장음표시 사용
81쪽
LIB. II CAP. 17-19. S. 72-80. 77 vietore certasset, Graecum hominem, qui numquam hostem, numquam castra Vidisset, numquam denique minimam puditem ullius publici muneris attigisset, praecepta de re militari dare Hor mihi sacere omnes isti, qui de arte dicendi praecipiunt, videntur; quod enim ipsi experti non sunt, id
docent caeteros. Sed hoc minus fortasse errant, quod non te, ut Hannibalem, sed pueros aut adolescentulos docere
XIX. 77. Erras, Catule, inquit Antonius. Nam egomet in multos iam Phormiones incidi. uis enim est istorum Graecorum qui quemquam nostrum quidquam intelligere adibitretur Ac mihi quidem non ita molesti sunt; facile omnes perpetior et persero. Nam aut aliquid adserunt, quod mihi non displiceat, aut efficiunt, ut me non didicisse minus poeniteat. Dimitto autem eos non tam contumeliose quam philosophum illum Hannibal, et eo fortasse plus habeo etiam negotii. Sed tamen est eorum doctrina, quantum ego iudieare possum, perridicula. 78. Dividunt enim totam rem in duas partes, in causae controversiam et in quaestionis Cau sam appellant rem positam in disceptatione reorum et controversia quaestionem autem rem positam in infinita dubitatione. De causa praecepta dant de altera parte dicendi mirum silentium est. 9. Deinde quinque faciunt quasi membra eloquentiae, invenire quid dicas, invenia disponere, deinde ornare Verbis, post memoriae mandare, tum ad extremum agere ac pronuntiare rem sane non reconditam. Quis
enim hoc non sua sponte viderit, neminem posse dicere, nisi et quid diceret et quibus verbis et quo ordine dicere haberet et ea meminisset Atque haec ego non reprehendo, sed ante oculos posita esse dico, ut eas item quattuor, quinque SeXV partes vel etiam septem, quoniam aliter ab aliis digeruntur, in quas est ab his omnis oratio distributa. 80 Iubenienim exordiri ita, ut eum, qui audiat, benevolum nobis saeiamus et docilem et attentum deinde rem narrare ita, ut veri similis narratio sit, ut aperta, ut brevis post autem dividere causam aut proponere nostra confirmare argumentis ac rationibus deinde contraria resutare ram autem alii eonclusionem orationis et quasi perorationem collocant alii
82쪽
iubent, antequam peroretur, ornandi aut augendi causa degredi deinde concludere ac perorare. 81. Ne haec quidem reprehendo sunt enim concinne distributa sed tamen, id quod necesse suit ab hominibus expertibus Veritatis, non porite. uae enim praecepta principiorum et narrationum eSse Voluerunt, ea in totis orationibus sunt conservanda. 82. Nam ego mihi benevolum iudicem facilius sacere possum, quum Sum in cursu orationis, quam quum omnia sunt inaudita; docilem autem, non quum polliceor me demonstraturum, Sed tum, quum doceo et explano attentum Vero crebro tota actione excitandis mentibus iudicum, non prima denunti tione efficere possumus. 3. Iam vero narrationem quod iubent veri similem esse et apertam et brevem, recte nos admonent quod haec narrationis magis putant esse propria quam totius orationis, valde mihi videntur errare: omninoque in hoc omnis est error, quod existimant artificium esse hoc quoddam non dissimile caeterorum, cuiusmodi de ipso iure civili hesterno die Crassus componi posse dicebat ut genera rerum primum exponerentur, in quo vitium est, si genus ullum praetermittitur deinde singulorum parte generum, in quo et deesse aliquam partem et Superare mendosum est tum verborum omnium definitiones, in quibus neque abesse quidquam decet neque redundare. XX. 84. Sed hoc si in iure civili, si etiam in parvis aut mediocribus rebus doctiores adsequi possunt, non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri. Sin autem qui arbitrantur, deducendi sunt ad eos, qui haec docent, omnia iam explicata et perpolita adsequentur; sunt enim innumerabiles de his rebus libri neque abditi neque obscuri. Sed videant quid velint ad ludendumne an ad pugnandum arma Sint sumpturi. Aliud enim pugna et acies, aliud ludus campuS-que noster desiderat Attamen ars ipsa ludicra armorum et gladiatori et militi prodest aliquid sed animus acer et pra sens et acutus idem atque versutus invictos viros efficit non dissicilius arte coniuncta. 85. uare ego tibi oratorem sic iam instituam, si potero, ut quid efficere possit ante perspiciam. Sit enim mihi tinctus litteris audierit aliquid, legerit, ista ipsa praecepta
83쪽
IAB. II CAP. 19-21. s. 80-89 79 acceperiti emptabo quid deceat, qui Voce, quid Viribus, quid spiritu, quid lingua emcere possit. Si intelligam posse
ad summos pervenire, non solum hortabor, ut elaboret, Sed etiam, si vir quoque bonus mihi videbitur eSSe, obsecrabo. Tantum ego in excellente oratore et eodem bono vim pono esse ornamenti universae civitati. Sin videbitur, quum omnia summa secerit, tamen ad mediocre oratores esse Venturus,
permittam ipsi quid velit molestus magno pere non ero. Sin plane abhorrebit et erit absurdus, ut se contineat aut ad aliud studium transferat, admonebo. 86. Nam neque is, qui optime potest, deserendus ullo modo est a cohortatione nostra neque is, qui aliquid potest, deterrendus quod alterum divinitatis mihi cuiusdam videtur, alterum, Vel non sacere quod non optime possis, vel sacere quod non pessime s cias, humanitatis, tertiiun Vero illud, clamare contra quam deceat et quam possit, homini est, ut tu, Catule, de quodam clamatore dixisti, stultitiae suae quam plurimos testes domestico praeconio colligentis 87. De hoc igitur, qui erit talis, ut cohortandus adiuvandusque sit, ita loquamur, ut e re damus ea dumtaxat, quae nos usu docuit, ut nobis ducibus veniat eo, quo sine duce ipsi pervenimus, quoniam meliora
I. 88. Atque ut a familiari nostro exordiar, hunc ego, Catule, Sulpicium primum in causa parvula adolescentulum audivi voce et forma et motu corporis et reliquis Fous aptis ad hoc munus, de quo quaerimuS, oratione autem celeri et concitata, quod erat ingenii, et verbis esservescentibus et paullo nimium redundantibus, quod erat aetatis. Non sum aspernatus Volo enim se esserat in adolescente secunditas. Nam sicut facilius in Vitibus revocantur ea, quae sese nimium profuderunt, quam si nihil valet materies, nova sarmenta cultura excitantur, item volo esse in aflolescente, unde aliquid amputem. Non enim potest in eo esse sucus diuturnus, quod nimis celeriter est maturitatem adsecutum. 89. Vidi statim indolem neque dimisi tempus et eum Sum cohortatus, ut sorum sibi ludum putaret esse ad discendum, magistrum autem, quem Vellet, eligeret me quidem si audiret. L. Crassum. Nuod iste adripuit et ita sese acturum
84쪽
confirmavit atque etiam addidit, gratiae scilicet causa, me quoque sibi magistrum suturum. Vix annus intercesserat ab hoc sermone cohortationis meae, quum iste accusavit c. Norbanum, defendente me. Non est credibile quid interesse mihi sit visum inter eum, qui tum erat et qui anno ante suerat omnino in illud genus eum Crassi magnificum atque praeclarum natura ipsa ducebat, sed ea non satis proficere potuisset, nisi eodem studio atque imitatione intendisset atque ita dicere consuesset, ut tota mente Crassum atque omni animo intueretur. XXII. 90. Ergo hoc sit primum in praeceptis meis, ut demonstremus, quem imitetur, atque ita, ut quae maxime excellent in eo, quem imitabitur, ea diligentissime persequatur. Tum accedat exercitatio, qua illum, quem delegerit, imitando effingat atque exprimat, non ut multos imitatores saepe cognori, qui aut ea, quae lacilia sunt, aut etiam illa, quae insignia ac paene Vitiosa, consectantur imitando. 1. Nihil est facilius, quam amictum imitari alicuius aut statum aut motum. Si vero etiam vitiosi aliquid est, id sumere et in eo vitiosum esse non magnum est, ut ille, qui nunc etiam, amissa voce, surit in re publica, Fufius, ne vos in dicendo C. Fimbriae, quos tamen habuit ille, non adsequitur, oris pravitatem et verborum latitudinem imitatur. Sed tamen ille nec deligere scivit, cuius potissimum similis esset, et in eo ipso, quem delegerat, imitari etiam vitia voluit M. ui autem ita faciet, ut oportet, primum vigilet necesse est in deligendo deinde, quem probavit, in eo, quae maxime excellent, ea diligentissime persequatur. 0uid enim causae censetis esse, cur aetates extulerint singulae singula prope genera dicendi' uod non tam facile in nostris oratoribus possumus iudicare, quia scripta, Aquibus iudicium steri posset, non multa sane reliquerunt, quam in Graecis, ex quorum scriptis, cuiusque aetati quae dicendi ratio voluntasque suerit, intelligi potest. 93. Anti quissimi sere sunt, quorum quidem scripta constent, Pericles atque Alcibiades et eadem aetate Thucydides, subtiles, acuti,
breves, sententiis magis quam verbis abundantes. Non ο- tuisset accidere, ut unum genus esset omnium, nisi aliquem
sibi proponerent ad imitandum. consecuti sunt hos critia
85쪽
LIB. II. M. 21 - 23. g. 89 - m. ineramenes, Lysias. ulta Lysiae scripta sunt; nonnulla Critiae de heramene audimus. mnes etiam tum retinebant illum Pericli sucum; sed erant paullo uberiore filo. 94- Ece tibi est exortus Isocrates, magister istorum omnium, cuius e ludo tamquam ex equo Troiano meri principes exierunt; sed eorum partim in pompa, partim in acie illustres esse voluerunt. XXIII. Atqui et illi, Theopompi, Ephori, rebiisti, Naucratae multique alii naturis disserunt voluntato autem similes sunt et inter sese et magistri; et ii, qui se ad causas contulerunt, ut Demosthenes, HyperideS, Lycurgus Aeschines, Dinarchus aliique complures, etsi inter se pares non fuerunt, tamen omnes sunt in eodem veritatis imitandae genere Versati, quorum quamdiu mansit imitatio, tamdiu ς nus illud dicendi studiumque vixit 95. posteaquam, eXSunactis his, Omnis eorum memoria sensim obscurata est et evanuit, alia quaedam dicendi molliora ac remissiora genera viguerunt. Inde Demochares, quem aiunt sororis filium sinisse Demostheni tum Phalereus ille Demetrius, omnium istorum mea sententia politissimus, aliique horum similes exstiterunt duae si volemus usque ad hoc tempus perSequi, intelligemus, ut hodie Alabandensem illum eneclem et eius statrem Hieroclem, quos ego audivi, tota imitetur Asia, sic semper fuisse aliquem, cuius se similes plerique esse vellent. 96. Hanc igitur similitudinem qui imitatione adsequi volet, quum exercitationibus crebris atque magnis tum scribendo maxime persequatur duo si hic noster Sulpicius saceret, multo eiu oratio esset pressior; in qua nunc interdum, ut in herbis rustici solent dicere in summa ubertate, inestim ies quaedam, quae stilo depascenda est. 97. Hic Sulpicius, e quidem, inquit, recte mones, idque mihi gratum est; sed ne te quidem, Antoni, multum scriptitasse arbitror. Tum ille, Quasi vero, inquit, non ea praecipiam aliis, quae mihi ipsi desint sed tamen ne tabulas quidem conficere existimor. Verum et in hoc ex re familiari mea et in illo ex eo, quod dico, quantulum id cumque est, quid faciam iudicari potest. 8. Atque esse tamen multos videmus, qui neminem imitentur e suapte natura, quod velint, Sine cuiusquam similitudine consequantur; quod et in vobis animadverti recte
86쪽
potest, caesar et Cotta quorum alter inusitatum nostris quidem oratoribus leporem quemdam et salem, alter acutissimum et subtilissimum dicendi genus est consecutus neque vero Vester aequalis curio, patre mea sententia Vel eloquentissimo temporibus illis, quemquam mihi magno opere videtur imitari qui tamen Verborum gravitate et elegantia et e pia suam quamdam expressit quasi sormam figuramque di-eendi quod ego maxime iudicare potui in ea causa, quam ille oontra me apud centumviros pro fratribus ossis dixit; in qua nihil illi defuit, quod non modo copiosus, sed etiam sapiens orator habere deberet. Iv. s. Verum ut aliquando ad causas deducamus illum, quem constituimus, et ea quidem, in quibus plusculum negotii est, iudiciorum atque litium, riserit aliquis
sortasse hoc praeceptum est enim non tam acutum quam necessarium magisque monitoris non latui quam eruditi magistri i hoc ei primum praecipiemus, quaScumque causas erit tractaturus, ut eas diligenter penitusque cognoscat 100. Hoc in ludo non praecipitur saciles enim causae ad pueros deseruntur Lex peregrinum Vetat in murum ascendere; ascendit hostes reppulit accusatur. Nihil est negotii, eiusmodi causam cognoscere recte igitur nihil de camsa discenda praecipiunt haec est enim in ludo causarum formula sere. At vero in soro tabulae, testimonia, pacta conventa, stipulationes, cognationes, adflnitates, decreta, responsa, vita denique eorum, qui in causa Versantur, tota cognoscenda est; quarum rerum negligentia plerasque causas et maxime privatas - sunt enim multo saepe obscuriores, videmus amitti. 101. Ita nonnulli, dum operam suam multam existimari volunt, ut toto oro volitare et a causa ad causam ire videantur, causas dicunt incognitas. In quo est illa quidem magna offensio Vel negligentiae, susceptis rebus, vel perfidiae, receptis sed etiam illa maior opinione, quod nemo potest de ea re, quam non novit, non turpissime obuere. Ita dum inertiae Vituperationem, quae maior est, contemnunt, adsequuntur etiam illam, quam magis ipsi sugiunt, tarditatis. 102. Equidem soleo dare operam, ut de Sua quisque re me ipse doceat et ut ne quis alius adsit, quo liberius
87쪽
LIB. II CAP. 24-25. g. 102-107. 83 loquatur, et agere adVersarii causam, ut ille agat suam etiquidquid de sua re cogitarit, in medium roserat. Itaque quum ille discessit, tres persona unus Sustineo summa ansemi aequitate, meam, adversarii, iudicis. ut locus est talis,
ut plus habeat adiumenti quam incommodi, hunc iudico esse dicendum; ubi plus mali quam boni reperio, id totum abdico atque elicio. 103. Ita adsequor, ut alio tempore cogitem quid dicam et alio dicam quae duo plerique ingenio laeti simul inciunt. Sed certe eidem illi melius aliquanto dicerent, si aliud sumendum sibi tempus ad cogitandum, aliud
ad dicendum putarent.104 9uum rem penitus causamque cognovi, Statim occurrit animo quae sit causa ambigendi. Nihil est enim, quod inter homines ambigatur, sive ex crimine causa constat, ut facinoris, sive ex controversia, ut hereditatis, sive
ex deliberatione, ut belli, sive ex persona, ut laudisci sive ex disputatione, ut de ratione vivendi in quo non aut quid factum sit aut stat futurumve sit quaeratur aut quale sit aut quid vocetur. XXV. 105. Ac nostrae sere causae, quae quidem sunt criminum, plerumque infitiatione defenduntur. Nam et de pecuniis repetundis, quae mmimae Sunt, neganda sere sunt omnia; et de ambitu raro illud datur, ut possis liberalitatem atque benignitatem ab ambitu atque largitione seiungere. De sicariis, de veneficiis, de peculatu infitiari necesse est. Id est igitur genus primum causarum in iudiciis ex controversia laeti in deliberationibus plerumque ex suturi, raro ex instantis aut facti. 106. Saepe etiam res non sit necne sed qualis sit quaeritur; ut quum L. 0pimii causam defendebat apud populum, audiente me, C. Carbo consul, nihil de C. Gracchi nece negabat, sed id iure pro salute patriae lactum esse dicebat ut eidem Carboni tribuno plebis alia tum menterem publicam capessenti P. Africanus Mai. Graccho interroganti responderat iure caesum videri. Iure autem omnia defenduntur, quae sunt eius generis, ut aut oportuerit aut licuerit aut necesse uerit aut imprudentia aut casu acta esse videantur. 107. Iam quid Vocetur quaeritur, quum quo verbo quid appellandum sit contenditur ut mihi ipsi eum hoe Sulpici sui in Norbani causa summa contentio. Plera-
88쪽
que enim de iis, quae ab isto obiiciebantur, quum confiterer, tamen ab illo maiestatem minutam negabam ex quo verbo lege Appuleia tota illa causa pendebat. 108. Atque in hoc genere causarum nonnulli praecipiunt, ut verbum illud, quod causam facit, lucide breviterque uterque definiat. ouod mihi quidem perquam puerile videri solet. Alia est enim, quum inter doctos homines de iis ipsis rebus, quae versantur in artibus, disputatur, verborum definitio, ut quum quaeritur, quid sit ars, quid sit lex, quid sit civitas. In quibus hoc praecipit ratio atque doctrinu, ut vi eius rei, quum definias, sic exprimatur, ut neque absit quidquam neque supersit. 109. uod quidem in illa causa neque Sulpicius
secit neque ego sacere conatus sum. Nam quantum uterque nostrum potuit, omni copia dicendi dilatavit, quid esset maiestatem minuere Etenim definitio primum reprehenso verbo uno aut addito aut dempto saepe extorquetur e manibus et deinde genere ipso doctrinam redolet exercitationemque paene puerilem tum in sensum et in mentem iudicis intrare non potest. Ante enim praeterlabitur, quam percepta St.
XXVI. 110. Sed in eo genere, in quo quale sit quid
ambigitur, exsistit etiam ex scripti interpretatione saepe contentio, in quo nulla potest esse nisi ex ambiguo controversia. Nam illud ipsum, quod scriptum a sententia discrepat, genus quoddam habet ambigui quod tum explicatur, quum ea orba, quae deSunt, suggesta sunt; quibus additis defenditur sententiam scripti perspicuam fuisse ex contruriisque scriptis si quid ambigitur, non novum genu naScitur, sed superioris generis causa duphcatur. Idque aut numquam diiudicari poterit aut ita diiudicabitur, ut reserendis
praeteritis verbis id scriptum, quodcumque defendemuS, suppleatur. Ita fit, ut unum genus in iis cauSis, quae propter scriptum ambiguntur, relinquatur, si est Scriptum aliquid ambigue. 111. Ambiguorum autem quum plura genera sunt, quae mihi videntur ii melius nosse, qui dialectici appellantur, hi autem nostri ignorare, qui non minus nosSe debeant tum illud est frequentissimum in omni consuetudine vel sermonis vel scripti, quum idcirco aliquid ambigitur quod aut verbum aut verba fuit praetermissa. 112. Iterum
89쪽
LIB. 11. CAP. 25 - 27 3 107 - 117. 85 Autem peccant, quum genu hoc causarum, quod in scripti interpretatione versatur, ab illis causis, in quibus qualis quaeque e Sit disceptatur, Seiungunt. MSquam enim tam quaeritur quale sit genu ipsum rei quam in scripto, quod totum a lacu controversia separatum est. 113. Ita tria sunt omnino genera, quae in disceptationem et controversiam cadere possint: uid stat, actum suturumve Sit aut iseuale sit aut seuomodo nominetur. Nam illud quidem, quod quidam Graeci adiungunti Rectumne sactum sit, totum in eo est: uale sit. XXVII. Sed iam ad institutum revertar
114. ouum igitur accepto causae genere cognitam rem tractare coepi, nilii prius constituo, quam quid si il-Ιud, quo mihi Sit reserenda omnis illa oratio, quae sit propria quaestionis et iudicii deinde illa duo diligentissime considero, quorum alterum commendationem habet nostram aut eorum, quo defendimus, alterum est accommodatum ad eorum animos, apud quos dicimus, ad id, quod VolumuS, commOVendos. 115. Ita omnis ratio dicendi tribus ad persuadendum rebus est niua ut probemus VeraeSSe, quae defendimus ut conciliemus eos nobis, qui audiunt ut animo eorum, ad quemcumque causa poStulabit motum, Ocemus. 116. Ad probandum autem duplex est oratori subiecta materieSi una rerum earum, quae non excogitantur ab oratore, sed in re positae ratione tractantur ut tabulae, testimonia, pacta conventa, quaestioneS, leges, Senatus eoi Sulla res iudicatae, decreta, reSponSa, reliqua, Si quae sunt, quae non ab oratore pariuntur, sed ad oratorem a
cauSa atque a reis deseruntur altera est, quae tota in disputatione et in argumentatione oratoris collocata est. 117. Ita in superiore genere de tractandi argumentis, in hoc autem etiam de inveniendis cogitandum est. Atque isti quidem, qui docent, quum cauSa in plura genera Secuerunt, singuli generibus argumentorum copiam Suggerunt. uod etiamsi ad instituendos adolescentulo magi aptum St, ut, simulac posita causa sit habeant quo Se reserant, unde Statim expedita possint argumenta depromere; tamen e tardi ingenii est rivulos consectari, sontes rerum non Videre, et
90쪽
iam aetatis est ususque nostri a capite quod velimus arces aere et unde omnia manent videre.
118. Et primum genus illud earum rerum, quae ad or torem deseruntur, meditatum nobis in perpetuum ad omnem usum similitu rerum esse debebit. Nam et pro tabulis ei contra tabulas e pro testibus et contra testes et pro quaestionibus et contra quaestiones et item de aeteris rebus eiusdem generis vel separatim dicere solemus de genere universo vel definite de singulis temporibus, hominibus causis. quos quidem locos - vobis hoc cotta et Sulpici, dico multa commentatione atque meditatione paratos atque expo-ditos habere debetis. 119. Longum est enim nunc me eX-plicare, qua ratione aut confirmare aut infirmare testes, tabulas, quuestioises oporteat. Haec sunt omnia ingenii vel mediocris, exercitationis autem maximae artem quidem e praecepta dumtaxat hactenus requirunt, ut certis dicendi luminibus ornentur. 120. Itemque illa, quae sunt alterius generis, quae tota ab oratore pariuntur, excogitationem non habent dimetiem, explicationem magis illustrem perpolitamque desiderant. Itaque quum haec duo nobis quaerenda sint in causis, primum quid deinde quomodo dicamus alterum, quod totum arte tinctum videtur, tametsi artem requirit, tamen prudentiae est paene mediocris quid dicendum sit videre alterum est, in quo oratoris vis illa divina virtusque cernitur, ea, quae dicenda sunt, ornate, copiose arieque dicere. XXVIII. 121. uare illam partem superiorem, quoniam semel ita vobis placuit, non recusabo quo minus perpoliam atque conficiam - quantum consequar, o iudicabitis i quibus ex locis ad eas tres res, quae ad fidem faciendam solae valent, ducatur oratio, ut et concilientur animi et doceantur et moveantur haec sunt enim tria. Ea vero quemadmodum illustrentur, praesto est, qui omnes docere possit, qui hoc primus in nostros mores induxit, qui maxime auxit, qui solus essecit. 122. Namque ego, Catule,
dicam enim non reverens adsentandi suspicionem , neminem esse oratorem paullo illustriorem arbitror neque Graecum neque Latinum, quem aetas nostra tulerit, quem