Sancti Aurelii Augustini ... opera omnia multis sermonibus ineditis aucta et locupleta

301쪽

vinis Libris invenimus , si dominetur atque imperet caeteris quibuscumque homo, constat tunc esse hominem ordinatissimum. Videmus enim habere nos non solum cum pecoribus, sed etiam cum arbustis , et stirpibus multa

communia mamque alimentum corpori Sumere, CreScere, gignere , Vigere , arboribus quoque tributum videmus , quae insima quadam vita continentur : Videre autem atque audire, et olfactu , UStu , tactu corporalia sentire posse bestias , et acrius plera Sque quam nOS, CernimUS et fatemur. Adde vires et valentiam firmitatemque membrOrum, et celeritates facillimosque corporis motus, quibus omnibus quasdam earum SuperamuS, quibuSdam aequamur, a nonnulli etiam Vincimur. Genus tamen ipsum rerum est nobis certe commune cum hellui jamvero appetere Voluptates corporis , et vitare molestias , ferinae vitae omnis actio est. Sunt alia quaedam , quae jam cadere in feras non videntur, nec tamen in homine ipso Summa

sunt, ut ocari et ridere. Quod humanum quidem, sed insimum hominis judicat, quisquis de natura humana rectissime judicat. Deinde amor laudis et gloriae, et assectatio dominandi, quae tametsi bestiarum non Sunt, Ontamen earum rerum libidine bestiis meliores nos esse arbitrandum est. Nam et iste appetitus cum rationi subditus nos est, misero facit. Nem autem cuiquam misella se praeponendum putaVit. Hisce igitur motibus animae cum ratio dominatur , Ordinatus homo dicendus est. Non enim Ord rectus, aut ordo appellandus est omnino, ubi deterioribus meliora subjiciuntur Dan tibi non videtur ra. Manifestum est . . Ratio ista ergo , vel mens, Vel spiritus cum irrationales animi motus regit, id scilicet dominatur in homine , cui dominatio lege debetUr ea , quam aeternam esse comperimus . . Intelligo ac Sequor.

XIX. A. Cum ergo ita homo constitutu atque ordina-CXXXIV. 19

302쪽

tus est, non e tibi sapiens videtur E. Nescio alius quis mihi sapiens homo videri possit, si hic non videtur. A. Credo etiam te illud scire, plerosque homines stultos

eSSe. E. HOC quoque satis Constat. Λ. At si stultus sapienti est contrarius , quoniam Sapientem Omperimus, quis etiam stultus sit, profecto jam intelligis. E. Cui non appareat hunc SSe, in quo mens Summam potestatem non habet A. Quid igitur dicendum , cum homo ita est affectus, deesse illi mentem , an quamvis insit, eam Carere dominatu Ε. Hoc potius quod ultimum subjecisti. Λ Ρervellem abs te audire, quibus documentis perceptum habeas , mentem inesse homini, quae suum non XSerat principatum. E. Utinam tuas istas partes facere velles nam non mihi facile est sustinere quod ingeris. Λ. Illud saltem facile est tibi recordari, quod paulo ante diximus , quemadmodum bestiae mansuefactae ab hominibus ac domitae serviant : quod ab eis vicissim homines, ut demonstravit ratio, paterentur nisi aliquo excellerent. Id autem non inveniebamus in corpore cita cum in animo Ss 3P- pareret, quid aliud appellandum esset quam ratio, non comperimus quam postea et mentem et spiritum Vocari recordati sumus. Sed si aliud ratio, aliud mens, Constat certe non niSi mentem uti posse ratione. Ex quo illud conficitur, eum qui rationem habet, mente carere non POSSe. E. Probe ista reminiscor ac teneo. Λ. Quid illud credis-ne , domitores belluarum nisi sapientes esse non posse EOs enim sapientes voco, quos veritas vocari jubet, id est, qui regno mentis omni libidinis subiugatione

pacati sunt. E. Ridiculum est tales putare istos, quos Vulgo mansuetarios nuncupant, Vel etiam pastore aut bubulco , aut aurigas , quibus omnibus domitum pecus subjectum videmus, et quorum industria indomitum sub

Vide supra, cap. vii n. I6.

303쪽

jici. A. En igitii habes documentum certiSsimum, quo manifestum stat inesse mentem homini sine dominatu. Ilis quippe inest , agunt enim talia, quae agi Sine mente non pOSSenici non tamen regnat jam Stulti Sunt, neque regnum mentis nisi sapientium esse, percognitum St. E. Mirum est hoc jam fuisse a nobis in superioribus consectum , et mihi quid responderem , non potuisse in mentem Venire.

XX. Sed alia contexamus. Iam enim et regnum mentiS humanae humanam esse sapientiam, et eam pOSSe etiam non regnare, Compertum eSt. Λ. PutaS-ne ista mente, cui regnum in libidines aeterna lege concessum SSe CognoScimus , potentiorem esse libidinem 2 ego enim nullo pacto puto. Neque enim esset ordinatissimum, ut impotentiora potentioribus imperarent. Quare neCesse arbitror eSSe, ut plus possit mens quam cupiditas, eo ipso quo cupiditati recte justeque dominatur. E. Ego quoque ita Sentio. Λ. Quid virtutem omnem num dubitamus omni vitio sic ante ponere, ut Virtus quanto melior atque sublimior, tanto firmior invictiorque sit E quis dubitavorit Λ. Nullus igitur vitiosus animus virtute armatum animum Superat . . Verissimum est . . Iam corpore omni qualemlibet animum meliorem potentioremque esse, non te arbitror negaturum. E. Nemo id negat, qui quod facile est videt aut substantiam Viventem non Viventi, aut eam quae vitam dat ei quae accipit, esse praeferendam. Λ. Multo minus igitur corpus, qualecumque id sit, animum Virtute praeditum Vincit. E. Evidentissimum est. A. Quid animus justus, mensque jus proprium imperiumque cuStodiens, num potest aliam mentem pari sequitate a Virtute regnantem, ex arce dejicere, atque libidini subjugare E. Nullo modo, non Solum propter eamdem

in utraque excellentiam, sed etiam quod a justitia prior

304쪽

decidet, fietque vitiosa moras, quae aliam 1aCere Onahitur , eoque ipso erit inlirmior. XXI. . Bene intelligis quare illud restat, ut respondeas , si potes, utrum tibi videatur rationali et sapienti mente quidquam esse praestantius. E. Nihil praeter Deum arbitror . . Et mea ista sententia est. Sed quoniam re ardua est, neque nune opportune quaeritur, ut ad intelligentiam Veniat quanquam robustissima teneatur sidae, integra nobis sit hujus quaestionis diligens et cauta tractatio. In praeSentia enim Scire poSsumu quaecumque illa natura sit, quam menti virtute pollenti fas est excellere injustam esse nullo modo posse. Quare ne ista quidem, tametsi habeat potestatem , Oget mentem Servire libidini. E. Istud prorsus nemo est, qui non Sine ulla cunctatione fateatur. . Ergo relinquitur, ut quoniam

regnanti menti compotique virtutis, quidquid par aut praelatum est , non eam facit servam libidinis propter justitiam quidquid autem inferius est, non possit OCfacere propter infirmitatem, sicut ea quae inter no Constitorunt docentri nulla res alia mentem cupiditatis Comitem faciat, quam propria voluntas et liberum arbitrium. E. Nihil tam necessarium restare Video.

XXΙΙ. . Sequitur jam ut tibi videatur juste illam pro

peccato tanto poenas pendere. E. Negare non OSSum.

Λ. Quid igitur Θ Num ista ipsa poena parva existimanda est, quod ei libido dominatur, expoliatamque Virtutis opulentia, per diversa inopem atque indigentem trahit,

nune falsa pro Veris approbantem , nunc etiam desen Silantem , nunc improbantem qui e antea probaviSSet, et nihilominus in alia salsa irruentem nunc assenSionem SUSPendentem Uam, et plerumque perspicuas ratiocinationes sormidantem nunc desperantem de tota inventione veritatis, et stultitiae tenebris penitus inhaerentem, nunc

305쪽

conantem in lucem intelligendi, rursusque fatigatione decidentem cum interea cupiditatum illud regnum tyrannice saeviat, et variis contrariisque tempestatibus totum hominis animum vitamque perturbet, hinc timore , inde desiderio ; hinc anxietate, inde inani salsaque laetitia hinc cruciatu rei amissae quae diligebatur, inde ardore adipiscendae quae non habebatur hinc acceptae injuriae doloribus, inde facibus vindicandae quaquaVerSum potest coarctare avaritia, dissipare luxuria, addicere ambitio, inflare superbia, torquere invidia, desidia Sepelire per Vicacia concitare, afflictare subjectio, et quaecumque alia innum0rabilia regnum illius libidinis frequentant et exercent: possumus-ne tandem nullam istam poenam putare, quam , ut Cernis, omne qui non inharrent sapientio' n 'Ces Se est perpetia

XXIII. E. Magnam quidem istam poenam esse judiCO , et omnino justam , si quis jam in sublimitate sapientiae collocatus, inde descendere ac libidini servire delegerit:

Sed utrum esse quisquam possit incertum est, qui haec aut voluerit sacere, aut Velit. Quanquam enim credam US hominem tam perfecte conditum a Deo, et in beata Vita constitutum, ut ad aerumnas mortalis vitae ipse inde propria voluntate delapsus sit tamen hoc cum firmissima fide teneam, intelligentia nondum assecutu Sum UjUS

rei diligentem inquisitionem, si nunc disserendam putas, in invito facis. XXIV. Verum illud quod me maxime movet, Ur hujuscemodi acerbissimas poenas patiamur nos, qui Certe stulti sumus, nec sapientes unquam fuimus, Ut merito haec dicamur perpeti propter desertam virtutis arcem , t electam sub libidine servitutem, quin aperia displatando, si vales, nullo modo tibi disserendum esse con Cessorim.

Λ. Ita isthuc dicis, quasi liquido comportuna raph as

306쪽

nunquam nos fuisse sapientes attendi enim tempus ex quo inlianc vitam nati sumus. Sed cum sapientia in animo Sit, utrum ante consortium hujus corporis alia quadam vita vixerit animus, et an aliquando sapienter vixerit,

magna quaeSti est, magnum SeCretum , et Suo considerandum loco : neque ideo tamen hoc quod nunc habemus in manibus impeditur, quominu aperiatur ut poteSt. XXV. Nam quaero abs te, Sit-ne aliqua nobis voluntas ΘE. Nescio. Λ. Vis-ne hoc scire E. Et hoc nescio. Λ. Nihil ergo deinceps me interroges. E. Quare: Λ. Quia roganti tibi respondere non debeo, nisi volenti scire quod rogas. Deinde nisi velis ad sapientiam pervenire sermo tecum de hujusmodi rebus non est hahendus. Postremo meia amicus esse non poteris, nisi velis ut bene sit mihi. Jamvero de te tu ipse videris , utrum tibi voluntas nulla sit beatae Vitae tuae. E. Fateor , negari non potest habere nos Voluntatem : perge jam videamus quid hinc consilias. Λ. Faciam : sed dic etiam prius, utrum et Onam Voluntatem te habere sentias. E. Quid est bona voluntas p Λ. Voluntas qua appetimus recte honesteque vivere, et ad Summam sapientiam pervenire Modo tu vide utrum rectam honestamque non appetas Vitam, aut e8Se Sapiens non Vehementer Velis, aut Certe negare audeas , Cum haec Olumus nos habere voluntatem Onam. E. Nihil horum nego, et Propterea me non solum Ohisitatem , sed etiam bonam voluntatem jam habere confiteor. Λ. Quanti pendis, Oro te, hanc voluntatem P numquidnam ei ulla ex parte divitias, aut honores , aut VoluptateS corporiS, Uthoe simul omnia conserenda arbitraris 3 . verterit Deus istam sceleratam dementiam . . Parum-ne ergo

gaudendum est habere nos luiddam in animo, hanc ipsam dico bonam voluntatem , in cujus comparatione abjectis- Sima Sint ea quae commemoravimus, pro quibus adipis-

307쪽

cendis multitudinem videmus hominum nullos labores, nulla pericula recusare E. Gaudendum Vero, ac plurimum . . Quid hoc gaudio qui non fruuntur , parvo damno eos a flectos putastanti boni P E. Imo maximo. XXVI. . Vides igitur jam , ut existimo, in Voluntate

nostra esse constitutum , ut hoc Vel fruamur vel careamus

tanto et tam vero bono. Quid enim tam in voluntate, quam ipsa voluntas sita est Quam quisque cum habet bonam, id certe habet qnod terrenis omnibus regni Voluptatibusque omnibus corpori longe anteponendum sit. Quisquis autem non habet, caret profecto illa re , quam praestantiorem omnibus bonis in potestate nostra non conStitutis, sola illi voluntas per se ipsam daret. Itaque Cum se ipse miserrimum judicet, si amiserit gloriosam famam, ingentes opes, et quaelibet corporis bona tu eum non miserrimum judicabis, etiam si ashus abundet omnibus, cum iis inhaeret quae amittere facillime potest, neque dum

vult habet, caret autem bona voluntate, qUae ne Comparanda est cum istis, et cum Sit tam magnUm bonUm, Velle solum opus est, ut habeatur E. Verissimum est.

Λ. Jure igitur ac merito stulti homines, tametsi nunquam fuerunt sapientes , hoc enim dubium et occultissimum est, hujuscemodi asticiuntur miseria. E. Assentior. XXVII. . Considera nunc, utrum tibi videatur esse prudentia appetendarum et vitandarum rerum scientia. E. Videtur . . Quid, fortitudo nonne illa est animae

affectio, qua omnia incommoda et damna rerum non innOStra potestate constitutarum contemnimus E. Ita existimo. . Porro temperantia est assectio coercens et cohibens appetitum ab iis rebus, quae turpiter appetuntur Dantu aliter pula. E. Imo ita dicis ut sentio A. Iam us titiam quid dicamus esse, nisi virtutem qua Sila ellique

308쪽

tribtiuntur LE. Nulla mihi alia justitiae notio est. Λ. Quisquis ergo bonam habens voluntatem , de cujus excellentia jam diu loquimur, hanc unam dilectione amplexetur, qua interim melius nihil habet, hac sese oblectet, hac denique perfruatur et gaudeat, considerans eam et judicans quanta sit quamque invito illi eripi vel subripi nequeat, num du-

hilare poterimus istum adversari rebus Omnibus, quae huic uni bono inimicae sunt Θ Ε . Necesse est omnino ut ad Versetur . . Nulla-ne hunc putamus praeditum eSSe prudentia, qui hoc bonum appetendum , et Vitanda ea quae huic inimica sunt viilo Θ Ε. ullo modo mihi videtur hocp088 quisquam sine prudentia. . Recte : Sed cur non huic etiam fortitudinem tribuamus 3 illa quippe omnia

Uae in poteState nostra non sunt, amare iste ac plurimi aestimare non potest. Mala enim voluntate amantur, qui tanquam inimicae charissimo stio bono resistat neceSSE St. Cum autem non amat haec , non dolet amissa, et Omnino contemnita quod opus esse fortitudinis, dictum atque ConCeSSum St. . ribuamus sane: non enim intelligo quem sortem verius appellare possim , quam eum qui rebus iis , quas neque ut adipiscamur, neque ut obtineamus in nobis situm est, aequo et tranquillo animo caret; quod hunc necessario sacere compertum est. Λ. Vide jam nune utrum ab eo temperantiam alienare possimus, cum

ea sit virtus quia libidinos cohibet. Quid autem tam inimicum honae voluntati est quam tibi do Ex quo profecto intelligis istum bonae voluntatis suae amatorem reSiStere omni modo atque adversari libidinibus , et ideo jure temperantem OCari. E. Perge, assentior . . Iustitia restat, quae quomodo desit huic homini, non sane video. Qui enim habet et diligit voluntatem bonam, et obsistit eis ut dictum est, quae huic inimica sunt, male cuiquam Velle non polost. Se luitur ergo ut nomini aciat injuriam , quod

309쪽

nullo pacto potest, nisi qui sua cuique tribuerit: hoc autem ad justitiam pertinere cum dicerem, approbasse te ut puto meministi. E. Ego vero memini et fateor in hoc homine, qui Suam bonam voluntatem magni pendit et diligit, Omnes quatuor Virtutes, quae ab te paulo ante, me assentiente, deSCriptae Sunt, SSe CompertaS.

XXVIII. . Quod igitur impedit, cur hujus vitam non concedamus esse laudabilem E. Nihil prorsus imo hortantur vel etiam cogunt omnia . . Quid vitam miseram, potes-ne ullo modo non judicare fugiendam P E. Et magnopere quidem judico, nihilque aliud agendum existim O. Λ. At laudabilem non fugiendam prosecto putas. E. Quinetiam appetendam sedulo existimo. . Non ergo misera est, quae laudabilis vita est. E. Hoc utique equitur . .

Nihil jam, quantum opinor, illicito tibi ut assentiaris relinquitur, eam Cilicet quae misera non est, beatam SSe itam. E. Manifestissimum est . . Licet igitur beatum esse hominem dilectorem bonae voliintatis suae, et prae illa contemnentem quodcumque aliud bonum dicitur , cujus amissio potest accidere etiam cum volitantas tenendi manet. E. Quidni placeat, quo superiora quae OnCeSSimVS, ne cessario trahunt 3 Λ. Bene intelligis sed , dic , quaeso, nonne bonam olimtatem suam diligere, et tam magni aestimare quam dictum est, etiam ipsa bona voluntas est 3 E. Verum dicis . . t si hunc beatum recte judicamus, nonne recte miserum, qui contrariae voluntatis est E. Rectissime . . Quid ergo causae est , cur dubitandum putemus, etiam si nunquam antea sapientes fuimuS, VO-luntate nos tamen laudabilem et beatam vitam, Oluntate turpem ac miseram mereri ac degere Τ Ε. Fateor huc certis et minime negandis rebus eSSe per entum. XXIX. . Vide etiam aliud iam credo te memoria to-

310쪽

nere, quam dixerimus esse l)onam Voluntatem : opinor enim ea dicta est, qua recte atque honeste ViVere appetimus. E. Ita memini. Λ. Hanc igitur voluntatem, si bona itidem voluntate diligamus atque ampleCtamur, Phu Sque omnibus, quas retinere non quia Olum US POSSUmUS anteponam US; consequenter illae VirtuteS, Ut ratio docuit, animum nostrum

incolent quas habere id ipsum est recte honesteque vivere. Ex quo conficitur'. ut quisquis recte honesteque vult vivere, si id se velle pro fugacibus Onis velit, assequatur tantam rem tanta facilitate, ut nihil aliud ei quam ipsum velle sit hahere quod voluit. E. Vere tibi dico, vix me contine quin exclamem laetitia, repente mihi oborto tam magno, et tam in facili constituto bono. . Atqui hoc ipsum gaudium, quod hujus boni adeptione gignitur, cum tranquille et quiete atque constanter erigit animum, beata vita dicitur nisi tu putas aliud esse beate vivere, quam veris bonis certisque gaudere. E. t a Sentio. XXX. . Recte : sed censes-ne quemquam hominum non omnibus modis velle atque optare vitam beatam PE. Quis dubitat omnem hominem velle A. Cur igitur

eam non adipiscuntur omnes Dixeramus enim atque On- Venerat inter nos, Voluntate illam mereri homines, Voluntate etiam miseram, et sic mereri ut accipiant nunc Vero existit nescio quae repugnantia, et nisi diligenter dispiciamus, perturbare nititur superiorem tam evigilatam Irmamque rationem. Quomodo enim voluntate quisque miSeram Vitam patitur, cum omnino nemo velit misere vi Vere ΘΛ ut quomodo voluntate beatam vitam consequitur homo,

cum tam multi miseri sint, et beati omnes esse velint Λ ne evenit, quod aliud est velle bene aut male, aliud mu-reri aliquid per bonam vel malam voluntatem Nam illi qui beati sunt, quos etiam honos esse oportet, non prop-