장음표시 사용
361쪽
v. rs, et a T. N ad Athenienses Actor I 7. 22, 23. dec. Sc ex primo cap. ad Rom. Iudaei autem de his omnibus per Mosen erant edocti & eonvicti, sola agnitione Christi earentes. Cliti stnm igitur praedicat. Non praedicat Petrum. Hodie Papa Romanus
non Christum sed seipsit in praedicat & Romani sacrificuli non Christum sed Papam praedicant. Quid
homines de Christo sentiant vel non sentiant, pa- Ium curam, modo hoc sentiant, Petrum Histe Principem Apostolorum, caput Ecclesiae, & Papas esse Petri Successbres tu Cathedra Apostolica, & qui his non est siciditus, illum non posse servati, sed esse extra Ecclesiam Catholicam & haeteticum damnatum. Noa fingo quae loquor, didici ex laicis & clericis. I aicis perinde est quid de Christo sentiant oe sciant. alius hoc credit, alius aliud, immo plerique nihil sciunt, sed se pascunt spectaculo ceremoniarum Millesium, & simpliciter se reselvunt in authoi itatem si oriun clericorum & sedis Romanae, dicentes, Izra rara pro nobis, nos simpliciter illas mi sub-n utimur. Clerici aliquid sciunt & docent de Christo, sed quicquid sciunt & docent simplicitet submittunt i Apostolicae Romanae, si illa probat, venim est, si aliud probat, parati s lint sequi, mod5 P vo&e; sedi sint subdiu, etsi nil de Christo cerii habeant, salvi sint. Sedes Romana quadam dogmata disitavit , ea credunt & defendunt quantumcunque ipsismet videamur absitda. Quaedam d garata sedes Romana non definivit. In iis veritatem
nobiscum docent & defindunt multi Pontificii Clerici, sed tamen ita, ut omnem sitam fidem suspendant a sede Romana Petri, parati credere Falsi esse quod nunc sciunt Verum esse,s ita sedi Romanae
videbitur. e. e. Maria virgo an concepta sit in pecca- to nec ne,seces Petri noluit hactenus decidere. Multi igitur Ponti scii doctores vetitatem nobisciam in hac parte vident & defendunt contra magis Idola- uicos Mariae adoratores, sed tamen ita, ut parati sint aliter credere, si Petrus in Cathedra aliter deciderit. Sic qiunque atticuli de Peccato & Gratia in Papam eodem modo disputantur inter Iesu itas 3c caeteros, ut hic disputantur inter Resematos & Remonstrantes. Petrus in Cathedra hactenus noluit decidere. Multi itaque contra Iesiuitas ὀe Remonstrantes veritatem nobiscum agnoscunt & defendunt, sed tamen ita, ut palati sint cum Iesutis de Remonstrantibus sentire, si Peitus in Cathedra ita deciderit. Vide Augustinum Jans pag. Iopi. Incolum
est an Petrus unquam Romam viderit, sal sum quod in Cathedra Romana sederit Episcopus . 3c si sedis
set, hoc ceci ξ praedicare non est Cliristum praedicare, sed Petrum praedicare. Sic non fecit Paulus, ille suam fidem a Petti auctolitate non suspendit, nec abiit Hierosolymam ut cum Petro consertet & ab eo disceret quid praedicare deberet, sed per integrum triennium ne semel quidem Petrum circumspexit, sed statim post vocationem Damasci dc in Arabia Christum praedicavit. & post triennium demum
cum Petro contulit Gal. I. v. II, 18. &cum ad Ps
trum venisset, in tantum non suam fidem a Petrosiispend t, ut ei in faciem resisteret, eumque redargueret Gal. 2. 6, 7, 8, II. Si rem recte reputes, huc
redit ditarentia inter Paulum Sc Papam. Papa sic concionatur: Noli tu Christum discere ex Sci iptura,sed tantummodo me agnosce pro capite Ecclesiae, dc crede quae ego te jubeo, tum depono Sc oppignero tibi animam meam quod sis salvus futurus. Paulus vero & ejus imitatores se concionantur: Si vel de Petro, vel de Paulo. vel de Papa ne sando quidem unquam audivisses, modo Christium noris d: Chimstum recipias, en si tondemus ex verbo Dei. te sal vatum iri. Sic vides veram Sc supremam disserentiam inter Papatum dc Ecclesias Euangelicas: In Papatu praedicat Papa, in Ecclesia Christus.
Sed quid est Christum praedicare, quid faciendum nobis, ut verε possimus dici Christum praedicare 3
Attendite quae se vos simplices, ut Christum nose iis, nam in hoc Vita αterna posita est, Iohan. II. Paucis verbis Christum vobis praedicabo. Nostrum
est praedicare Christum, vestrum est distere C
stum Eph. xo. scire Christum l. Cor. 2. 1. Dicam
breviter: Praedicare Christum est. r. Praedicare Persenam Christi, quod sit aete nus Filius aeterni Patiis, ex essentia ejus genitus, a Patre de Spiritus. non divisus , sed distinctus proprietate pei nati, quodque in plenitudine temporis ex came dc sanguine virginis Mariae veram humanam naturam in unitatem possinae assumsit ocDeitati ita univit, ut Actus persona verὰ una naturas
habeat duas vetὰ diversas, quodque etiam secundum hi manam naturam fit sine peccato, unctus plenit dine Spiritus S. sine inensura. 1. Praedicare ossicium Christi , quod non tantum una cum Patre ic Spiritu S. est nostet creator, sed quod a Patre datus est de ordinatus, ut sit Salvatot
Electae Ecclesiae, O judex uiescin mundi ac impi
362쪽
t um, non temporalis , quales suerunt Salvatores Icraelis, sed spiritualis qui ex re & potestate Diaboli liberet , cum Deo reconciliet, ad Deum corda aversa convertat, de coelestia aeternaque gaudia conversis distribuat, caeteros autem aeteria a condenarratione perdat.
3. Praedicare opera Christi. quibus ossicium mediatorium exsequutus est x exsequitur, quod scilicet mundum inpelliis, & homo iactus, ac legi subgitus in humanitate sua iram & maledictionem
Dei contra peccata humani generis toto vitae suae tempore tulit, praecipue in fine ejus, quando a Judaeis captus, a Pilato condemnatus , a militibus Romanis crucifixus, de in cruce verὰ mortuus est, simul etiam a Deo insernalibus angoribus ita obrutus. aes in iussim immersus esset interni abyssum , quodque hoc suo sacrificio & passione ac obedientia plenissi- satisfecit divinae justitiae pro peccatis eorum, pro quibus se sinctificavit & obtulit, iisdemque Spiri-
eum S. & vitae petemae gaudia peperit & meritus est. Quod his omnium in terra peractis tertio die E mortuis resurrexit, in coelum ascendit, ibique sedet ad dextram Dei omnipotentis, indutusi etiam Majestate 3c gloria, constitutusque Princeps Ec Salvator accepit potest item ad s trahendi dc convertendi quos sanguine sibi suo redemit. dvi hujus potestatis emittit suos ministros de ad se invitat omnes populos & ngtiones, ex iisque emis viti tu Sancto incaciter ad se convertit, dc in communione ac unione sua ad finem vitae corroborat omnes eos, quos a Patre datos sibi sanguine sto emit in peculium. Quod denique tanquam Judex uni- em mundi, constituto divinitus tempore, o coelo redibit in nubes, & suscitabit ex mortuis quotquot in terra dormiunt, eosque una cum superstitibus sistet coram sito tribunali, & quotquot in peccatis sitis mortui Christum non receperunt pro tuo Salvatore unico, ita let in potestatem Diaboli, & uuae Diabolis conjiciet in stagnum ignis inexstinguibilis ; quotquot vero stolas sitas in sanguine agniret veram fidem in terris laverint, iis puluicὰ coram toto mundo annunciabit plenam remissionem peccatorum , eosque in Patris sat domum inducet , ut aeternum cum ipse vivant & regnent.
. Praedirare voluntatem et isti, quam a nobis exigit. Quid vult, quid exigit a nobis Christus. ut per ipsim silvat ut 3 Tria existi: r. ut nos ipses penitus abnegemus Ecia nobis ipsa desperemus. Σ. IIt Christum nobis applicemus, & in ipsum eon stanti fide confidamus. 3. Id nos ipsis illi trada mus in sacrificium gratitudinis, parati ficere, M pati quicquid jusserit & injunxerit , utque hanc Mus voluntatem scrutatione verbi Prophetici de Aposto
liei diligenter in emus. En hoc est praedicare Christum. Qui sic Christum praedicat, ein fidelis concionator Christi, & qui se Christum ditat resecundum lianc notitiam vivit, est verus discipulinchristi. Sed postquam itae eneraliter objectum praedic tionis Paulinae ex preta Euangelista, specialiter porro quaedain dogmata de Christo nominat, quibus principaliter institerit, dc de quibus Iudaeos demonstrando convicerit, nimirum haec duo γ r. Clui-stum seu Messiam in V. Test. promissim, & pol
gis umbras adumbratum, non esse nudum homnem, sed verum Dei filium. Noverant Iudaei Chiistum seu Messiam aliquem esse venturum, sed iis ginabantur fore regem terrenum , purum hominem, qui instar Davidis & Salomonis re . Illaesiticam sit reducturus ad pristinum florem. Hanc opinionem reserat Paulus, de demonstrat ex Scriptura, Messiam promissum esse ipsum Filium Dei Hune in terras venturum 3c non silum a corporali, sed principuὰ a Spirituali iniseria liberaturum. 2. Iesim Nazarenum esse hunc Messiam. Expectabant Iudaei Messiam, sed non credebant hunc esse illum Mosiam, sed habebant eum pro impostore, ε tanquam seditiosum E medio sustulerant. Probat igitur Paulus & evincit, hunc esse illum ipsum in quem exami quadrent quaecunque de Messia in Scriptura praedi-α erant. Non satis erat Paulo didascalicὰ enumerasse e pita doctrinae, quae de Christo erant credenda ac scienda, sed etiam Tenclitice agit, conscientia auditorum & contradicentium vehementer convincendo, doctrinam, quam propositerat, veram esse, dc in hac convictione tam acris fuit, ut vehementia ejus satis exprimi non possit: μῖλον--- Dei nonstrationes tanta cum
acrimonia judicii de vehementia assecti pam conscientias eorum adegit, ut in angores & angustias eos redegerit, & consederit. Necessirium requisil tum boni doctoris. Putant nimis multi, istam
hementiam di vitandi de confutandi non esse ne sit sariam, sed si cete veritatem n E de dida dicti proponere, tum sere plus Pacis in mundo. Sed quis
363쪽
tur , si adversarii non confunderentur & eorum iii hae eluderentur ' Nuda didascalia res non peragitur , sed o riet ut ministri contendant pro veritate Sanctis et tradita Iud. 3. utque sint potentes ad convince dum contradicentes Tit. i. quo G
ne etiam scriptura data est 1 Tim. Et sicut hoc in dogmatibus Theoreticis de persona, ossicio & o- robus Christi fieri debet, ita etiam in Practicis de voluntate Christi Plus sibtilitatis est in indoctari ad inventandas exceptiones & efiusia contra Oi5cia Christiani sint, quam est in doctis lectatiis ad palliandos errores in dogmatibus. Hanc igitur subtili tatem camis I sanguinis debet posse contundere minister Christi, ut seductiones proprii & fraudulenticordis contra doctrinam sanctitatis non praevaleant, ut non sint Αιυτοῦς Iac. I. 22. Vide ibid. versiis. Et quis ad haec idoneus 3 precamini Deum ut det minittios idoneos, ut veibum internos currat & sit vivum ae essico, penetrans instar gladii ancipitis Hebr. Curemus itaque Christum tectὰ discete. Praesertim discamus Praxin voluntatis ipsius. Circa personam, ossicium & opera ejus nonnis theoretiis versati seiE possumus, ut discamus intelligere, sed voluntatem Mus discamus sicere. Discamus itaque. i. Nos ipsos vere exinanire & abnegare ac humiliare , α Christum Vere recipere&nobis applicare.
3. Nos vicissim Christo tradere dc subjicere. a Gor. 9. v. 2I, 22, 23, Mi
IN primo exemplo ministerii Paulini vidimus,
quam societatem sibi elegerit quacum conversaretur. Cmpimus etiam videre modum docendi Npradicandi quem sequutus est, ut tum tritio loco videamus Frimi ministerii fiuctum dc effectum. Oper in pretium enim puto, antequam ad tertium
progrediamur, secundae parti pressus insistamus, videt modo docendi, quem Paulus observavit, ut versitati describitur. Modus de methodus docendi, quam Paulus sequutus est, sic habet ri. Generaliter & didas lice Christum praedica- xit, L e. dogmata de Christo exposuit dc enarravit, vi quid de Cntisto sciendum δι ad pro in Christia-Om necessiriumst, auditores
intelligerent, sicit. dogmata de persena, te offeto, de operibus & de voluntate Christi, quae omnia supe
riori concione latc enarravimus.
2. Specialiter de elenchtice doginata de Christo proposita & enarrata confirmat, ad conscientias Christianorum de veritate horum dogmatum convincendas , dc ad obturanda ora contradicentium. Non enim sussic:t ad verum Christianismum, ut d mala Christiani sint unde iciamus, sed etiam requiritur, ut in iis sinus firmi, fundati, radicati, ne munimento nostro excidamus, nec omni vento doctrinae circumscramur 2 Petr. 3. 17. Haec confirmatio doctrinae Cluistianae tribus vobis hoc textu describitur, de deinde duo nominantur dogmata, in quibus confirmandis ante omnia laborandum sibi Paulus putavit. Prima vox est διώ-ρ sim , magis roborabatur. Haec vox notat originem hujus confirmationis. quod stil. Paulus non suis viribus, sed ductu 3d instinctu Spiritus S. roboratus hoc opus susceperit. Ministri exae non sunt idonei ad opus suturi perficiendum 2 Cor. 3. 1. 6. Sed sunt instrumen- ta, quorum virius est ex Spiritu S. Sicut culter vel securis, quantumvis optima, non secat nisi prem tur de roboretur a manu hominis ita optimus quic ue concionator non regenerat, nec sinistificat, nec luminat, nec convincit nisi roboratus a Spiritu S. verum quidem est quod etiam magistratus, medici, artifices omnes simi instrument er quae Deus Operatur, dc quae sine Deo nihil es iunt Prov. 8. is, i 6. sed tamen arctior est subordinatio ministrorum in suo opere sub magisterium Spiritus S. Erichta enim naturalia oriuntur ex quadam aptitudine naturali quae est in instrumentis ; at in ministris 3c eorum labore nulla planξ est aptitudo ad effectum quem producunt. Misistratus 5c medicus seientia & s pientia se a possunt gubernare de sanare si1kecta viva, non autem in morima operari possunt. Verum ministri mortuos in peccatis vivificant, quod signum est Spiritum S. operationibus ipsorum arctius intercedere; de essectum ministerii omni modo . esse opus Spiritus S. Ministerium igitur respiciendum ut braclitum Dei dc Spiritus S. Esa. sti pote tia Dei, seu instrumentum quo potentiam suam
exserit Rom. I. ut ita nec ministros contemnamus,
nec superstitiosE in illis haeremus, sed suspiciam Spiritum Dei in ipsis omrantena, eique tribuamus gloriam effractae.
364쪽
See Ai vox est : -- μνε τοῦ 'Iaia M. Haec vox non esse hum sed finem de intentionem Pauli notat, quae filii Iudaeos reprimere & retundere, ne veritati praedicatae nebulas offunderenti enim vel non tantiis signiscat confundo .convinco, sed etiam prosterno, dejicio. Cum doctrina de Christo praedicatur, tum multa sunt humanae rationis runt contra cognitionem Christi, multi 2. Cor. Io. Α, s. qui veritatem obscurist ne videri & recipi possit. Contra hos igitur usurpanda Spiritualis militia confirmationis & disputationis, qua deliciantur x tollantur illa. Si non essent haeretici qui strophis & siphilaratis veritatem perverterent. si non essent paralogi sint quibus homo proprium cor
seducit Iacobi i. 26. non opus foret disputationibus Sc Theologia Ele litica, sed nuda did is calia rest ri posset, verum quoniam Sarai in talibus atmisellum geUt contra veritatem, ideo & ministris induenda arma, & occipienda spiritualis militia, quarto veritate Sanctis tradita contendant Iudae s. Tertia vox modum hujus confirmationis describit. Est vox desumpta a Fabiis lignatiis, qui partes domus ac aedificii cum fundamento compingunt , & inter se conitiuunt ac coaptant. Sic enim etiam ministri dogmata sua, quae praedicant, laudamento Prophetarum & Apostolorum superstruunt, & unum dogma cuna Picio conjungunt.
Eph. l. 2o. I Cor. 3. Io, i I. Hac enim in re con
sistit confiimatio praedicatorum dogmatum , ut quod praedicamus ac docemus, verbo Prophetico &Apostolico , tanquam fundametuo coaptemus, conciliemus & in eo fundatum esse demonstremus.
celtcrthoest. Nulla est secta inter eos qui Christiani dicuntur, quin satagat sua dogmata, quae praedicat, & coagmentare alicui sunLamento, ex quo veritatem eorum demonstret, sed
magna est diversitas hujus coagmentationis cbaib
t. Sunt qui omnia sua dogmata coagmentant humanae rationi, & quicquid rationibus firmati non potest, nec cum humana ratione construi, rejiciunt ac respuunt, quantumvis in Scnprura sitiundatum. Sic tota Theologia Socinianorum nihil est at ud, quam studium coagmentandi & conciliandi Scripturam cum ratione, & sicut faber li-zaarius lignum unum tamdiu polit, scolpit, dedolat
donee alteri quadret; ita bi verba scripturae tamdiu
detorquent & pervertunt, donec aliquid dicant quod cum humana ratione conveniat. Non decet rationem facere magistratum Theologiae. Nam sicut mearo & sanguis non potuit hanc supernaturaleni doctrinam revelare Matth. 16. ita non potest eam judicare. α sunt qui dogmata sua coagmentant cum traditionibus non scriptis, ciun Apocryphis scriptis, cum auctoritate sedis Romanae, vel Ecclesiae Romanae. Sic secit consilium Tridentinum, quod cum convenisset ad firmanda dogmata Papatus, quae a Protestantibus labefactabantur, diffsum ea posse coagmeotari ad veibum scriptum, in praesidium vocant libros Apocryphos, traditiones non scriptas vitiosam versionem Editionis vulgatae, S cum ne his quidem satis firmari omnia dogmata Papatus posse viderenti tandem sunt penes se esse jus dc authoritatem interpretationis Scripturarum, α si quis habeat interpretationem Romanae Ecclesiae, etiamsi non videat quomodo cum textu vel conveniat vel pugnet, habeat tamen mitifimum verbum Dei, in tantum, ut plebs non sit infamiandi ex Scriptura, sed simpliciter remittenda ad judicium Romanae E elesiae. 3. Alii Meupati sunt in coagmentandis do tibus quae praedicant, cum scriptis antiquoriam P trum. Et haec quidem coagmentatio non est inutilis , sed multiim facit ad infirmandam vetitatem dogmatum, sed tamen auctoritas Patrum non est illud fundamentum, cui fides nostra potestini iti.&quo solo de veritate praedicati alicujus dogmatis mens potest esse certa. Fides enim non acquiescit in humana auctolitate, & praeterea tanta est in Patrum scriptis varietas & corruptio, ut adulteri a genuinis Patrum scriptis rectξ discernere non sit fici, nec culustris. . Verus igitur symbibasinus, per quem con- scientia de veritate praedicati dogmatis V E potest convinci de certa reddi, in eo posita est, ut drariora quae praedicamus coagmentemus & firmemus in verbo Dei, scripto per Prophetas de Apostolos. Hic enim ille hoc illud fundamentum, cui superstructa est fidelium fides Eph. r. io. L Petri 3. v. i7. Hic ille βι ι εο λεα cui attendunt MPetr. I. v. ty. α quaecunque dogmata hoc verbo
firmari non possunt, non sunt dogmata divitia , ad j tautem necessaria creditu. Ad hoc enim Scriptura
365쪽
data est, visit in testimonium & regulam, a qua
declinare non licet in rebus fidei Deuter. 3 t. v. 26. 7, 2'. 2 Tim. 3. is, IK. Hinc Christus passim doctrinam, quam praedicavit, Scripturie testimonio comprobavit, & Paulus non hoc tantum loco , sed passim gloriatur se nihil praedicate praterialiud scripto in Achor. 26. 22. Rom. I. 2. Quodi Christus, si Apostoli dogmata quae praedicarunt,
Scriptiuis comprobarunt & firmarunt, an hodie licebit Ecclesiae recusare firmationem suoruni dogmatum per Scripturas 3 At enim particularius explicandum est, quo modo dogmata, quae praedicantur, coagmentari possint cum Scriptura, ut in
Scripturis fundata percipiantur. Fit hoc duobus modis: r. In Scripturis legendo.Pleraque & praecipua dogmata, fideique articuli, qui caeterorum dogmatum basis ac sandamentum sunt, totidem vel sis ex Scripturale possunt. e. g. Deum esse, unum esse Deum, esse omni Vitentem, aeternum, justum, &c. Deum omnia creasse , Deum omnia gubernare,
Deum aeterno suo consilio definivisse omnia quae fiunt in tempore ; Christum esse Dei Filium , esse ex spiritu S. conceptum, ex Maria natum, sub Pilato passi ura, erucifixum, montium, sepultum, descendisse ad inseros, resurexisse ex mortuis, ascendisse in coelos, sedere ad dextram Patris, rediturum ad . judicandum vivos & mortuos ι esse Spiritum Sametiim,esti Sanctam Ecclesiam. esse remissionem peccatorum, fore resurectionem carnis, datum iri vitam aeternam ; bapti sinum & ecenam a Christo esse institutam, esse Pastores&Doctores a Deo mittas, . Haec, inquam, omnia ficit E cum Scriptura coagmentantur , quia totidem verbis ac syllabis exscriptura praelegi possunt.
2. Ex Scripturis concludendo & inferendo. Fa- mut non Omnia quae ad salutem se itu sint necessaria, totidem verbis & syllabis esse in Scriptura descripta, sitemur etiam statum Theologicarum com: troversiarum ita posse formari, ut sententia Orthodoxa non possit totidem vobis & sillabis legi inscriptum e. in uno Deo esse tres distinctas Persenas, in Cruulo esse duas divertas naturas. Chri- sum non propter adoptionem , sed propter aeternam generationem ex essentia Patris Filium Dei appellari, Spiritum S esse veram Personam, esse Deum ejusdem essentiae cum Patreta Filio, panem cinnae
missicae ideo appellati corpus Christi, quia est T O LI c o R. C A p. IX. 333
signum seu memoraculum sacrificii corporis in cruce peracti, & quia est sigillum & pignus communimnis & unionis quam ndeles habent cum crucifixo corpore Chiisti; Ecclesiam cujus ego membrum sum, esse veram Ecclesiam, in qua datur salus,&c. Haec Scsimilia multa sunt mihi scitu nςcessaria, neque tament totidem verbis Se s1 llabis leguntur in scriptura. Neque tamen inisendum est, omnia necessaria dogmata non posse ex Scriptura firmari, & cum Scriptura coagmentari. Et si enim talia & similia neces.saria dogmata non totidem verbis in Scriptura leguntur, tamen firmissima consequentia cx Scriptura concluduntur & inseruntur. Et haec etiam et
vera ac salutaris species hujus Symbibas mi, quo dogmata praedicata coagmentantur. cum Scriptura.
Veronius S alii quidam Pontificii Doctores egregiam se putant invenisse ariem nobiscum disputandi. Doceiu illi plebeculam nobis de religione colloquututis ita respondere: Si mihi potes vestra dogmata , quae a nostris dissentiunt, totidem verbis des Illabis ex Scriptura praelegere, tum recipiam. Sed si vis consequentiis agere, tum non recipiam, quia consequentiae non sunt verbum Dei, & judicium Ecclesiae Romanet minias est fillax quis vestrae consequentiae, nec ego ira doctus stura , ut consequentias tuas se ratiocinationes possim assequi aut comprehendere, e. g. praelege mihi totidem verbis ex Scriptura, Pontificios esse Idololatras, Papam esse
Antichristum, Missam non esse sacrificium pro peccatis, hominem jullificati sola fide, &e. Si non
praelegis, non credam, quantumcunque argumentando confirmes.
Reip. i. Si ita voluissent sacere Iudaei, quo pacto ad agnitionem Christi venissem Ubi enim istidem verbis leto in Scriptiua V. Test. Jesim saeta-
renum esse Messiam, aut esse nauiralem Dei Filium& consubstantialem. Nonne argumentando hoc fuit demonstrandum 31. Christus non tantum jubet scripturam legere, sed etiam scrutari Iohan. s. v. 3'. Non tantum lectionem, sed & judicium intelligens a nobis
& Apostoli saepe talibus Srllogis nis& ratiocinati
nibus capita religionis confirmant c. g. Matth 22. x,3 . item v. 2, 3, 4. Hebr.7. 6,τ. Sic nos jubet ratiocinati Lue. 2t .s ,1 f. Mai c. a. I 6, 17.
adii. Hoc est illudete duram. Non debemus esse
366쪽
esse sicut equi & muli. Psalm. 3 i. sed judicare quae
dicuntur tanquam intelligentes I Cor. io. rs. Vide
Ob M. i. Consequentiae & argumentationes nostrae non siint verbum Dei, ratio humana. RU'. Sunt tamen media aliquid cum verbo Dei coagmentandi. Argumentationes ratio Hs, quae seeserunt contra verbum Dei, si int rationes humanae
negandae, sed non quae sundatae fiant si aper verbum Dei. & quae verbum Dei habent pro medio termino. Tales sillogisini sunt purum verbum Dei. Cum axiomata rationis & Philo:bphiae tantum apud nos valere sinimus, ut malimus ipsisfarticulos fidei &clarissima Scripturae dicta pervertere, quam quic- ruam credere quod axiomatibus rationis aut Plii lo- phiae contrarium si, hoc est rationem constituere supra Scripturam. Sed cum rationem & intellectum nostium ad hoc usurpamus , ut pet eum doctrinas hominum vel etiam obscuriores locos Scripturae conseramus ac comparemus cum clari minis
Scripturae locis & indubitatis articulis fidei, & ex tali compuatione quid verum quid justum sit concludamus δc inseramus. hoc non est rationem ponere
supra Scripturam, sed hoc est judicare justium judicium Iob. 7. . Cum ratione enim & intellectu testata & si natanda est Scriptura. alioquin bestiae forent optimi Scripturae interpretes. Ob M. 2. Consequemiae & argumentationes nostrae sunt sillaces de incertae. Patet noc ex quotidiana experientia. Dum quilibet ex Scriptura vult
argumentari, concludere&consequentias educere,
sunt altercationes & dissidia tum in Theologia elenclitica tum in Theologia hypothetica & causali. Satius igitur seret, plebem non remittere ad scnitandas Scripturas, sed simpliciter alligare ad judicium Ecclesiae, ut credant & faciant quod Ecclesia Hedendum&ficiendum iudicaverit. Quoniam multi mal ἡjuditant, an ide5 rectum iudicium est prohibendum 3 an ideo mandatis Christi de scrutanda Scriptura & de probandis doctorum Spiriti--bus si dogmatibus contraveniendum 3 sicut potest fieri malum, perversum & sallax judicium de Scrituris ab hominibus perverss. imperitis ,& malumnem spectantibus; ita a contritis & salutis cupidis ec humilibus in timore Domini & cum invocatione nominis ipsus potest institui rectum & non sallax judicium. Qinuitum enim abest ab errore, si judicas quod bis tria non sunt v:ginti, tantum abest ab
errore, si e. g. judicas quod corpus verum, natura e& omnes proprietates humani corporis habens non sit invisibile, inpalpabile, ubique praesens,&c. Tmbae dc altercationes, quae sunt in riclesia, non sint ab iis, qui in timore Domini, eum spiritu lentitudinis scripturam scrutamur, de dogmata hominum cum iis
conserunt, sed ab iis, qui cum superbia& sine cura placendi Deo novarum opinionum gloriam quaerunt. Rest. 2. Cum nos populum nonamur ad scrutandam Scripturam, &ad iudicandum ex ea dedom ratibus hominum, non hortamur ad contemnendum judicium Ecclesiae Catholicae, ut privato ausu in dubium vocem quicquid Ecclesia Catholica omni loco & tempore credidit, immo consensim Ecclesiae&piorum doctorum, praecipiasi Concili rum & Synodorum universalium, tum in elencliticatum in causali Theologia maximoperε commemdamus. Sed inde non sequitur, cujusvis particularis Ecclesiae nova inventa, aut cujusvis particularis Synodi decreta , aut etiam paucorum Pastorum placita coeca obedientia sne omni probatione elle recipienda. Cum Romanae Ecclenae dogmata ad
Scripturam examinamus, non examinamus dogmata iacteta Catholicae , sed Ecclesiae panicularis, quae, Catholicae Ecclesae dogmatibus desertis, pro
arbitrio & authoritate nova do rara cudit & i troduxit. Sic itaque latius explicui vim vocis, de ostendi verum modum confirmandi dogmata quae praedicamus, ut conscientiae & fides
hominum nabeant verum sandamentum, quo eo tra omnes dubitationes & tentationes queant sup
portari & subsistere. Videbor multis minus utilitet nunc concionatus, quia parum practicE. Sed est res magni momenti, in qua cardo religionis verritur, utilis ad firmandas conscientias contra dubitationes multas . ideoque haec quaestio toto temporem: li V. totam Europam habuit occupatam, & etiamnum Antichristo servit ad stabilimentum regni ejus, Sc conservandam in hominibus ccxcam obc inera iam sedis Romanae. Sic in genere modum dicendi, quam Paulus in concionibus sitis ob avit, consideravimus, videt.
uod primo didascalicξ Christum praedicavit, seu
ogmata sana de Christi persena, officio, operibus de voluntate expositit, oc deinde Spiritu S. roboratus, & accensus servore ad coniundendas Judae rum obloquut nes, dogmata, quae proposierat; ccepit consimiare de cum Scriptura coagmentare. Nunc
367쪽
Nunc terctus porro specialitet indicat, quibus-bam dogmatibus de Christo confirmandis praecipia inhaeserit. Duo nominat : r. quod Messias qui in V a. promissus a Judaeis exstinctabatur, non esset nuJus nomo , sed verus ac naturalis filius Dei. i. Quod Iesus Nazarenus , auem Judaei crucifixerant, esset ille Mellias. Specialem Symbibasinum seu modum confirmandi haec duo sundamentalia dogmata Cluistiani cui si velim declarare & imitari, dux ium concionum spatio facile opus haberem. Sed quia sint dogmata catechetica, quae in explicatione catecheseos latὰ solent confirmati, statui hoc loco
praeterire , dc ut primum exemplum praedicationis Paula hoc tempore absolvamus,paucula addere de tertio capite totus , videlicet de effectu quam habuerunt conciones Paulinae in urbe Damascena. Isui lexivit. L Aud totum admiratio v.ii. Sicut Paulo prophetante admirati sint auditores Isam. Io. Ir. ita hoc Satilo praedicante. Admirati sint omnes qui eum audiverunt, tum pii, tum impii. Sed tamen dicterentia est uitet admirationem vel stuporem u- Prinque. Nam
I. Impiorrum admiratio fuit quaedam indigii tio, quod is qui hactenus cum ipsis Iesum persequutus erat et nunc Iesii praedicaret. Sic solent impii mirari Se indignari, ut lesimus I Petr. 4. . 1. Piorum miratio tat quaedam Dei glorificatio, quod tantum perscquutorem convenisset in tantum Fraedicatorem Clitat. Vide Galat. c. I.
a I. Judaeorum exacerbatio : Post multos dies deliberarunt de eo occidendo , obtinuerunt ue a Rege Areta ut diu noctuque portae ui bis curiodimitur, donec Saulus captus & occisus esset 2 Cor. ar. v. 32. Quamprimum consessor & praedicator lCbrisu existis, manet te odium mundi. Postquam lPaulus discipulonini conversationem sibi elegerat, lec Christi praedicationem coeperat, illico incurrit odium eorum, a suibus antea tantopere erat dilectus& laudatus. Gam odium propitae tuae familiae. Vide enim quas laudes habuerit inter Iudaeos
Gal. I. r . Sc tamen nunc statiin tantum odium pa
titur. Praedixit ita Christus Job. is. i . i'. Ne itaque ostendamur cum nobis idem accidit, nec putemus esse contra promissones felicitatis quae dan-
III. Pauli selix evasio. Pietate enim de ope discipulonini insidiae deteguntur, & ipse in spolia per murum dimittitur. Duae hic sint cxplicandae quae
i. An rectὰ secerint discipuli & Paulus quod murum transilierunt Moenia apud Ethnicos erant Sacrocincta, de eorum transitio erat violatio quae capitali puniebatur supplicio. Cur ergo violarum rMO. Transgresso legis Politicae non est peccatum, cum transgressor habet privilegium a lege & jure divino. Cum leges Politicae sunt instrumenta injustitiae, non obligant conscientias piorum. Hinc simile exemplum legitur Jos α.is. L An rect) secerit Paulus, quod ἐesertis discipulis fuga sibi constituit 3 MO Recte. Est enim mandatum fugere ex una urbe in aliam. Matth. IO. nec temere sibi periculum accersere Matth. 4. iu tentemus Deum. Paulus autem non erat ligatus nec mandato manendi, nec vocationis nece ilitate, quia non
crat Pater Damascenus, sed Apostolus totius orbis. Discamus hinci . Quid membra Ecclesiae debeant suis min:-stris, scilicet non tantum victum & sustentationem, sed etiam defensionem, etiam cum propniae vitae periculo. Sunt enim Patres i Corinth. i . Non igitultam fici se deserendi in persequutionibus aut hostibus prodendi de tradendi. Quid si omnia membra hoc debent, praecipue debet Christanis Magistratus, qui gladium gerit, ut sit nutritius & dei uisor
Ecclesiae. Σ. Vide exemplum charitatis omnibus imitandae, ut scit. cum aliorum periculis communicemus, Vide iJoh. 3.16. Moveat nos exemplum Christi. 3. Vide exemplum s blatii. Deus potest nobissiaccurrere in angustiis Psalm. 4. 1. Paulus verὰ erat
in angustiis, conclusus in urbe portis custoditis. Scdjam oriatur cum Davide, licet alio sensu, ex Piaim.
18.3o. Discamus cuias nostras in Deum conjicere.
ipse faciet. Actori a 9. v. 26. ad 3I.
HIs risbus continetur alterum exemplum munitietii Paulini hoc capite descripti, videlicet quo sunctus est in iube Hierosolyma, in quo expilia
368쪽
I. Saulus vero Hierosolyniam venietis , vel, cum venisset. Coiinectitur haec historia cum Pauli iuga
ex Dainisco. Legimus autem Gal. s. v. i7, 13. Paulum integro uiennio post conversionem demum venisse Hiero lymam. Quod si ita est, quomodo adventus in urbem Hiemsolymam connecti potest cum suga ejus ex Damasco 3 Rest. Omissiis aliorum solutionibus assentimur iis , qui Pauli fugam ex Damasco dicunt contigisse non paulo post conversionem ipsius , sed integro triennio post eam; ita ut Paulus conversus aliquot diebus cum discipulis D masci versatus, inchoato ibidem ministerio tuo abierit in Arabiam, ibique per unum alterumve annum Christum concionatus Damascum reversus sit, dc quod post hanc revellionem ex Arabia ipsi obvenerit hoc periculum, proptet quod fuga tibi consulere coactus suit. Nam. v. 13. huius capitis ex prelle dicitur, quod non nisi post multos dies haec persequutio suer: t oborta , &Gal. i. i7. dicitur, quod i ostquam Damasco in Arabiam abii isset, tanuo Dama- Rum rex ersus sit. Sic itaque Paulus Damalca iuga elapsis recta Hieroselymam se contulit. Sed an hoc sapienter factum, quod ex uno periculo in aliud se confert Noverat utique quod Hierosolymae non plus securitatis erat pio Christianis quam Damasci. Ps. Paulus necessarium judicabat, ut tandem Hieros trinam ii et, & cum ista Ecclesia & caeteris Apostolis Domini communionem mitet. Hambens itaque quod necessario agendum erat, periculis non absterretur. Paulus non iugerat Ramasco, quod perieulum metuebat, sed quia nece iste non erat ut Damasci cum perieulo vitae maneret. Et vadit Hieroselymam, non quod se ibi tutiorem fore putabat , sed quia utile Se necessarium videbatur, ut se aliquando eo consenet. Sic cap. 2O. v. Σι, . Sccap. tr. v. it, &c. quantumvis de periculis instantibus expressὸ praemonitus quod hic factum non leximus , tamen Hiero lymam ire siticepit. Didicit hoc a Misistro Christo Matth. 16. ii. Σα. Discamus periculosas vias non detrectate, cum vocationis necessitate ad illas vocamur. Licet certξ fugere Damasco & declinare pericula, cum causa Dei aliter potest geri quis nostro periculo, sed decet etiam non recusare Hieroseirmam ire cum periculo, si vocationis necessias ita exigit. Prudens sortitudo, ocsortis prudentia Christianum decet doctorem, ut serpentis habeat astutiam, ad columbae simplicita- m Manli. io. si modo sit nostra xia, etiam sit periculosa via, eundem est, Dominus nos custodiet
II. Quonam autem fine Hierosolymam abiit, quid intendebat 3 Quaerebat se agglutinare discipulis. Annon satis erat agglutinatus, qui ad Christum conversus non tantum Deum & Christum amabat, sed de omnes statres qui cum ipso ex Deo nati erant, quid opus ire Hierosolimam ut agglutinaretur ZDuae erant causae, propter quas ad urbem hanc eui dum sibi ratus est: 1. Ut se cum discipulis , qui Hierosolymae erant, reconciliaret. Gravem his piae cceteris injuriam intulerat. AEquum crat ut iis reconciliaretur.
Stephani sanguinem effuderat, Ecclesiam ejus urbis disperserat de vastaverat cap. s. v. I, 2, 3, 4. Qi Pties itaque ad suas preces accedebat, recordabatur λ- tres sitos aliquid contra se habere. Quiescete igiatur non poterat, donec satisfaceret mandato Chtiri Matth. s. Σ3,2 . Haec justa causa eundi Hieros biseniam , ut se scilicet insinuaret in gratiam & fix
2. Ut communionem officii initet cum Apost lis. Etsi enim aequE erat vocatus Apostolus ac caeteri , etsi non ita dependebat a corieris Apostolis, ut authoritatem praedicandi a coeteris derivare aut iis subjectus esse opus tribuerit, tamen sciebat ad aedificationem de concordiam Ecclesiae plurimum coris ducturum . si communionem Sc secietatem iniret eum cccieris Apostolis, s collegio ipserum sese tu gero de agglutinaretur, ut operas inter se divide rent, & de modo ubique docendi de Ecclesiam g bernandi inter se convenirent. Hoc fine se ivisse
Hierosolymam, testatur ipse Gai. r. i8, I'. 3c cap. α6, 7, 8, 9, Io. Multum in eo situm, ut doctores intelse colant communionem Sc uniformitatem in in
do docendi de gubernandi Ecclesiam, nec quilibet
suo modo & nutu, sine respectu ad emeros , onmia peragat. Verum est, sint ministri interie pares collegae, nec alter alteri dominatur, nec alterius auctoritas ab altero dependet, habent etiam diversitatem donorum, nec alter ad alterius methodum&m
dum adstringendus est, sed libertas debet esse indulgendi diversitati donorum, sed tamen illa libertas
non debet esse ita licentiosa, ut tollat omnem -- ternam correspondentiam & communionem in
modo docendi & agendi, quae ad hoc necelsaria est . ut formula sanae do nae, unitas Spiritus & vinc tum pacis in Ecclesia conservetur, sed debent cori
369쪽
Vehite Ministri Dei,& sibi mutud porrigere dextram
mutunionis , de te anda certa serinula docendi, eccerto ordine agendi, quantum necessu tum est ad consei rationem veritatis A pacis. Hic est usius coimsessionum Ecclesiasticarum x formularum coimeordiae, in conventibus, si nodis Sc coi ressibus Ecclesialtieis se alarum, non quod sunt regula &norina fidei, ut S. Scriptura , sed quod sunt instru
menta, quibus communio Sminorum, veritas ac puritas verbi, nec non pax Ecclesiae apte conserva
tur, si in verbo Dei sundatae & ex eo factae sunt. Hoc Ge Paulus Hierosolymam abiit, & communionem cum Apostolis iniit. Hoc sive jubet ut Prophetae Spiritibus Prophetatum sint sil ecti, & omnia fiant o
dine dc decenter. a Cor. i Dii soluta enim illa prophetandi licentia, quam urgent Sectarii, noxia valde Ecclesiae. Veritatem facilὰ vitat, pacem facile turbat. Sicut itaque Paulus sub initium convellionis non statim ivit Hierosolimam , consultatum cum c teris Apollolis, ne se aucto litati&voluntati aliorum subjiceret, de tyrannicae Hierarchiae Papatus sundamentum poneret . ita tamen postea ivit, ne e con
trario omnem nece iuriam communionem cum Apostolis res ueret, nee ansam daret licieiniosae Sectariorum liberiati, sed fraternae concordiae Sc corre
spondentiae ac ordinis & subjectionis mutuae lMutua enim subjectio probatur in Ecclesa i in opere Domini faciundo exemplum daret. III. Sed quomodo successit ipsi haec intentio v minandi se discipuli si Non satis ex voto. Di-
uti enim timebant ipsum, non credentes eum esse di Epulum. Noverant eum ex sacie & ex ante
actis. Suspicabantur igitur ipsum simulare Christiani sinum, ut felicius explorare & prodere posset. Queritur an rect E secerint discipuli, quod de Pauli bipoctis tantum suspicati sint. Suspiciones utique sunt species temerarii judicii, quod prohibetur Rom.
pugnantque contra Judicium charitatis I Cor.
13. I. 7. Non omnes suspiciones sunt judicium temerarium , nec pugnant contra judicium charitatis, sed tantum illae, filiae proficiscuntur eX corde charitate destituto, ab animi perversitate, qua quis proclivis est ad mali E de aliis iudicandum, vel etiam a personali malevolentia, qua erga aliquem malὰ affectus est, & quae nullis aut levibus datae rationibus simi, nec conjunctum habent animum melioribus informationisus cedere para-
, sed potitis pertinaciam Persistendi nec rem
examinandi. Hae sunt si spiciones pravae. Sed sunt tamen aliae quaedam suspiciones licitae, inamb iis ceu uiae, quibus cavere nobis debemus ab iis, quorum probitas nobis non est perseeeta, vel de quorum malitia non levia habemus signa, & experimenta , qualia de Saulo discipuli abundanter habebant. Erat igitur serpentinae & laudabilis prudentiae de
conversione& emendatione Pauli ita sperare bene. ut interim sibi ipsis vigilanter attendercnt. Non Gnim credendum cuivis Spiritui, sed probandi sunt Spiritus an ex Deo sint IJoh. 4. I. Matth. 24. 4. Ade,sedcui, vide. Talis cautio potest locum habere in corde minime malo, nec chai itate destituto, &potest consistere cum charitatis iudicio, imino citin ipsa beneficentia. Utinam disterent nostri Resormati hoc tempore exemplo discipulorum sapere, &Pontificiae sectae sautoribus non nimium fidere. Scimus quae snt eorum maximae, quod odium in v
ritatis asseclas, quantam crudelitatem exercue intolim, quantam recenter, & tamen tanta securitas
homines nostros incessit, ut nihil mali de ipsis sis picentur, nec cautelis adversus eos utantur, sed quasi leposita memoria omnis mali . scedera & amicitias contrahant arctissimas, & indignentur contrarium suadentibus. Lentitudo haec est non charitas, &obedientia divini praecepti , Rom. I 6. i7, I 8. Sic etiam rectoribus Ecclesiae indignandum non est, si non sint nimis siciles in admittcndis ad gremium Ecclesiae illis, qui anteactae vitae malitia infunes
sunt, & conversionem praetendunt verbis.
IV. Quid autem remedii adhibuit contra hunc siti strum successum suae intentionisὶ Barnabas eum assumens adducebat ad Apostolos, eos scilicet qui
tum temporis Hieroseirmis erant, Omnes enim non
adsutile constat ex Gal. I. is,i'. illisque exponebat tum quo pacto in itinere a Christo est et conversis, tum quomodo post conversionem Damasti ae in Arabia sese mitisset. Idem ille Barnabas qui cap. s. v. 36. elogio singulatis charitatis ornatur, hoc quo ueloco singularem charitatem Paulo exhibet, redet ejus apud Ecclesiam periclitanti testimonio suo subvenit, cumque Ecclesiae reconciliat argumento sia mpto ab eo, quod Christum viderit. quod Dominus ipsit in dignatus sit alloqui, quodque in nomine vel de nomine Jesu Damasei de in Arabia loquutus st. Unde haec histoli a Pauli Barnabae notior fuerit quam Petro & coeteris Apost s ac discipulis Hierosel initanis , non opus est inquirere.
370쪽
Sussicit annotare e templum pacifici re benigni r lconciliatoris, in quo lucet amor subveniendi bonae l ae injustissispicionibus gravati, & libertas redar- lguendi eos, qui injustas si spiciones fovebant, iisque lplus aequo indulgebant. Plurimae lites non tam in injuriis quam ex mutuis suspicionibus nascuntur αdissidentia. Injui iam saepe facit E oblivdcuntur Eomines , sed postquam per injurias animus semel incensus est dissidentia, aegrE reconc: liatur amicitia. Bonam igitur operam collocant qui exemplo Barnabae suspicionibus ni it E filii satis diluendis intenti sunt. S:c Abrahain Cen. 13. 8. Sic Moses Exod. 2. .ls. S:c Ionathan a Sam. i'. . s. Beati pacifici Matth. s. 8, 9. Argumenta quibus suspicionem diluit Barnabas, duo sunt: t. Dominum vidit &
mine Jesu. Qirem Dominus tantopere dilexit uti-ysim ex coelo assatus sit, & se ei videndum exhibue iit, & qui vicissim Dominum adeo dilexit, ut de nomine ejus in media urbe idololatrica cuin vitae periculo liberE loqueletur, de eo non sunt fovendae su-ψὰiones. Atqui Paulus, oce. Ergo. Aptii sint haec argumenta ad diluendas suspiciones. Suspiciones plerumque haerent in una aliqua sinistra actione vel vel bulo minus dextro prolato. QSid si huic oppinni possitiit multae dotes divinae , multae virtutes scbonae achiones alia occasione editae si dicere pol sum, est utique vir qui a Deo hactenus amarus, ut aequE ad Ecclesiam vocatus baptizatus, cognitione Christi illustratus, &c. Qui etiam catera bene se gessit, nisi quod hac una actione lapsus est, si hoc, inquam, dicere postum, diluitur suspicio. Possem hic nonni hil inlurere explicando vel bo , quod exprimit saepe quidem fiducialem l bertatem cujusvis Chiistiani, praesertim mattrrum, in confitendo nomine Jesu , hic autem specialiter notat confidentiam & intrepidam libertatem contionatorum indefendenda veritate Ec redarguendis peccatis. Sed
quia de hac virtute saepius dictum supra, ideo nunc
V. Sicut autem Barnabas diligens est in se spicione diluenda , ita & Apostoli ac discipuli faciles sint in suspicione dimittenda, Paulumque ira recipiunt,
ut permittant eum ingredi & egredi, i. e. Omnem funiliaritatem cum ipsb exercent , immo dant ipsi dextram communionis Gal. Σ. r. Non tantumuli sivit . . miri, qui litigantibus intercedunt, &eos reconciliare si gura; iud est etiam virtus ips,
rum litisantium , cum se saciles praebent ad dimittendas simultates. Quot inveniuntur homines duri ac pervicaces,qui non tantum materiam indignati
nis facile arripiunt, s d 5e adeo tenaces sunt in se
vandis iris, ut nulla iii μκεια locum habeat, sed semper extremum jus postulenti Sic non fecerunt cum Paulo Christiani, non dixerunt, nolumus tecum Veis ut, nisi prius nobis ex alle satisfietas pro
innibus quas intulisti, injuriis. Sic facile propitius
VI. Ets autem faciles sunt Apostoli ac discipuli
ad Paulum recipiendum , tamen Paulus sui ossicii esse putavit reipsa suam in Christianismo sincerit tem testari. Ideoque a discipulis in communionem receptus Hierosolymis quoque secit quod fecerat Datnasci, videt. liber E Se consilenter egit in nomine Jesu, Scolloquutus est ac disputavit cum Helleniuilis. Sic itaque Paulus Hierosolymae non tam communionem iniit cum Apostolis,qua de causa ea et oiectus erat, sed etiam ea occasione ossiciosiounctus est in praedicando Christo ut ita nunquam de nusquam otiosus esset, sed semper diligens in vocationis stinctione. Quaeritur qui illi Helleiustae quibuscum disputavit 3 Fuit illud nomen usurra
tum supra cap. 6. v. i. Diximus ibi Judaeos tempore Christi fuisse triplices: r. Hebraeos qui in Iudaea habitabant. Σ. Chaldaeos qui erant in dispersione Babilonica in oriente. 3. Graecos, qui erant in dispertione occidentali. Omnes illi habebant Synagoras sitas Hieros trinae. Sed quia ex his Graecis quidam erant conversi ad Christ misimum, qui supra
cap. 6. I. murmurabant ob imparem dimibus
nem Elechnosynarum, quaeritur an hi Hellenistae, ovibus cum Paulus disputavit, suerint religione Judaei, an vero Christiani3 Sunt qui putant iiiiise Ji daeos de Synagoga Cilicum, qui etiam cum Stepha no disputaverant cap. 6. v. s. & ided potissimum cum Paulo disputabant, quia is erat eoi um popularis, ex Ta: so Ciliciae Mettopoli. Sunt etiam qui putant fitisse Christianos, illos ipsos naui muratores de qu bus cap. 6. v. i. qui ciun Paulo disputaverint dear ulo justificationis, an persolum Christum, an vero per Christum de opeia legis justificetur peccator. Graeci cnim pleiumque erant acuti Philos hi, Aristotelis discipuli, qui ex Ethica Aristotelis metiebantiit Christianis nitin, & noli gratiam Christi sed
merita vii tutum praedicabant. Utcunque simas ,