장음표시 사용
131쪽
ro Liber I. Meteorologicorum Aristotelis.
accidentia ex quibus a posteriori eiusdem natura dignosci potest. Primo enim accidit, quod ros non apparet post eius castim, super pulueres terrae, vel super tecta do- moriun, sicut videtur super herbas, quia sicut continue insensibiliter cadit, ita continue exsiccatur a siccitate pulueris, & t gularum . Secundi, contingit, rorem non neri tempore nubiloso, quia propter crasse siticin nebularum, prohibetur eleuari vapor Subtilis, qui fiat ros . Tertio contingit , non fieri rorem , nec Ventoso tempore, cum materia roris, ob eius subtilitatem dissoluatur a vanio. Quarto accidit,
quod non fiat ros liremis tempore , quo viget frigus , quia tum vapor iste, vel prohibetur eleuari , vel conse latur priui quam vertatur in aquam. Ex his sequitur rorem solummodo fieri temporibus,& locis temperatae calidis claris,& tranquillis; siquidem ros est causa indicativa seren, ratis, ex causa iam dicta.
Ex his sit prima Conclusi'. Ros , dc
ruina nequeunt generari in suprema regione aeris . Est contra Albertum MDgnim citatum in principio sectionis. Probatur quia ubi horum materia pertingcre
nequit, ibi non possunt generari , siquidem nil gignitur absque suo principio materiali , sed materia roris, & pruinae nequit peruenire ad supremam regionem aeris, ergo, dcc. Minor probatur, tum
quia materia ista , cum sit subtilis, prius condensaretur a frigiditate mediae regionis ; quam pertransiret, εc sic propellere-
vir deorsum : tam etiam , quia suprema
regio , cum sit perpetuo calida , potius Konsumeret vaporem subtilem , quam condensaret ; de nihilominus ad gignendum rorem requiritur condens Drio , & congelatio ad generandam pruinam , ut probatum est , ergo ma- eria generationis utriusque non posset peruenire ad supremam aeris regi
Secunda Conclusio . Ros, Sc Pruina
nequeunt generari in media regione a
ris . Est Scoti in locis supraritatis . Pr batur , quia insiditas mediae regionis
conuerteret statim materiam utriusque in aliquod durum, atque non caderet per
partes insensibilis, sed hoc esset contra naturam roris , & pruime, ut dictum est
in I.& 2. Notata ergo, dcc. Sequela maioris patet . quia intensa trigiditas cogit partes vaporis in unum, ut patet in congelatione aquae, aut alterius liquidi, atqui frigiditas mediae regionis est intensa , ut alias probatum est, Im,&c. Tertia Conclusio: Ros, & Pruina generantur in aeris infima regione . Est Aristotelis in textu Suin. 3. cap. I. de Scoti ubi supra Probatur quia omnis impressio meteorologica gignitur in aliqua regione aeris , ut saepius dictum est,sed Ros, dc Pruina sunt impressiones meteorologicae , Scnon generantur in suprema, aut media r gione aeris , ut probatum est in duabus conclusionibus praecedentibus, ergo superest ut gignantur in regione aeris infima. Confirmatur, quia vapor, ex quo gignuntur,ob eius modicitatem, & subtilitatem , nequit eleuari altius, suam ad infimam
regionem aeris, ergo in ea tantum poterit fieri horum generatio . Consequentia tenet, nam ibi est locus generationis, ubi adesse potest principium materiale , quia absque illo nequit fieri generatio. Anw- cedens patet , quia modicitas, de subtilitas, facile recedunt vaporem obnoxium, vel consumptioni ob nimium calorem , vel congelationi, ac propulsioni deorsum, propter intensionem frigoris. Quarta Conclusio Generatio Roris, MPruinae est eadem substantialiter differens tamen accidentaliter. Colligitur ex Scoto
ubi supra . Probatur prima pars , qui λVtraque generatio fit ex eadem mat Tia , eleuata per eundem calorem ad inmmam regionem acris, dispositaque ab ci
dem frigiditate noctis super mente, ut
visum est in Notabilibus, sed nil aliud
exigitur ad generationem substantiaIEm , siquidem materia , dc agente existeriti bus eisdem , cst idem factum , Ut clocet Aristoteles 8. Metaph. t. M. Be I 2. Ergo roris , dc pruinae generatio est eadem substantialiter . Secunda pars etiam Probatur, quia genecatio roris sit cx Vapore , per frigiditatcm remissam, coraclerilato priusquam conuertatur in aquam ;pruinae vero gignitio oritur ex eodem
vapore , ita erius congelato per frigiditatem intentam antequam cadat per partes insensibiles, ut adnotauimus primo , & sucundo. Notat. Sed huiciliri i
132쪽
Disput. II. Quaest. I. Sect. IV.
ut eremia , eum sit secundum maius, &minas frigus, est tantum accidentalis, ut videtur rem ros ς & pruina tantum acci . dentaliter uiuersificantur in generatione. Obiscitur tamen primo contra primam conclusionem , nam ros generatur altius, quam pluuia, sed pluuia generatur in media regione aeris , Ut probatum est iu praecedintibus, erso ros debet gigni in suprema regione aeris. Maior probatur , quia illud altius generatur , cuius materia aluus ascendit , sed materia roris almis asecendit, quam materia pluuiae, ergo, dcc. Minor probatur , quia materia roris est subtilior, quam materia pluuiae, Ut patet ex dictis , atqui sit btilitas , cum sit leuis, est causa motus furtum , sicut peroppositum grossities, cum sit coniuncta grauit, si est causa motus deorsum , ergo materia
rotis altius ascendit , quam niatuIta pluviae. Respondetur Negando maiorem . Adprobationem negatur minor . Ad cuius probationem , dico materiam roris , ratione siti btilitatis , debere quidem altius ciccndere , quam materiam pluuiae ob eius grossitiem , quantum est de sera , amen altius non ascendit , quia impeditur a frigiditate modica , quam inuenit in infima regione aeris , quae conuertit iplam in aquam, propellitque deorsum. Obi itur secundo sicut se habet aer ad aquam , ita ros ad pluviam, siquidem ros est de natura aeris secundum Albertum Maxnum , cum sit calidus , &hi midus ,& pluuia est de natura aquae, cumst frigida , de humida , sed aer natus estastendere super quam, crgo etiam ros si
per pluatam, ac proinde gigni in suprema
Respondetur Negando maiorem, quia etsi ros sit de natura aeris in eo , quod sit calidus, & humidus, tamen veraciter cuaqua, sicut & pluuia , & ideo non debet ascendere super pluviam , quin potius descendere, sicut aqua pluuialis. Obijcitur tertio conti a tertiam conclu- nem. Siros, & pruina fierent in inscriori regione aeris , sequeretur illas posse cadere in terram, etiam temporc nubiloso, sed consequens est contra ea , quae hactenas dicta sunt in Notabilibus, ergo, dcc. aequela maioris probatur , quia noluis
impedirentur per nubes , siquidem istae sunt in media regione aeris, ros vero, &pruina gignuntur cicia mediam resionem aeris , ergo non impedirentur a nubi
Respondemr Negando sequclam maioris ; ad probationem dico non fore impediendas per nubes in suo descensu , si prius filissent gignitae ; impedirentur tamen simpliciter ne caderent docir iram quia stante tempore nubiloso non possent eleuari, per calorem Solis, vapores su tiles , ex quibus generantur huiusmodi impressiones , quia nubes interpositae in ter calorem Solis , & terram impedirent actionem caloris , ne ageret ad eleuati
Obijcitur quarto. Si ros, & pruina gemnerarentur in aeris insima rcgione , vclhoc esset in hyenie, vel in aestate, scd neutrum est dicendum , crgo non gentral tur in intima rcgione aeris . Maior patcta Minor probatur . Non in hyeme , quia cum tali temporc totus aer est continuufrigidus a terra usque ad mediam regionem , vapor congelai crur priui atram coniicraeretur in aquam roris ; neque in aestate , quia ob vchementem calorem in dissolueretur vapor , cogendus in rorcm, vel pruinam.
t Rcsi detur Pruinam generari in hyeme , & rorem in aestate , nam huius natura exigit acrcm fore frigidum ad congelandum vaporc,an tequam conuertatur in pruinam ; illius vero natura postulat aerem temperatum , Ut vapor non conge-letur, priusqualia per frigiditatem vertatur in aquam, aut per calorem nimium dissoluatur. Et cum probatur,quod in aestate aerest calidissinius , conceditur in meri- dic , negatur autem circa occasum solis; modo ros generatur hoc icmporc , in quo acris calorcst reniimus, ct quc
133쪽
ro 6 Liber I. Meteorologicorum Aristotelis.
Au Grando magis fieri debeat vere, ct
Autumno, quam Hyeme, er εα Τate, ut dicisur in textus
CIrra tempus generationis grandinis non videtur dissidium inter Philosophos, quandoquidem communiter asserunt , posse fieri grandines quolibet Anni
tempore dummodo adsit causa ossiciens,& materialis requisita acl eius generati nem . Hanc autem venari possu mus iii ta plagas locorum frigidas, vel calidas, aut temperatas , unde inquit metor Subtilis hic quaest. 23. num.9. quamuis regulariter non accidat qtiando liveole ob delectum vaporis calidi , tamen in regionibus Australibus potest etiam hyeme generari grado , quia huiusmodi tempus , quod est incongruum nobis, est illis cometexionatum pro gignitione grandinis . Caeterum lo-
uentes de loco generationis eiusdem grates, nonulli ex Antiquis, ac Recentioribus , quorum meminere conimbricenses hic trach. 7. capit. 6. asseuerunt eam gigni in sola acris regione media . Verum communis opinio sustinet cum Aristotele hic Sum. 3. cap. 2. illam generari posse , tam in media, quam in infima aeris plaga, etiam prope terram. Ita Alexander, Philopponus, Albertus, D. Thomas, Louanienses, & Parisienses, quos reserunt, &sequuntur Conimbricenties loco citato , etiam Doctor Subtilis nuper citatus arr. 2. eisdem ad stipulatur , cum suis discipulis, quibus,& nos assentimur,nonnullis tamen
Primo igitur notandum est ex Scoto loco citato , in generatione grandinis quatuor causas concurrere , nempe essicientem, materialem, formalem, & finalem. Causa materialis est vapor aciueus crassus,
ab liis inferioribus, vi caloris Solis in altum sublatus usque ad mediam regionem , vel fallem infimam aeris. Causa efficiens immediata est frigidas agens in illum vaporem , mediata vero est calor circumstans
illum vaporem, & quasi obsidens. Causa formalis est forma aquae, vel mixti imperfecti eidem propinqua . Causa ta cima finalis est purgatio elementorum , vel gignitio mixti. Secundo Notandum ex eodem ibidem, grandinem generari posse, Vel in media , vel in infima regione aeris. Si gignatur in infima regione, tunc vapor crauus, qui est materia grandinis propellitur a Digiditate mediae regionis usque aeorsum, & ibidem
circumuentus a calore ambientis aeris, per
antiperistasim congelatur, fitque grando. Et sic regulariter accidit , frandinem fenerari potius, quam in media resione, tum quia in montibus altis non cadit grando, quod non esset, si fieret in media regione, tum etiam, quia in casu grandinis audimus fragorem in nube, ex qua gignitur, signu, quod non multum distet a nobis: tum d nique quia grandines, ut plurimum cernuntur cornutae, vel angulares, non vero
perfecte sphaericae, quod tamen non esset, si caderent de loco alto, & supra infimam regionem , siquidem ob consticationem aeris, & confricationem inscinuicem in tam magna distantia, rotundarentur, sicut guttae pluuii; cadentes e media regione a ris . Si vero generetur grando in superiorire ione, eius locus erit lupra pluuiam, siquidem vapor, ex quo gi nitur, cum et
uetur ex forti calore, altius valet ascendere, Guam vapor, ex quo generatur pluvia.
Modus autem generationis in huiusmodi loco , non est per antiperistasim , sed per
immediatam frigiditatem , quae tamen conuertit vaporem prius in aquam, quam,
congeletur in grandinem , & huius rei signum est , quia grando facilius est
conuertibilis in aquam, quam nix, & quia
videmus, ante casuin grandinis . de ei
dere quarum guttas pluuiae frossas: Cuius
rei causa est , quia partes interiores nubis conuersae in aquam deicendunt , & prius veniunt ad locum calidum descendendo, quam congelentur a frigido. At in regi ne inseriori aeris per alium modum gen ratur, quia ex vaporibus eleuatis gignitur nubes, quae congelatur per antiperistasim, siquidem eius stigiditas naturalis, quam
secum trahit ab aqua ε, aqua fuitelmat is, circumvecta a calore undique circumstante , colligit eius partes, dc roboratur, ac intenditur,unde per talem intentionem frigiditatio, partes nubes conuerruntur in
a3uam, &postea congelantur, priusquam
134쪽
Dissipui. III. Quaest. I. Sect. U.
pertranseant nubem , ac pruinde cadunt
Tertio Notandum ex eodem ibidem, grandinem non generari regulariter, nec in hi eme, nec in estate, sed tantum in vere , dc autumno . Causa primi est , quia grandio generatur in infima regione aeris per antiperistasim , per quam tortificatur rigiditas nubis per calorem circumstantem , modo in hyeme non potest esse an-riperistasis , cum eo temporis continuetur frigiditas in aere a media regione usque ad terram . Deinde in hyeme non est vapor multum calefactus , qua de causa nequit fieri Heuatio eius a terra sicut accidit tempore calido . Causa secundi est, quia in aestare , ut plurimum sunt intensi calores, qui solent consumere vapores, ex suibus generantur grandines quare deficiente causa materiali , Ee ei erum deficere ne cesse est. Ratis, aurem tertii, & quarti, est, quia in dIis temporibus viget caliditas te
rata, per quam posset fieri, dce humo vaporis crassi, & amiperistasis. Neque
potest gigni in infima aeris plaga propcterram in aestate, ob intensionem caliditatis , continue eleuantis vapores , quare cum isti nequeant loco consistere infertur non posse ex eis generari grandines. arro notandum est , quandoque gigni grandines sub figura triangulari , &tunc indicant fuisse genitas in loco inseri es, siquidem non habent, Unde per longi rem distantiam , 8c per confricationem in jstinuicem, sc cum aere, potuerint rotun- ldari r quandoque sub figura sphaerica, 8c ltunc per eandem causam, concludendum
est fiuci generaras in media regione aeris, quandoque prςseserunt imaginem alicuius animalis, ac tunc pro signo recurrendum est ad aliquam virtutem caelestem : quandoque apparent sub sorma alta , instar pruinae, Ac huius ratio esse potest, qui inanearum clescensu , occurrunt eis multi vapores ascendentes sursum, quos prae earum frigiditate congelant, δe sic congelati ad linent grandinibus, caduntque cum ipsis,& sic apparent albicantes , ad instar
Ex his siprima conclusio. Grando gigni
potest in media , Ac infima regione aeris, non tamen propc terram . Est Aristotelis,
dc scoti in locis praecitatis. Probatur, pri-
ma pars simul cum secunda quia grando potest gigni immediate per congelationem vaporis crassi, &humidi, post eius conuersionem in aquam , virtute fi igiditatis factam, Sc mediate per antiperistasim, sed priori modo sisnitur in media regione a ris, ubi adest frigiditas intensa, valens co
densare vaporem, ipsum in aquam veri
re, ac congelare; &posteriori generatur in infima regione aeris , ubi peram iperistasim conuertitur vapor in aquam , Accongelatur , ergo grando gigni potest in utraque regione actis, media , & infima. Maior , 8c minor apparent ex dictis in secundo Not. tertia pars suadetur, quia in grando gignitur per eleuationem vaporis crassi, dc numidi, 3c eius conuerson m in aquam , &post modum per congelati nem , vi frigiditatis intensae factam, ut patet ex modo generationis ipsius, sed prope terram, ubi viget maxima caliditas , praesertim in aestate , non posset fieri coactio vaporis, quia hic dissolueremr per eam , neque eiusdem concursio in aquam , 6ci postea congelatio , cum utraque sit in
i chiis intenue frigiditatis. ergo grando ne-l quit gigni in infima regione prore terram. t Minor patet , quia intensa frigiditas , &l maxima caliditas , nequeunt simul , saltem naturaliter, consistere, cum sint eo trariae in summo, ergo cum infima regio, Prope terram, sit max ime calida, nequit secum compati intensam frisiclitatem, quς necessiario exigitur ad gignitionem grandinis. Secili a Concita fio . Regulariter i quendo , grando non gignitur Hyemis, vel a statis tempore , verum cluntaxat in
vere,& Autumno. Est Aristotelis, de Scottibidem . Probatur quia deficiente principio materiali alicuius impressionis, deficit de ipsa , sed in Hveme , 3c aestate deficit
principium materiale erandinis , & grando ipsa ergo deficiet. Maior patet. Minor probatur, quia principium materiale grandinis est vapor crassius, 3c humidus, ac calefactus, ut ex noratis liquot, sed in Hy me , ac AElfare ncquit eleuari huius ni Mivapor crassus, humidus, & caletactus, ergo , &c. Minor probatur , Non in Hy me quia tunc deficit calor Solis calefaciens
terram aquosam, & eleuans vapotes, quininio frigus eo temporis congelac Ua Ics,
135쪽
1o8 Liber I. Meteorologicorum Aristotelis
& illos detinet Intra suas causas . Nec inaraate, quia intensus calor consumet Uapores statim ac suerint cleuati,dc non sinit illos ascendere ad lora , ubi generantur grandines ergo, dcc. Secunda pars probatur , nam in vere, & Autumno, quia tam calor, quam stigus sunt rem rata , pose sunt eleuare vapores, Sc sic eleuati ascendere . vel ad mediam regionem aeris, Vbi per frigiditatem eiusdem immediate conuertuntur in aquam , 3c eostea congelantur in grandines,vel ad infimam regionem eiusdem acris, ubi per antiperistasim, de coguntur in aquam, δc pariter generantur in grandinem , & ergo Veris, dc Autumni temporibus regulariter fiunt grandineS. Dixi regularito, quias in Hyeme , vel AEllate adesset talis remissio frigoris , &caloris, sicut in Vero, de Autumno, non inconueniret . & illis tempoi ibus generaxi grandines. sicut regulariter accidit in aliis stationibus. Obiicitur primo contra primam conclusionem: Nam implicat fieri grandinem, ergo, dc in tali, vel tali loco . Consequentia patet. Antecedens probatur, quia vel Vapor prius conuertitur in aquam , priusquam congeletur', vel econtra . Si prius congeletur , tunc fiet nix , dc perconsequens non grando . Si verd prius conuertatur in aquam , tunc ista descendet deorsum, de non expectabit congelari, &fic erit pluuia, & non grando, ergo implicat ullo modo fieri grandinem. Respondetur Negando antecedens. Ad probationem dico, vaporem, ob cius gros- sitiem . & humiditatem prius conuerti in aqua. Et cu dicitur,quod dcsccderet deo sum concedo , quia motus congelationis, ob eius velocitate, semper praecipitat permotum localem . Et cum subditur, tunc non fore gignendam grandinom, scd pluviam, nego consequentiam, quia frigidi-ras , vel mediae regionis, vel infimae per antiperistasim, crit intensior sti iditate generantc pluviam , atque idco aqua illa congelabitur in grandinem , non vero in pluviam. Obiscitur secundo contra secundam conclusionem , quia vel grando fit ab excellenti frigido, Vel a rcinita; si ab excellenti , cum illud magis vigeat in liycme, quam alijs temporibus , tunc in il O erit
grando potius, quam in vere, vel Autumno . Si a remissis, tunc non sumcet cong lare vaporem, conuersum in aquam, de sic pariter non fiet grando.
Respondetur grandinem gigni ab excellenti stigino; dc cum dicitur illiad esse in hyeme, sc sic grandinem cogi in illo, negatur consequentia, tum ob desectum a tiperistas s, quae requiritiar in Cius generationeitum on desectum vaporis, qui non posset eleuari, frigido existente aere ad loca gencrationis grandinis. Obijcitur tertio quia si antiperistasis est necessaria ad cogendum vaporem in gra dinem , ergo haec max ime fieri debet i a aestate, quam in Vere, vel autumno. Consequentia tenet , quia in aestate adest maximus calor circumstans nubem aquosam, ergo antiperistas Respodetur Negando consequentiam, si quidem maximus calor testati consumet Ua rem , adeo Vt non possit cleuari , Scper antiperistasim premi in aquam,& congelari in grandinem Obijcitur quarto Grando fit a frigiditate intemperata , ereo non sit temporibus temperatis, ut sunt Vcr, 3c Autumnus.
Respondetur Nogando consequemiam, quia licet illis temporibus frigiditas non sit naturaliter intemperata, fit tamen talis per antiperistasim, 6c sic in illis causatur grando per antiperistasim . quae cum accidere nequeat , saltem regulariter , in Hyeme, vel 2Estate, cogit, ut grandines non fiant in illis, veritin duntaxat in Vere, & Autumno, in quibus fiunt antiperistases. An omnes myregiones aqa stat elis em Specieι Θει latissima, seu D. iv. ae
s ECTIO IV. O Vamvis haec dissicultas posset iacilli
mo negotio resolui, iuxta tradita in
simili de Impressionibus ignis, siquidem de consimilious idem est iudicium) tamen
placuit illam seorsuin cxagitare , tum ad uberio reni doctrinam capcsscndani e tum etiam, ut hinc habeamus occasionem soluendi argumenta in Oppositum , quae ingeniose facit Doctoi Subtilis in hoc primo
Pro clara notitia Uitau conclusionis p
136쪽
Disputatio III. Quaestio I. Sectio VI.
nendae ad memosam reuocanda sunt ea quae ex Doctore Subtili hic qu. I .adnotauimus sir a Disp. a.q. 2.&praesertim, d plicem tae unitatem l pecifidam , nempe metaphysicam, dc physicam . Prior e sumtar ab unitate disterentiae krmalis Vltimae, ut unitas specifica hominis arationalitate . Posterior verἐν attenditur penes unitatem materiae , & mouentis, sciit docet Aristoteles 8. Metapi . F. I a. Hic est sermo de unitate isecifica physica, non vero metaphysica:Nam quemadmodum certum est, omnes Impressiones aqueas notificari per distinctas diffiniti nes metaphysuas , sic indubitanter comcludendum est, illas constimere diue las species metaphysicas . Ccinerum is , quoniam ex dictis mantastum est , h
iusmodi impressiones conuenire in e dem principio materiali , ne E in Va re aqueo, heri e em mouente Imm diato , in frigido nImi ita, non erit allanum a Peripatetica doctrina, conclud te, omnes impressiones aqueas esse eiusdem
cpecta inmae physicae. Ex hoc igitur sit ConcIusio. Omnes im-essiones aqueae , nempe Pluvia , Nix ,
os, Pruina, Grando, necnon ab eisde-
Titiantes, licet constituant diuersas species metaphvsita, physice tamen sunt eiusdemiseciei specialissimae , siue infimae . Est Scoti in noc primo lib. Meteor. quaest. 22.& xi Probatur prima pars, quia illa, quae habent diuersas diffinitiones distinguuntur specie, si quidem diffinitio alia, & alia indicat aliam, & aliam essentiam, sed impressiones aquae sunt huiusmodi, ut vidiamus in textus enariationeaergo distinguu-Tur specie, non phvsice, ut mox probabi- mu ergo metaphysice. Secunda pars probatur , quia ubi in unica materia, dc uniacum mouens specie, ibi est unitas specifica in ect imi ex Aristotele lib. 8. Metaph. t.
Ir.sed omnium impressionum aquearum, qua miri meminimus,est unica materia, &unicum mouens specie, ergo omnes sunt Vnum specie, non metaphysice, ut prob
tum,est igitur physicin Minor est Aristote-Es intextu, dc ifim per probatur, quia materia omnium harum impressionum est xapor,ad differentiam impressionum igni- rarum, quarum materia est exhalatio ca- a , bc sicca , mouens vero est frigidum , dc ambo sunt unum specie , ergo
earum materia, & mouens sunt uniam .
specie. Maior patet discurrendo per generationem uniuscuiusque impressionis, ut vidimus in praecedentibus quaestionibus . Minor probatur , quia maius, de minus non variant speciem , sed vapor , & sti-gidum , ex quibus coalescunt omnes impressiones aqueae , disserunt secundum maius, Sc minus, ut visum est in generationibus huiusmodi impressionum quearum , siquidem in aliquibus vapor exigitur modicus, & Subtilis, in alijs m gnus & crassus : similiter in quibusdam frigidum debet esse remissium, ac temper tum , in alijs vero intensum, & robustum, ac larte, ergo cum materia , 8c mouens sit in omnibus unum, & idem substanti liter, & differant duntaxat penes maius,& minus, quae non variant speciem, se- qnitur, quini omnes impressiones aqueaeunt eiusdem speciei spectetissimae ,-infimae .
Obhcitur tamen multipliciter contra a Scoto loco citato, & primo sic, illa sunt diuersiarum specierem, quorum loca , εc tempora suae generationis sunt diuersa , sed loca , 5c tempora generationis improssionum aquearum sunt diuersa , ergo de illae debent esse diuersiarum specierum. Maior patet, quia unum γnerans postquam genuit in Uno loco, & tempore in non habet dispositioncm generandi in alio loco, & tempore. Minor est man sesta, quia ros, grando, de pluuia fiunt in aestate, dc in infima regione aeris , nix autem , & pluuia fiunt in media r gione aeris , similiter nix , & prubna in i eme tantum gignuntur , ergo,
Respondetur Negando maiorem absolute, siquidem loca, 3c tempora, cum sint accidentia extrinseca generationi, non possunt diuersificare substantialiter genita, ac proinde nec specie diuersa causare. Obiicitur Secundo. compleTiones naturales diuersae indicant diuersitatem a specificam , scd impressiones aqueae habent complaxiones naturales diuersas, er-RO , &c. Maior patet , quia in corporibu homogaeneis diuersias complexionis a guit diuersitatem specificam , ut est notum , siquidem vinuin , quia in cessedum
137쪽
rro Liber I. Meteorologicorum Aristotelis
dum , dc humIdum virtualiter , est diuersum specie ab aqua , quae est humida , &frigida . VirtuaIiter, dc sic de caeteris. Minor apparet, ex ditis, nam ros est calidus,&humidus, nix frigida. & sicca, pluuia
m da , & humida: Sc sic discurrendo de
aliis, ergo, &c. Respondetur Maiorem , esse veram de diuersitate specifica accidentali, non vcro
essentiali, quia haec desumitur ab his, quae sunt de subitantia rei, cuiusmodi sunt materia , forma, & agens: Modo vinum, &aqua non sunt diuersa specie substantialiter, ex varia complexione, sed ex propriis formis . Idem dicendum de impressionibus, quod differant tantum accidentaliter ex diuersitate complexionis , non autem substantialiter.
Obiicitur tertio . Quae fuit a diuersis agentibus, dc materin propinquis specie distinctionis, distinguuntur specie, sed ii Dpressiones aqueae sunt liuiusmodi , ergo,&c. Maior patet ex Aristotele 8. Metaph.
t. II.& I1. Minor similiter, quia ros,&pruina fiunt a frigido remisso, dc ex materia subtili : nix verb, 8c pluuia ex frigido
intenso, & materia crassa. Respondetur Negando minorem . Adprobationem dico frigidum intensum, Zcremissum t similiter materiam crassam, dc subtilem non facere diuersitatem specificam, saltem substantialem, sed tantum a accidentalem ; modo nos loquimur de
substantiali. Obiicitur quarto . Illa differunt specie,
quorum cisecius naturales differunt specie , sed iiripressionum aquearum distin-
uuntur specie , ergo & ipse impressionesic distingui debent. Maior patet, quia es-fectus sapiunt naturam causarum. Minor apparet, quia ex rore per incorporationem letius intra testas conchae gignitur margarita, quae nequit tamen gigni ex nive, vel grandine, ergo, dcc. Respondetur Maiorem esse veram, si sint effectus naturales uni ci , dc proce dentes ab eodem agente , falsam vero ; si procedant a diuersis agentibus aequi uocis,
dc a materia diuersimode disposita: modo ex materia roris bene potest gigni margarita a virtute caelesti , quia est disposita
per subtilitatem , non vel o ex materia
niuis, vel grandinis ob eius crassiti cimo, ex quo non licet inferri diuersitas In sp cie , cum non sint effectus univoci , sed
aequivoci. Uel dicendum, margaritam non esse es- sectum naturalem roris formaliter , sed tantum materialiter , ideo ab ipso nequit desumi diuersitas specifica, sed a mouente, ut docet Aristoteles 8. Metaph. t. o. ubi habet, quod contingit, una existente materia , diuersa fieri propter mouentem causam, igitur margarita non erit effectus naturalis roris, specie distinctus ab effectibus nivis, & pluuiae , qua ros est, verum qua materia disposita virtute desuper m
Vtrum rubedo matutina sit naturale signum pluvia , sicut Serotina
P Lura , ac diuersa signa, indicativa a
pluuiae , ac serenitatis congerit D chor Subtilis hic quaest. Σ μ quorum aliqua indicant rem suturam de vicino, aliqua de longinquo; alia sunt causae futurae pluuiae, vel serenitatis , cuiusmodi sunt constellationes Caeli; aliqua sunt effectus rei signat , dc etiam signa, ut fumus est signum ignis, & cffectus ipsius ; similiter ventus est signum futurae pluuiae, dc eius effectus,
quia interdum magnus ventus terminatur per pluviam , econtra pluuia termin tur per Ventum . Hic non est sermo de Ggnis pluuiarum , quae sunt earum causae,
quia spectant ad Altrologiam iudiciariam;
neque de signis, quae sunt effectus pliauiarum, verum de illis rantum, quae indicarix futuram pluviam, Vei serenitatem. Haec autem reducuntur ad quinque, vel saltem quatuor castra: quandoquidem aliqua a parent in C lo: aliqua in aere: alia in corporibus inanimatis , dc alia in corporibus
Pro notitia igitur signorum appareritium in C io, primo Notandum est ex eodem Scoto loco citato e Caelo nouem cle-lumi signa, indicatiuua pluuiae , 'uor primum cst , magnitudo Solis orientis clemane, siquidem indicat magnam copiam exhalationum, & vaporum, interpolatam nostro visui, ac itali, quam cum neqriCav
138쪽
ditatuere, suo calore coelit usque ad modiam regionem , ubi por se iditatem cinguntur in aquam, & ita pluviam . Secundum est, cum Sol de mane clare lucet, &circa ipsum aeparet nubes nigra, longa, dc extens, . Si illam ingreditur, dc obscuratur, indicat suturam pluuiam,mia signum est, nubem ascendisse usque ad locum ubis itur pluvia , nec totuisse dissolui ab
eius caliditate, veriun illam reliquisse in potestate frigiditatis, a qua est in aquam nuertenda. Tertium, quando Sol oritur diluculo , itaquod crepusculum sit minus
solito, indicat futuram pluviam illa die; &ratio est , quia tunc multi vapores aquei, eleuati inter nos,& Solem in aere,ad quos retranguntur radij Solares, sicut ob talem retractionem , Sol existens sub orizonte rearet super ipsum, sic ab eodem dereli- , , postmodum eremuntur frigiditate , dcconuerientur in aquam de lum cade
tem . Quartum, est flacedo, vel palledo Solis orientis, per quas indicatur futura apluuia eodem die: siquidem tunc multi vapores eleuati simi inter nos, & Solem, &obpomnlinaquositatem apparet pIllor,
& non rubedo. Quintum est quod rubedo Solis de mane orientis indicat pluviam, dc
rubedo occidetis causat serenitatem. Causa prioris estisquia c um Sol apparet rubeus, multae exhalationes , & vapores interponuntur inter Solem , & visum nostrum;& quoniam tunc est impotens consumere istos vatores signum est, quod conuella tur in pluuiam: raterum quia rubedo v spertina signar, quod tunc illi vapores, &exhalationes interpositi inter nos , & Solem , cadunt super terram propter frigiditatem noctis, proptereapraenunciat in s quenti die serenitatem. Sextum, Corona circa Solem, aut Lunam indicat ventum, vel placiam; Ratio est, quia Corona ca satur Ex interpositione vaporis roridi inter visum nostrum , & astrum circa quod apyparet ; unde si disgregetur illa corona circa Lunam, tunc est signum ventorum. GL autem consistat, indicat eluviam. Septimum est, quod Par iij, tuest duo, vel tres
Soles in firmamento , praenunciant pluuiam , de ratio est in promptu, quia Paraeli, , ut videbimus , causantur ex multit
dine vaporis diuisit, ad quem restanguntur rariis Solis ; at multitudo vaporum est si-II Ignitim pluuiae. Octauum est, quod raritas Stellai um est signum pluitiae; causa, quia Sicliae , cum apparcnt minus dcnsae solito, signum est, quod media regio acris incipit in spissari, propter cuius spissitudinem pi Libetur vilio plurium Stet larum,modo i
spissatio mediae legionis indicat pluviam, non tamen subito futuram, ised post duos.
vel tres dies . Nonum tandem est, quod obtusitas cornuum lunae, indicat pluviam, sicut acuties coi undem in novilunio, signat serenitatem; causa est eadem cum
praecedenti, quia spissitudo aeris prohibet
visionem accutiet cornuum. sicut raritas
aeris sinit illam videre , modo sicut spissitudo vaporis praenunciat pluviam, ita raritas serenitatem. Secundo Notandum ex codem ibidem,suod etiam ex aere dc sumuntur nonnulla indicia pluuiae, vel serenitaris, & primum ex rubedine aeris , seu nubium Scintina indicatur serenitas, ex matutin a vero pluuia , dc causa est eadem, quam adduximus
de rubedine Solis . Secundum est , quod
stequens mutatio ventorum , & maxime
ad partes oppositas, est Indicium futurae pluuiae, & ratio est, quia indicat magnam
eleuationcm exhalationum, & vaporum,
a quibus fuerunt tales venti geniti . Tc rium est quod caligo ascendens superius est signum pluuiae, descendens vero deorsum, serenitatis indicium. Causa est, quia
ascenden superius condensatur in nubem, quae est in ateria pluuiae ; descendens verbrelinquit aerem serenum, & absque mat
ria pluuiae . Quartum est , quod desectus
roris suo tempore, est signum pluuiae, per oppositam causam, quia abundantia roris, ut diccbamus superius , indicat sercnitatem. Quintum est, quod nebula praecedens pluviam est signum pluuiae, cum sit eiusdemateria:Scquens vero pluviam est signum
serenitatis; siquidem postquam nubes fuit
conuersa in aquam , inquantum potest, non remanet ex ea, nisi pars sicca, quae ii
dicat serenitatem, diciturque nebula. Sextum est, quod copiosa multitudo pruinae indicat pluuiam , non tamen propὰ futuram ; dc causa est, quia per congelationem ipsius terra disponitur, ut sit apta ad cleua tionem vaporis , ex quo gignitur pluvia. Septimum est , asperitas radiorum Solis, itaquod subito appareat calor inresus plui quam
139쪽
H1 Liber I. Meteorologicorum Aristotelis.
quam solito, fgnat de breui suturam pluuiana ; & causa est , quia tunc Sol eleuat maiorem copiam Vaporum, ex quibus gignenda est pluuia. Tertio Notandum ex eodem , quod ex corporibus inanimatis solent desumi signa pluuiae, de primo quod eleuatio pulueris a terra in magna copia indicat suturam pli
uiam . quia tunc signum est magnae cleu tionis vaporum,&exhalationum. secundo fragor arborum , & motus foliorum earundem absque vento, signat pliadiam , quia tunc etiam Plures exaltationes cleriantur. tertio Scintillatio olei in lampade
indicat suturam pluuiam,siquidem signum
cst, quod vapor, vel aer trasmutatur in aquani, quae, mixta oleo, causat illam
scintillationcm. quarto dissiccatio sontium, re titutiorum , quia tunc indicat magnam eleuationem vaporum ab eis i .icham suisse, indicat magnam pluviam. Quinto, c*sus fuliginis in domo, ob eandem causam, futuram pluviam. Quarto Notandum ex eodem, signa indicantia pluuiam, ex corporibus animatis desumpta, esse plura. Primo enim o scruatum est, quod confricatio aluium
alini, signat pluviam, quia indicat aerein ingrossari circa radices aurium , quarum Iicrui ab eodem erecti, causant pruritum in radicibus , & ex inde sequitur aurium
confricatio, dc motus. Secundo praenun-
elatur pluuia ex saltu piscium aquae dulcis
super aquam, ac ex motu , & fremitu delfinorum indicatur sutura tempestas, quo rum tamen nequit assignari causa, praeter
instinetium illis desuper inditum . Tertio,
inconsuetus cantus ranarum , & clamor
cornicis sunt signa pluuiae . Quarto , Volatus corvi cum strepitu , quia indicat aerem esse ingrotatum ad sui trasmutati nem in aquam . Quinto praesci mr pluuia ex pastu animalium , quia tunc robustius
comedunt . Sexto, apertura concharum
maris, de piscium motus, indicant suturam pluviam . Septimo, praenunciatur pluuia ex volatu hirundinum prope terram, & ex ludo muscarum, quippὸ presentientcs mutationem acris ex ingrouationC Vaporum,
quasi fugiendo ludunt , ac volando latibula curant , vel futuram pluviam gratu
Ex his sit prima conclusio. Rubedo matutina signat pluuia, Serotina autem Sere nitatem porrendit. Est Scoti ubi supra, &communis. Probatur, nam sciit se fi bet praesentia materiae pluuiae ad indicandam pluviam, ita eiusdem absentia ad praenu clandam serenitatem, siquidem terenitas,
nil aliud est quam priuatio nubium , quae
sunt materia pluuiae: led rubedo matutina indicat praesentiam materiae pluui , dc vespertim absentiam eiusdem materiae , C go , &c. Maior patet, tenet enim per illami egulam topicam, si assirmatio est causa
amrmationis, dc negatio erit causa negationis . Minor probatur, nam rubedo matutina apparet nobis,quia vapores interponuntur inter visum nostrum, & Solem orientem , quando nimirum est impotens illos consumare ; rubedo Verd vespertina videtur, cum vapores interponuntur inter visum, Sc Solcm occidentem, sed tunc Vapores fiunt praesintes, ut sint materia pluuiae, nunc vero fiunt absentes, ut possint et se materia pluuiae,ergo rubedo matutina
indicat praesentiam materiae pluuiae, & vespertina absentiam eiusdem . Maior patet
ex dictis in primo Not. Signo quinto. Minor probatur, quia Sol, dum oritur, cum non sit cosumptiuus, ob eius impotentiam, tantii veru eleuatiuus vaporii,sinit illos sescedere ad locum generationis pluuiae; caeterum dum occidit trahit siccum vapores,
qui postea pressi frigiditate noctis, cadunt
luper terram, & elongantur a loco gen rationis pluuiae, ergo dum oritur Sol, v pores fiunt praetentes , & cum occidit, fiunt absentes , ut sint materia generati nis pluuiae, & per consequens rubedo mistutina signat praesentiam materiae pluuiae,
ac ipsam pluviam, Vespertina verb indicat absentiam eiusdem materiae pluuiae, & s
Secunda Conclusio; omnia signa, siue e Caelo, siue ex acre, siue ex corporibus, tum animatis, tum inanimatis, desumpta ad signandam pluuiam , vel serenitatem, sunt optime constituta . Est Scoti ibidem. Probatur, quia illa signa sunt optime constituta ad signandum pluviam, aut serenitatem, quae posita inclicant, vel materiam pluuiae, vel eius priuationem, nempe ser nitatem , seu positis omnibus signis , r censitis in Notabilibus, sussicienter man sc statur materia pluuiae , aut eius priuatio scilin
140쪽
. mput. III. Quaestio II. Sum. IV. Da
scilicet serenitas, ergo, 3 c. Maior pater, ii quidem dicuntur signa pluuiae, eo, quod
si erit materiain pluuiae futurae, aut ter nitatis . Minor liquescit ex adnotatis ibidem , quandoquidem singula signa dem strant, vel ascensum vaporum, quae sunt materia gignendae pluuiae,vel eorunde casumaut consumptionem, in quibus porte-ditur serenitas, ergo illis positis manifestatur sufficienter materia pluuiae, vel serenitaris.& consequenter serenitas, vel pluvia. Obiicitur primo contra pririsam coclusionem, quia rubedo matutina est signum siccitatis,ergo non est signum pluuiae. Co- sequentia tenet , quia pluuia gignitur ex causa humida. Antecedes etia apparet,quiam do causatur ex permixtione nutus cum materia adusta, quae est causa siccitatis. Respondetur Negando antecedens. Ad
cuius probationem , dico veIum esset antecedens de Iubedine vera , non tamen
de apparenti, de qua hic est sermo, quia haec gignitur ex restactione radiorum S larium ad vapores aqueos ,.interpositos inter nostrum aspectum, & Solem; modo vapores aquei sunt causa pluuia , si asce derint ad locum generationis eiusdem, mcut signatur per rubedinem matutinam, ut dictum fuit in primo Not. Obiicitur secundo si rubedo matutina signaret futuram pluuiam,h c maxime sinret rubedo Solis de mane Orientis, sed hoc non est dicendum,ergo,&c. Minor probatur , quia rubido Lunae non designat plu- Diam, ergo nec rubedo Solis. Consequentia est manifesta. quia de similibus idem est iudicium . Antecedens suadetur, quia eXm Uine Lunae nullus accipit signum, elago nec signum pluuis. Respondetur Negando minorem . Adprobationem negatur antecedens , immo
ex rubedine Lunae desumitur signum, nedum pluuiae, sed etiam serenitatis: nam si Luna apparet rubea in occasu , vel prope casum Solis, indicat Serenitatem: si a wm in ortu, vel propc Ortum eiusdem , tunc est signum pluuiar. Obiicitur tertio Rubedo vespertina est signum serenitatis, ergo & matutina. Π-s uentia tenet,quia utrobique apparet ea Em causa, nempe restactio rad iorum Solarium ad vaporcs interpositos inter nostriun aspectum, & Solem, ergo si vesperi
indicat serenitatem, cur de mane habebit praenunciare pluuiam Z si de similibus idem est iudicium. Respondetur Negando consequentiam. Ad probationem dico non esse simile de utraque rubedine : siquidem rubedo vespertina indicat vapores descendere pro tet stigiditatem noctis, atque ideo suturam
serenitatem in crastino cuiri abiit nubium ascensio,quς est causa pluuiae: verum matutina praemonstrat vapores ascendentes
ob impotentiam Solis Orientis, & sic indicat futuram pluviam ex praesentia vaporum ad locum generationis p luuiae. De Flum imbui, ac Fontibus, Atuarumque vicissitudine .
FAEc est quarta,& vltima Summa huius primi libri in qua Aristot. agit defluuiorum,sontiumq; generatione,ac de aquariim permutatione, & vicissitudine , siquidem,cum in superioribus tradiderit notitiam eorum Meteorolog. quae in aere, ac prope terram generantur , conuenienssuit sequendo ordinem naturae,ut etiam de Mixtis impersectis,quq in terra gignuntur, pertractaret, cuiusmodi sunt flumina , &fontes. Diuiditur autem haec summa in duo tantum capitula . In primo notificat lontium , ac fluuioruin Originem . In l cundo ostendit aquarum permutationem, ae vicissitudinem, & cum terra. Quoad primum Capit. in quo nituntur manifestare originem sontium ac fluuio rum duo tacit . Primo enim recitat Antiquoriim,sententiam,quam confutat. Secu-do ponit propriam opinionem, & illam c firmat. Fons igitur dicitur a fundendo,estq; principium decursus aquae naturaliter manantis. F luuius vero est perennis aquarum decursus, a fluendo renunciams . Flumen autem est aqua fluuit decurrens. Circa horum originem no conueniunt Philosophi; nam nonulli ex Antiquis opinati sunt, eos coalescere ex imbrium,acuis terret sinibus, seu cauitatibus receptis; Eosque perennes esst,quorum aqua, propter alueorta ampli'tudinem usq; ad futuram hyeme sufficiat,n ex anescat antequam denuo pluat: Illos Vero siccari,quoru aluei minores existunt,