장음표시 사용
321쪽
Quibi is compertis satis apparebit, ut Opinor, utrum recte homini data sit. Quare prius abs te quaero, ut de manifestissimis capiamus exordium, utrum tu ipse sis, an te sortasse metuis, ne in hac interrogatione fallaris, cum utique Si non esses, falli omnino non posses E. Perge potius ad caetera. Λ. Ergo quoniam manifestum est esse te, nec tibi aliter manifestum esset, nisi viveres, id quoque manifestum est vivere te intelligis-ne ista duo esse verissima E. Prorsus intelligo. Λ. Ergo etiam hoc tertium manifestum St,
hoc est, intelligere te . . Manifestum . . Quid in his tribus tibi videtur excellere E. Intelligontia. . Cur tibi hoc videtur E. Quia cum tria sint haec esse, ViVere, intelligere et lapis est, et pecus vivit, nec tamen lapidem puto ViVere, aut pecus intelligere qui autem intelligit,
eum et esse et Vivere certissimum est quare non dul)ito
id excellentius judicare, cui omnia tria insunt, quam id cui duo vel unum desit. Nam quod vivit, utique et est, sed non sequitur ut etiam intelligat qualem Vitam esSepecoris arbitror Quod autem est, non Utique On SequenSest, ut et vivat et intelligat: nam esse cadaVera POSSUm fateri, Vivere autem nullus dixerit. Iamvero quod non
vivit, multo minus intelligit. . enemus igitur horum trium duo deesse cadaveri, unum pecori, nihil homini. E. Verum est. Λ. Τenemus etiam id essu in his tribus praestantius, quod homo cum duobus caeteris habet, id est, intelligere, quod habentem sequitur et esse et ViVere.
VIII. . Dic mihi am , utrum illos vulgatissimos Corporis Sensus habere te noveris, videndi et audiendi et olfaciendi et gustandi et tangendi. E. Novi A. Quid putas pertinere ad videndi sensum, id est, quid putas nos Videndo sentires E. Quaecumque corporalia A. Num etiam dura et mollia videndo sentimus E. Non. . Quid ergo
322쪽
proprie ad oculos pertinet, quod per eos sentimus P E. Color Λ. Quid ad aures E. onus. Λ. Quid ad olfactum E. Odor Λ. Quid ad gustum P E. Sapor Λ. Quid ad tactum E Mosse vel durum, lene Vel asperum, et multa talia. . Quid corporum Ormas, magnaS, breVeS, quadras, rotundas, et si quid hujusmodi est, nonne et tangendo et videndo sentimus, et ideo nec Visui proprie, nec tactu tribui possunt, sed utrique Θ E. Intelligo. A. Intelligis ergo et quaedam singulos sensu habere propria, de quibus renuntient, et quaedam quosdam habere communia E. Et hoc intelligo. A. Quid igitur ad quemque sensum pertineat, et quid inter Se vel omnes vel quidam eorum
communiter habeant, num OSSumu ullo eorum SenSudijudicare E. Nullo modo, sed quodam interiore ista dijudicantur. Λ. Num ortasse ipsa est ratio, qua bestiae Drent Θ nam, ut opinor, ratione ista comprehendimus, et ita sese habere cognoscimus. E. Magis nos arbitror ratione comprehendere esse interiorem quemdam enSum, ad quem ab istis quinque notissimi cuncta reserantur.
Namque aliud est quo videt bestia, aliud quo ea, quae videndo sentit, vel vita vel appetit cille enim sensus in oculis est, ille autem intus in ipsa anima inuo non Solum
ea quae Videntur, sed etiam quae audiuntur, quaeque caeteris capiuntur corporis sensibus, Vel appetunt animalia delectata et assumunt, vel ossensa devitant et respuunt. Hi autem nec visus, nec auditus, nec OlfactuS, nec gustatus, nec tactus dici potest, sed nescio quid aliud quod omnibus communiter praesidet. Quod cum ratione comprehen damus, ut dixi, hoc ipsum tamen rationem Oeare non possum quoniam et hestiis inesse manifestum est.
IX. . Agnosco istud quidquid est, et eum interiorem Sensum appellare non dubito. Sed nisi et istum transeat, quod ad nos resertur a Sensibus corporis, pervenire
323쪽
ad scientiam non potest. Quidquid enim scimus, id ratione comprehensum tenemuS. Scimus autem , ut de caeteris taceam, nec Colore auditu, nec Oee ViSu posse sentiri. Et cum hoc Scimus, nee euhS, nec auribus scimus, neque illo sensu interiore, quo nec bestiae Carent. Non enim credendum est eas nosse, nec auribus sentiri lucem, nec Oculi Vocem , quoniam ista nonnisi rationali animadversione et cogitatione discernimus. E. Non possum
dicere hoc me habere perceptum. Quid si enim sensu illo
interiore , quo ea non carere Concedis , hoc quoque dijudicant, nec colores auditu nec visu voces posse sentiri PΛ. Num etiam putas eas posse discernere ab invicem colorem qui sentitur, et sensum qui in oculo est, et interiorem illum sensum apud animam, et rationem qua ista singillatim definiuntur et dinumerantur 3 E. Nullo modo A. Quid, ista ratio posset haec quatuor discernere ab invicem
et desinitionibus terminare, nisi ad eam referretur et Color periculorum sensum, et ipse rursus per illum interiorem qui ei praesidet, et idem interior per se ipsum, si tamen jam nihil aliud interpositum est Ε. Non ideo quO-
modo aliter posset A. Quid hoc ideS-ne, Sensu oculorum colorem Sentiri, eumdem autem SenSum eodem Sensu non
sentiria non enim quo sensu colorem Vides, hoc eodem vides etiam ipsum videre. E. Non omnino. . nitere etiam ista dijudicare : nam credo te non negare aliud colorem Sse, et aliud colorem videre, et item aliud etiam Cum Color non subest habere sensum, quo videri posset si subesset y E. Discerno et ista, et inter se differre Concedo. Λ. Num horum titum quidquam vides oculis nisi coloremΤE. Nihil aliud. . Dic ergo, unde videas alia duo, non enim ea non visa posses discernere. E. Nescio quid aliud; esse scio, nihil amplius. Λ. Nescis igitur utrum jam ipsa sit ratio, an illa vita sit quam sensum interiorem VocamUS
324쪽
praecellentem sensibus corporis, an aliquid aliud J E. Nescio. Λ. Illud tamen scis, ea definiri nisi ratione non posse; neque rationem id facete, nisi de iis quae sibi examinanda Osseruntur. E. Certum est . . Quidquid igitur est aliud quo sentiri potest omne quod Scimus, ministerium rationis est, cui offert et renuntiat quidquid attingit, ut ea
quae sentiuntur discerni suis simibus possint, et non sentiendo tantum, Sed etiam sciendo comprehendi. E. Ita est . . Quid ipsa ratio quae ministros uos, et ea quae suggerunt, discernit ab invicem, et item quid inter haec et se ipsam distet, agnoscit, seque illis praepotentiorem eSS COI1ffirmat, num alia re se ipsam nisi se ipsa , id est, rationem comprehenditi an aliter scires te habere rationem, nisi id ratione perciperes E. Verissimum est. Α.
Quoniam ergo cum colorem sentimus, non itidem Sensu ipso nos Sentire etiam sentimus meque Cum audimu SO-num, OStrum etiam audimus auditum , neque cum Olfacimus rosam olet nobis aliquid et ipse olfactus' neque quidquam gustantibus sapit in re ipse gustus, nec tangentes aliquid ipsum etiam tangendi sensum OSSumVS
tangere manifestum est quinque istos sensus nullo eorum Sensu posse Sentiri, quamvis ei Corporalia quaeque Sentiantur. E. Manifestum est.
X Α Λrbitror etiam illud esse manifestum, sensum illum interiorem, non ea tantum sentire quae acceperit a quinque sensibus corporis; sed etiam ipsos ab eo sentiri. Non enim aliter bestia moveret se, vel appetendo aliquid, vel fugiendo, nisi se sentire sentiret, non ad Sciendum nam hoc rationis est, sed tantum ad movendum, quod non utique aliquo illorum quinque sentit. Quod si adhuc ObSCurum est, elucescet si animadvertas quod exempli gratia sat est in uno aliquo sensu, velut in Visu. Namque aperire culum, et movere aspiciendo ad id quod videre
325쪽
appetit, nullo modo posset, nisi oculo clauso vel non ita moto se id non videre sentiret. Si autem sentit Se non videre dum non Videt, necesse est etiam sentiat se videredum videt muta cum eo appetitu non movet oculum Videns , quo moVet non Viden , indicat se utrumque sentire. Sed utrum et se ipsam haec Vita sentiat, quae Se corporalia sentire sentit, non ita clarum est, nisi quod se quisque intus interrogans, invenit omnem rem viventem fugere mortem AEUde cum Sit Vitae contraria, necesse est ut ita etiam se ipsam sentiat, quae contrarium suum fugit. Quod si adhuc non liquet, omittatur, ut non nitamur ad id quod voltimus , nisi certis manifestisque documentis Manifesta enim sunt, sensu corporis sentiri corporalia; Um-dem autem sensum hoc eodem sensu non posse sentiri Sen Su autem interiore et corporalia per sensum corporiSSentiri, et ipsum corporis sensum ratione vero et illa Omnia , et eamdem ipsam notam ieri, et scientia contineri: an tibi non videtur E. Videtur sane A. Age nunc, reSponde unde sit quaestio, ad cujus solutionem pervenire cupientes, jam diu istam molimur iam. XI. E. Quantum memini, trium illarum quaestionum qua paulo ante ad contexendum ordinem hujus disputationi posuimus , nunc prima Versatur, id est, quomodo manifestum fieri possit, quamvis tenacissime sirmissimeque credendum sit, Deum esse . . Recte hoc tenes : Sed etiam illud diligenter tenere te volo, cum de te ipSONUBererem, Utrum te esse nOVeris, non solum hoc, sed etiam
alia duo nobis apparuisse quod noveris. E. Id quoque teneo. A. Nunc ergo vide ad quam rem istarum trium intelligas pertinere omne quod corporis sensus attingit, id est, in quo rerum genere tibi ponendum videatur, quidquid Vel oculorum, vel alio quolibet corporis instrumento noSter Sensus attingit: utrum in eo quod tantum est, an in
326쪽
eo quod etiam vivit, an in eo quod etiam intelligit. E. In eo quod tantum est. A. Quid ipsum sensum in quo genere trium horum esse censes 3 E. In eo quod vivit. 1. Quid igitur horum duorum melius eSSe judicas, Sensum ipsum, an quod sensus attingit E. Sensum scilicet. A quare pE. Quia melius est id quod et ni vivit, quam id quod
XII. . Quid illum sensum interiorem, quem quidem infra rationem, et adhuc nobis communem cum hestiis superius indagavimus, dubitabis-ne huic sensui praeponere quo corpus attingimus, et quem jam ipsi corpori praeponendum esse dixisti P . Nullo modo dubitaverim A. Etiam hoc cur non dubites , volo abs te audire. Non enim poteris dicere hunc sensum interiorem am in eo genere trium illorum esse ponendum, quod etiam itelligit, sed adhuc in eo quod et est et vivit, etiam si intellectu caret: iste enim sensus inest et bestiis, quibus intellectus non
inest. Quae cum ita sint, quaero cur praeponas SenSum interiorem huic sensu quo corporalia sentiuntur, cum Sit uterque in eo genere quod vivit Sensum autem istum qui
corpora attingit, ideo praeposuisti corporibus, quia illa sunt in eo genere quod tantum est, iste vero in eo quod etiam vivit cin quo cum et ille interior reperiatur, Cureum meliorem putes dic mihi. Si enim dixeris, quia ille
istum sentit, non te credo inventurum regulam qua si-gere OSSimus, omne sentiens melius esse quam id quod ab eo sentitur me fortassis ex hoc etiam cogamur dicere,
Omne intelligens melius esse quam id quod ab eo intelligitur. Hoc enim falsum est i quia homo intelligit sapientiam, et non est melior quam ipsa sapientia. Quamobrem Vide qua causa tibi visum sit, sensum interiorem huic Sen- Sui quo Sentimus corpora esse praeserendum. E. Quia
moderatorem et judicem quemdam hujus illum esse cog-
327쪽
nosco. Nam et si quid huic in ossicio suo defuerit, ille tanquam debitum a ministro flagitat, sicut paulo ante disputatum est. Non enim Se Videre, aut non Videre Sensus
oculi videt et quia non videt, non potest quid sibi desit, aut quid satis sit judicare sed ille interior, quo admonetur et anima bestiae purire oculum clausum, et quod deesse sentit implere. Nulli autem dubium est eum qui judicat, eo de quo judicat esse meliorem Λ. Cernis ergo istum etiam corporis sensum de corporibus quodam modo judicares Ad illum enim pertinet voluptas et dolor, cum Vel leniter vel aspere corpore attingitur. Nam sicut ille interior quid desit vel satis sit oculorum sensui judicat sic ipse sensus oculorum quid desit vel satis sit coloribus u dicat. Item sicut ille interior de auditu nostro judicat, utrum minus an susticienter intentus sit sic judicat auditus ipse de vocibus, quid earum leniter influat, aut aspere
perstrepat. Non necesse est caeteros sensus corpori PerSequiri jam enim, ut opinor, animadvertis quid velim dicere, ita scilicet sensum illum interiorem de istis corporis Sensibus judicare , cum eorum et integritatem probat, et debitum flagitat, quemadmodum et ipsi corpori senSUS de corporibus judicant, assumentes in eis lenem tactum, rejicientesque contrarium. E. Cerno Sane, et VeriSSima
XIII. . Attende jam utrum ratio etiam de hoc int
riore sensu judicet. Iam enim non quaero, utrum eam meliorem illo esse dubites, quia non dubito id te judicare :quanquam ne id quidem jam quaerendum putem , Utrum de isto sensu judicet ratio. Namque in iis ipsis quae infra eam sunt, id est, in corporibus et in sensibus corporis et isto interiore sensu, quomodo sit aliud alio melius , et quam sit illis praestantior ipsa , quae tandem nisi ipsa renuntias quod profecto nullo modo posset, nisi de his
328쪽
ipsa judicaret. E. Manifestum est . . Cum ergo eam naturam quae tantum est, nec vivit, nec intelligit, sicuti est Corpus exanime, praecedat ea natura quae non tantum est,
sed etiam vivit nec intelligit, sicuti est anima bestiarum et rursus hanc praecedat ea, quae simul et est, et vivit, et intelligit, sicut in homine mens Uationalis num arbitraris in nobis, id est, in his quibus natura nostra completur ut homines simus, aliquid inveniri posse praestantiu S, quam hoc quod in tribus tertio loco posuimus P Nam et corpus nos habere manifestum est, et vitam quamdam qua ipsum Corpu animatur atque vegetatur, quae duo etiam in hestiis agnoscimus, et tertium quiddam quasi animae nostrae caput aut Oculum, aut si quid congruentius de ratione atque intelligentia dici potest, quam non habet natura bestiarum. Quare vide, obsecro, utrum aliquid invenire possis , quod sit in natura hominis ratione sui limius. E. Nihil omnino melius Video.
XIV. . Quid si aliquid invenire potuerimus, quod
non solima esse non dubites, sed etiam ipsa nostra ratione
praestantius, dubitabis-ne illud quidquid est Deum dicere E. Non continuo si quid melius quam id quod in
mea natura optimum est invenire potuero, Deum Sse
dixerim. Non enim mihi placet Deum appellare, quo mea ratio est inferior, sed quo nullus est superior . . Ita plane : nam ipse huic tuae rationi dedit, tam de se pie
Vereque sentire. Sed quaeso te, si non inveneris esse aliquid Supra nostram rationem , nisi quod aeternum atqUe incommutabile est, dul)ilabis-nse hunc Deum dicere Nam et corpora mutabilia esse cognoscis , et ipsam vitam tua corpUS animatur, per assectus varios mutabilitate non carere manifestum est , et ipsa ratio cum modo ad Verum pervenire nititur, modo non nititur, et aliquando PerVenit, aliquando n0n pervenit, mutabilis esse profecto
329쪽
convincitur. Quae si nullo adhibito corporis instrumento,
neque per tactum, neque per gUStatum , neque Olfactum, neque per aures, neque periculOS, neque per ullum Sensum se inferiorem, sed per se ipsam cernit aeternum aliquid et incommutabile, simul et se ipsam inferiorem, et illum oportet Deum suum esse fateatur. E. Hunc plane fatebor Deum, quo nihil superius esse constiterit A. Bene habet: nam mihi satis erit ostendere esse aliquid hujusmodi, quod aut fateberis Deum esse, aut si aliquid supra
est, eum ipsum Deum esse concedes. Quare SiVe Supra sit aliquid, sive non sit, manifestum erit Deum SSe, cum ego quod promisi esse supra rationem , eodem ipso adjuVante monstravero. E. Demonstra ergo quod OlliceriS. XV. . Faciam: sed prius quaero, Utrum SenSUS Orporis meus idem sit qui tuus, an vero meus non sit niSi meUS , et tuus non sit nisi tuus: quod si non ita esset, non OSSem per Culos meos videre aliquid, quod tu non Videres. E. Concedo prorsus, quamVis ejuSdem generiS, tamen Singulos nos habere sensus , videndi, vel audiendi, vel qu6slibet alios caeterorum. Non enim Solum Videre,
sed etiam audire potest aliquis hominum quod alius non audiat, et aliud aliquid quolibet alio sensu quisquam
sentire quod alius non sentiat. Unde manifestum est et tuum nonnisi tuum, et meum sensum non eSSemiSi meum.
Λ. Hoc idem respondobis de illo etiam sensu interiore, an aliquid aliud P E. Nihil sane aliud. Nam et ille utique sen-
Sum meum Sentit meus, et tuum sentit tuus: nam ideo
plerumque interrogor ab eo, qui aliquid videt utrum hoc etiam ego Videam, quia ego me videre aut non Videre sentio, non ille qui interrogat Λ. Quid ipsam rationem, nonne unuSquisque nostrum habet suam 3 quandoquidem
fieri potest ut ego aliquid intelligam , cum tu id non in-
330쪽
telligis nec utrum intelligam tu scire possis, ego autem sciam. Manifestum est etiam rationales mentes singulos quoSque nostrum singulas habere. XVI. . Num etiam poteris dicere singulos soles nos habere quos Videmus, aut lunaS, Ut luciferos, aut caetera hujusmodi, quamVi Suo quisque ac proprio sensu ista vidoat E. Nullo modo isthuc dixerim A. Possumus ergo videre unum aliquid multi simul, cum sint sensus nostri
nobis singulis singuli, quibus omnibus illud unum sentimus quod simul videmus' ut quamvis alius SenSus meuSSit, et alius tuus, possit tamen sieri, ut id quod videmus non sit aliud meum, aliud tuum sed illud unum praesto
sit utrique nostrum, et simul ab utroque Videatur. E. Manifestissimum est. A. Possumus etiam Unam aliquam Ocem simul audire, ut quamvis alius sit auditus meus, alius tuus , non sit tamen alia mea , et alia tua VOX quam simul audimus . vel alia pars ejus auditu meo capiatur, et alia tuo, sed quidquid sonuerit, et unum et totum audiendum simul adsit ambobus. E. Et hoc manifestum
XVII. . Iam etiam de caeteris sensibus corporis licet animadvertas quod dicimus, neque omnino illos, quod ad hanc rem attinet, ita se habere ut illos duos oculorum
et aurium, neque omnino non ita. Nam quia ex uno aere et ego et tu possumus implere spiramentum , et ejus aeriSassectionem odore sentire et item quia ex uno melle Vel quolibet alio cibo seu potu ambo gustare OSSumVS, et ejus affectionem sapore sentire, quamvis ille unus Sit, nostri autem sint sensus singuli, tibi tuus et mihi meus;
ut unum odorem vel unum saporem cum ambo Sentia-mu , nee tu tamen eum me sensu Sentias , nec ego tuo, nec aliquo uno qui utriu3que nostrum possit esse communiter, sed prorsus mihi meus sensus sit, et tuus tibi, etiam