장음표시 사용
51쪽
LIB. I. CAP. 49 41. S. 213-221. 47sophi quidem ipsi, qui omnia, sicut propria sua SSe ab que a se possideri volunt, dicere audent, geometriam aut musicam philosophi esse, quia Platonem omnes in illis artibus praestantissimum fuisse fateantur. 218. Ac si iam placet omnes artes oratori subiungere, tolerabilius est sic potius dicere, ut, quoniam dicendi acultas non debeat esse
ieiuna atque nuda, sed aspersa atque distincta multarum rerum iucunda quadam varietate, sit boni oratoris multa auribus accepisse, multa vidisse, multa animo et cogitatione, multa etiam legendo percucurrisse, neque ea ut Sua POSSedisse, sed ut aliena libasse Fateor enim callidum quemdam hunc et nulla in re tironem ac rudem nec peregrinum atque hospitem in agendo esse debere.
LI. 219. Neque vero istis tragoediis tuis, quibus uti philosophi maxime solent, Crasse, perturbor, quod ita d,
risu, neminem posse eorum mentes, qui audirent, aut inflammare dicendo aut inflammatas restinguere, quum eo maxime vis oratoris magnitudoque cernatur, nisi qui rerum omnium naturam, mores hominum atque rationes penitus perspexerit, in quo philosophia sit oratori necessario percipienda quo in studio hominiumquoque ingeniosissimorum otiosissimorumque totas aetates videmus esse contritas quorum ego copiam magnitudinemque cognitionis atque aditis non modo non contemno, sed etiam vehementer admiror; nobis tamen, qui in hoc populo soroque versamur, Satis est ea de moribus hominum et scire et dicere, quae non abhorrent ab hominum moribus. 220. uis enim umquam orator magnus et gravis, quum iratum adversario iudicem sacere vellet, haesitavit ob eam causam, quod nesciret, quid esset iracundia, servorne mentis an cupiditas puniendi doloris sevis, quum caeteros animorum motus aut iudicibus aut populo dicendo miscere atque agitare vellet, ea dixit, quae a philosophis dici solent qui partim omnino motus negant in animis ullos esse debere, quique eos in iudicum mentibus concitent, scelus eos nefarium sacere partim, qui tolerabiliores volunt esse et ad veritatem vitae propius accedere, permediocres ac potius leves motus debere esse dicunt 221 irator autem omnia haec, quae putantur in communi
52쪽
vitae consuetudine mala ac molesta et fugienda, multo maiora et acerbiora verbis facit itemque ea, quae Vulgo Xpetenda atque optabilia videntur, dicendo amplificat atque ornat, neque vult ita sapiens inter stultos Videri, ut ii, qui audiant, avi illum ineptum e Graeculum putent, aut, etiamsi valde probent ingenium, Oratoris sapientiam admirentur, se esse stultos moleste serant 222 sed ita peragrat per animos, ita sensus hominum mentesque pertractat, ut non desideret philosophorum descriptiones neque exquirat Oratione, Summum illud bonum in animone sit an in corpore, Virtute an voluptate definiatur an haec inter se iungi copularique pos- Sint an vero, ut quibusdam visum, nihil certum scire, nihil plane cognosci et percipi possit. uarum rerum lateor magnam multiplicemque esse disciplinam et multas, copiosas variasque rationes; sed aliud quiddam, longe aliud, crasse, quaerimus. 223. Acuto homine nobis opus est et natura usuque callido, qui sagaciter pervestiget, quid sui cives iique homines, quibus aliquid dicendo persuadere velit, cogitent, Sentiant, opinentur, exspectent. LII. Teneat oportet venas cuiusque generis, aetatis, ordinis, et eorum, apud quos aliquid aget aut erit acturus, mente SensuSque degustet 224. philosophorum autem libros reservet sibi ad huiusce modi usculani requiem atque otium, ne, si quando ei dicendum erit de iustitia et fide, mutuetur a Platone qui, quum haec exprimenda verbis arbitraretur, novam quamdam
finxit in libris civitatem usque e illa, quae dicenda de iustitia putabat, a vitae consuetudine et a civitatum moribus abhorrebani. 225. uodsi ea probarentur in populis atque in civitatibus, quis tibi, Crasse, concessisset, clarissimo viro et amplissimo, principi civitatis, ut illa diceres in maxima contione tuorum civium, quae dixisti Eripite nos
ex miseriis, eripite e faucibus eorum, quorum crudelitas nostro sanguine non potest e X- pleri nolite sinere nos cuiquam servire, ni Si vobis universis, quibus et possumus et debemus. mitto miserias, in quibus, ut illi aiunt, vir sortis esse non potest omitto fauces, ex quibus te eripi Vis, ne iudicio iniquo exsorbeatur sanguis tuus, quod sapienti BΘ-
53쪽
LIB. I. CAP. 51 3. S. 221 229. 4sgant accidere posse servire vero non modo te, Sed univerSum Senatum, cuius tum causam agebas, ausu es di-eere 226. Potestne virtus, Crasse, servire istis auctoribus, quorum tu praecepta oratoris facultate complecteris quae et semper et sola libera est quaeque etiamsi corpora capta sint armis aut constricta vinculis, tamen suum iu atque omnium rerum impunitam libertatem tenere debeat uuae vero addidisti, non modo senatum servire pos Se poΡulo, Sed etiam debere, quis hoc philosophus tam mollis, tam languidus, tam enervatus, tam omnia ad Voluptatem corporis doloremque reserens probare posset, Senatum Seoire populo, cui populus ipse moderandi et regendi sui potestatem quasi quasdam habenas tradidisset LIII. 227. Itaque haec quum a te divinitus ego dicta arbitrarer, P. Rutilius Rufus,
homo doctus et philosophiae deditus, non modo parum commode, sed etiam turpiter et flagitiose dicta esse dicebat. Idemque Servium Galbam, quem hominem probe commeminisse se aiebat, pergraviter reprehendere Solebat, quod is, L. Scribonio quaestionem in eum serente, populi misericordiam concitasset, quum . Cato, Galbae gravis atque acer inimicus, aspere apud populum Romanum et vehementer esset locutus, quam orationem in originibus suis exposuit ipse.
228. Reprehendebat igitur Galbam Rutilius, quod is C. Sulpicii Galli propinqui sui Q. pupillum filium ipse paene in humeros suos extulisset, qui patris clarissimi recordatione et memoria fletum popul moveret et duos filios suos parvos tutelae populi commendasset ac se tamquam in procinctu testamentum laceret sine libra atque tabulis, populum Romanum tutorem instituere dixisset illorum orbitati. Itaque quum et invidia et odio populi tum Galba premeretur, hisce eum tragoediis liberatum serebat quod item apud Catonem scriptum esse video, nisi pueris et lacrimis usus e S Set, poenas eum daturum suisse. Haec Rutilius valde vituperabat et huic humilitati dicebat vel exsilium fuisse vel mortem anteponendam. 229. Neque vero hoc solum dixit, sed ipse et sensit et secit. Num quum esset ille vir exemplum, ut scitis, innocentiae quumque illo nemo neque integrior esset in civitate neque sanctior, non modo supplex
54쪽
iudicibus esse noluit, sed ne ornatius quidem aut liberius causam dici suam, quam simplex ratio veritatis serebat Paullum huic Cottae tribuit partium, disertissimo adolescenti, sororis suae stlio. Dixit item causam illam quadam ex partes. Mucius, more suo, nullo apparatu, pure et dilucide 230. Quodsi tu tunc, Crasse, dixisses, qui subsidium oratori ex
illis disputationibus, quibus philosophi utuntur, ad dicendi
copiam petendum esse paullo ante dicebas; et, si tibi pro P. Rutilio non philosophorum more, sed tuo licuisse dicere, quamvis scelerat illi suissent, sicuti suerunt, pestiferi cives supplicioque digni, tamen omnem eorum importunitatem ex intimis mentibus evellisset vis orationis tuae i nunc talis vir amissus est, dum causa ita dicitur, ut si in illa commenticia Platonis civitate res ageretur Nemo ingemuit, nemo inclamavit patronorum, nihil cuiquam doluit, nemo est questus. nemo rem publicam imploravit, nemo supplicavit. uid multa pedem nemo in illo iudicio supplosit, credo, ne Stoicis renuntiaretur LIV. 231. Imitatus est homo Romanus et consularis veterem illum Socratem, qui, quum omnium a pientissimus esset sanctissimeque vixisset, ita in iudicio capitis pro se ipse dixit, ut non supplex aut reuS, Sed magister aut dominus videretur esse iudicum. Quin etiam, quum ei scriptam orationem disertissimus orator Lysias attulisset, quam, si ei videretur, edisceret, ut ea pro se in iudicio uteretur, non invitus legit et commode scriptam esse dixit; sed, inquit, ut, si mihi calceos Sicyonios attulisses, non uterer, quamvis essent habiles et apti ad pedem, quia non essent viriles, sic illam orationem disertam sibi et oratoriam videri, sortem et virilem non videri. Ergo ille quoque damnatus eSt, neque Solum primi sententiis, quibus tantum statuebant iudices, damnarent an absolverent, sed etiam illis, quas iterum legibus erre debebant. 432. Erat enim Athenis, eo
damnato, si fraus capitalis non esset, quasi poenae aeStimatio; et sententia quum iudicibus daretur, interrogabatur reuS, quam quasi aestimationem commeruisse se maxime confiteretur; quod quum interrogatus Socrate esset, respondit Sese meruisse, ut amplissimis honoribus et praemiis decoraretur et ut ei victus cotidianus in Prytane publice praeberetur, qui
55쪽
LIB. I. CAP. 53 6. g. 229-237. 51 honos apud Graecos maximus habetur. 233. cuius responso iudices sic exarserunt, ut capitis hominem innocentissimum eondemnarent. Qui quidem si absolutus esset, quod mehereule, etiamsi nihil ad nos pertinet, tamen propter eius ingenii magnitudinem vellem, quonam modo istos philosophos ferro possemus, qui nunc, quum ille damnatus est, nullam aliam ob eulpam nisi propter dicendi inscientiam, tamen a se oportere dicunt peti praecepta dicendi Puibuscum ego non pugno, utrum sit melius aut verius tantum dico et aliud illud esse
atque hoc et hoc sine illo summum esse 9OSSe. LV. 234. Nam quod ius civile, Crasse, tam Vehementer amplexus es, ido quid egeris tum, quum dicebas, videbam. Primum Scaevolae te dedisti, quem omne amare meritissimo pro eius eximia suavitate debemus; cuius artem quum indotatam esse et ineomptam videres, Verborum eam dote locupletasti et ornasti. Deinde quod in ea tu plus operae laborisque consumpseras, quum eius studii tibi et hortator et magister esset domi Veritus es, niSi istam artem Oratione exaggerasses, ne operam perdidisses. Sed ego ne cum ista quidem arte pugno 235 Sit sane tanta, quantam tu illam esse vis. tenim sine controversia et magna est et late patet et ad multos pertinet et summo in honore semper fuit et elarissimi cives ei studio etiam hodie praesunt; sed vide, Crasse, ne, dum novo et alieno ornatu velis ornare iuris civilis scientiam, suo quoque eam concesso et tradito spolies atque denudes. 236. Nam si ita diceres, qui iuris consultus eSset, esse eum Oratorem, itemque qui esset orator iuris eumdem esse consultum, praeclara duas artes constitueres atque inter se pares et eiusdem socias dignitatis. Nunc vero iuris consultum sine hac eloquentia, de qua quaerimus, lateris esse posse fuisseque plurimos oratorem negas, nisi illam scientiam adsumpserit, esse posse. Ita es tibi iuris consultus ipse per se nihil nisi leguleius qui-
clam cautu et acutus, praeco actionum, cantor formularum, aucep syllabarum; sed quia saepe utitur orato su
sidio iuris in ausis, idcirco istam iuris scientiam eloquentiae tamquam ancillulam pedisequamque adiunxisti. LVI. 237. uod vero impudentiam admiratus es eorum
56쪽
patronorum, qui aut, quum parva nescirent, magnu proni rentur aut ea, quae maxima essent in iure civili, tractare auderent in causis, quum ea nescirent numquamque didicissent, utriusque rei facilis est et prompta defensio. Nam neque illud est mirandum, qui, quibus verbis coemptio stat, nesciat eumdem eius mulieris, quae coemptionem secerit, causam posse defendere nec, si parvi navigii et magni e dem est in gubernando scientia idcirco qui, quibus verbis herctum cieri oporteat, nesciat, idem herciscundae familiae causam agere non possit. 238. Nam quod maximas centumvirales causas in iure positas protulisti, quae tandem earum causa fuit, quae ab homine eloquenti iuris imperito, non ornatissime potuerit dici sevibus quidem in causis omnibus, sicut in ipsa ' Curii, quae abs te nuper est dicta, et in C. Hostilii ancini controversia atque in eo puero, qui
ex altera natu erat uxore, non remisso nuntio superiori,
sui inter peritissimos homines summa de iure dissensio. 239. Quaero igitur, quid adiuverit oratorem in his causis iuris scientia, quum hic iuris consultus superior fuerit discessurus, qui esset non suo artificio, Sed alieno, hoc est,aon iuris scientia, sed eloquentia sustentatus. quidem hoc saepe audivi, quum aedilitatem P. Crassus peteret eumque maior natu et iam consularis Ser. Galba adsectaretur, quod Crassi filiam c. filio suo despondisset, accessisse ad Crassum consulendi causa quemdam rusticanum, qui quum crassum seduxisse atque ad eum rettulisset responsumque ab eo verum magis, quam ad suam rem accommodatum abS- tulisset ut eum tristem Galba vidit, nomine appellavit quaesivitque, qua de re ad crassum rettulisset. x quo ut audivit commotumque ut vidit hominem, Suspenso, inquit, animo et occupato crassum tibi respondisse video: Q. deinde ipsum Crassum manu prehendit et, Heus tu, inquit, quid tibi in mentem venit ita respondere Tum ille fidenter homo peritissimus confirmare ita se rem habere, ut respondisset, nec dubium esse posse Galba autem adludens varie et copiose multas similitudines adferre multaque prouequitate contra ius dicere atque illiam, quum disserendo par esse non posset quumquam fuit Crassus in numero
57쪽
LIB. I. CAP. 56-57. a. 237-244. 53 disertorum, sed par Galbae nullo modo , ad auctores confugisse et id, quod ipse diceret, et in P. Μucii fratris sui libris et in Sex. Aelii commentariis scriptum protulisse ac tamen concessisse Galbae disputationem sibi probabilem et
prope eram videri. LVII. 24 i. Attamen, quae causae sunt eiusmodi, ut de earum iure dubium esse non possit, omnino in iudicium ο- cari non Solent. Num quis eo testamento, quod pater familias ante incit, quam ei filius natus esset, hereditatem petit' Nemo quia constat agnascendo rumpi testamentum. Ergo in hoc genere iuris iudicia nulla sunt. Licet igitur impune oratori omnem hanc partem iuris sine controversiis ignorare, quae pars sine dubio multo maxima est 242. in eo autem iure, quod ambigitur inter peritissimos, non est difficile oratori eius partis, quamcumque defendet, auctorem aliquem invenire; a quo quum amentatas hastas acceperit, ipse eas oratoris lacertis viribusque torquebit. Nisi vero bona
venia huius optimi viri dixerim, Scaevolae tu libellis aut praeceptis soceri tui causam M'. Curii defendisti. Nonne
adripuisti patrocinium aequitatis et defensionem testamentorum ac voluntatis mortuorum 244. Ac mea quidem sententi frequens enim te audivi atque adsui multo maiorem partem sententiarum sale tuo et lepore et politissimis facetiis pellexisti, quum et illud nimium acumen illuderes et admirarere ingenium Scaevolae, qui excogitasset nasci prius oportere quam emori quumque multa colligeres et ex legibus et ex senatus consultis et ex Vita ac sermone communi non modo acute, sed etiam ridicule ac sacete, ubi si verba, non rem sequeremur, confici nihil posset. Itaque hilaritatis
plenum iudicium ac laetitiae fuit in quo quid tibi iuris civisis exercitatio prosuerit, non intelligo dicendi vis egregia summa estivitato et venustate coniuncta profuit. 244. Ipse ille Μucius paterni iuris defensor et quasi patrimonii propugnator sui, quid in illa causa, quum contra te diceret, attulit, quod de iure civili depromptum videretur quam legem recitavit quid patefecit dicendo, quod fuisset imperitis occultius Nempe eius omnis oratio versata est in eo, ut scriptum plurimum valere oportere defenderet At in hoe
58쪽
genere pueri apud magistro exercentur omnes, quum in eiusmodi causis alias scriptum, alias aequitatem defendere docentur. 245. t credo, in ilia militis causa, si tu aut heredem aut militem defendisses, ad Hostilianas te actiones, non ad tuam vim et oratoriam facultatem contulisses. Tu vero, Vel si testamentum defenderes, . si agereS, ut omne omnium testamentorum ius in eo iudicio positum videretur, vel si causam agetes militis, patrem eius, insoles, dicendo amortuis excitasses statuisses ante oculos complexus esset filium flensque eum centumviris commendasset lapides mehereule omnes stere ac lamentari coegisses, ut totum illud UTI LINGUA NUNCUPASSI non in II tabulis, quas tu omnibus bibliothecis anteponis, sed in magistri carmine scriptum videretur. LVIII. 246. Nam quod inertiam accusas adolescentium, qui istam artem primum facillimam non ediscant; quae quam
sit acilis, illi viderint, qui eius artis adrogantia, quasi dimcillima sit, ita subnixi ambulant, deinde etiam tu ipse videris, qui eam artem lacilem esse dicis, quam concedis adhuc Rrtem omnino non esse, sed aliquando, si quis aliam artem didicerit, ut hanc artem incere possit, tum esse illam artem suturam deinde, quod sit lona delectationis; in qua tibi remittunt omnes istam voluptatem et ea se carere patiuntur; nec quisquam est eorum, qui, si iam sit ediscendum sibi aliquid, non Teucrum Pacuvii malit, quam anilianas venalium vendendorum leges ediscere 247. tum autem quod amore patriae censes nos nostrorum maiorum inventa nosse debere non vides veteres leges aut ipsa sua Vetustate consenuisse aut novis legibus esse sublatas Quod vero viros bonos iure civili fieri putas, quia legibus ei praemia proposita sint virtutibus et supplicia vitiis, equidem putabam virtutem hominibus, si modo tradi ratione possit, instituendo et persuadendo, non minis et vi ac metu tradi. Nam ipsum quidem illud etiam sine cognitione iuris, quam sit bellum cavere malum, scire possumus. 248. De me amis ipso, cui uni tu concedis, ut sine ulla iuris scientia in me causis satis sacere possim tibi hoc, Crasse, respondeo, neque me umquam ius civile didicisse neque tamen in ita eausis, quas in iure possem defendere umquam istam scien-
59쪽
LIB. I. CAP. 57-59. g. 244-251. 55 in desiderasse. Aliud est enim esse artificem cuiusdam generis atque arus, aliud in communi vita et vulgari hominum consuetudine nec hebetem nec rudem. 249 cui nostrum non licet undos nostros obire aut re rusticas vel smetus causa vel delectationis invisere tamen nemo tam sine oculis, tam sine mente vivit, ut quid sit Sementi ac messis. quid arborum putatio ac Vitium, quo tempore anni aut quomodo ea stant omnino nesciat. Num igitur si qui landus inspiciendus aut si mandandum aliquid procuratori de agri cultura aut imperandum villico est, Magonis Karthaginiensis sunt libri perdiscendi, an hac communi intelligentia contenti esse possumus cur ergo non iidem in iure civili, praesertim quum in causis et in negotiis et in soro conteramur, satis instructi esse possumus ad hoc dumtaxat, ne in nostra patria peremini atque advenae esse videamur 250. Acra' iam sit causa aliqua ad nos delata obscurior, dimolle, credo, sit cum hoc Scaevola communicare quamquam Ipsi omni quorum negotium est, consulta ad nos et exquisita deserunti An vero, si de re ipsa, si de finibus, quum in rem praesentem non venimus, si de tabulis et perscriptionibus contro- Versia est, contortas res et saepe difficiles necessario perdiscimus si leges nobis aut si hominum peritorum responsa cognoscenda sunt, veremur ne ea, si ab adolescentia iuri civili minus studuerimus, non queamus cognoScere LIX. Nihilne igitur prodest oratori iuris civilis scientia Kon possum negare prodesse ullam scientiam, ei praesertim, cuius eloquentia copia rerum debeat esse ornata; sed multa et magna et difficilia sunt ea, quae sunt oratori necessaria, ut eius industriam in plura iudi distrahere nolim. 251. Quis neget opus esse oratori in hoc oratorio motu statuque Roscii gestum et venustatem Tamen nemo suaserit
studiosis dicendi adolescentibus in gestu discendo histrionum more elaborare. Quid est oratori tam necessarium quam vox Tamen me auctore nemo dicendi studiosus Graecorum more tragoedorum voci serviet, qui et annos complures sedentes declamitant et cotidie, ante quam pronuntient, Vocem cubantes sensim excitant eumdemque, quum egerunt sedentes ab acutissimo sono usque ad gravissimum sonum
60쪽
recipiunt et quasi quodammodo colligunt. Hoc nos si sacere velimus, ante condemnentur ii, quorum causa receperimus, quam totiens, quotiens praescribitur Paeanem aut Nomionem citarimus. 252. 0uodsi in gestu, qui multum oratorem adiuvat, ei in voce, quae unam im eloquentiam vel commendat vel sustinet, elaborare nobis non licet ac tantum in utroque adsequi possumus, quantum in hac acie cotidiani muneris spatii nobis daturi quanto minus est ad iuris civilisperdiscendi occupationem descendendum quod et Summatim percipi sine doctrina potest et hanc habet ab illis rebus dissimilitudinem, quod vox et gestus subito sumi et aliunde adripi non potest, iuris utilitas ad quamque cauSam quamvis repente vel a peritis vel de libris depromi potest. 253. Itaque illi disertissimi homines ministros habent in causis iuris peritos, quum ipsi sint non peritissimi, qui, ut abs te paullo ante dictum est pragmatici vocantur. In
quo nostri omnino melius multo, quod clarissimorum hominum auctoritate leges et iura tecta osse voluerunt. Sed tamen non fugisset hoc Graecos homines, si ita necesse esse arbitrati essent, oratorem ipsum erudire in iure civili, non ei pragmaticum adiutorem dare. X. 254. Nam quod dicis senectutem a solitudine vindicari iuris civilis scientia, sortasse etiam pecuniae magnitudine. Sed nos non quid nobis utile, verum quid oratori necessarium Sit quaerimus. 9u-quam, quoniam mulla ad oratoris similitudinem ab uno artiste sumimus, solet idem Roscius dicere se, quo Ius sibi aetatis accederet, eo tardiores tibicinis modos et cantus remissiores esse facturum. Quodsi ille astrictus certa quadam numerorum moderatione et pedum, tamen aliquid ad requiem senectutis excogitat, quanto facilius nos non laxare modos, sed totos mutare possumus 255. Neque enim hoc te, CraSSe, sallit, quam multa sint et quam varia genera dicendi, id quod haud sciam, an tu primus ostenderis, qui iam diu multo diei remissius et lenius, quam solebas; neque minus haernamen tua gravissimi sermonis lenitas, quam illa summa vis et e8ntentio probatur multique oratores fuerunt, ut illum
Seipimem audimus et Laelium, qui omnia sermone conficerentia illo intentiore, numquam, ut Ser. Galba, lateribus