장음표시 사용
181쪽
exhalationes calidae, & siccae, si quae su cint, vel sint, instigidantur ab aquis circumstantibus , aut eisdem commixtis: n que fiunt in locis Septentrionalibus ob eandem causam; neque in Aegipto, quia ibi terra est value compacta , &denta ,
atque adeo carens concauitatibus , in quibus includantiar halitus emcientes terraemotum ' Fiunt tamen frequenter in i cis montosis ob concauitatum, δc exhal tionum in eis inclusarum multi: udinem;
magisque in Achaia , Sicilia , & Eubaea
insulis, cum sint regiones porosae , & su-hantrofae, & exhalationum calidarum, ac siccarum copiosis, ob diuturniorem aspectum Solis. & A strorum calefacientium, ergo terraemotus accidunt in aliquibus partihus , & in aliquibus minime , vel saltem non frequenter appaIent. Objicitur contra primam , dc sccumdam Conclusionem, simul ; nim terr motus est naturaliter impossibilis, ergo exhalatio calida , de sicca non est eausa
terraemotus. Cons cruentia tenet. Ante ns probatur, quia si terra moueretur, aut in ueretur circularit Γ, aut motu recto. sed nullum illorum est dicendum , ergo dcc Maio patet ex A ristotele primo
de Cato t. . M ia r probatur, non circulariter, quia non apparet vi E esset principium talis motus e nec motu recto ,
uia tunc t rra alcenderct a centro mum
tum , de n o coniequciatiam, siquidein non est de huiusmodi motibus sei mo in praesenti ut aestione, sed de motu trem ris, S pulsus, ut diximus in textus en-
narratione. & horum monium caulam secundam immediatam ponimus exhalationem calidam , & iuxam cum Phi
Ot .icitur Secundd si esset possibilis ter
motus naturalitCr maxime tartit in stactione terrae , sed hoe non est dicendum , GSo , &c. Minor probatur, quia terra sic frangcti io , vel moueretuI naturalitcr, vel violenter, sed ne ritum est dicendum, crgo, &α Minor proba rur, Jc quod non naturaliter , quia Ic ra CR elementum solidum durum', Scgrati , tale autem de natura tua non
debet stangi. maxime cum sit in loco suo
naturali. Neque Violenter , quia nol . apparet unde si tanta vis inouens , &frangens: terram , cum sit corpus valde compactum cum aqua , CPPO .
Respondetur Negando minorem . Ait probationem , dico liniusmodi fractio nem fieri violenter. Et cum subditur non appareat in creatis tantam vim moucia si, dc frangendi terram , negandum est siquidem tanta vis r clet lia halitibus calidis , & siccis . ro ratis , de sortifica tis aliquo praedictolum modorum in Quarto Notat. Et violenter det ratis in
cauitatibus subterraneis, ut probatum aest.
Obiicitur Tertio, quia exhalatio, cum sit natura sua leuis , nequit descendere infra terram, & includi in cauernis eius :porro admissa ctiam tali inclusione, adhuc non sequerctur terraemotus, quandoquisedem propter suam subtilitatem exiret per poros terrae , atque ideo non condensabitur ad emciendum terraemotum, ergo, dcc.. Respondetur Negando consequentiai P . Neque probationes quicquam facessunt, unde ad primam dico exhalationem ascendere naturaliter , descendere vero violenter per impulsum ali cuius Erauis , & sic insta terram includi ad generationem terra motus.. Ad secundam dico exhalationem interdum exire per poros terrae , Sc tunc ex ea gigni ventum ; intcrdum vero proptet eius grossitiem contineri in Vilceribus terri;& petere quidem exituna;at cum in-uctare nequeat, fortificari in causam em-
Obiicitur quarto contra tertiam Co clusionem, quia tota terra est porola , iccompacta cum auua;qtiippe iaciunt unum& idem corpus globoluin . ut vivimus superius et Insuper cum tota subsit virtuti corporum ciniostium , possunt in tota eleuari exhalationes c.ilidae , dc siccae quae tortificatae , poterunt terrain quas lare , & M terraemotuin ubique lorrarum sic ri : viget enim cadein vis in tota , sicut in una Parte. Respondetur Negando cCnsequonti un. Quinuuo , quia terra eli nc compacta ,
182쪽
11 6 Liber II. Meteorologicorum Aristotelis
sequitur non esse in illis partibus por sam, & subintrosam, ac proinde non esse receptiuam exhalationum , a quibus
possit moueri: quare circa Aeriptum non fiunt terra motus , quia da est terra valde
compacta , ct densa , ita quod subtus
terram propter compactionem non sunt concauitates, quihus includaνων spiritus.
Ita ratiocinatur Doctor Subtilis ubi supr1art. secundo,nu.6. Et Aristoteles hic in fine capitis primi , arguens contra Anaximenem Pnilosophum , conclusit in ea
parte terrae, quae est compacta cum aqua,& addensata valde , cevare omninti terraemotum , & rationem reddit dicens ruuod enim constipatur talem habet naturam et quare si hoc impo*bile est , pa- iam quod impοδιιle . o hanc est ea o.fam. Ex quibus manisestum est, non popse ubique terrarum terraemotum fieri , cum non ubique terra sit porosa εc suban-trosa,quod vel maximὰ requiritur ad eis ctionem terraemotus. mrum exhalationes , ex quibus causan
tur Terra motus , sint ab inuicem , cst ab albs exhalationibus uistincta.
inuestisare contendit. Supponit enim dari diuersitatem Terrem tuum, & quaerit , an huiusmodi diuersitas proueniat ab exhalationibus eiusdem , vel alterius rationis : & dato quod sint omnes eiusdem rationis quaeritur insuper, si distinguantur specie ab alijs exhalationibus , ex quibus generantur venti. & ignes Circa ilippositionem quaestionis , non est una omnium Philosophortim sententia, quandoquidem Albertus Magnus in is Summa lib. 3 Tractat. 2. cap. I S. enumerat septem species terraemotuum, nempd Ag rationem, Ruinam, Tremorem, Pulsum, di Impulsuin , Pei tbrationem , Titubationem , &Submerii mem , quae potius
terraemotus effecta, quam terrae motuum
species vocari possunt ; siquidem ab e Gfectibus , qui ex terraemotu apparent , denominatiouem , & nomencla uram detumun a Alij quatuor species terrae mum recensent, scilicet Tremorem Cum terra vibratur ad latera , Concussionem, cum in subliis mouetur; Arietationem, cum ictibus contrariis quatitur, & Inclinati nem , cui I undamin , & fluebaum instat volutatur. Ita Georgius Agricola lib. a. de ortu Subterraneorum. Alii diuidunt illum in tres species , nimirum Tremorem, cum terra contremiscit, Successionem, cum sursum, & d orsum succutitur , & Inclinationem quando in unam partem instar nauigii inclinatur , & mox rursus erigitur. Alii denique in duas tantum species te raemotum reducunt, nempe in Trem rem , & Pulsum. Sic Aristoteles In te tu huius lib. a. Summ. 3. cap. 2.qum coinmuniter sequuti sunt Conimbric. Tractat. Io. cap. 3. 4 implerus lib. de elem cap. 8. in Theonem. nu. II. Mastrius de Coelo. Disp. 6s farr.7. n. II Circa quaesitum in titulo quaestionis , nulla esse videtur controuersia, qua in quidem omnes docent, exhalationem calidam , & siccam, prout distinguitur a v
pore , esse principium materiale omnium impressionum ignitarum, Ventorum, ac terraemotuum, solumque diuersificari a cidentaliter , vel lecundum magis , &minus. Vnde pro clarioti notitia, fund mentis , ac retolutione totius dissiculi, iis , &c Primo Notandum , ex alias saepissime obseruatis, exhalat ionem esse halitum,seu spirationem calidam , & siccam, coelesti Vt, & calore, de terra exortam ad differentiam vaporis , qui est spiratio calida ,& humida , de asua, caeterisq; corporibus humidis, coelesti virtute, educta. Ein latio autem potest esse aut pinguior , ac tenuior, & sic erit materia impressionum
nitarum: aut potest subtilis quidem esse, sed siccior , & aridior , & sic erit principium materiale ventorum s at tandem crassor, robustior. & fortior, Sc ita erit principium effectilium terraemotuum. Ex nis infertur, quod una , & eadem exhalatio essentialiter, ac specifice sumpta erit principium materiale impressionum igni tarum , ventorum, & terrae motuum, d se uersificaturque in eisdem tantum acci
183쪽
specie distincta , quae eandem comitari solent, ut etiam alias in similibus uictum
Secundo Notandum est. Terraemotum posse attendi, vel per ordinem ad causamessicientem, & materialem, vel per ordinem ad essectus, ab ipso deeendentes . Si priori modo attendatur, cum exhalatio , diuersimode tamen considerata habeat rationem causae essicientis, & materialis, sitque una specie essentialiter , dicendum
est etiam terraemotum esse tantum unum
essentialiter, siquidem unius principij lismitati , & specinci, non nisi unum pri cipiarum specie oriri potest ; siquidem ut
inquit Aristoteles 8. Physicorum L 33. dc a.de Gener. dc Corrup.t. 36. Idem & si- . militer se habens, semper natum est lac re idem . Sin autem secundo modo spectetur, cum effectus principeses reducantur ad duos tantum , scilicet tremorem , &pulsum, duo pariter, 3c non plures, erunt
terraemotus. Tremor est terraemotus
plex, secundum latitudῖnem ad latus d strum, veI sinistrum; isque excitatur a Spirithus subterranis in utramque partem distractus . Pulsus Vero est terrae notus simplex, secundum longitudinem, reisur stim, vel deorsum, & is excitatur a Spiritibus subterraneis recta ascendemribus , de descendentibus . Ex his insertur , ouod ad has duas species terraem rus reducuntur ille species , quae ab alijs
recenseri solent: Concussio nanoue, dc Succussio, cum sint terraemotus sursum, Jc dcorsum, reducuntur ad pulsum, quo terra clatur secundum longitudinem sursum, dc deorsum. Arietatio ucro, dc Ι clinario , cum sint motus terrae secundum latitudinem , reducuntur ad Tremorem, secundum quem terra mouetur ad latera. Insertur secundo quod cum omnes species motus terrae contineantur sub his duobus generibus terraemotus , nempe Tremore , ic Pulsu , duo tantum erunt Terremotus, & non plures.
Ex his sit prima conclusio . si Terraemorus attendatur ex parte principii, tiam essectivi, tum materialis , unius tantum
assignari debet: si veris spectetur ex earte termini , sussiciunt duae species scilicet Tremor, dc Pulsus. Est Aristotclis in arcae tu,& aliorum quos citauimus pro ultima sententis . Probatur prima pars, quia exhalatio calida , Sc sicca inclusa in cauitatibus terrae , ibique roborata tria, se, ac sortificata , est principium imm
diatum, tum effectivum, tum materiale Ieriae tu ex praecedenti quaest. ergo curalis sit essetialiter tantum Vna,conseque
ter tantum unus erit terraemotus ei correspondens, nsequentia patet ex Philos pho lib. 8. Physicor. r.33 Ac lib. a. de G ner. & Corrupi. t. 36. Vbi habet, quod idem , & similiter se habens semper ,
idem natum est facere, ergo ex una, Zc eadem exhalatione calida, & sicca semper similiter se habente , unus tantum terraemotus specie prodire debet . Prob tur.Secunda pars,quia morus alicuius m
bilis multiplicatur ad multiplicationem terminorum ad quos ex Aristotele qui to Physicorum t quarto, dc 33 atqui te mini specifice sumpti motus terrae , suntrantum duo , ergo terraemotus specifice sumpti crunt tantum duo. Minor probatur,quia omnis motus terrae, aut fit per latitudinem ad dextrum, & sinistruma, aut per longitudinem ad sursum , 8c deorsum: si priori modo moueatur, ii iusmodi morus d latriir Tremor ; si post
riori, vocatur Pulsus , sed latitudo , &longitudo sunt tantum duo termini acquisiti per motum terrae ergo termini ad quos terminatur motus terrae specifies attenti, sunt tantum duo , ae proinda terraem
tus specifies sumpti ex parte termini sunt tantum duo . 6c non plures , qui vocamur ab Aristotele Tremor , depulsus. Secunda Conclusio . Exhalationes , ex quibus gignuntur haiusmodi Terraemotus, sunt eiusdem speciei. Est Aristot lis ibidem . Probatur quia omnes ex halationes calidae , dc siccae sunt eiusdem speciei, ut alias probatum est , sed
exhalationes , ex quibus generantur ta les rerraemotus , sunt calidae , & siccae, ut patet ex praecedenti quaestione, ergo,
Tertia Conclusio Exhalationes , ex quibus generantur Terraemotus, disti guuntur specie accidentali, ab eis , ex quibus gignuntur venti , dc Impressi
nes ignitae . Probatur , quia exhala tiones , quae sunt materia ventorum sunt
184쪽
i 1 8 Liber II. Meteorolomorum Aristotelis
sunt caltae , de siccae subtiles ; exhalationes , quae sunt materia Impressionum ignitarum , super addunt his pinguedianem , de unMuositatem e exhalationes autem, quae sunt materia terraemotuum, excludunt tenuitatem , & vnctu sit
rem, de addunt crassitiem , 8c robustit tam , sed omnes huiusmodi differentiae sunt accidentales , ut liquet , ergo disti muntur ab eisdem tantum specie accidentali . Obiicitur primo contra primam con clusionem Terraemotuum numerus desumitur penes differentias effectuum , ex motu terrae prouenientium, sed huiusinodi effemis differentes, secundum Albe
tum Magnum lib. 3. trin. a. cap. I 8 sunt Septem , & etiam octo , ergo, & totidem debent esse terraemotuum species . Minor patet, nam enumerantur ab ipso Agitatio , cum nimirum terra vertitur a dextro ad sinistrum : Ruina, cum terra concauatur , & ciuitates absorbet , aut funditiis euertit : Tremor cum terra in contumescit, Titillatio quando terra existens sub uno latere, & vertitur ad aliud: Pulsus, cum terra eleuamr supra se ad instar montis r Impulsus, cum exhalutio exiens pedem montis ante se pellit d mos propinquas , & alias : Pertaratio , cum exhalatio rumpit superficiem terrς, dc exit per poros eiusdein . Submersio , cum pars terrae saperior mergitur in loco aqtiae inferioris , de haec pellitur ad locum saperiorem , ergo cum effectus terraemotus differentes lint octo,totidem pariter esse debent terraemotuum species, de non tantum duae.
Respondetur Negando minorem,siquidemn omnes illi effectas reducuntur, vel ad Tremorem , vel ad Pulsum , ut patet in eorundem explicatione : siquidem Agitatis, Titillatio , & Impulsus, cum indicent terram cieri secundum latitudinem, oedacuntur ad Tremorem. Ru,na vero, Perforatio , de Submersio, cum ostendant tercam moueri secundum longitudinem, lyectant ad Pulsum; de sit manifeste apparet. esse tantum duas species turiae ninus , secundum duo; effectus in-ner se differentes, ac disparatos. Obiicitur secundo contra secundam, dc Tertiam conclusionein quia Impressi nes ignitae , Venti, de Terrae motus dIstinguuntur specie essentialiter, ergo, dccxhalationes , ex quibus generantur erunt sic distinctae , 8c non tantum accidentaliter. Eonsequentia tenet , quia talia debant esse principia , qualia sunt principiata . Antecedens probatur , quia sunt Meteora specie diuersa. Reseondetur Negando antecellens. Ad probationem dico esse Meteora quidem diuersia specie accidentaliter , non tamen essentialiter , cum omnia generentur ex eodem principio materiali , ut
dictum est. Vtrum Tranquillisas sis signum Tere
LV AESTIO III. MVlta signa, quae veluti prognostica
quaedam antecedere solent Terrae motum, enumerantur ab Aristotele in textu , tamen de tranquillitate duntaxat
mouetur quaestio; siquidem ista solum videtur necessario indicare teroemotum Vu-turum cςtera Vero sunt contingeritia. Caeterum de omnibus erit sermo, ut ex illis magis , ac magis innotescat nobis Terraemotus natura, etiam antequam appa reat : accidentia enim,teste Aristotele I. se Anima t. IE. magnam partem conserunt
ad cognoscendum ipsum quid est : undepto horum omnium pleniori notitia. Primo Notandum est ex Aristotele in
hoc secundo lib. cap. a. Summ. 3. 3c ex D chore Subtili ibi q. 7-Signa terraemotus esse in triplici differentia r quaedam na que antecedunt Terraemotuin , dc appel-pellantur prognostica; quaedam comitam tur Terraemotum , S vocantur dem linstrativa, de quaedam ipsum consequuntur. 6c dicuntur prachica . Signa prognostica , quae praesagiunt Venturum toraemotum, recensentur octo . Primum ponitur ab A verrore, & est cuin aues, v eluti tremen res videntur super terrain , siquidem
quodam instincta naturae dueta sibi timent , dc non audent subsistere, sed in do cleuantur a terra, S modo descendi ni
ad illam . Secuniam est turbulentia , de salsedo puteorum , vel alter vapor incommetus: siquidem indicat exhalationem s
185쪽
quae est causa rememotus , esse commixtam infra terram cum aqua puteorL m . . Tertium est,quando res existentes in mari quodammodo tremunt , & mouentur , quandoquidem denotat exhalationem , cie terra exeuntem, Cas mouere . Quartum , est tumor maris inconsuetus sine vento; quia talis causatur ab exhalation, bus subtilioribus de terra exeuntibus . Quintum est tranquillitas aeris, & ratio est, quia exhalatio, quae est materia venti , includitur infra terram, & ex tali fiunt terraemotus . Sextum est quidam sonus , ad instar mugitus boum, vel tubae, auditus infra terram , & causa est , quia tunc exhalatio, interius inclusa, incipit sortis cari . dc percutitur ad latera terrae, quibus continetur , & ex illa percussione causatur huiusmodi sonus, qui per poros terrae
exiens ad nostium peruenit auditum. S ptimum est quaedam nutacula Nina ,
longa , & alba , Visa versus occasum quippe non adesse ventos in aere illam esse Iammes, rimonstrat, sed exhalationes, cxqu.bus neramur, fore inclusas instaterram ad prodireti onem terra motuum. Octauum est frigiditas aeris inconsueta ante Solis ortum sine vento : indicatur nim , exhalationes calidas, & siccas, a quibus aer deberet calefieri , esse infra terram inclusas, ibique sortificari per constipationem superficiei terrae factum a tali frigiditate incosueta: modo ex tali exhal tione sic sortificata causatur terraemotus. Ex his colligitur, quod licet tranquillitas appareat verius signum fucturi terraem
tus, quam caetera recensita, tamen nec
ipse appellari potest signum cum ipso conuertibile; tum quia , ut dicit Aristoteles
loco citato, saepe fiunt terrae tris,non . existente tranquillitate ; tum etiam quia saepe fit tranquillitas absque terrae motu , nempe cum exhalatio confirmitur a Sole: aut conuertitur in vaporem , & materiam
Secundo Notandum,ex eisdem ibidem, signa comitantia, & consequentia terrinmotum tala plura, quae tamen ad num rum denarium rcuocari possvnr. Prinaum enim est magnus sonus, auditus in loco erraemorus ad modum mugitus animalium , vel tubar clangentis , quippe quis uertit, vel ex fractura terrae, vol ex
percussione exhalationis ad latera cone uitatum.Secundum est fractura terrarum casus ciuitatum , vel subuerso , aut ruina domorum , procedens ex sortitudine exhalationis inclusae, cui terra sumi stans resistere nequit . Tertium est generatio novom sontium,lacuum, &stagnoru,que derivatur ex profunditate concauitatis, in sua detinebatur exhalatio , qui quae impletur ex aquis genitis in locis superioribus circumstantibus , de ad illam decurrentibus , ut ad locum decliuiorem. artum est effusio maris super terrae super caeim ; & huius ratio redditur , quia cum exhalatio , exiens de loco terrae , si erit multa , & obuiam habeat aliam exhalationem sortem , & impetuosam , in tali conn ictu, eleuat magnam portionem maris , quae super terram distenditur, & terdum fit stibinosio . Quintum est Solis obiciacbratio absque nube. Si quidem exhalatio exiens de loco terraena tus , com
miscerur alijs halitibus, Ac interposita imter visum nostrum, & Solem; acit, Vt n his obtenebratus appareat. Sextum est g ne ratio nouorum montium , quandoqui dem exhalationes exeuntes secum des runt , multos pulveres , & partes terrae, quae postmodum in una in coeuntes, e ciunt montem. Septimum est diuisio te rarum , & aliquorum montium , qui prius erant coniuncti : & Ilaec prouenit , quia per Terraemotum remanent quedam cauitate quas sibintrat aqua , quae illas diuidit ac separat . Octauum est aperirinoiaarum Insularum propter eandem camsam . Nonum est com stio Iocorum .& ciuitatum, facta ab exhalatione, causa terraemotus, cum impetu de terra exeunte incensa, & inflammata, Decimum est mortalitas , pestilentia , & morborum copia, quandriue t ominum, quandoque cceterorum animalium, quae consequuntur exterre motu : & ratio est, quia illa
exhalatio exiens , cum sub terra fuerit affecta qualitatibus noctuis , inficit a rem, & ex tali inscctione , per inspirationem, inficiuntur etiam animalia, sique
Tertio Notandum est, quod terraemo ius potest, vel naturalibus, vel supernaturalibus causis spectatis accedere . Si de priori sit stimo, possumus nonnulla , ex
186쪽
1εα Liber II. MeteoroIogicorum Aristotelis
eodem dependentia , vel necessarrio , vel contingenter, praenunciare ; siquidem se-ui solent terraemotum ventosa aeris comitutio,ex halitibus de statibus erruperibus. oriunda: subita, dc insolita in undati quae sequitur ex aquis errumpentibus simul
cum statibus per apertos, ac pervios terrae meatus: morbi epilemici, dc contabi si, quos excitant halitus subterrannei putridi, ac Vennenosi , egredientes causa terraemotus . Sterilitas agrorum, ex halitibus insectis causata in frugibus, dc stuctibus t 8c fames, quam secum affert agr rum sterilitas. Si de posteriori vero age dum sit, ex Sacris literis liquido apparet, terraemotum esse interdum indicium manifestum diuinae gratiae praesentis, ac ex hibitae, ut liquet ex Actis Apostol. cap. q. ubi dicitur: Factus est repente sonus, Ian-Zam aduenientis spiritus vehementis, de celo, ubi erant sedentes, & repleti sunt omnes Spiritu Sancto: aliquando est praesagium irae Diuinae, ut apparet Exodi cap. I9. ubi post terraemotum, ira Dei descendit in Populo : nonnumquam est signum praenuncium extremi Iudicii , ut dicitur Math. cap. 13. dc Lucae cap to. Hic est sermo de terraemotu, ex causis naturalibus prouenietite,non vero de supernaturaliter
excitato, quia sicut ille indicari solet per tranquillitatem , iste portendirur per terribilitatem, dc aeris mutationem non Or dinariam .
Ex his sit prima Conclusio . Quamuis
tranquillitas non sit signum necessario
conuertibile crura terraemotu ; inter coetgra tamen signa eiusdem praenuncia, tranquillitas aeris est magis indicativa terraemotus naturalis. Est Aristotelis, & Sc ti locis praecitatis . Probatur prima pars , quia contingere potest, quod una pars exhalationis sit inclusa infra terram , & alia supra, per quam causatur ventus, sed exhalatio inclusa infra terram potest eme a causa terraemotus, de illa supra terram ,
causa ventus , ergo non existento tranquillitate, erit terraemotus. Deinde potestneri tranquillitas aeris , non existentererraemotu, Ergo terraemotus,& tranquillitas non dicuntur ad conuertentiam . Consequentia patet . Antecedens prob
rur quia tranquillitas potest oriri propter consumptioncm exhalationia a Sole , vel ob conuersionem eiusdem In vaporem, &materiam aquae, non autem ob ingressum exhalationis infra terram, sed tunc non esset terraemotus , quia nulla esset exhalatio insta terram,dc tamen esset tranquillitas , cum nulla esset materia ventus ,
ergo potest fieri tranquillitas, dc non esse
terraemotus. Secunda Pars sic suadetur , nam copiosa exhalatio , infra terram inclusa , dc sortificata, est causa taerrem tus, ut probatum est in prima quaestione. sed tranquillitas aeris, ut plurimum, indicat totam exhalationem esse inclusam infra terram, recteque sortificatam, ergo, dcc. Minor patet, quia tranquillitas aeris , impeditur per ventoru generatione, Venti autem gignuntur ex exhalatione calida.dc sicca, ac subtili, ergo cum non adsunt venti, signum est, non addesse exhalati nem supra terram, sed insta illam manere inclusam , ac proinde existente aeris tranquillitate, indicium est suturi terrae
Secunda Conclusio signa, tum praec dentia, tum comitantia, ac sequentia terraemotum, sunt bene assignata ab Arist
tele in textu , dc a Doctore Subtili lociscitatis. Probatur quia signa prognostica,
ac praecedentia terraemotum, indicant irsum futurum; comitantia vero, uti nactica, illum demonstrant factum, dc praesentem , vel praeteritum , ut liquet ex I.&2. Nota b.ergo sunt bene assignata,qriippo quae singula proprio muneri satisfaciunt, cum ad nihil aliud fuerint ordinata. Tertia Conclusio. Ex praesentia terraemotus , a causis naturalibus, dependentis, nonnulla praesagire possumus , antectuam eueniant. Probatur ex dictis in tertio notabili . Et confirmatur, quia posita causa naturali in actu causandi , sequuntur cffectus, si non fuerint impediti a causa superiori naturali, vel libera, sed quae praenunciantur,ex praesentia terraemotus, sunt eiusdem naturales estectus, ergo posito inesse terrae motu , possumus praesagire illa fore euentura , priusquam eueniant . Maior patet ex differentia inter causam liberam, dc naturalem . Minor est nota
ex dictis in secundo , dc tertio Notabilitquandoquidem illa, quae praenunciantur
ex generatione terraemotus , ipsum con
sequentur , tamquam proprio effectus
187쪽
Obiicitur primo contra primam Con-hlusionem, quia tranquillitas aeris accidit
frequenter, ut experientia comperi potest, sed terraemotus fiunt raro , ergo tra quillitas non est signum terraemotus . Confirmatur , quia non existente tramquillitate interdum fiunt terraemotus, Ergo signum , est , quod tranquillitas non
sit praenunciativa terraemotus . Anaec
dens est Aristotelis in hoc secundo. Sum. 3. cap. 2. Consequentia tenet, alio quin tranquillitas non esset signum verum, &certum, cum non diceret relationem adsignatum Respondetur Negando utranque eo sequentiam; siquidem argumenta allata solum probant e, quod tranquillitas non sit signum conuertibile cum terraemotu , quou etiam nos concedimus , cum hoc tamen stat , ut sit signum verius, ac efficacius , quam coetera recensita in psmo NOLObiscitur Secundo. Si tranquillitas esset signum praegnosticum terraemotus , hoc maxime emet , quia tunc temporis exhalatio , quae est materia terraem tus , esset infra terram inclusa , sed haec ratio non est necessaria, ergo, dcc. Sequela maioris patet in textu . Minor probatur , quia huiusmodi tra quillitas potest accidere ex alus Cau- Iis , ncmpe ex consumptione exhalationis 1 Sole , vel ex conuersione eiusdena in materiam aquae , ergo ,
Respondetur Concedendo totum argumentum , siquidem probat tranquillitatem non esse signum necessarium ,
Δ conuertibile cum terraemotu , quod Vtique concedimus negamuS tamen non esse caeteris melius , verius, & st quentius .
Obiicitur Tertio, quia potest exhalatio includi insta terram , & non esse
causa terraemotus , ergo tranquillitas , quae indicat exhalationem sic infra te ram inclutam , nequit certo signare suturum terraemotum α Consequentia tenet. Antecedens probatur, quia admissa etiam exhalatione infra terram , adhuc
socerit impediri, ne sortificetur , & vim
habeant ad impediri , ne sortificetur, Muim habeat ad impellendam , & m uendi terram , siquidem poterit exire per poros, & rimas terrae , & sic paulatim enervari eius virtus , ergo non poterit sortificari , & vires sumere ad motum
Re'ondetur Similiter, argumentum
concludere tantum inconuertibilitatem cum terraemotu , non excludere tamen
conuenientiam ut in pluribus , quam solum assctimus inter tranquillitatem dc
Obiicitur quarto contra tertiam Co clusionem. De contingentibus nequit fieri praedicto , sed quae consequuntur terraemotum sunt contingentia , siquidem, ut plurimum fiunt terraemotus, absque hoc, quod fiant inundationes aquarum, morbi contagiosi ,sterilitates agrorum, & fames in terra, ergo cum haec possint non sequi ad existentiam terraemotus , concludendum est sore contingentia de quibus nequit fieri ulla praedictio. Refrendetur Maiorem esse veram de praedictione necessaria, falsam de contingenti : modo, cum aliqua consequantur 'terraemotum necessario, & aliqua conti
genter,de illis, eo pacto quo ab Alo dependent , fieri poterit praedictis , & non
aliter. De Corruscasione , ct Tonitruo.
I Sta est quarta, & vltima Summa huius I. secundi libri, in qua Aristoteles agit
de Coruscatione , & Tonitruo se coniquentibus , non tantum secundum pro priam , sed etiam iuxta Antiquorum piniones, i c diuiditur in duo Capitula . In primo expendit eorum generationem de propria mente . in secundo , disserit de illissecundum Antiquorum opiniones,& consutat eas propriam stabiliendo. Quoad primum capitulum, in quo ponit Tonitrui, & Coruscationis, seu Fulguris efformationem media nubis scissione vi lenta , sciendum est , exhalationem
calidam , & siccam per Solis calorem . L Vna
188쪽
xta Liber II. Meteorologicorum Aristotelis
una cum vaporibus ad mediam regio- tis , qui aequora primum remis fi senem aeris eleuati, ac inter nubem a runt , remos denuo attollentibus , s magnam , & densam , vaporibus con- cundam remigationem prius intuemur ,
IIobatam occludi, quae per eiusdem -- quam primae ionum remisationis auditu
tactiu exitum exquirens , motu , Vel percipiamus. Verum sciscitaberis , qu , a cccingustante frigore ire coruscatio tonitruo posterior prius excita ν magis Incalescens , rarefit, ra- conspiciatur , quam tonitruum ipsum
refacta locum vastiorem poscit , hinc percipiatur iude volutarer , in nubis latera , frigi- Respondetur , quia visus anticipat , ditate undique coaristata sortiori inua- idest anteuertit auditum , quippe tui sedit impetu , nubem tandem deuellit , biecti est perceptiuus, magis , quam au- ac descendit , eaque scissione sonum ditus: vi ubilis enim s peties cito, seu in esst , qui Tonitruum appellatur , 5c instanti traijcit medium , dc ad ocu los hoc indicat Philosophus illis verbis , peruenit : tarde autem ianus , quia νcum inquir , Vi autem , ct osten- succcssnὰ per medium diffutus-c-Aens continentes nubes ; facit percus meat ; ideo alliqua temporis mora issionem . emur sonas vocatur Toni' intercedit antequam auditui se offeretium . Potest autem sic breuiter descri- rat.
hi r Tonitruum est sonus , violent a Quoad secundum Capitulum , in exhalationis ad nubis latera collisione , quo agit de coruscatione , & ton ἰtruo nubisue stae dira productus . Huius secundum opiniones Antiquorum , reci- meteori potest exemplum desumi ex li- tat tres opiniones , quarum prima est gno viricii flammis corrunita , siquidem Empedoclis, dicentis , cortiscationemese tonitrui resert bombuste, M crepitum I se ignem causatum in nube ex reflaxi nam ignis ardore humor Intus existens ne radiorum Solarium . Secunda est incalescit , qui nisi per ligni extre- Anaxagorae , asserentis coruscationem tales pellatur , intumescit , tum, serri ex descensione ignis a loco suae sphodus petit egressum , egrediens lignum rae ad nubem aquosam . in qua exti frangit , & fractione sonitum procu- guitur . dc in tali extinctione causatur
diro sonus , qui dicitur Tonitruum : is h Varius excudstur tonitrui senus penes bet enim ad instar serri igniti, quod ειμictum . quo exhalatio nubem lacese det, cum extinguitur in aqua. st , & senestrar, ac penes raritatem , Contra hanc opinionem arguit Arsedc densitatem nub is, quae infringitur: SN stoteles , probando eius irrationalita- quidem interdi1m accidit , ut exhala- tem, siquiaem irrationale est dicere in , - , quia nama est , vel non satis in- nem , cum sit suapte natura leuis, d caluit , imbecillo in nubis latera sera- scendere ad nubem aquosam, in qua ex tur conamine , 3c leue pM murmur tingui comisgat: Dcinde sequeretur semedit , debilemque fragorem, nube mini- per , etiam sereno Coelo,' steri corrust
me ScIM . . tionem , siquidem ignis simper existit in Fulsur , seu Coruscatio est spiritus sua sphaera , & ab ea deorsum poterit
extrusus de nube , ut plurimum ignitus fieri descensus , quod tamen est omni- subtili , 4e debili Unitione ; vel est lex- no falsum. halatio de nube pulsa, per celerem mini Deinde impugnat opinionem Emp
tum , aut vehementem collisionem in- pedoclis, tum quia non reddit causam , censa , instar ignis colorata , idest i- cur fiant corruscatis , Sc tonitruum :gnis re rem colarem . Illa igitur exha- tum etiam, quia Sol, cum semper irra I itionis inflammatio , quae in nube coe- diet nubes , lamper generaret corusca sim , sparsim , dc per interualla cerni- tiones , quod tamen repugnat experien tui est sulgur , seu coruscatio . Ful- tiae.
gur reuera fit post tonitruum , sed Insuper honit tertiam opinionem GD
prius videtur , quam tonitruum audia- demi, autumantis , comicationem nomuir , veluti in remiga ne , ubi nau- esse ignem verum , ut alii dixerunx m
189쪽
sed apparentem ; quandoquidem sicut aqua maris metia percussa , & flagellata a percussione venti, videtur lucere , &nihilominus non habet lucem , siccoruscatio videtur ignis , qui tamen reueranon est talis. Contra istarn sententiam arguit Philosetihus dicens , quod isti Auctores non
bene callent materiam, seu naturam re-
stactionum , siquidem restactio fit, cum visus noster reflectitur ad aliquod ful-fidorum, cuiusmodi non est materia nu-ium in quibus fiunt corruscationes Neque similitudo de aquae splendore , cum noctu virga percutitur , facit ad propositum; nam talis fulgor non ex tali aquae percussione, sed quia noster visus interumpitur inter aquam , & radios Stellarum in ipsam retractos , quod
vel maxime suadetur ex eo , quod in i die non apparet, quia Iumen Solis, cum sit maius , offuscat SteIlarum splendo-raem , ne Xenoctatur ab aqua ad n
strum a*ectum . Ex his apparet quod coruscatio is deii fulgur non est ignis de to delapsus in nubem , neque in eadem extinctus ; neque tonitruum est stridqris sonus , editus per talem CX- tinctionem, ut non bene putarunt Α liqui Superest igimr ut dicamus, Tonitruum
esse sonum editum ex collisione exhalationis calidae, de siccae ad latera nubis ;coruscationem vero esse exhalationem apstam, per motum ad latera nubis, ignitam , ac inflammatam, cum exit de nube diuulsa ac scissa r Quandoquidem
exhalatio eadem calida ., dc sicca, su fontialiter considerata, est materia Ven-ti , Terraunotus , ac Tonitrui, & Fulgur s.: nam si lateraliter per aera distenditur , & supra terram diffunditur , est materia Venti: si sub terra contineatur , ex ea fit terraemotus , si vero ad latera nubis colliditur , & isnitur , prae bet materiam generationi Tonitrui , ac Fulguris , seu Coruscationis . Et haec de hac Summa quarta , ac de toto textu huius secundi libri , dicta sint sa-
De Nasura Tonurui, ac Coruscarianis . seu Fulguras.
D I s P V T A T. IV EX dictis a Philosoplio in fine textus .
manifeste patet continuatio huius Disputatiotiis cum duabus praecedentibus : nam cum exlisatio calicta, de sicca sit substantiale principium generationis Venti , T rrae motus , Tonitrui, .acco ruscationis , differatque stilum .accidentaliter , a se , cum singulis applicatur&in praecedentibus lassicienter ex an ta fuerit natura Venti , .& Terraem tus , necessarium duximus disserere setiam de causis generationis Tonitrui odc Fulguris , quod inire decretamus io praesenti .quarta , & vltima Disputatione, in sua videbimus primo de Causis nitrui, & secundo de concurrentibus ad generationem Fulguris , seu Coruin
Vtrum Tonitruum sit extinctio igitis in nube
Tonitruum fieri per extinctionem
ignis in nube docuerunt Emped cles, & Anaxagoras , aet rcfert Aristo teles in principio cap. secundd, huius viti mae Summae . Huic opinioni videmr a
haerere etiam ipse Philosophus, siquidem in ptimo lib. Posteriorum definiens tonse truum , inquit, Tonitruum .cst extincti pignis in nube aquosa. Alij dixerunt , tontimum fieri ex o
uiatione ventorum contrariorum , re huius signiura est , quia aliquando . O tra ventum prius flantem elevantur nubes sequuntur.magnae tempestates magna tonitrua. Vera tamen sententia est ., quam do
cet Aristoteles in textu huius secund. lib. Summ.quarta, cap. prim5, nempe quod tonsstruum est sonus causatus ex percus sione exhalationis calidae , & siccae ad latera continentis nubis , in qua vis lenter detinetur inclusa . Hanc sequun ter comInuniter Peripatetici , ut' Sc I. a Ira
190쪽
164 Liber II. Meteorologicorum Armotelis
tus in hoc lib. secundo, Meteor. quaest.8. Parisienses hic quaest. I. Contabricenses Tract.primo, cap.3. 6c alij ab eis r lati . Pro cuius declaratione , ac solidiori fundamento primo Notandum est ex Doctore Subtili loco nuper citato , tonitruum posse tripliciter generari . Primo modo ex percussione exhalationis calidae , & siccae ad latera nubis , in qua includitur . Secundo modo ex ebruptione , vel stactione illius nubis per impetum exhalationis . Tertiti modo
per motum flammae per aerem et siquidem exhalatio sic inflammata mou tur , dc ex tali motu fit sonus , quam
Antiqui appellabant , Risum vulcani .
Si tonitruum fiat primo modo , siue e. halatio sic inflammata , siue non , sonus erit longus , magnus , dc sortis , admodum sonoruin , qui fiunt in rotis quadrigarum . Si secundo modo gen retur erit quidem sonus magnus , &fortis, non tamen longus . Sin autem Tertio modo gignatur tonitruum ν ,
tunc erit debilis, paruus, & breuis sonus siquidem exhalatio sic inflammata , excurrens per acrem diffunditur ,
perditque vires , & sic debilem , Scpreuem sonum emittere potest . Ex his insertur , quod causa efficiens tonitrui est exhalatio percutieris latera nubis ;materialis est ipsa nubes recipiens , &continens exhalationem , vel aer in
quem impingit exhalatio inflammatae so malis est sonus , cum ab eodem den minetur tonitruum : finalis tandem aest purgatio aeris , siquidem ex tremore , quem causat tonitruum , disrumpitur viscositas aeris , & excutiuntur aliae qualitates ipsum inficie
Secundo Notandum ex eodem ibidem , generationem tonitrui fieri hoc pacto. Eleuatur simul cum vapore de Pterra humefacta , usque ad mediam regionem aeris, exhalatio calida, & sicca, quae licet in principio occupet totum locum vaporis in nubem conuersi, postea tamen per circumstantiam nubis con- rariae, fugiendo , condensatur , & aer
sibi permixtus raresit per locum ,, a quo fugit exhalatio : deinde exhalatio fortis,
cata , propter circumstantiam , ob leuiuitatem eius petit exitum a parte superiori nubis, ubi est spissor , ED densior ,
a qua, cum reflectatur quandoque deorsum , & quandoque ad latus eiusdem , nec iam facile inueniat , in tali volutatione sonus editur , qui tonitruum simplex appellatur ε, interdum autem diserumpitur, Ac scinditur nubes, & tunc , simul cum tonitru , exit etiam fulmen, ex tali exhalatione genitum , quo , nedum arbores , & aediflaia , sed etiam prostrantur homines , & caetera an malia , ut suo loco dicemus. Ex his ii sertur , quod sicut generatio tonitrui , essentialiter dependet ab exhalatione icalida , & sicca , & a nube , ita ab eisdem sumi debet diuersitas tonitru rum , quoad magnitudinem , & parilitatem e siquidem si nubes , dc exhalationes fuerint magnae , & copi
is , ac fortes , tonitrua erunt magna.
longa , & fortia ; si vero illae suerint paruae , tenues , & debiles , & tonitrua pariter erunt sic parua , & debilia ; quales nanque sunt causae , tales pariter debent esse est diis ab eis
Tertio Notandum est, sonum caus tum ex collisione duorum corporum solidorum adinvicem , in plus se habere,
quam . tonitruum t etenim omne tonitruum cst quidem sonus causatus ex collisione duorum corporum , sed non e conuerso : quandoquidem crcpitus, qui sentitur ex collisione palmae cum Palma , baculi ad aerem, aut ex scissione membranae cum magno impetu , aut in extinctione ignis , aut ferri canderitis in aqua , est bene lonus , tamen nequit vocari tonitruum , nisi improprie :Siquidem ad tonitruum presse sumptum exigitur de necessitate , ut sonus , qui vocatur talis , sit causatus ; seu genitus ex collisioue exhalationis calidae , Ac siccae ad latera nubis densae , siue in tali motu scindatur , siue integra maneat nu
Ex his sit prima conclusio , responsiua ad quaeutum et Tonitruum proprie