ex statu in lisab tabernaculo, ni initum ab eductione ex AEgypto per Mosen usque ad templum Salomonicum, quod est
tempus annorum sere quingentorum. Ex hoe enim tempore etiam clarum est;
I. Patres hujus temporis non siisse in se ipsis
adeo dignos, ut carnalis ex iis nativitas aliquem eoram Deo pollit reddere gratum &justum. Hoetae allegat si id itatem eorum erga Mosen in AE. prno commissam, e non pervicaciam eorum erga Mosen in deserto, item idololatriam eorum in deserto commissam, ex quibus sane omnibus satis a paret, quam parum dignitatis isti patres habuerunt in seipma. Patres hujus temporis non in tabernaculo &Leviticis ceremoniis, sed in suturo Messia justitiam suam quaesivisse & salutem. Et si enim tabernaculum Moss cum omnibus celemoniis ii iter eos suit, dc pet Ioseam in terram Canaan fuit introductiliniisque ad tempus Davidis; tamen Moses eos docuit in his ceremoniis non aequiescere, sed remisit adventurum Melliam videlicet Chiistum, eosque docuit illum audire & recipere, ut hae deducuntur
IV. Probat denique sua themata ex statu populi sub templo Salomonico, cujus aedificationem David suo tempore coepit promovere, dc Salomon
deinde exsequutus est, demonstratque, ex sanctit
te & splendore istius aedifieii nihil priVilegii Iudaeis
accedere, cum Deus statim sib initium istius aedificii praedixerit per Prophetam, se non habitare in aedi. scio manufacto, ad v. FI.
Ecce hie est ordo & scopus hujus prothiae narrationis historicae. Ad has historias latε explicandas
antius non unus requireretur, & tum non Acta
Apostolorum, sed magna pars Gen eos& Exodi nobis foret explicandae Sunicit igitur nobis ordinem & scopum hujus historicae nai rationis parumper ostendisse, de se transire ad applicationem illius, quam Stephanus quidem incipit v. si . ad 1 . sed furore lapidantium impeditus non absolvit. Sunt quidem in hae narratione historica Stephani multi m
di loquendi, quibus aliquid dive m&saepe comitatium videtur dicere quam in textu V.Τ. dicitur,
qui proinde cum Mose essent conciliandi, sed haec
potius pertinent ad eruditionem scholasticam, quis aedificationem popularem, & si quis eam concilia tionem cupit, inveniet in annotationibus ad Biblia Belgica. utile tamen erit, ut tres illas opiniones, quas Stephanus bis arguit, nos quoque vitemus: i. Ne quis originem ex nobilibus vel sanctis parenisbus privilegio sibi fore autumet coram Deo. L Nequis in externi cultus observatione justitiam sums tam putet. 3. Nequis terrestre Canaan a Christo exspectet, sed per i dem & patientiam erucis coelo
stem patriam exspectet. Nam ad has tres doctrinas confirmandas omnes illae historiae ex V. T. addu
Accedimus igitur ad applicationem quae v. si, in cipit. De ordine hujus applicationis non ero sellicitus, quiajudico non esse opus absellitum sed impei sectiam & per impetum. lapidantium abruptum,
cujus scopus & ordo non' potest satis dijiacari.
Verba igitur sequemur. Incipis a dura increpatione de exprobrati nἀπιν amm τ' , et M H τὰ q. d. Vos multum gloriamini de circumcisione, alios contemnitis qui circumcis non sint, scit o c 7rne circumcis, corde tamen estis incircumcis Tria vitia ipsis exprobrat habitualia, sicut post exprobrabit tria aliualia. Habitualia sunt r. - , seu durities cervicis. i. Stupiditas in tellectus seu aurium. 3. Stupiditas cordis. Perpn mum intelligit voluntatis pertinaciam de in exibi litatem. Cum voluntas ita addicta est malo , nullis at nimiis cedat, quae alioquin v
257쪽
Tit. 3. 3. Per secumluin intelligit stupidiutarem intellectus. Non enim vitio aurium laborabant Israelitae, ut graviter audirent, sed stupiditate intellectiis, ut non caperent quae audirent, nec dele. Grentur auditione & meditatione verbi, ut explicatur Ier. 6. v. IO. Per tertium imelligit indoinitos a mas de τας Hae enim sunt quasi praeputium A membi uin quod deponendum est, Co-ws. 3. F. &2. 13 , it. Hisce titulis saepe Iudaei in
Sed cur haec vitia Israelitis exprobrat cum non sim vitia Israelitis peculiaria, s ed omnibus homi nibus, qui non sunt per Spiritum S. regeniti, communia Z Naseimul enim duri & incircumcisi. Curipum Israelius peculiariter exprobrat, & quis P test hoc mutare, quod sumus incircumcisi, iusimus Zi. Nihil injustum in eo, quod etiam naturalis A a nativitate adhaerens corruptio nobis exprobratur. Hoc enim fit eo fine, ut morbum naturae a nostentes medicum quaeramus. Debet hoc qui in scite . quod nascatur cum praeputio cordis M aurium, quod nisi amputetur, non intrabimus in regnum Dei, nec sumus Haesitae, Rom. L. G, 29. Et quidem sciamus generalem corruptionem nobis adesse . tum intellectus, tum voluntatis, tum ais ctuum. Habemus enim tegmen super his omnibus, 2 r. a. v. I . Sumus sicut surdi quibus obturata audis; sicut coeci quibus obtectus oculus. i. Judaeis hie non tantum exprobratur natur iis corruptio intellectus, voluntatis Sc aQctuum , quam habebant a nativitate, eum omnibus hominibus communem, sed specialiter illis exprobratur eorruptio attractii , qua se ipsos magis magisque imduraverant, ex ecaverant, & praeputium munda. narum voluptatum roboraverant. Etsi enim natu-11 tanus duri & praeputiati, tamen possumus nobis duritiem te praeputium augere per voluntariam voluptatum indulgentiam, &praeci Eper neglectit me contemptum divini verbi. Cum enirn ve. bo Dei de externis salutis mediis ad poenitentiam & ad deponendum camis praeputium invitamur, de nos isti verbo petulanter resillimus, nee volumus cedere, tum per ipsum verbum magis magisque induram . Hinc eum Paulus Euangelium praedicaret, dicit, quod electi assecuti sint, creteri occalluerint, Rom. Ir. v. 7, 3. α abusibus nostris rejectum, fit
Deo justa occasu, nos mis Merendi, di propriis ToLIco R. CAP. VII. 227
voluptatibus tradendi, iit fiat Euangelium odor
mortis ad mortem, ut callum induat animus. Hinc ei reuinciso Judaeis dicitur facta praeputium, Rom. 2. V. . Quomodo ὶ Quia ipsa circumciso eo tempta de abusi contaminata auxit praeputium cordis. Caveamus nos, ne nobis aliquando juste
hie titulus a Deo possit dari. Potest celia, si naturam spectes, dari omnibus. sed non dabitur nisi illis, qui praeputium suum spirituale nutriverunt, nec laborat uni abscindere, sed potius roborarunt percontemptum Euangelii. Grave peccatum est, si naturale praeputium non exuimus, quantum igitulerit peccatum si voluntarium stipet induimus Triste est, si in bono non erescimus, ouantum igitur, si malum augemus ' Triste est a CDi isto increpati titulo ob pisti, quam triste igitur increpari titulo Duircumcisi Incircumcisi olim erant Iudaeis abominationi, Act. II. 3. Sic nos Deo Sc Angelis abominationi sumus , si sumus spiritualiter incircum- eis. Ne gravemus igitur corda, Luc. 2 i. superinduto novo praeputio. Considera illud I Maccab.
ι. v. l6. cum a Cor. 7. I 8. Induimus praeputium
animi , cum obstinatὰ arietamus contra Euang.
O M. Atqui eircumciso cordis est opus Uei, non noluum 3 Ress. Est opus Dei, sed ita ut a nobis
requiratur. Compara Deut. io. I 6. dc Deut. Io. 6.
Quid igitur Deus facit de quid nos 3 Res. Deus
solus circumcidit, sed non debemus Deum ad nos citcumcidendos adventantem repellere, nos subducendo Euangelio, eique renitendo, & cordis Pimputium voluptatibus alendo, sed potius instar coecorum lc surdorum ad Deum accedere, nos ipsi ta- nandos osseue . Sc eircumcisionem ejus implorare.
8c postquam circumcisi sumus , nos ipsos magis magisque circumcidere.
Equuntur tria peccata actualia,quorum piimum in est, quod Spiritui S. semper resistunt, sicut dc P cies ipsorum: secundum est persequutio Piopberarum de Christi, tertium est transgressio legis acceptae. Hac vice deprimo agemus, stil. derelistentia
'ἴ obtai quod spiritui S. resistunt. Desum
ptus videtur locus ex Deut. 9- - .
1. Comparandus est hic locus cum co
258쪽
λα s. ro. ubi dicuntur, non potuisse resistere Spiritui per quem Stephanus loquebatur. Quomodo igitur hic dicunt ut temper fecisse quod nunquam
potuerunt sacere Rest. Vox resistere sumitur duliciter: I. pro repugnare, reluctati, reniti, εἰ sic omines possunt resistere Spiritui s. M pro repellere ac impedire, & se saepe non post ant resistere, Spiritu tam potenter agente, ut reluctationem hominum vincat & opus suum perficiat. Hoc loco hae vox accipitur sensu priori, sed Ach. 6. Io. sensi posteriori. Non potuerunt resistere, id est, opus Spiritus s. impedire. Potuerunt resistere , & soliti sint resistere, i. e. operationi Spiritus S. reluctari, α impedire conari. Ideo hic est vox α-m αν, ibi vox οἰ- να . Poterant imaere in Spiritum, sed non state vel subsistere eoram Spiritu. Σ. Videndum quomodo hic locus vexetur in Synagoga Pelagiana, qui dupliciter eo abutuntur: α. Ad reserandam gratiam essicacem. Sic enim argumentantur: Iudaei restiterunt Spiritui S. Ergo operatio Spiritus S. non est irresisti bilis. Rest. I. Non sequitur: judaei restiterunt, Ergo omnes resistunt,& nunquam Spiritus S. operat ut irresistibiliter. Etsi enim Iudaei restiterunt operationi Spiritus Leamque vicerunt, tamen in electis ita essi citer operatur, ut non resistant sed vincamur. 2. Non sequitur: Homines resistunt gratiae, Ergo gratia non est inest stibilis. Etsi enim electi quoque resistunt,
i. e. reluctantur Spiritui S. tamen resistentia eorumper esticaciam Spiritus S. vincitur, & voluntas e rum flectitur, ut operationi Spiritus S. tandem cedant & locum dent. Paulus Actor. 9. s. clun calcitraret contra stimulum, utique resistebat Spiritui L& tamen Spiritus S. operatio in eo non suit resistibilis. β. Ad stabiliendam gratiam universalem. Sic enim argumentantur : Judaei impii & inconversi habuerunt Spiritum S. quippe cui restiterunt, Ergo
potuerunt ei edere & se convertere. Sc proinde a tui gratia universalis. Ad hane objectionem constitutum nobis est nomiihil prolixius hae vicerespondere, si sotid possimus iranquillos reddere e rum aliquos, qui isto dogmate gratiae universalis saepiusculὰ a tui bonibus tui bantur. Concipimus responsionem nostram sequentibus membris: 1. Posito, quod omnes Iudaei habuerint gratiam spiritus S. ad conversionem, inde tamen non se quitur gratia univeis alis. enim Jacobo misit
cibum suum, &Iliadii aperuit statuta sua; tamen non se fecit gentibus , sed si xit eos ire suis viis. Rambulare in tenebris & valle mortis, Psal. 47. Act. I . I 6. Esa. s. r. At schola Pelagii vult gratiam omnibus hominibus, ipsis barbaris Indicis comm nem, quae sanξ hinc non probatur.
i. risi aliqui Judaei Spiritu S. suerunt illuminati,
inde non sequitur quod omnes fuerint.Fuerunt enim inter Judaeos duplices homines, de quibus sand non licet dicere, quod Spiritum L habuerint & eo fuerint illuminati, scit. a. Planξ ignorantes & coeci, qui verbum Dei habentes de veroo Dei non plus stiverunt quam Ethnici qui vel bum nunquam audi vetant, de quibus queritur Dominus Esa. I. β. Indurati, de quibus Esa. 6.9, ro. Pal. SI. I;.
Hi sth non erant illuminati Spiritu S. de proinde ex hoc loco ne illud quidem sequitur, quod omnes Judaei habuerint Spiritum S. α gratiam unive
3. Ecclesiae Euangelicae non negant gratiam uni
versuem ad convertionem, i. e. non negant, esse
quandam gratiam ad conversionem, quae non solis electis de regenitis propria, sed multis reprobis&inconversis communis est. Non dicunt gratia: ncon crsionis esse communem, sed tamen non negant aliquam gratiam ad conversionem esse coimmunem electis N multis reprobis. Nam l. Deus
etiam gentibus, quas sivit ire suas viis, se non sivit, Aet. 14. 16. Sed invisibilia sua invisibilibus operibus manifestavit, & opus legis in cord bus eorum descripsit. ac benefaciendo invitavit eas ut ipsum quaererent, si sorte eum contrectarent Ecinvenirent, Rom. t. Actor. 17. 27. . Multi se uni qui non convertuntur, mittit verbum reconciliati
nis, eosque serio ad conversionem invitat, manus ad eos extendens, manὰ surgendo ac mittendo, d
voluntatem suam impiis praedicando. 3. Multis una cum hoc verbo & per hoc veibum dat multa dona Spiritus S. per quae multum vident in rebus religionis, quod alii non vident, pulsat ipsema corda, ut intelligant ipsum esse qui loquitur, E intelligant quid ab iplis velit, ut intelligant non sis luin qui sint veri Prophetae Domini α quae vera religio, sed etiam ut illuminati gustent dona cce lestia. fiant participes spiritus s. 3c gustent boni a
tem verbi divini, de virtutes suturi seculi, Hebr. μη ς, s. Haec profecto gratia est, de gratia ad cos versionem ,& est gratia communis. Est gratia. S;ς
fecit Jacobo, sis noriscit Ethnicis. Est gran
259쪽
ti sua. Mae illuxit hominibus, Titi L Est gratia
ad conversionem. Ideo enim datur, ut homines ad conversionem incitet & invitet. Et est gratia communis, quia non setis electis propria est. sed etiam multis aliis contingit. Non est quidem ita univerialis, ut omnes habeant, sed tamen omnibus nationibus , ta omnibus hominum ordinibus, & non sbium electis , sed etiam reprobis multis contingit hac externa vocatio & invitatio & excitatio ad conversionem. Non igitur negant Resormati gratiam communem . sed tantundem gratiae communis concedunt quantum ipsa Icliola Pelagii, quaesisnὰ nullam aliam gratiam ad conversionem novit, quam illam. quam modo recensui. Non est fateor talis gratia quae fluit a Deo reconciliato, ex intentione talaandi, sed potius est longanimitas judicialis. qua ludex longanimus Sc mansuetus utitur ad concedendum poenitentiae locum, ut diximus in
. Hoc autem est quod Euangelicae Ecclesiae in dogmate de universali gratia negant, quod haec stratia adeo su sifficiens ad convertionem, ut qui illam habent, possint in Christium credere & te ad Deum conretiere sine ulteriori gratia, de sine speciali operatione Spiritus L qua cor Sc voluntas e rum mutetur, & efficaciter ad Deum trahatur. Dicit SDagoga Pelagii, nihil esse corruptionis in
mente A corde hominis, nisi quod ignorat mysteria Euangelii de voluntatem Domini, & quod propter hanc ignorantiam assectus sint distorii. Cum autem Euangelium praedicatur, id semper secum habere tantii in Spiritus S. pet quod mens hominis illuminatur, de mente illuminata rectificari affectus, &riniscatis affectibus voluntatem esse indiffere tem ad bonum & malum, ut possit amplecti Euangelium , credere in Christiam, de se convertere ad Deiam, nec opus habeat, ut per specialem gratiam
flectatur & trahatur ad convellionem. Sicut Oculus hominis tempore nocturno non est alius quam tempore diuino, de tamen noctu videre non potest, quia deest lux, quae objecta revelet & illuminet, qua oriente, oculus statim videt: ita animum α cor ii
minis ajunt esse aequo bonum post lapsum . atque ivit ante lapsim, de tamen post lapsum dici coecum rc impotens erga res si irituales, quia desit Euangelium , quod res spirituales clarὰ proponat & w-
elat, quo adveniente, animum bominis aequE pos. res spirituales disceti: ere ac amplecti, atque Adam poterat ante lapsam.
TOLI COR. CAP. VII. 229 Est hoe dogma salsissimum, dr impurissmahae
resis, contra quod Ecclesia Euangeliea tuetur hoc salutare dogma, quod, quantumvis aliquis per externam praedaeationem Euangelii vocatus , & per communem gratiam Spiritus illuminatus si in intellectu suo, tamen non possit Euangelium salut riter intelligere, multo minus vera fide recipere. &se ad Deum sincerὰ convertere, nisi praeter communem gratiam ipsi detur specialis & essicax operatio
Spiritiis S. qua oculi intellectus aperiantiit, voluntas trahatur, flectatur & mutetur, dc totum cor in eccatis inortuum vivificetur & sanctificetur. Cum anc specialem gratiam accepit, tum non l. antum potest credere dc se convertere , sed etiam non potest infidelis & inconversis manere, nec a fide de convelsone recedere. Sed antequam hanc accepit, quantumvis habeat gratiam illam communem, non potest ciedere, nec se convertere. Contrarium dogma, quod docet, eos, qui communem gratiam acceperunt, non opus habere speci ali & efficaci gratia, sed satis instructos esse ad fidem Ic conversionem, habemus pro maxima haeresi, idque propterea, quia evertit εc directὰ nepat magnum illum &fundamentalem Articulum fidei Euangesicae de regeneratione dc necessitate ipsius. Euangelium nos docet hunc magnum articulum fidei, quod antequam aliquis possi credere, ad Deum venire de se
convertere, necesse habeat regenerari, vivificari, cor eius ex lapideo mutari in carneum, circumcidi, tegmine ii rati, ex mala arbore fieri bona, ex mala terra fieri bonus agri, trahi ad Deum. Christo inseri , dcc. Atqui hoc non praestat gratia communis. Nam multi, qui gratiam communem habent, suntn: hilominus irregeniti, incircumcis, malae arbores,lce. Id patet ex hoc ipsse textu, ubi Judaei, qui utique
inmunem gratiam Spiritus acceperant, vocantur incircumcis aure de corde. Sic Deut. 29. 2, 3, 4. F. 2 Cor. 3.13, I . 2Tim. t. 24, 21, 26. Ain. I s. 13, i . Itaque praeter gratiam communem requiritur gratia specialis εἰ cssicax, antequam aliquis possit in Christum Gedere, dc verbum Uei salutatiter recipere.
s. At enim, inqui at aliquis, ego non sim adeo haereticus, ut putem hominem ibi a gratia communi se posse converte te, si non accedat gratia specialis, qua cor ejus aper:atur, circumcidatur, Icgeneretur, Z e. Sed alia hic se objicit quaestio, an non scilicet illi, qui gratiam communem accePeiunt, ea
debeant ec possitu uti ad gratiam spccialem, qua ad
260쪽
sidem x eonversionem opus habent, acquirendamia accipiendam ὶ An homines, qui habent usum rationis, mentem inturbatam naturalibus desectibus, bonam educationem, bona aliorum exempla. ei5cacem praed:cationem Euangelii, & per eam saepem: gnam illuminationem iii tellectus, & agnitionem veritatis. an, inquam tales homines, non acceperunt tantum gratiae, qua & debeant & possint uti, ad gratiam specialem acquirendami Gratia, qua
non possumus uti, nobis non est gratia. Si uti communi ora: ita non possunt ad specialem acquirendam,
quo irae data est, & cur habet nomen gratiae 31. -d qui gratiam communem acceperunt debeant & teneantur illa uti ad majorem gratiam acquirendam. nullum plane dubium est. Ideo en: in accusantur, quod habent aures & non a diunt , oculos dc non vident, ideo talibus sit comminatio, quod Sodomae &Gomorrae tolerabilius sit futurum in die judicii, quod Ninivitae sint insuriecturi & condemnaturi, vituperantur, quod talen- in absconderint in sudario. Certὰ qui tantum gratiae a Deo accipit, εἰ illa abutitur ad lasciviam, ad luperstitionem, nec utitur ad Deum magis ma- isque cognoscendum & colendum ac cluaerenum, is condemnationem suam aggravat. de ipse sui exitii faber est, seipstim excludit regno Dei, contemnit consilium Dei erga se, de se vita aeterna i
dignum judicat. α. Sed si porro quaei inar, an qui gratiam communem acceperunt, etiam possint ea uti ad speci lem gratiam conversionis acquirendam, quamoest quae tangit illum nodum, quo arbitrium Dei de arbitrium hominis coeunt & se invicem complectuntur . ubi utrinque facile impingitur in incom- inocti non levia. Mereri cote non possunt neque de congruo neque de condigno, nec ullo alio pa cto Deum ad dandum regenerationis gratiam obligare. Nam nec Christus suo sanguine gratiam rogenerationis iis acq ii sivisse aut meritus esse dici rotest, quibus non est datus in Mediatorem, nec per ullam promissionem ullis irregenitorum motibus alligata, scd l. berrimo Dei beneplacito & decreto reservata ac definita est gratiae regenerantis distributio. Interim cum quaestio illa proponitur, deci sio debet esse prudens & cauta, ne ex una parte vexitati quicquam praejudicemus, nec ex altera sarre se .latum demus infirmioribus. Nam
α. Si respondes, posse hominem irregenitum communi gratia uti ad specialem regenerationis
gratiam acquirendam, & rem totam omnim possistam esse in ipsius albitrio, tum videris impingere in aeternum & immutabile Dei consilium, quo decrevit non omnibus, sed solis electis dare hanc spocialem gratiam. Nam si d crevit immutabilitet omnibus non dare, quomodo in omnium arbitrio est eam acquirere Z Videtis quoque impingere in intentionem Christi monentis, quae non fuit se sanctificare pro omnibus, sed pro iis . quos Patet ipsi dedit. Videtis quoque albi trium hominis collocare supra albi trium Dei. Nam si est in libertate hominis communi gratia uti ad specialem acquirendam , tum Deus distributionem gratiae specialis non reservavit silio beneplacito, sed eam adstrinxit bono usui gratiae communis, dc verum est Pelagianum axioma, quod qui facit quod potest. ei Deus tenetur dare quod non potest , tum locum habet P pale meritum de congruo, ta Pelagianum dogma de ptopria discretione sui ipsius ; tum non pol sumus dicere, quod Deus se nulli alii debitorem secor: t , dc ullis promissis obstrinxerit, quam conversi tegenitis S fidelibus, quae omnia cum contra H tissimam Milpturam sint, i 'erito veremur homi nis libertatem N potentiam in hoc negotio nimium
β. Si tamen etiam respondes, non posse hominem irregenitum communi gratia, quam accepit, uti ad regenerationis gratiam accipiendam, nec rem ullo modo positam esse in ejus libertate ocarbitrio, nec ullam esse possibilitatis spem aliter agendi quam agant, nec condemnationem evadem di, & c. non minores se oggerent dissicultates Tum enim caro de sanguis conquerelitur, Deum
non serio Sc sincerὰ nobiscum agere, sed i uitam saccie, dum postulat quod iion m lamus, dc cum non Aeimus, quod nullo modo possibile est, tam
severe exprobrat Sc Punit, occ.
γ. Q id igitur conducit lespondere ad hanc
quaestionem, utrum scilicet in potestate Se arbitrio hominis iri egeniti st, gratiam regenerationis spe cialem sibi per bonum usum gratiae communis M'quirere 3 omnium optimE respondetur, qM non opus strespondere, quod sit quae itio curio quae non conducit nisi ag lites. Qui lethaliter Srotat, non multum disputat an pharauca sint pri tutura, necne, sed utitur iis, id eventum commiuii Deo. Sic in negotio salutis non opus est disputat' de nostra potestate , εc de conatuum nostrorum