장음표시 사용
221쪽
ao a Liber IV. MeteoroIogicorum Aristotelis
ueniunt cum Virgis, pe r posteriorem vero ab eis discriminantur. Obijcitur secundo contra tertiam mmclusionem. Aristoteles in t .cap. I. Sum. 2.relari. in Bosphoro duos fuisse constinctos Paretios per totam diem usque ad occasum, ergo non fiunt tantum Oriente , &Occidente Sole. Rc spondetur negando consequentiam; nam Aristoteles non dicit filisse meridie ogenitos illos geminos Paretios, sed solum, quod permanserint per totam diem usque ad occasum, igitur inserendum nece ise, illos fuisse genitos Oriente Sole, & per omtimam consistentiam nubis permansisse ousque ad occasum, & eo magis, quia calor Solis in medio potuit fuisse temperatus eo temporis , ac ineptus ad nubis dissipati nein, sicut aptus ad eiusdem consistentiam
conseruandam. Obijcitur tertio contra quartam con- elusionem nam nubes, ex qua fiunt Par
iij, est densior, quam sit nubes virgarum, ergo & Paret ij apparere debent cum colo ribus, sicut & virgae. Consequentia patet, quia sicut dictum est superius, cum radius transit per diaphanum densius, tunc appa
Respondetur negando consequentiam, ad probationem dico, non sufficere densi talein medii diaphani ad apparentiam diuersorum colorum, sed ulterius, exigi, ut medium sit difforme, inequabile, dc discontinuum, ut conspicitur in Iride; modo cum materia Virsarum sit taraminosa , inaequabilis, & discontinua, propterea in ea apparet diuersitas colorationis : Caet rum quoniam materia Paretiorum est in formis, aequalis,dc optimὰ continuata, mcut speculum; hinc fir , ut in ea aepareat, cum figura Solis , Sola eiusdem albesce
obhcitur quarto contra septimam comclusionem quia quilibet Parelius potest reflectere propriam imaginem in nubem sibi propinquam, sicut dictum est de Iride, sed
ex conclusione possunt apparere tres saltem Pareth ex immediata reflexione radiorum Solis in tribus nubibus , ergo saltem sex poterunt apparere Paret ij. Respondetur Negando maiorem,siquidem ad effrimationem Paretii, non sufficit quodcunoue lumen, verum debet esse magnum, validum, & sorte, ut incidens in nubem densam , possit exprimere Solis imaginem sic ut diruim fuit ae lumine impingente in speculum magnum; modo lumen quo efformatur immediate Parelius a Sole, cum aer refractionem, & reflexi nem a nube, sit valde attenuatum, ac d bilitatum , insertur, ut non sit idoneum ad exprimendam imaginem Solis, adeo ut alter P.irelius appareat. Nec est simile de s Iride, ac Paretio; nam possibile est in I de disponi duas nubes, ut ex una transeant in aliam radii per reflexionem, ut superius ostendimus; caeterum quia nubes. ex qui
bus efformari debent Paretis , debent esse adlatus, & duae nequeunt sic disponi, ut una reflectat in aliam;rum ob distantiam; tum ob debilitatem luminis , inde fit, ut unus Parelius nequeat alium exprimere. Quaeri solet a Doctoribus an dari possit etiam Parcitus lunaris Ammaant Conii bricenses de Meteoris Tract. q. cap. I. ex Pontano in suis Meteoris, & plinio lib. a. cap. 32. Vbi resert tempore Cn. Domitii,&C. Fani, Consul. tres simili vitas suisse lunas . Alij putant csse rem dissicillimam, ut luna suum Paretium eis rere valeat ob tenuitatem luminis; quandoquidem, ut dictum fuit de Parelio Solis, exigitur magna illuminatio , ut expossit figura luminosi, quae in luna haberi nequit, cum de ipsa cogatur lucem a Parente luminum emendicare, & hanc sententiam puto veriorem, consentaneamque iis, quae hactenus conclusimus . Et haec cle tertio libro dicta sint satis. De his, quae in terrae eartibus inclusa generantur disputabitnus in sequenti li
Meteorologicorum Aristotelis. LIBER QUARTUS.
ISte est quartus liber Meteorologic rum in quo Philosophus actenus de
corporibus limitaribus, prius pertractat decorum affectionibus . tum activis, tum in passi uis diuiditurque in quatuor Sammas. In prima quarum agit de operationibus qualitatum acti rum. In secunda enum rat species a passi uis qualitatibus pro leun-
222쪽
tes.In tertia recenset passiones ac differentias , corporum simili rium, ut procedunt a passi uis qualitatibus . In quarta tandem
tradit cognitionem tem raturarum is
corporum similarium . Ex his insertur, hune librum esse quidem pulchrum, curiosum, ac desectabilem; siquidem materia,
quae discutienda proponitur, cum ordin tur ad conseruationem Sanitatis corporum nostrorum , quae etiam similaria appellantur curiositatem & delectabilitatem ingerit , excitando vires naturales ad e citandos proprias operationes, quibus qualitatum, & humorum aequalitas conserua .ri possit: verum pulcritudinem, curiositatem, ac delectabilit Mem, non parua dimcultate compensat : adeo ut expositores valde laborent in eruenda vera intelligentia mentis Aristotelic .Hoc autem non debet tenere nos,quiri potius ad capessendam horum omnium veram cognitionem alliacere , cum magni animi sit ardua, ac s. ει-
cilia captu aggredi,& Econtra cognitu μγ uia despicere. De Operationibus matitatum
UIEx prima Surrima continent quatuor capitula: In quorum primo r Censti quuUor qualitates, illasque partitur in activas . 6c passiuas. In secundo agit de Generatione , Corruptione , & Putrefactione. In tertio de concoctione,& Incon-
coetione . In quano de harum speciebus disierit, nimirum de Maturatione, & Cruditate : Elixatione & Inquinatione. Affatione, atque Tostione.
oad primum acturus de qualitatibus achivis, & passi uis. dicit Caliditatem, dc
Frigiditatem cisse qualitates activas, pam-uas vero Humiditatem , & Siccitate M. Prohat autem hanc conclusionem inductione , Pec sensuna, quia caliditas est comgregatiua eorum quae sunt eiusdem generis , & disgregatiua eiu u, quς limi alterius funeris , t patet in igne, qui est summe ca- idus congregat partes auri proprias , illas Vniendo, partes vero terrestres, & alterius naturi separat ab eis:Similiter frigiditas est congrcgatiua eorum , quae sunt eiusdem,& alterius generis, Ut videtur in aqua, quevi frigiditatis congelantur , nedum partes aquae, scd simul coniunguntur paleae, lapides , & alia dissimilia, atqui congregare,& separare sunt actiones , ergo caliditas,& frigiditas sunt qcialitates activae. Probat secundam partcm, quod humiditas, & siccitas sint qualitates passiuae , quia patiuntur ab his, hoc est a caliditate; & fiuidit
te, ut experientia constat. Deinde consirmat totum ex dissinitionibus humidi, dc sicci, quas tradidit secundo de Generat. &Corrupi. t. 9. diccns: Humidum autern ,
quod est interminabile proprio termino, bene tamen alieno, Ut patet de aqua, quae
si sibi relinquatur facile diffluit, ac labitur,
accomodatur uret, absque ulla dissicultate si ponatur intra aliquod vas : Siccum ex opposito est terminabile proprio termino, divi ulter a litem alieno, ut constat de sterra, quae sibi rellata existit, at dissiculter accomodatur intra aliquod vas, ted terminari , & interminari proprio , vel alieno termino dicit passivitatem , crgo humidum, de siccii in sunt passiua, & inmaid, tas, & siccitas sunt qualitates passiuae. Quoad secundum cap. determinat,quid generatio , & corruptio simplex sint , acquid putre actio, siquidem istae dependenta praedictis qualitatibus, tamquam effectus a suis causis. vel ut operationes a suis virtutibus . Est autem simplex , Sc naturalis
Mneratio transmutatio ab his virtutibus, cum habeant rationem ex subiecta materia unicuique naturae: hoc est dictu, tunc fit generatio simplex, & naturalis, quando virtutes aciniae idest caliditas & Disiditas dominantiu qualitatibus passi uis idest humiditati, & Siccitati, trans nutando si bicctam materiam harum qualitatum pasesiuarum secundum exigentiam suae natu-rς . Huiusmodi autem generatio duobus modis contingere potest, vel cum generatio substantia rei secundum totun, dc tunc est generatio mixti similaris , ut plantae,
vel animalis, vel secundum partem, ut accidit in nutritione, in qua non gignitur to tum , sed tantum aliqua pars eiusdc is, mixti similaris . Corruptio vero fit ex Opposito , quando qualitates passiuae viguunt activas , transmutando subiectani mat riam illarum in putredinem,le diciti r corruptio secundum totum , vel in incocti
223쪽
ao4 Uber IU. Meteorologicorum Aristotelis
nem, inquinationem, & eiusmodi, et itque corruptio secundum partem. Deinde se consert ad ostendendam diffinitionem putrefactionis , suppinnit simplici generationi esse valde contrariam putrefactionem, quod probat, nam illa corruptio naturalis, ad qua omnes aliqcorruptiones naturales in mixtis contingentes sunt viae , est contraria maxime communi generationi mixtorum, sed putrefactio est huiusmodi , ergo putrefacito est valde contraria generationi simplici. Maior est euidens, nam de ratione communis , sicut est continere alia, sic etiam est, ut omnia in illud resoluantur, igitur si putredo est talis, Ut alie corruptiones mixtorum, ad illam se habeant tanquam viae,& ab illa contineantur , non es le dubium, quin sit maxilis communis. Minorem rotat inductione in plantis , & animalius ς corruptio namque in animalibus est ex senectute, senium cnim terminant ilia mortem naturalem, ut dicitur in libro de Morte, & Vita e corruptio naturalis in aptantis est ariditas , atqui non dantur alia mixta praeter plantas, & animalia , ergo,&c. Maior probatur , quia animalia , ocplantae, non corrumpuntur ut mixta simpliciter , sed ut mixta viuentia , post hanc
corruptionem relinquuntur corrumpe mea, vi mixta sunt, de non post multum temporis, per putredinem, quandoquide experimur mortuorum corpora cito putrescere, & plantas aridas idem pati igitur
senesbius, & ariditas non sunt ultima corruptio mixtorum, sed solum sunt viae, &dispositiones ad illam ultimam corrupti nem . Confirmat hanc stippositionem alia ratione , a priori tamen paulo diuersa Inam illa corruptio est contraria generati. ni simplici , quae se habet ut terminus natui alis omnium mixtoru, siqvidem generatio est principium omnium mixtorum,& principium ac terminus Opponuntur,
sed putretactio est huiusmodi , ut probatum est in praecedenti, ergo putrefactio est contraria generationi simplici. Obiicit tamen huic rationi, quia ignis
est corriptiuus omnium corporum mixtorum , siquidem constant omnia ex materia
prima, quae omnibus Ermis, & sic etiam formae ignis subesse potest, ergo falsum est putredinem esse finem naturalem Omniv. Respond. huic obiectionI negando con sequentiam , quandoquidem combusti
ne no est corruptio naturalis, sed violenta, modo protestatur de corruptione naturali
se locutum fuisse , quum dixit putrefacti
nem esse ultimum terminum corruptiuum naturaliter mixtorum omnium.
Confirmat secundo suppositionem primam, quia illa sunt contraria , quae fiunt
secundum modum contrarium, sed gen ratio, & putrefactio sunt huiusmodi, ergo,&c. Maior patet, quia modus ti quitur naturam rei ergo quae fiunt modis contrarijs debent esse contraria . Minor probatur, quia generatio fit, quando qualitates acti-uae praedominantur passivis, putredo verbex opposito. cum passiuae praedominantur activis, sed tales modi sunt contrarii, ut patet , ergo, &c. Maior patet ex superius dictis ; de ulterius declaratur a signo : nam quae putrest uni, vi demus primo fieri humida, deinde sicca. atque non possunt fi
ri primo humida nisi humidum incipiat norerminari a calido, de ita incipiat dominari supra calidum ; neque scirent sicca, nisi m
liter siccitas requireret dominium, esego bene dictum est , quod putredo fit o posito modo generationi;quod potissimum apparet in putrescenti s : quae enim putrescunt, ideo putrestunt, quia non term nantum, & per ιγpposivum quae generantur, ideo generantur, quia siccum , & humidum terminantur: at clarissimum est, hos modos esse ad invicem contrarios. Hac suppositione probata se conseri ad diffiniendam putrefactionem dkens et Putrefamo autem est corruptro eiusque is
unoquoque hum is proprie, ct secundum
naturam calliis πιι, ab aliena caliditate, har au em est . qua ani, enus: idest putrefactio est destructio. sin anni hilatio calidi naturalis, in humido siue aqueo , siue a
reo , causata a caliditate extrema ambientis . In qua dimnitione tanguntur quatuor causae , ex quibus coalescere videntur dis finitiones physicae, ut docet primo de Anima t. Io Tansitur enim causa sormalis, cum dicitur corruptio caliditatis, siquidem periplam putrefactio accipit esse sormaliter, & iplam distinguit a putresectione secundum partem, quae non est proprie corruptio , sed mutatio, seu via ad c irrupti nom. Taniatur per eandem particulam etiam
224쪽
etiam causa finalis , nam finis putredinis simpliciter est corruptio, seu destructio i talis mixti . Innutitur postea cacita mat xialis, cum dicitur in unoquoque humido siue aereo, siue aqueo, siquidem calidum, in humidum corriinapitur, cum ab hoc superatur , & Vincitur . Emcientem demum ostendit, cum dicit huiusmodi corruptionem calidi naturalis, fieri a calidit te aliena, idest ambientis, ut excludat caliditat praeter naturam superueniem rem ; Sc haec enim non est causa effectiva putredinis simpliciter , Verum aduntaxat secundum partem , cum sit xlteratio quaedam in humoribus , & via ad putredinem , conuptionemque simpliciter. Confimat hanc dimnitionem quibus-ciam signis , ut magis , ac magis patesiatuutrefactionis essentia ', verum ante amnaec praestet remouet unam tacitam obi
ctioneari , quae fieri posset contra eandein dissinitionem,dicens, quare quoniam heck-
nixens fati vinule frigidam omne, ambaeitas cause G putrefas io communis passio. OD tritatis propria. a id ratis hoc est,
uoniam feneratio fit a calido, & frigido
ominantibus materiae , cum putredo fiat
opposito modo, poterit dicere quis, putredinem fieri debere ab utraque qualitate activa scilicet caliditate , & frigiditate , ergo male dicitam fuit in dimniti ne , putredinem fieri a sola caliditate ambientis .
Respondet Aristoteles ita rem se hab re , Vr putredo ab utraque pendeat tam- Quam a causa totali, qnandoquidem cum dictum sit, quod aliena caliditas corrumpit internam caliditatein, illud autem in quo corrumpitur interna caliditas patitur indigentiam calidi , quod vero patitur indigentiam calidi redditur frigidam, infertur ambas qualitates activas concurrere ad gignendam putredinem , cal talem sexternam ad corrumpendum internum calorem; de fiigiditatem internam , quae excitatur, calore interno euanzsccnte, ad agendum in eandem corruptionem; quare sequitur , putrefactionem fore utriusque effectum licet principaliter a caliditate ex-rerna pendeat , ac propterea hanc Solam
poni explicite in eius dissitatione , illam
vero implicitὸ, modb iam explicato. i Quod autem calidum internum cor rumpatur in humido ab aliena caliditate, i demonstrat quibusdam signis . Primo,
i quod res putrescunt minus in frigore, qua in aestu . quia tempore fi igoris calor ambientis eii cxiguus, ac debilis, adeo ut vin-eere non possi calorem internum, ergo rem in aestate sit maior & validior, in aestate magis, quam hyeme res putrescere debent. iecudo quia cogelata minus putrescunt, ni m sica stigiditate valida resistercvalent caliditati ambientis aeris , itavi non possit ab illa vinci, si ite impeditur putredo. tertio quia res, quae ab intrinseco sunt valde calidae,minus putrescunt, siquidem, resistunt caliditati externae, adeo ut vinci ah ea non possit, putredo autem fit, quando calor internus expugnatur,& corrumpitur ab externo. quarto quς mouet tur & fluunt minus putrescunt, quam quς oriantur, Sc stagnant, quandoquidem sicut in illis motus est causa caloris interni quo externo resistimi, sic in istis Otium, &xies reddunt illa minus valida ad reliendum, ac proinde facilius vincuntur ab externo calore,& putrescunt.quinto quod si putrescentia sint in magna , dc multa inquantitate dissicilius corri puntur; siquis dem magnam quantitarent consequitur maior caliditas , unde magis resistere valent extrinsecis, ex opposito autem in c/- re paruo, cum sit minor caliditas, ideo minus resistit, sicque fit ut citius vincatur ab externa caliditate , & corrumpatur facilius, quam sit corpus magnae molis.sexto
denique subdit, animalia fieri in iis , quae putrescunt'; nam cum putindo fiat, via calidum evaporat simul cum humio, signum est , quod ita sit ex animalibus , quae nascuntur ex puir dine corporum : non enim nasci postulat animalia,nisi adsit calor terminans humiditatem cum
aliis qualitatibus . Quod autem putredo fiat exeunte calido cuin humiditate patet ex talium animalium generatione I n ista caliditas sic segregata a mixto cum humiditate simul , praesentibus etiam
alijs qualitatibus lacit consistere illami humiditatem signatam , Ze ex putredi
ne ViriuS corporis generatur aliud corpus siquidem corruptio unius est generatio iam tetius.
225쪽
ros Liber IV. Meteorologicorum Aristotelis
Quoad tertium cap. in quo agit de Concoctione , & Incococtione , enumerat utriusque species , dicens ; est itaque co ncoctio calidi , quare assignantur pro eius speciebus eisellus caliditatis dominantis mater ς , qui sunt maturatio, elixatio, assuio. Inconcoctio vero cum sit effetuis frigiditatis . asciuit sibi tres alias species , quae sunt cruditas. inquinatio,i stio. Harum specierum sussicientia ex modis operandi calidi, & frigidi, a quibus derivantur r nam calidum aut opuratur secundum se aut ut adiunctiam altri si primo modo facit una speciem , quae maturatio dicitur : si vero ut coniunci um alteri, &hoc potest contingere dupliciter , vel ut adiunctiun humido, & sic operatur elixationeiu ; vel sicco, 3c sic habetur assatio. Idem enim philosophandum de speciebus Inconcoctionis, quandoquidem cum fiat, operante frigido; at enim frigidum opera tur si inpliciter , & sic genitur cruditas: aut coniunctiun humido . & sic fit inquinatio , aut coniunctum sicco, dc sic habetur tostio . Cum igitur non habeariir alius modus operandi in calido & frigido, quitur dari tantum tres species concoctionis, de totidem inconcoctionis, 3c non plures,
His positis dissinit Concoctionem , &Inconcinionem dicens. Concomo est per-
positis , passi uis: hoc est dictu: Concoctio est mutatio persectiva mixti quoad eius
temperamentum , a narurali , & proprio calido circa humidum , & siccum agente, naturaliter facta. In qua dissitatione poni tur ly mutatio tanquam genus , cum sit
communis ad omes mutationes, tam per
sectivas, quam destructivas mixti. Dicitur persectiva ad differentiam Inconc et iovis, qus non est persectiva, sed destructiva mixti. Additur quoad eius temperamentum , ad defferentiam auctionis, quae est perfectiva mixti secundum quantit tem tantum. Subditur a naturali, & pro prio calido, ut innuat causam effectricem concoctionis; siquidem licet interdum c lor extrinsecus adiungatur intrinseco, vel ipsum consortando, si sit debilis ; vel r mouendo impedimenta, tamen concoctios per fit a proprio , de naturali calidα Subiungitur tandem , ly circa humidum,& siccum agente, δα. ut ostenda i causam materialem , circa quam agunt calidum intriniscum, dc extrinsecum; etenim nisi vincatur humiditas a caliditate proporti nata, non poterit Vnquam fieri perrecta concoctio, quaesit, aut maturatio , aut elixatio, aut affatio, ut explicabitur m
lius in sequenti . Ex his infert, indicia s nitatis, tum in urina . tum in egestione, &caeteris excrementis, si praeseserant caliditatem clominantem humido. Expeta dissitatione Cococtionis, subinseri Inconcoctionis dem nitionem inquies: Inconcoctionis autem est propter indigentiam plopriae caliditatis , indigentia autem caliditatis frigiditas esti idest Incococtio est mutatio imperfecta , seu imperfectionis concoctionis, ob indigentiam propriae caliditatis, causata in mixto temperato propter positionem stigiditatis oppositae caliditati naturali In qua dissinitione o seruandae, & expendenae sunt eiusdem particuis per oppositum ad particulas concoctionis quandoquidem Inconcoctio est via ad operationes impersectas ex temperamenti sorma procreentes, sicut per o posituin concoctio est via ad operationes pcrsectas ex adem forma derivantes . Dicitur . ob indigentiam propriae calidita tis , ut innuat inconcinionem esse in civin frigiditatis in humidum agentis, nec bene illud terminantis , ut in Brma mixti sit virtus lassiciens ad exercendas OpCTationes sibi conuenientes. Additur, Causa ta in mixto temperato propter positionem frigiditatis oppositae caliditati naturali , Vt ostendat, quod impersectici humiditatis non attenditur simpliciter penes dominia, sed penes proportionem temperamenti, Vt se habet ad operationem sormae eius mixti , cuius est temperamentum, ut superius aliqualiter explicatum est Quoad quartum in quo intendit expendere singulas steries, tam concoctionis, quam inconcoctionis, ex orditur a mat ratione, illamque describit dicens : --turat ro ent concontio alimenta inbu , qua
circa fruditam . In qua dimitione pon tur concoctio tanquam genus , in quo etiam includitur causa effectiua , nimirum a calido naturali, & proprio facta, quae est concoctionis dissinitio, siquidem cuicunque competit dissinitum, dc divinitio m npetere
226쪽
petere debet. Additurly alisenti in his qriscisa fructum, tanquam differentia consti-ruticia maturationis,& distinctina eiusdem
ab aliis speciebus scilicet elixatione, dc assatione r quandoquidem non omnis concoctio alimenti est maturatio, verum di taxat in viventibus, neque in omnibus vi- Mentibus , sed tantum in his quae habent fructum, ut sunt Plantae ; neque etiam in his concoctio omnis alimenti est matur iis, quia non alimenti in radice, aut in trunco, aut in ramis, sed Dum circa st
ctum . Caeterum quia in stuctu sunt duo, nempe ismen. 5. quae circa ipsum est pul-Pa , propterea signanter dixit, in his; quae circa fructum , aded ut maturatio non sit concoctio seminis in stuctu, verum pulpae circitia stantis fructui. Dcinde declarat exactius hane dimnitionem , diceris, maturationem esse qui dem concoctionem perlactam circa ir
ctiam , quae facile dignoscitur, quando semen Imus existens est apum ad genera
clum simile sibi, quandoquidem unum quoduue censetur persectum, quando pintest mere qua te ipsum ut dicinir secundo de Anima t. 3 . & haec maturatio, ut dicit concoctionem per tectam circa stuctum, est vere, de proprie maturatio, utcst species concoctionis. terum loquendo de maturatione ἱ-
propria , fc me horica subdit Philos
phus, quod multae aliae operationes , per quas alia multa concoquuntur , possunt appellari maturationes, non quod re vera sint tales, sed quia cum careant propriis nominibus, dc magis conueniant cum maturatione , quam cum aliis speciebus mincoctionis , adeo permittuntur vocari maturationes ; huiusmodi sunt omnes operationes, quae a naturali, de propria calidi tate . de frigiditate fiunt circa numidum, ad siccum : nam cum ista terminentur ab eis, δc aliquid generantur , vel corrum pitur, cita assimilentur quodammodo προ laetae concoctioni, propterea maturatio nes nominarI possunt Explicata prima Concoctisnis specie, transit ad oppositam, quae dicitur cruditas, Opposita namque Iuxta se posita magis elucescun hinc eniin magis patebit maturationis natura. C--ιtas leti u. . quae est pri
a lim=ρι in eo , quod cirea fructum . hoc est, inconcoctio talis est,ut non sit alimenti in radice, in truncis, in ramis, aut alia arboris parte, sed solum circa fiuctum, ut ut de maturatione per oppositum dictum Hir. Quantum autem, & quale debeat esse alimentum , ut possit esse ratio Ermalis determinatitia maturationis , & cruditatis circa fructum, subdit dicens, hoc ideo esse, si habeat in existentem humiditatem, quae si suerit bene terminata caliditate , dicitur alimentum esse conccctum , si verbintermin. ta, inconcoctum, oc crudum dicetur alimentum. Hanc autem interminationem tripliciter posse fieri contingit, vel quia humidum sit magis spirit uolum,quam oportear, vel quia sit magis aquosum , vel quia medio modo se habet inter utrumque; qua doquidem sicut quet maturantur prius sunt spirituosa, deinde aquosa, Zc demum te restria, sic econuerso, quae cruda sunt, aut sunt in esse spirituoso, aut aquoso, aut me dio ; maturatio enim consistit in tali temperamento , cruditas vero in negatione illius. D. inde , per comparationem ad maturationem, declarat quid sit cruditas,dicens:
ditiones r siquidem maturatio sese pers Etle,
autem fieri impersectio in mixto, nili quia careat dominio qualitatum activarum supra eassiuas , quare insertur , cruditatem oriri in mixto ob remotionem istius dominis , dc maxime propter indigentiam calidi naturalis . Haec autem potest contingere dupliciter , aut quia reuera caliditas deficiat , aut quia dcticiat mundum proportionem , ut sumeere possit ad maturationem , quouis modo contingat ista calidi ii digentia simpliciter,aut secundum proportionem , talis dicitur esse causa cruditatis: Verum est tamen, quod talis indigentia a non debet summi tantu priuatiue, sed p sitiue etiam quatenus habet secum aliquam ditatem coniunctam, siquidem ut dictum est superius, indigentia calidi, st seditas quaedam est. Explicata Cruditatis natura per ordinem ad oppositam maturationem, subiungit conditiones eorum, quae cruda suns per umilitudinem ad matura, dc concoci
227쪽
dios Liber IV. Meteorologicorum Aristotelis
Prima coditis maturIest,ulsit crassities, ἐ-turcoditio crudi erit,ut sit magis tenue.Sν gnum aurem liuiusnodi tenuitatis deprehenditur in humoribus,qui crudi dicuntur,& in fructibus, & siccis, quandiu enim crudi sunt, in esibiles. 8c impotabiles sunt, inimicique sapinis ipsi gustui : etenim sapor gustui amicus non ni, nisi inquantum humiditas ipsa acquirit admixtionem siccitatis, persect.imque consistentiam, igitur si semper fuerit tenuitas in fructibus crudis, potest quidem esse multa humiditas,& nisi acquirant debitam constantiam tisunt multum duri , verum & multum t nues in humiditate. Secudo,quq cruda sint metaphorice, ostendit in duobus generibus scilicet propinquo, dc remoto. Exemplum prioris gencris sit in urinis , egestionibus,&distissationibus, quae . quia non habent consistentiam suae numiditati propriam, neque a caliditate plene Victae, ac domi,
natae, crudae vocantur . Exemplum p
nerioris generis tradit in fictilibus , & lacte : lateres enim , qui concoquuntur insornace si non fuerint sussicienter a caliditate passi crudi appellantur : similiter lac, nisi persecte concoctum, de in alimentum dispositum fuerit, crudum appellari potest,
licet improprie aduertunt expositores.
Denique Philosophus unum ex dictis,
colligit, nempe aquam non posse dici crudam , ut cruditas maturationi opponitur sicut nec cocta, quae maturatio sit, sed potius elixata, ut in sequenti, se probaturum pollicetur. Expedita prima concoctionis specie ocum sua opposita , se confert Aristoteles ad cxplicationcm secundae speciei, atque
cius contrariar, nc irate ad elixationem, dcΙnquinationem; & circa priorem multa a
facit , siquidem diffinit, explicat, de quae
sint elixabilia demonstrat. Elisa no amem ess com octio a ciatiditate humIda in exι- flc ntis interminatim in humi o . In qua
diffinitione ranguntur tres cauta scilicet sormalis, efficiens , & materialis. Tangitur caula sor malis , cum dicitur concoctio , quae est otiam genus ad maturati nem , elixationem, de assationemo Eim ciens inuitur , cum subditur , a caliditate humida, per quam differt etiam ab assatione, quae iit a caliditate sicca, de a matur,tione , quae fit a simpliciter calido. Mat rialis subiungitur, cum additur, Inexiste iis humidi interminati , quia quamuis detur humiduin, coniunctum elixanti, quod
habet rationem activi , tamen ut cornu
gitur reiquae elixatur, eique in existit, habet rationem passi ui , sicque dicitur causa materialis elixationis , cum in illud agat
caliditas cum humiditate, tanquam causi effectiva elixationis. Notificata elixatione per suam dissinitionem , modo aggreditur eius declarati nem expendendo ungulas particulas eiusdem diffinitionis. Et prinad Ueclarat causam materialem , nimirum quid sit humidum in existens interminatum . dicens , illud esse aut spiritosum aut aquosum; quandoquidem humiditas , quae potest cise interminata in mixto , aut est aerea , & sic fit humidum spirito sum, aut aquea ,& sic ex eius interminatione fit humidum aquo- sum. secundo declarat causam eisicientem, inquiens, elixationem fieri a calido hum, do, non tamen quod sit in ipso aere, siqui-
dein caliditas aeris, cum sit i emissa non
haberet vim sufficientem agendi cum illa humiditate , verum debet esse calidum signeum ; nam eius caliditas cum sit valde activa, coniuncta cum humiditate aliena, nempc aquς, vidite densioris quam aeris, bene , & optime haberet vim agendi ita mixtum, ipsum elixando: ex quo insertur, quod in elixatione terminatio humHi fit cum duabus conditionibus, una est ut aliqua portio humiditatis separetur : alia est
ut humiditas remanens contineatur , dcterminetur , ad differentiam maturati
nis, & aulationis, in quibus tota humiditas terminari debet, ut suo loco dice dum est .
Deindὸ mouet dubium de his, quae in Sartaginibus friguntur , siquidem illa videntur assata , ctun tamen illorum coctio
fiat a calido humido existenti friguntur
enim per caliditatem ignis, in oleum receptam , qua ratione deberet potius dici et,
Xatio , cuius tamen contrarium arguunt
accidentia, quae illam consequuntur, diuersa ab accidentibus elixatorum.
Rc spondet talia potius debere dici assata , quam elixata ; quandoquidem in his, ruae elixantur calidum igneum, & hum, una , in quod recipitur habet vim effectium in illud, quod elixatur, dc ab eo nihil
228쪽
patiuntor: In istis, quae friguntur, Sc oleu, in quo friguntur, Δc humiditas ipsius olei,
e illud Pium, quod c uirur, eodem modo Iadent rationem patientis respectu ignis concoquentis ; unde quae friguntur dicuntur immediate patia caliditate sicca ignis, simul cum Olci coniunctione; non enim a Iiud facit oleum in hac concocti ne , nisi quod dum simul oleum, & piscis patitur ab igne extrinseco, fit talis coeti . Hinc tradit diuersitatem inter elixati nem, & frictionem; nam humidum illud. in quo fit frictio redditur magis siccum, squidem consumitur δέ exsiccatur, humidum autem in quo fit elixatio non
Et quoniam aliquis posset dicere, quod
in elixatione carnium consumitur aqua, ut patet ad sensumac per Consequens ea dem esse rationem de elixatis, ac de frixis. Relpondet humidum exsiccari posse, d pliciter, Vel per et a rationem, VI comtingit in elixatis, squidem calidum ignis,
agendo mediante aqua in carnem , agit etiam in aquam, unde necessarib sequnaraquae evaporatio et vel per assumptionem huinidi in ipsum , quod frigitur, ut patet in frixione ei scis humidum cnim olei, quo mediante ignis agit piscem , attrahitur a pisce : modo concedit priorem hisemidi consumptionem contingere in elixatis etiam ; at posteriorem solim accidere in stitione . Quare infert Hixata ssore sicciora , quis assa , siquidem illa non attrahuntm se Miniuita*em Utiae , sicut ista humidistem olei , & ipsum soleum . Horum autem ratio diuersa ostenditur ah Aristotele , quia inisi xi ne caliditas extrinseca ignis recepta in piscem dominat caliditati , quae cst in humiditateolei , & ideo piscis attrahit in se oleum , de non monuerso , cicum alta alia aliquid hu: Diditatis piscis : caeterum in elixatione, quia calidum ignis non operatur in carnem , nisi medianre cale lactione aquς ac proinde aqua primo habet intc tactionem, & caliditatem, quae cum dominetur caliditati coniunctae humidit ei carnis , hinc fit , ut aqua attrahat in se aliquid de substantia carnis , re fiatius pingue; non autem monuers5 . Remanet ibitur clara illatio , quod elixata a
sint sicciora asiatis etenim illa sunt si
ciora , quae habet minus de humiditate sibi contraria , sed elixata habent minus de humiditate , quam assata ; illa enim non attrahunt in se humiditatem aquae meut ista humiditatem olei, ut pro tum
Demum pro completa notitia eiciati nis demonstrat, quae sint corpora elixabilia , 8c ponit hanc conclusionem dicens; Non est autem omne corpus elixabile m& probat , quia ad elixationem duo requiruntur, nimirum humiditas in corpore elixabili , de ut illa humiditas partim possit separari , & partim terminari , ω
contineri, sed non omne corpus est huiusmodi , ut patet de lapidibus , quia inter caerera subterranea sunt sicissima cur in nullam habeant humiditatem alterabilem; quandoquidem & si in eis sit aliqua ii
miditas , quae Valeat ad continendam terram, ne diffluat, non est tamen tanta, ut
sustinere possit vehementem alterati nem, qualis est melixatione , quin mixtum destruatur. Similiter probat minorem ex alio capite , etiam in lignis , quae licet habeant multam humiditatem , tamen quia non potest vinci a calido humido, secltantum a calido sicco , ideo ligna non di-euntur elixari, sed exsiccari. Et si aliqui velint protervire, afferendo illa posse aliqualiter elixari, sicut dicunt de auro , δέ nonnullis aliis metallis , r spondendum est , inquit Aristoteles, ii intelligi metaphoricd, &per quandam translationem , non autem vere , siquidem omnia corpora elixabilia habere o bent duplicem conditionem, scilicet ut habeam hum ditatem, & sit talis, quae possit vinci a calido humido agente , itan partim secernatur, & partim contineatur,& terminetur huiusmodi autem humiu tatC carent ligna, de metalla. Inlii per dicit , inter elixabilia posierae numerari lac , multum , & caetera ii mida, in quibus fieri potest aliqua separatio humiditatis , & aliqua consistenti sit Ilus , quae raminet z In lacte enim ad ignem post to fit se ratio partis serosae, Ecconsistentia alterius partis remanentis Wquare quantum ad hoc, huiusmodi alteratio est imulis elixationi, non est autem proprie elixatio , quia fit immediate ab igne calido , dc sicco , non Vero ca-
229쪽
Alienat hoc est , assatio est concoctio humidi interminati in re , quae assatur . in qua dimestione ponitur concoctio loco generis, cum sit communis ad maturati nem, elixationem , & assationem. Ponitur vero una differentia, cum subdit a caliditate sicca, per suam differt ab elixati ne, quae, fit a caliditate humida, ut dicium est. Subiungitur postea illa particula, ali
na , ut faciat differre assationem a maturatione , quae causatur a propria caliditate,& naturali rei maturandae . Probat hanc dissinitionem a signo, per comparationem ad elixationem:quandoquidem volens aliquis elixare in pauco humido , itavi ignis
superet humiditatem illam,&non per cam agat in elixabile, verum simul in ipsum, &humidum simul opcretur , completa co chione , illud non erit elixatum, sed assatum ut dictum est superius de frixione opiscis, in qua oleum sua humiditate no vincit humiuitatem piscis, sed vincitur ab ea, Be ideo frixis dicitur affatio, non elyxatio . Assatio vero tripliciter contingere potest , vel immediate ad ignem calidum, S siccum e vel mediante aliquo vase sine ullo humore e vel cum aliqua humiditate, verum non tali , ut mediante illa calidum agat ad vincendum humidum res, quae ases a tur , sed tali, ut potius vincatur, & destritatur . Cum talia,quae hoc tertio modo assantur ad excessum deuenerint, tuc aduna appellantur , quod fit a caliditate sicca per medium hunc humorem, non desinit in affationem vere , & proprie dictam rvnde superest, ut dicamus veram , de prinpriam astationem tunc dici, cum fit immediate transmutatio a caliditate sicca ignis, vel alterius agentis extrinseci. Declarata climnitione Assationis per genus, de differcntias, ac per species, examinare intendit qualitates consequentes Assationem, & Assata cum inquit. Αssata habent exteriora sicciora interioribus, elixatio vero exteriora humidiora interioribus , quod demonstrat, quia elixata assicciuntur humiditate , in qua concoequun tur, intrinsccus autem sunt sicciora, quia
magna portio substantialis humidi ab eis
intrahitur: At assata sunt extrinsecus sicciora, quia agens, quod est calidum , de siccum , essicacius agit in partes sibi propinquiores , quibus abstrahitur omnis hu-
miditas, dc minus emcacius agit in partes
interiores, cum sint remotiores, unde mianus de humiditate consumitur in illis,quare sequitur, quod interiores sint humidiores exterioribus. Secundo hoc idem ostendit in assatione quae fit per artem : nam in clixatione qua est concoctio in humido, ochumidum est penetrativum, fieri bene potest, ut illo mediante, caliditas aequaliter diffundatur per totam rem elixabilem, de
ita omnes partes aequaliter calefacere, ac perficere; caeterum assatio, cum fiat a calido sicca, ex quo sequitur consumptio humidi in partibus propinquioribus, &ex
consumptione obstructio meatuum, clausisque meatibus,impedimentum penetrandi aequaliter ad interiora,causat, ut sit dim-cilis calefactio, tam ad interiora, quam ad exteriora, unde necessario sicquitur, quod assata sint sicciora extrinsecus,qua elixata, de ecouerso intrinsecus elixata sint sicci ra,quam assata Hoc autem secundum non videtur uniuersaliter veru in omnibus asse
satis , sed tantum in ijs , quae per frixione assantur, ex causis superius adductis. Deinde subdit assationem , de elissati
nem fieri non solum arte , ut ad sensum patet, & docet quotidiana experientia, sed ctiam in natura : siquidem in ista pariter dantur instrumenta naturalia necessaria ad eandem causalitatem. Probat hanc conclusionein etenim ars molitur tales mutationes , dum per sua instrumenta artifici se applicat activa naturalia passi uis naturalibus , ergo de natura hoc idem enicere potest in suis actionibus naturalibus. A tecedens est notum ad sensum, & per cx- experientiam . Consequentia probatur, quia ars imitatur naturam , ergo de in natura oportet , esse aliquid , saltem simile assationi; & elixationi, alioquin non haberet ars , Vnde naturam imitari posset. Ut autem haec probatio vires accipiat exponit quomodo in natur ant elixationes, de assationes. Concoctio, inquit alimenti, dc eraesertim illa quae sit in ventriculo, est similis elixationi; fit namque a calido h mido ipsius partis concoquentis, ubi interminata humiditas perficitur, redditur apta
ad nutritionis usum, quem intendit natura . Hoc autem probat e contrario, quia
experimur quotidie fieri in corporibus ninstris inconcoctiones similes Inquinationi,
230쪽
Vtrum Putrefictio sit possibilis r
O Mnia Mixta Similaria esse subiecta
generationi, & corruptioni, ortui,& interitui , est ita notum in natura , ut nefas sit de oppositis dubitare; caederum quia miXtum, cuin ex unione miscibilium resultet semper in esse secundum totum; sorma enim substantialis mixti , quae per I implicem generationem acquiritur , tota
simul habetur & per separatione aliquorum i scibilium mixtum interdum secundum partem, & interdum secundum totum dies soluatur per corruptionem, quaeritur an putrefactio , quae est quaedam corruptio, sit possibilis secundum esse totius mixti,
vel tantum penes aliquam eius partem.
Circa quam quaestionern sic explicatam breuiter tria videnda sunt. Primum quid,
de quot lex sit putrefactio. Secundum de
modo, quo accidat. Tertium, quon in pacto dicatur possibilis in natura . Vnde pro
horum omnium clariori notitia , praeter illa , quae in textus enarratione obseruata fuerunt, aliqua etiam nunc aduertere necessarium duximus.
Primo igitur notadum est, Putrefactionem sic describi ab Aristor. in textu cap. 2. Putrefactio est corruptio eius, que in v n quoq;humido proprie,& secundum natura ab aliena caliditate, quς est ambiςntis, hoc Est, ut expendit Doctor Subtilis , est corruptio caliditatis propriae in inimiditate Dpropria, a caliditate aliena,vel aliena frigyditate. In qua descriptione ponitur corruptio , tamquam genus, & veluti causa sor- malis dans esse suo modo, putrefactioni,&distinsuens corruptionem a feneratione simplici, quae est transmutatio naturalis mixti de non esse, ad esse substantiale, facta a caliditate , & frigiditate , veluti a
virtutibus achivis , dominantibus passivis scilicet humiditati, & siccitati eiusdem . Subditur, caliditatis propris in lium iditate
propria, ad innuenda causa materialem. inqua fit corruptio, & putrefactio , & ad ostendendam differentiam eius a generati ne , in qua conseruatur caliditas, de humiditas propria, siquidem in his consillit vita Italisti, ut alias dictum est . Additur, ab
aliena caliditate, testiguitate ad demostradas causas emcietes prςcipuas putrefacti nis; nam ciam qualitates prino dividantur in activas, &passiuas, innuit Arist. quod sicut humiditas , siccitas disponunt materiam ad putrefactionem , ita caliditas, &frigiditas agunt ipsam nut rei actionem, dc hoc simul, vel diuisina. Ex quibus infi rtur, quod quemadmodum causa proxima materialis putrefactionis est subiectum permixtim nabens humiditatem cum siccit. to in aliqua proportione geometrica , determinata a natura ita imaginandum est, quod causa emcicias proxima eiusdem putrefactionis sit aliquod agens habens in proportione mixtim caliditatem cum frigiditate : siue tale sit aer, siue ignis, siue terra , aut aqua, vel ex illis quodammodo co- fatum secundum debitam proportionem; siquidem omnia ista, sicut agunt in seinu, cem ad corruptionem , ita simul vel diu, sim agunt admixtorum putrefactionem. Secundo Notandum cst , putrefacti nem esse duplicem , nempe totalem , dc partialem. Prior respicit corruptionem to tius misti iactam a calido, vel frigido alieno , sicut dictum est in praecedenti: Post rior vero indicatur per corruptionem alicuius partis eiusdem mixti . Haec autem
appellatur secundum partem duplici de scausa tum quia,quae sic putres uni possunt
iterum reduci ad propriam naturam;siquidem huiusmodi putredo ex Galeno ordinatur ad sanitatem, vel morbum, ut patet in humoribus, qui mutantur ad sanitatem,& morbum vicis lim per alterationem unius ab alio , ut est notum : tum etiam, quia sic putrestentia no necessario corruliuntur sicut accidit in putrefactione tot i, verum duntaxat alterantur, & sic ordinantur, nisi impediantur, ad corruptionem totius mixti. Ex quibus sequitur dii serentia inter corruptionem secundum totum,& secundu parte primo: Si quide haec se habet laqua via ad terminii, illa verb est terminus , de in quo mixtum totaliter desinit,& corrupitur. 2.d isserunt, quia putrefactio secundum partem opponitur generationi partiali mixti, qui vocatur nutritio: ptuir factio vero secti tu totu contrai latur gen
rationi simpliciter eiusdem mixti, quq pro' prie appellatur generario , cum per ipsam mixtu transeat de no esse, ad esse simplici-