장음표시 사용
141쪽
oa Liber I. Meteorologicoriun Aristotelis.
itaut ob aquata paruitassi ad senuente hy mem scaturire non valeat. Probant autem hanc suam orinis mi signo et tim quia hyemeo, qua aquae pluuialoe exuberanter cadunt, videntur uberiores, amplioresque sontes , de fluuii : iam etiam , quia pauci apparent fluuiuac sonte ubi rarς sunt pluuiae, sicut accidit in Eliopia, & Asrica, &ecorura, plurimi visuntur in Germania , Gallia, dc Italia ubi frequentissimae cadunt imbres, Hac opinionem reprobat Phylosophus, reducens illos ad impossibile, quandoquidem dabilis, est βuuius ita magnus, quod
si tota aqua, a quo tempore incepit fluere, esset congregata simul, excederet magnitudinem terrae, vel saltem ab ipsa deficeret parum aut nihil ,ergo impossibile est, quod
determinetur tanta inuitas,ut illam continere possit, ac proinde inserendum est ab aquis sic receptis, non posse originari sontes, dc fluui . Deinde subiungit propriam opinionem
dicens, Antiquos non a uasse in totum a veritate, siquidem verum est aliquos sontes,dcfluuios gigni ex aquis pluuin receptis in cocauitatibus terri. 'terum ad sonitu,suuiorum'; generantionemnon sincere aquas pluinas,sed addendum eos coalest Te ex aere, Ac vahoribus,qui terrae veris,ac specubus excepti latre in aquamque sol eis: Vnde sic discurrit:Terra est cuniculosa, di cauernosa;aer sua subtilitate, cuniculos,& cauernas huiusmodi subingreditur omnemqIarcet, a qua natura abhorret, inanitaten i Insueer vapores intra terrae viscera, Astrorumui generantur, qui circumstante frigiditate,adriensetti, ad aquae generatione persecte disponuntur .Ex aere igitur,& Vapore in aquam conuersi de terra guttatim profluentibus,enascuntur fontes, dc fluuit. Probat,declarando,hanc suam opinionem, duobus signis. Primo nam coloni fodientes terra ad extvedos puteos,cospicilint actua non uno vanissim loco congregatas, sed ex terrae visceribus, meatibus, ac Tiuis procedentes , ac si terra sudore madcicerct, S eundo, quia complures sontes prope montes scaturiunt, magnique fluuii de montibus errumpunt, ut de multis exemplificat in textu, ergo fatendum est eos ex aere, ScVaporibus, quibus montium cauernae in butae sunt, ortum ducere. Neque hic fontium . nuciorum , ortus, ex aere, dc vaporibus in aquam conuersis, videbitur a veritare dissonus, ut ex eis r
pleri valeant amplissimi aluei, si vastissime terrae cauitates,lis replets,respiciamur. Nam si aliter ortum ducerem,aut enim coalescerent ex aquis pluuijs, aut ex infideriuaret per iubterraneas auitates,Vt no nullis placet,atqui neutrum dici potest,ig, tur dicendum est non aliter,quam ex aere, dc vaeoribus in aquam conuersis, eos generari. Mumptum quoad primam pariem fuit reprobatum contra Acisiquos. Quoad secundam ex eo redditur inane,quod numquam assignari posset causa augmentatio nis ut diminutionis sontium, εc fluuiora, cum aquae Maris auctς, imminutςque perenniter perseuerent, fluantq; ac renuant semper eaedem manentes, dc nihilom in apparent saepe saepius diminui soles,ac nomina . Concludendum igitnr est cum Arbstotele , eorundem originem derivati ex aete, dc vaporibus, intra terrae cauitates, in aquam conuersis. Quoad secundum cap. in quo ostendit permutationem, dc vicissitudinem aquarii, cum continente, ponit duas concluuones,
quaru prima est,quod sontes, dc nuuij permutantur cum continente, siquide possunt exsiccari, Bc de nouo generari alii me eloco, dc ubi terra est aquosa, ac paludosa, ibi fieri sicca,atq;consistens. Probatur exe-plo terrae I Sypti, quae prius erat es Osa, dc inhabitabilis , postea exsiccatis paludibus, facta est habitabilis. Deinde aliqua lo-
Ca,Ob generationem nouorum sontium, acnuuiorum, facta sunt aquosa, dc alia, per eorum decrementum .dc exsiccatione, facta sunt arida. Et quamuis no percipiamin huiusmodi mutationes , ac vicissitudines: tum quia raro accidunt, εc vita hominum breuissima est: tu uia propter diluuia s, bella, pestes, fames, ac mortalitateS,permihomines, deperduntur monumenta, dc Uiillis evanescunt memoriae rerum gestam; tum etiam , quia interdum unus populuStransit totaliter de una in aliam regionc m, ob idque perit memoria eorum, quae priUS acciderunt in terra deserta, non proptere
negadς sunt huiusmodi vicissitudines,quiri
potius firmiter tenendae , cum omnCS ICA naturales, cum tempore senescant, ac po
mutentur , ut quotidie experimur, & hin
142쪽
tu permutati si ex epta plurima enarran tuet in textu, risi pro libito videri: possunt. Secunda Conclusio. inuis autem harum permutationum, tam in Fontibus, ac Fluui3s, quam in continente, refundem det sunt in Stellarum innuentiam, de conturium generationem vaporum , ac eorundem in aquam conuersionem ii visceribus terrae, non autem, sicut dic bant Antiqui, ob excessum, aut defectum imbrium in caustatibus terrae collecta- , quandoquidem ab illis causis hab re debent vicimtudinem, a quibus habent esse,ac generati,sicut accidit in corporibus plantarum,& animalium in istis debet d ri status, & senectus, sicut in illis Num hac tamen differentia, quod in illis status, &decrementum, non est secundum unam pariem, sed secundum totum, in istis uero accidit secundum parte propter frigus , &caldi Mem. Crescum i vir. & minum tui propter MI AE circumlationem, se civium quam , dc parres Ierm virtutem accipiunt caementem Et licet, seeundum Philomo hum, totus mundus sir a temus, ita quod nunquam corrumpetur, tamen non inconuenit, ut plures paries sint co raptibiles in tantum,quod nec Fontes,nec
suuij possunt esse perpetui, sed in omni l ubi est aqua, ibi poterit esse siccitas, &e conuerso secundum diuersa tempora, ac
Denique epilogat iam diminum inquit;
Curusiur terea non semper e em , aut conrν ens Mem,aut nam Asalιa, ct propter quam causam hac accidunt, dictum est. Simmter orem . er propter quid Fluvio
'm,hι quidem semper titietes sum, hi au- - non. supple satis abunde ostensum
Est ex dictis . Et fu De textos huius capitis Ac primὶ libri dicta sint satis.
Mixta imperfecta, quae ex aqua Originem eunt,esse induplici differen- quoad locum generationis spectat P- est ignotandum , quandoquide aliqua
tenerantur in aeris regione media, aut i lima, etiam prope terram; alia vere in v sceribus terrae proprium trahunt ortum
De prioribus satis luculenter actum est in F cedenti Disputauone. De posterioribus autem in praesenti, & vltima hac disput
tionem differendum nobli erit: quaereridonum,quae,de Fontium, ac pluviorum oriagine,ac permutatione ab Aristotele di sunt contineant veritate, vel potius aliqua sint corrige da, secundum rationem, -- perientiam quotidianam, ut faciunt nonnulli Recentiores. Quaeritur igitur simul I rum Fontes , ct Fluui' generentur ex a
qua pluuia , in visceribus rerrae congregina; vel ex aere , ac vaporibus in amqua conuersisIaut e Mars suam durant originem fl
Irea hane qu stionem,tima triplicem
titulum, a nobis propositum, triplex etiam extat Doctorum sententia ; qu rum prima est Antinuorum Philosopho rum, quorum meminit Aristotelas in tex-m,afferentium originem Fontium,ac Flu- uiorum derivari ab aq1iis plui iIs in cauial talibus terrae receptis, quae secundum ex sentiam natura , opportune corrumpunt in Fontes. & hi decurrunt in fluuios s per faciem serrae Secunda Sententia est Aristotelis in hoc I .li.Meteor. Sum. c. I .docetis, illos gigni, ac pereniter coseruari, exsere, & vapor bas, intra terrae viscera deletis,&vi Astr rumin stigiditate natiuae, cauernam, v coseruamr in aqua solutis. Hanc opinione defendut sese omnes antiqui Peripateticincpe Alexader,olimpi Grus, Auermes ,
Tertia sententia arbitratur, perennit tem Pontium, pluviorumque originem emanare ex aquis maris,per venas, ac siinu. las subterraneas, taras errumpentibus. sta D. Basilius in Hexam. hom. D.Hieron ad c. I. Ecclasiast. D. Isodorus lib. Oi c. ro Damast lib. z. Fidei orthodoxae cap. 9.D. om. a. Sem.dist. I A r. ad s. Albere. Magn lib. 2. Meteor. tract-2. cap. I. Et ali, qtros refert, ac sequitur Colstgiu Conimbric.hic π.9. c. a. ka. quibus adsungi pose sunt Mastr.de C lo disp. ψ q art. q.n. I aTI 28.& Αuersa q. Sce . 8. qui tame etiam alias duas opiniones probabiliter defcdit. Quid aute sit diceriu iecudu verior ' scientia, nobisq; magis probotam,quibiisdam de more adnotatis, mox subiiciemus.
143쪽
11 6 Liber I. Meteorologicorum Aristotelis
Primo igitur notandu est ex Doch. Su tili loco nuper citato, sontes dici a tundendo, eoquod etadunt aquam super terram, dc gignuntur fluuii decurrentes super te super te. ntium autem super terram fluentium,quidam fluunt per totum annu:
Quidam velo minime, sed desiccantur, δίhorum aliqui fiunt ex aqua pluuiali, vel ex aqua, resoluta, ex nive, vel glacie, & isti
non sunt veri sontes, verum appellari pose sunt congregationes aquarum, seu stagna pluuiarum, & niuium collectio, cum nec fluant,nec habeat orificita,unde fluere possint super terrς superficie. Alii vero sut v ri iotes, ex aere, Ac vaporibus, inta terram detentis, in aquamque conuersis re sulta tes , qui generantur, & conseruantur hoc pacto. Ma insta terra sunt concauitates, inuibus includitur aer,& vapor, qui instigiantur, de condensantur a lateribus illoruconcauitatu, dc ta aer, qua vapor sic infimgidati conuertuntur in aquam,cuius partes Postea, optet symbolestate,qua habet ad- inuice, cogregatur simul in paruulos riuu-Ios, Bc illi uniti efficiunt maiore sub terra, dc maiore cotinuE, quou' perueniant ad alique locit,ubi errupentes super superficie terr e,sormat sole fluente super illa,&aquq sic fluetes demuessici ut fluuiu, vel flume. Hor totu declaratur eer simile de animali, quia sicut a partibus inferioribus eiusdem eleuatur iami.& vapores usq; ad caput. ubi propter stigiditate cerebri codensantur, 3c
conuertuntur in rheuma, seu excrementudensu, quod demum exit per nares, ita co- similiter aer,&vapor aqueu eleuati ad c cauitatem montium, in stigiditati, dc condensati a lateribus eiusde, conuertuntur in aquam, quae descedis per partes inseriores. Et quia locus ille, quem occupabant aer,&uapor, non potiti remanere vacuus, ideo succedit nolitis aer,& vapor, Vnde propter talem continuatam si iccessione perpetuatur sontes Se fluuii. Ex his insertur, quod si
inueniantur aliqui sontes veri, qui non durent per annum influendo , dicendum est , dcsectuin prouenire ex altera duarum causarum; vel quia latera concaclita rum , in quibus generatur aqua emciens
sontem, sintdc siccata per calorem aduentitiuaa , itaui no 1 valeant amplius con- Mersere aerum, aut vaporem in aquam; vel
quia aqua , ibidem genita , diuertit se ad
alium locum, quam ubi prius exibat. Secundo Not. ex e e ibidem quςλχ .art. I. quod cum Bntes nequeant fluere,&sormare fluuios, nisi aqua, prius genita in
concauitatibus terrae reducatur ad ora
eorudem sontium, necessarium est aquam aliquo pacto ascendere, si locus generationis fuerit inferior orificio tantis . Aquam
autem ascedere, cum sit natura grauis, potest contingere quatuor modis. Primo mo do violenter per rotas, aut alia artificialia, illam sursum trahendo,vel expellendo. S cundo modo naturaliter per compressi nem alicuius grauioris , Ut cum terra puluerizata proiicitur in vas plenum aqua,t aqua cedit lociun terrae, & alti asce dit, siquidem natura ordinauit grauior psubstare leuioribus . Tertio modo potest aqua ascendere per conductus, 3c canales,
ut quotidie experimur in viridarii s ad irrigationem plantarum,ac puteis ad comm ditatem domorum. ario modo per alterationem, sicut quanclo aqua evaporatur a calore tunc enim vapor alcedit, qui postea
est faciliter in as in conuertibilis, 3c ideo
dicitur aqua ascendere . Ad propositum aqua non ascendit ad ora Mntium primo modo, cum ibi nullum appareat violentans per aliquod artificiale: nec χ. modo, quia tunc sequeretur totam terra tandem tore submersam aquis , siquidem continue per deseciam terrae aqua neret eleuatior super terram . adeo quod tandem posset eleuari tota super eam & illa obruere modo Vinro naturaliter .ntes per canales, Sc con ductus ascedere usq; ad altitudinem a qua te altitudini illius loci in quo aqua sic ast dens generabatur, de ratio est quia quaelibet pars aquae naturaliter tendit ad qquat tale cu alia parte, siquidem si fiat foramen
in riaui, nunquam aqua cessabit ascendere,
quousque fuerit alta sicut aqua, quae est inmiuio.Ex quo inseruntur duo. Primu quod quamuis aqua ista dicatur ascendere, pr prie tamen non est ascensus sed, semper esta loco altiori. Secundum, quod in terra op a, non possunt statui tantes, quia tim
altius asce laret aqua , qctam ellet locu&generationis. Quartomodo tandum aqua potest etia ascendere, non tantu per motin localc Verum etiam per e pMationem,
quod experientia comprobatur, siquidem ob hoc generantur pluviae, uiueS, roreS. dc pruinae
144쪽
praenae super terram, & insta terram sontes, & fluuii. Exhis omnibus concluditur,
aquam naturaliter ascendere ad orificia sentium per solum motum localem, nempe per canales, & conductus; per euap rationem vero, & Per motum localem, id etiam per motum alterationis. Tertio Notandum ex eodem ibidem ,
sentes, ac fluuios originari a mari posse dupliciter intelligi, nempe immediatd, vesmediate. Si intelligatur primo modo vana est opinio: quandoquidem aqua nunquam statuimr in loco altiori, quam sit locus suggenerationis cum igitur mare non sit locus, auior montibus, unde procedunt fomves , imo nec etiam planis terrae, quia omnis aqua decurrit ad ipsum , tanquam ad locum deest uiorem , sequitur sontes , dcfluuios non posse deriuari immediatὰ amari . Siri autem lacundo modo attendatur , vera Potest esse tertia sententia, siquiadem ex aquis maris eleuantur vapores ad
mediam regionem acris, ubi in frigiditati,
conuerruntur in aquam pluuiam , vel niuem, quae, insta rerram rccepta , postea
oonuertinu in rivulos , isti congregantur in unum , dc perueniunt ad loca, ubi ex unt in fontes , & sontes fluunt in fluuios, α flumina sicque intelligendum venit illud Ecclesiastae cap. I. Omnia flumina intrant in mare, bc marc non redundat, ad locum , unde exeunt , reuertuntur , ut
iterum fluant. hoc cst dictu , omnia stumina properant ad mare, ad ipsumque, a
quo exeunt mediantibus v. poribus in aquam fluuialem conuersis , reuertuntur immediat , ut iterum fluant mediate per vapores ab eodem etcuatos, dc in aquam, aqua originantur, conuersos, ic explicuimus in primo Notta his sit prima conclusio. Fontes , 8c fluuis non 8enerantur cx aqua pluuiali,
congregata in concauitatibus terrae . Est
Aristotelis . de Scori ubi supra . Piobatur sic a Scoto, quia si sontes. 6c fluuii ita gignerentur ab aqua pluuiali, congrcgata in concauitatibus terrae, sequeretur, quod huiusmodi cauitates essent altiores orificiis sontium, siquidem locus originis aquae
debet eue altior, vel saliena aeque alius loco exitus, ut diximus in secundo Nor. sed consequens est fallum, ergo, &c. Minor probatur, quia tunc tota aqua interius c gregata iaceret super orificium soni s , Selic hyeme, Sc estate semper aequaliter fluerent fontes, quod oppositum tamen experimur . secundo sic, nam data conclusione
sontes , & fluuii non possent perpetuari,
nisi tantum per unam pluuiam , siquidem non semper eodem modo pluit, in hyeme,
ac aestate,& tamen experimur contrarium
in sontibus, ac fluuijs veris, ergo, dcc. te iis quia experientia quotidie docet, quod aquae pluuiales in motibus, ubi potissimum generantur sontes, non imbibuntur ter re, quinimo cadut praecipitanter deorsum, &augent flumina, atqui hoc non esset,si colligerentur in cauitatibus terrae , quia non exirent tam cito ab orificijs fontium 4 ergo
signum est, quod sontes, dc fluuij non pose sint i umcienter gigni ab aqua pluuia in is
cauitatibus terrae recepta, dc congregata.
Secunda Conclusio . Fontcs, te fluuii non originantur immediare , verum dumtaxat meo iante a Mart. Est Scoti ubi si pra quaest. 23. num. s. ac Timpleri de elementis libro tertio, capite tertio Probi.
q. contra tertiam opinionem . Prob
tur prima pars , taem quia nunquam aqua statuitur in loco altiori, quam sit locus suae generationis, alioquin ibi semper existere violentur,sed aquae sontium, ut plurimum statuuntur in locis montuosis, altioribus aquis maris , ergo nequeunt immediaes emari egredi : tum secundo quia nulla afferri causa, aut rario posset, quare sontes non gignerentur frequentius ira locis planis , quam in montuosis, siquidem aquae maris , priusquam peruenirent ad momtes, haberent diffundi, & exire in locis planis . Tum tertio quia nec etiam posset asesignari ulla causa , cur aliqui Mntes diminuerctur; vel etiam exicarentur, in aest te ,& non hycme , enimuero aquae maris
semper sunt in eodem fluxu , dc refluxu, attamen experimur hanc vicissitudinem in sontibus magis uno , quod alio tempore , ergo signum est illos non derivari immediate a mari, sed aliunde. secunda pars probatur, quia e Mari, vi Solis, de Aut rum possunt eleuari vaporps usque ad mediam rmionem acris ibique infrigiditati,
possunt in aquam conuerti, quae , cad cns deortum, potest gignere riuulos,& tot Cimtes . a quibus possunt auguri Mntes. 8c flumina , Vt Viacmus per experientiam sicli,
145쪽
Liber I. Meteorologicorum Aris otelis
ergo sontes. 8c fluuij mediantibus, vaporibus, E mari sublatis, habent quodammodo esse a Mari. Tertia Conclusio. Fontes, & Fluuii vexi habent suum esse , & perpetuitatem ab
Aere, εί Vaporibus , conuersis in aquam intra cauitates montium , modo exposito
in primo Not. Est Aristotelis hic Sum. q.
p. I. & sequacium , quos retulimus pro secunda sentcntia , ac Scoti hic quaest. 26. Probatur, quia experietia compertum est, infra concauitates montium gigni aquam& illam erumpi in sontes, fluuios, fluentes super terram, sed huiusmodi aqua non est genita ab aqua pluuia , neque a mari,
Ut probatum cst in praecedentibus conclusionibus, ergo a vaporibus, & acre ibidem dctcntis, & in aquam conuersis . Consequentia tenet a sufficienti enumeratione
causarum, creta' dicuntur concurrere ρομse ad generationem talis aquae. Minor liquet ex modo generationis ciusdem aqui, explicato in primo Nor. secunda pars pari-Ier apparet, nam per successionem aeris, dc vaporum intra cauitates montium, 'u continue accidit, ne detur vacuum in illis, 8c eorum conuersionem in aquam, perpetuo conseruantur lantes, & fluunt fluui , ergo ab elidem , continue in aquam conuersis , sontes , & fluuii habent nondum
esse, sed etiam perpetuitatem. Obiicitur pruno contra primam conclusionem , tum quia quidam sontes durant per annnum , quidam i d non durant per annum , at nuiusmodi differentia non esset, nisi ex maiori concauitate comfregante aquam pluviam, ergo, &c. Tum lecundo quia tempore pluuioso augentur fontes, de diminuuntur tempore sicco tum tertio quia in terremotu apparent quidam sontes de novo, sed hoc non prouenit, nisi, quia aperta est c5cauitas,in qua aqua pluuia continebatur, ergo signum est,ex omnibus istis accidentibus , quod sontes 8ignuntur ex aquis pluuiis in concauitatibus terrae susceptis. Respondetur Negando consequentiam, nec probationes quicquam urgent ; unde ad primam negatur minor , quandoquidem, quod fontes durent per annum, procedit quia loca concauitatio habent l um- cientem frisiditatem ad conuertendum aerem inci Gium , vel vaporem in aquam,& etiam sumientem acrom. & vaporem conuertendum in aquam; illis vero , qui non durant deficit altera istarum caularum . Ad secundam dico huiusmodi augmentum, vel decrementum fluviorum , non proueiure triluin ex pluvia , vessiccistate, Verum magis ex dispositione temporis, tam infra terram, quam extra ad generationem aquarum . Ad tertiam det Pterremotu , aico huiusmodi aquam ibi generari de nouo , 8c per terremotum habere duntaxat alium exitum,quam prius habebat .
Obijcitur secundo si sontes non coal sterent ex aqua pluuia congregata in causetatibus terrae, non posset videri , quo de ueniret aqua pluuialis ergo potius dicem dum est , illam recipi in cauitatibus terrae ad generationem sentium. Respondetur Negando consequentiam, siquidem aqua pluuialis partim consum tur, Jc absorbetur a siccitate terrae, partim resoluitur a calore Solis in vapores, & residuum decurrit per fluuios ad more. Obijcitur tertio contra secundam conclusionem , quia nisi sontes , & fluuii orirentiir immediate ex aquis maris, eum omnia flumina intrent in mare , s queretur illud nimis excrescere in perni ciem terrae, sed hoc non est admittendum, quia tunc terra tota submergeretur aquis
tra Dei preceptum Genesis capite primo
ergo potius dicendum est mare se exon rare tot aquarum copijs , per communicationem eius immediatam ad Mntes, ε fluuios . Nec valet, quod dicitur, vi S lis exsiccari aquas maris , re in vapor conuerti, ut occurratur illi nimiae excrescentiae , quae per ingressum omnium fluminum , neret in mare, quia sicut pluuiae omnes nequeunt esse causae sufficientes pro tot, tantisque fluuiis , sic neque porterunt compensare maris augmentum a
fluuijs proueniens , quin in dies super te
ram erumperet. Confirmatur. quia Deris in principio in segregatione aquarum a teΓ-ra videtur illorum unam partem distriabuisse per meatus subterraneos terrae , S aliam collocasse in cauitato illa , quae iv do appellatur mare ; Vnde qucmadmodum ab initio, ab illis aquis originem sumpserunt Mntes , & fluuii , qui nominantur in Sacra Scriptura , sic a mari debent
146쪽
derivari, qui distra fuerunt geniti sontes, Respondetur Negando antecedens. M& fluuit in Historijs recentiti . Confise probationem dico , quod aer , ouamula
maIur secundo quia terca, perinde sit natura leuis , tamen potest descendere pus humanum, luas habet venas, &cω ad replendum Vacuum , & etiam emponales, per quos ex mari in omnes terrae rari sursum ad illas partes terrae conca-
paries aquae perinde , ac sanguis in singu- uas.la corporis membra, deriventur, ergo ve- Contra, qula terra non liabet concaui- risimile est, ut ex illis aquis sontes, deflu- tates , ergo nequit in illis includi aer aduit ebibant, ac gignantur. replendum vacuum , de consequenter RespondeturNegando consequentiam, nec evaporari sursum . Antecedens pro- ob rationes iam allatas in probation o batur , quia terra est notabiliter frigida, securulae conclusioriis . neque argumenta stigidi autem est comprimere , dc co in contrarium adducta multumseccessunt, densare partes alicuius nomogenei, cuiusequare ad primam negatur sequela maioris; modi est terra , igitur nequeunt esse quandoquidem compensetur huiusmodi concauitates in illa . Praeterea terra est Cxcrescentia per subtractionem vaporum, naturaliIer grauis , ergo semper descen- dc exsiccationem aquarum , non solum deret , de repleret cauitates , ac proin- Maris, sed&fontium, ac fluminum, quae de ibi non esset aer conuertibilis in is in dies fiunt vi Solis, ae Astrorum 3, & aquam. horum signum lanx comitiuae plauiae, n, Resipondetur negando antecedens. Alues, ac caetera huiust dimeteora , quae primam probationem d ico terram esse ab aquis originem ducunt . Neque ob- quident stigidam notabiliter , non verbstat , quod pluuis omnes non sint cauta intcnse ac proinde non posse per illam suffcientes , siquidem pluuiae non ordi- comprimi, ac condoniari fecitndum om- Nantur ad generationem Bntiuin, & st mnes partes, huiusmodi enim effectus co uiorum , ob rationes iam dictas , sicut uenit istum intensae frigiditati in corpo Vapores eleuati de mari, & exsiccationes ribus homogeneis . ΑΙ secundam nes
aQuarum ad mare fluentium, ordinantur tur consequentia , terra enim existenum impediendum nimium eiusdem aug- super illis concauitatibus adeo cohaeret mentum . Ad secundam posses concedi alijs partibus , in quibus non sunt caeui similitudo posteriorum tontium cum pri jtates , Ut tota naturaliter quiescat ita ribus, quoad originem, non tamen qu millis ad originis modum 8, quandoquidem prio- Obhcstur quinto si esset aqua In cauitares illi fluui, immediati metunt geniti a tibus terrae, vel esset genita 1 calido, vel kDeo in segregatione aquarum , posteri istigido, scit neutrum dici potest, ergo,&c. res vero tantum mediate possunt derivarὲ Minor probatur, non potest dici, quod 1 a mari propter causas allatas in tertio Not. calido , quia ibi nulla est caliditas; nec adc in probatione secundae conclusionis. stigido , quia cum tota terra sit frigida , Ad tertium negatur similitudo, siquidem tota pariter conuerteretur in aquam, quod corpus humanum est ether encum, dc tamen repugnat cxperientiae , ergo potius ideo eget multitudine venarum , ut se dicendum , ibidem non esse aquam gen sit per illas communicari sanguis ad partes ram, a qua Originentur fontes. loco citi sitas ; terra aut eu corpus ho- Respondetur illam esse gen tam 1 stig mogeneum , qua de causa potest optimcido, condensante acrem, re vapores, non consis cre absque tanta varietate me, vero a calido evaporante . Neque inde tuum , dc canalium, per quos transire de- sequi , totam tGram comprimendam is vcant aq- maris. re in aquam , cum sit frigi la , siquidem Obis itur quarto contra tertiam coclu- siccitas, quam in summo possidet terra is,sionem quia insta terram non includitur obitat ne possit comaerti in aquam , cuia et, siquidem est natura leuis, ac proinde humiditas , non autem siccitas , natura
ἰus aiuendere supra terram , ergo c liter convcnir : aer vero , & vapor cum
poceli conuerti in aquam ad gignitionem sint calidi, & humidi bene pollunt per Mucium,&fluuiorum. frigiditatem condensati in aquam , ex
147쪽
Liber II. Meteorologicorum Aristotelis
Et haec dicta sumiant pro quaestione ; dc
pro toto primo libro Meteorologicorum.
I Riplicem exhalationem , ex qua Ut
ex materia, lependere debent omnia Meteorologica ; agnouit Ar litoteles in primo lib. sum. I. cap. 4. & Sum. a. ca D. I.
nempe calidam, & siccam, calidam & hamidam, & mixtam . De duabus prioribus egit in praecedenti, dum ostendit, quae sint meteora ab illis, per generationem , pCn dentia ; in praesenti autem promittit se acturii de tertia, ac de Meteoris ab eadem derivantibus, nempe de Mari, de ventis,
de terremotu, ac de corruscatione, de Tonitruo:siquidem Mare est exhalatio calida,& sicca admixta aquae r Ventus est exhalatio calida, & sicca admixta aeri: Terre- motus est exhalatio calida, & sicca admixtaterrae . Corruscatio, & nitruum oriuntur ex exhalationc calida; & sicca sadmixta nubi frigidae . Ergo secundum hanc quadruplicem admixtionem exhalationis calidae , & siccae diuiditur etiam hic secundus liber inquatuor Summas . In quarum prima tractat de Mari: In secunila de Ventis i In tertiade Terre motu, &in quarta de Corruscatione, & Tonitruo. De Maris essentia, ct accidentibus.
ISta prima Summa in qua nititur ostendere nataram, & essentiam Maris,cum suis accidentibus, diuiditur in tria capitula : In primo recitat, & confutat opiniones t quorum de Maris natura:ac essentia.
In secundo ostendit quid sit Mare secum dum propriam opinionem In tertio peragit de Maris falsedine, ac aestu. acio id primum Castulum recenset opiniones Antiquorum circa Maris gene rationem, Jc essentiam Primo est Hesiodi,& aliorum dicentium , fontes , habentes Originem a terra, esse principia Maris. S cunda fuit Anaximandri, de Diogenis, asse
serentium , omnem terram ab initio fuisse repletam aqua, tin postea Solis ardore exsiccatam , in vapores abiisse per unam partem, illam vero,quae remansit, constituere Mare. Tertia vero fuit Anaxagori,& Metrodori, autumantium, nihil aliut esse , quam sodurem terrae quandoquidem Mare est salsum , sicut sudor, modo saliedo causatur a terra ε, igitur de primo ad ultimum , Maere est sudor ipsius terrae. Contra primam opinionem arguit Philosophus, ostendendo eius talsitatem, nam omnes aquae, vel sunt fluxibiles, vel 1tationariae. Si fluxibileti aut sunt tales naturaliter , aut artificialiter , fluxibiles naturaliter sunt fontes , & flaui j ; artificialiter, cuiusmodi sunt aquae ductae, in altum per conductus, & canales. Si vero stationariς,
aut sani naturaliter tales , ut stagna paludosa, vel artificialiter, ut putei, ac cisternae , sed nullae harum possunt constituere Maria, ergo, &c. Minorem probat, non priores, quia sunt dulces,maris verb aque, salis. Nec posteriores, quia non sunt in
tanta copia,ut possint esse principium M
ris, ergo, &c. secundo probar, quia aliqua maria non sunt conuincta securidum aliquem locum, ut Rubrum, & Hircaneum, tamen non apparent aliqui sontes in cirro itu, ergo lignum est, quod talia MDria non 8ignuntur ex fontibus. Deinde enumerat deserta Maria,&prς-cipua sunt quinque, nempe Oceanum os Mediteraneum . Rubrum, Persium,&Caspium.Mare Oceanum cunctis praecellit, uniuersam quippe terram circunda
& a diuersis locis , quae alluit , multiplicem adipiscitur appellationem. Eorum appellatur ab Oriente , Occiduam ab Occidente . AEthyopicam ab AEthiopia , ΑΘ laticum a monte, Atlante Scyticum a MUthia , Britanicum a Britania, dc Germanicum a Germania. Mediterraneum ab Oceano , terram ambiente ortum ducit, ac inter duo promontoria, Abylam , & Calpem , valbo
Herculis columnas , effluens per medias terras oberrat, & Africam ab Europa s gregat. Variis intitulatur nominibas, varias Orbis partes, quas irrigat, ac perlustrat. Dicitur enim Hibericum , Baelar
cum, Ligusticum, Gallicum, Adriaticum, Si su-
148쪽
Siculum, Creticum, Aegiptium Pamphilium Sinum. fimum,& Mystium.
Rubrum Mare riuincupatur , non quidem ab aquis, quae clarae , ac nitidae existunt, sed a Rege Erythra a. rubro, Vel ab arenis rubeis , aut ex coralijs, quae illius fundum exornarit, de ruborem supra reflectunt. Persicum denominationem sumit a
Persidis Incolis . Quae Maria ab oeceano emanantia unam , & eandem nanciscuntur aquarum continuatiora m.
num ab Hircanis montibus vocatur, terra Vndesuaque septum, insulae refert similitudinem , nulloque M iri, ni is rata per subterraneos meatus ab Oceano latenter prodeatὶ originem trahit. Deniqrie iussignat tres causas , quare Maria rauarit , he refluarit . Prima est angustia Ioci siquidem illud mare, quod est in loco magis angustes, & stricto. magis apparet fluere, quam quod est in Ioco magno, & ampla , de ratio est , quia Transiens per Ioca angusta , magis apparet crescere, quam per vastitatem dilatarum Secunda est multitudo fluuiorum fluentium in mare . Tortia est prosu ditas maior, vel minor ; nam quae sunt minus profunda fluunt in profundi ra , ut pote quae sunt decliuiora. Quoad secundum in quo nititur ostendere naturam . essentiamque Maris , Meius locum , dc cur ob ingressum nuta rum , non reddatur maius, ponit, ac prinbat quasilam conclusiones , quarum prima est de merue Philosophorum Antiquorum, nempe Mare cst principium is,& finis omnium fluminum Probat ex illorum doctrina : sicut se habet ignis ad
omnem ignem, aer ad omnem aeremo,& terra ad omnem terram , ita mare ad
Omnem aquam, sed ignis est principium, dc fitili omnis ignis, aer omnis acris , &rerra omnis terrae ergo etiam Mare esse debet sons, & origo, ac finis omnis aquae,& sic omnium numinum, & sontium . Neque obstat , quod aqua maris sit salsa, dc Fluminum , ac tantium dulcis , quia dulcedo in his derivatur a Sole o, siquidem suo calore alterat aquam, Vmde in tali alteratione, partes subtiliores ,
.c leuiores adcendunt, & exliis signum
tur Fonres, de Flumina, ut alias dicitam fuit, gio 1Iiores vero, ac grauiores submdent, ac remanent & ex iis constituitur mare: modo certiun est in partibus subtilioribus , ac leuioribus reperiri dulce, dineria, sicut e contra falsedinem, & amaritudinem in grossioribus, & foeculentis. Ex hac te sponsione, quam infra approbat, nonnulli expositorum, inserunt fuisse mentem Philosoplii asserere aquam marinam esse venam, & originein omnium Fontium , dc Fluviorum , sicut dicebant Antiqui,sed non bene, si luidem in praec denti lib. Sum. . cap. I. aperte docui quoactiam hic confirmat, Fontes nimirum, &Flimios gigni ex vaporibus quidem a mari sublatis in altum , ac per instigiditati
nem, in aquam conuersis, non autem ex mari immediate.
Secunda Conclusio. Deridendi sunt illi Philosoelii dicentcs, Solem ali humido, ac proinde interdum ad Aquilonem,& i
terdum ad Austruin se conuertere, Ut ita clem alimentum inueniat. Probat multipliciter , tum primo quia sequeretur Solem mutari, siquidem cibus est causa mutati nis : tum secundo quia ignis non alitur qua calcfacta, ergo nec Sol humido, Solenim secundum illos, est de natura ignis , tum tertio si Sol nutriretur humido, leb rct augeri sicut ignis, qui augetur per augmmentum pabuli, quod tamen est salsum. tum quarto, quia vapores, vi Solis in a tum sublati, iterum descendunt in aquam pluviam, aut niuem, &c. ergo signum est eis non nutriri, alioquin conuertentur in substantiam ipsius. Tertia Conclusio. Locus ubi est mare , est naturalis locus elementi aquae Prob tur quia quodlibet elementum habet proprium locum, in quo naturaliter quiescit, ut superius demonstratum est,ergo,& ct mentum aquae illum habet e debet , atqui non videtur esse alius, quam ubi est Mare ;quandoquidem omnes aquae fluunt ad
proprium locum tendunt autem omnes
ad Mare, crgo locus, ubi cst modo Mare , erit locus elementi aqUae. Quarta Coclusio contra Platonem H mina, R maria non fiunt a Fonte,qui dic batur a Platone, Tartarus, situs insta Leseram . Probat, quia data hac opinione, s queretur quod Flumina, quandoque Acb-d
149쪽
Ia a Liber II. Meteorologicorum Aristotelis
derent, cum nimirum redirent ad suum sontem, a quo fluerent, quod est contra eorum naturam . Secundo sequeretur , nullam aquam de nouo generari, sed semper videretur noua ab illo fonte, quod est manifeste salsum,quia pluuiam iura, grandines &c. fiunt de novo, &cx illis gignitur actua. Tertio sequeretur omnes Fli uios fine semper aequales, quandoquidem aquae, ab illo concavo, semper aequaliter sacrent, sed hoc est falsum, quia vid mus fluuios interdum crescere , 3c interdum decrescere, propter plures, Vel pauciores sontes in eos se uentes. Ex his omnibus inseri, Mare esse ingentem congregationem aquarum salit, rum, v E licet omne mare dicatur aqua, tamen omnis aqua non est Mare; siquidem Mare, ultra aquarum multitudinem, terrestreitatem, ac saluedinem ann istit. Indὰ fit, ut non sit purum elementum,
sed permixtum, sicut melius explicabitur in sequenti. Denique subiungit, Mare esse perpe tuum , sicut Mundus , cuius est praecipua pars, est perpetuus; & in hoc illatum conueniebant nonnulli ex Antiquioribus , dum dicebant, Mare generari, quando
Mundus generabatur . Suadet ranae in sperpetuitatem Maris ex eo , quod Mare non potest unquam in totum exsiccari, siquidem Sol semper attrahit vapores, qui instigidati conuertuntur in aquam, & aquam descendit ad Mare ; unde tantui
lis ab eo fuerat sublatum. Ex quo insertur, quod licet partes maris sint obnoxiae generationis, & Corruptionis, tamen secundum totum est perpetuum, non sormaliter
sed per aequi ualentia. Quoad Tertium Capirulum in quo I
tendit demonstrare unde proueniat salsedo Maris, duo facit. Primo entiri agit de salsecline Maris, secundum opiniones Antiquorum ; secundo nititur idem ostendere de mente propria. Philosophi Antiqui nitentes ostendere salsedinem Maris, abierunt in varia placita : Nam quidam dixerunt, Mare non e sese per se salsum, sed solam ex eo, quod est graue ; nam quod est eleuabile sursum , cum sit leue, est potabile, & dulce, quod
vero remanet interius , est amatum , dc salsum. Alij dicebant, ideo esse amarum , quia transit per quasdam Venas terrae, vel quia habet admixtas ter streitates, quae
sapiunt salsedinem. Contra istas opiniones arguit Philos phus, & primo contra primam 'vand quidem quantum de aqua potabili, ac dulci continue eleuatur a mari tantum continue reuertitur in Mare propter aquas pluuias, ergo si id , quod eleuatur non est salsum, nec quod remanet inserius , erit salsum. Contra secundam, quia Fontes,& Fluvij non sunt salsi , 3c tamen nou-
nulli transeunt per venas terrae. & habent admixtam terrae ii restatem, ergo ob hanc eandem rationem, nec mare poterit esse salsum
Alij sentiebant, ideo Mare esse falsum , uia est sudor terrae, modo sudor est sal
iis . Impugnat istam opinionem, ex eo
quod innixa sit fabulis, liquidem dicere , terram sudare, est fabulosum; secundum
cnim veritatem, terram sudare repugnat,
cum sit sicca, & non humida; modo sola humiditas est causa sudoris, ut patet i scorporibus. Deinde omnis salsego, vel est
propter resolutionem , vel Propter commixtionem : urina enim est salis,quia partes subtiliores exhalatae sunt; & aqua interdum est amara, quia est admixta cum materia amara, sed haec opinio non dicit, aquam maris esse salsam, nec per resolutionem , nec per admixtionem , ergo nec
potest dicere, mare fore salsum , quia sit
Explosis aliorum sententiis de salsed Ine maris, in secunda parte huius capitis ponit propriam opinionem dicens , salseclinem Maris derivari ex admixtione calidi ccim humido, seir in admixtione aIicuius sicci
terrestris, non penitus adusti cum hum do aqueo; dc cum omnes sapores moriantur ex admixtione sicci, & humidi, ut d cet tib de sensu, & sensato cap. q. appositudicit falsedinem inde scaturire. Verrum ut hanc suppositionem tuam elarius clemonstret, dicit de terra eleuari exhalationes calidas, desiccas , quae in Mare iniecta falsedinem pariunt:Etenim praedominarito terrestri adusto super humido actum oriatur salsedo ; sigmimque apparet ira Vrina, fit lore, &lixiuio, quibus terrestre adustisin , de indigestum commisceti r , Gio
150쪽
ouidem sal sedi m& amaritudinem pro seserunt. Proende marinam salsedinem a terrestri quodam desiccato , omnimode non decocio , ortum sumere illud facile
suader quod vas cereumdemissum in mare defaecatam a falsugine aquam recipit, terrestrestas enim per cereos parietes re--ditur, & aquae subtilitati aditus porrigitur . Aqua etiam puteorum , qui iuxta mare siti sunt, dulcessit, nam per arenam deffluens, quasi percolata , a terrena concietione reciditur immunis , dulcemque
redolet saporem. Namq; officit huic positioni , maris aquam nonnullis temporibus maiori, minoriue demitari salsugineo sitam, etenim ab adustionis, per Solis c lorem indu' incremento vel decremento , ex differentia promanat; idcirco aestate magis salita, quam hyberno tempore in percipitur. Hinc re ierida Neriit eorum opini qui aquam ciuium, in aequoris lando seruari
existimant; si quidem aqua dulcis , cum sit leuior, Ac subtilior, superiorem sibi naturaliter vindicat locum . Propterea se uiorum in mare irrumpentium aquae non subsidentis es sursum contendunt,ac velut emistantes per maris superficiem decu
Denique non contemnenda proponitur
difficultas , an maris summa aqua salsior sit,quam profunda Aristoteles, ut ancipiti sententia ductus, a quibusdam incusatur; nam hic dicit, maris existentis sempet aliquid sursum duci, di fieri potabile, atque aliquid, quod non sursum ducitur, propter pondus subsid nepotabili, hoc est, aquae subtilitatem Sintis calore sursum elevari, & crassiti modeorsum remanere, ac subesse aquae pol
bili , seu aquam salitam, propter grauita Iem subesse aquae dulci; ex quo colligitur, suisse talis opinionis, quod aqua in maris profundo sit maiori salsedine affecti O , quam in superficie superiori. Oppositum tradit Probi. seci. 23.qu. 3o. his verbis. Cursuperius mare salsius, oecalrdius sis,quam in serius' quanquam e e
semest. An quia Sol, ct aer partem humorum leuissim am assidue aetrabunt Dulcissimum autem,quod leuissimum est, ymssimumque de propioribus locis hase
rmnt. Itaq; salsius id esse necese est, qkod
his residutim extat , unde humor dulcis exactus est, quam unde nihIl , vel minus abi t.
Respondetur pro locorum conciliati ne,maria quaedam esse profunda,alia vero profundissima. Si profunda sint,par vir biq; seruabitur saltitudo , nempe sum aqua erit aeque salsa, ac ima, quia non i cet magna inter summitatem fundumque distantia,nec intercapedines traiectu aquς densitas diuellitur . Si profundissima, suprema erit magis salita, quirra infima ν , namq; in summitate manens , utpote Soli magis exposita , assiduo eius ardore, V hementius accenditur , & exercetur, salsiorque euadit ; ad imum descendens, ob
magnam distantiam liquescit, debilitatur, ac dispergitur. Tandem concludit, quod ea, quae dicta sunt de salsedine maris , de mari tantum verificari debere quandoquidem refert , reperiri aliquos sontes , & fluuios salsos , diuersosque sapores habentes , quorum
causa aliunde petenda est; nam secundum diuersitatem locorum, per quae transeunt, ab eis sumere varias qualitates, fatendum
est . Manifestam; suppositionem quibus- dain exemplis, dicens, in Sicilia esseque dam sontem, quo homines illius resionis Vtuntur pro aceto: Similiter in India d
tur alius lans, ita acetosus, quod facit amarum etiam fluuium dulcem, quem ingreditur. Huiusmodi autem saporum diuersitatem. nonnisi ab illis locis desumendam concludere debere , de vel eo maxim8 . cum absint aliae causie , a quibus oriri possit. De Natura , ct Proprietatibus
Conuenientia huius Disputationis de
Mari cum praecedenti de origine sFontium, ac Fluviorum,ex eo potiitimum
liquet, quod se habeant quodammodo voluti causa, & effectus;nam siue Fontes, ScFluuii originentur a Mari , ut nonnullis plaeuit siue ab aquis alliinde genitis, ut alii