Sancti Aurelii Augustini ... opera omnia multis sermonibus ineditis aucta et locupleta

361쪽

test. Nam haec quamvis magna in homine et prima sint, propria tamen esse uniusCUJUSque hominiS, non communia, satis intelligitur Veritate enim atque sapientia, quae communis Si omnibus , Omnes sapientes et beati iunt,

inhaerendo illi. 0atitudine autem alterius hominis non sit alter beatus, quia et cum eum imitatur ut sit, inde appetit beatus sieri, unde illum factum videt, illa scilicet incommutabili communique veritate. Neque prudentia cujusquam sit prudens alius, aut sortis sortitudine, aut temperans temperantia, aut justus justitia hominis alterius quisquam ilicitur; sed coaptando animum illis incommutabilibus regulis luminibusque Virtutum, quae incorruptibiliter vivunt in ipsa veritate Sapientiaque communi, quibus et ille coaptavit et ixit animum, quem istis virtutibus praeditum sibi ad imitandum proposuit.

LIII. Voluntas ergo adhaerens communi atque incommutabili bono, impetiat prima et magna hominis bona, cum ipsa sit medium quoddam bonum Voluntas autem aversa ab incommutabili et communi bono, et converSaad proprium honum, aut ad exterius, aut ad inferius, peccat. Ad proprium convertitur, Cum suae potestatiSVult esse' ad exterius, cum asiorum propria , Vel quae- Cumque ad se non pertinent, cognoscere studeto ad inferius, cum Voluptatem corporis diligit, atque ita homo Superbus, et Curiosus, et lascivus effectus, excipitur ab alia vita, quae in comparatione Superioris Vitae morS St, quae tamen regitur administratione divinae providentiae, quae congruis sedibus ordinat omnia, et pro meritis sua cuique distribuit. Ita sit, ut neque illa bona quae a peccantibus appetuntur, uno modo mala sint, neque ipsa voluntas libera, quam in bonis quibusdam mediis numerandam esse comperimus; sed malum sit aversio ejus ab

incommutabili hono et conversio ad mutabilia bona

362쪽

quae tamen Versi atque OnVerSi , quoniam non cogitur, sed est voluntaria, digna et justa eam miseris poena subsequitur.

LIV. Sed tu fortasse quaesiturus es , quoniam OVetur voluntas cum se avertit ab incommutabili hono ad mutabile bonum, unde ei iste motus existat; qui profecto malus est, tametsi Voluntas libera, quia sine illa nec recte vivi potest, in bonis numeranda sit. Si enim motus iste, id est, aversio voluntatis a Domino Deo, sine dubitalione peccatum St, num posSumus auctorem peccati Deum diceres Non erit ergo iste motus ex Deo. Unde igitur erit Z Ita quaerenti tibi, si respondeam nescire me, fortasse riStristior sed tamen vera responderim Sciri enim non potest quod nihil sit. Τu tantum pietatem inconcuSSam tene, ut nullum ibi bonum vel sention ti, vel intelligenti, Vel quoquo modo cogitanti occurrat, quod non sit e Deo.

Ita enim nulla natura occurrit, quae non site Deo. Omnem quippe rem , ubi mensuram et numerum et Ordinem Videris, Deo artifici tribuere ne cuncteris Unde autem ista penitus detraxeris, nihil omnino remanebit quia etsi remanserit aliqua formae alicujus inchoatio, ubi neque menSuram, neque numerum, neque ordinem invenias, quia ubicumque Sta sunt, forma perfecta est, oportet aufera etiam ipsam inchoationem formae, quae tanquam materies ad per

siciendum subjacere videtur artifici. Si enim formae Perfecti bonum est, nonnullum jam bonum est et Ormae inchoatio cita detracto penitus omni hono non quidem nonnihil, sed omnino nihil remanebit Onine autem Onum X Deo multa ergo natura est, quae non Sitis Deo. Motus ergo ille aversionis, quod fatemur esse peccatum, quoniam defectivus motus est, omnis autem desectus ex

nihilo est, vide quo pertineat, et ad Deum non pertinere

363쪽

ne dubites. Qui tamen desectus quoniam est Voluntarius in nostra est positus potestate. Si enim time illum oportet ut nolis: si autem nolis, non erit. Quid ergo securiusquam esse in ea vita ubi non possit tibi evenire quod non vis. Sed quoniam non sicut horno sponte cecidit, ita etiam sponte urgere poteSt, porrectam nobis desuper dexteram Dei, id est Dominum nostrum Jesum Christum sidestrina teneamus, Xpectemu certa Spe, et charitate ardenti desideremus. Si quid autem de origine peccati diligentius quaerendum adhuc putas, nam omnino ego jam opus esse non arbitror si quid tamen putas, in aliam disputationem differendum est. E. Sequor Sane Voluntatem tuam , ut in tempus aliud, quod hinc moverit, disseramus. Nam illud tibi non concesserim, ut satis jam inde quaesitum PuteS.

I Retraci cap. IX, n. .

364쪽

LIBER III.

I. QUOM 1 satis mihi manifestum est, inter bona, et ea quidem non minima, numerandam esse liberam Oluntatem , ex quo etiam fateri cogimur eam divinitus datam esse, darique oportuisse : jam si Opportunum existimas, Cupio per te cognoscere, unde ille motu existat, quo ipsa Voluntas avertitur a communi atque incommutabili hono , et ad propria vel aliena vel insima, atque Omnia commutabilia convertitur bona Λ. Quid enim opus est hoc scire E. Quia si ita data est, ut naturalem habeat istum motum, jam necessitate ad haec convertitur meque ulla culpa deprehendi potest, ubi natura neceSSitas Uedominatur . . Placet-ne tibi iste motus, an displicet E. Displicet. . Reprehendis ergo eum. E. Utique reprehendo. . Reprehendis igitur animi motum inculpabilem. E. I 11culpabilem animi motum non 'eprehendo

365쪽

sed nescio an ulla culpa sit relicto inconamiutabili honoad commutabilia converti. Λ. Reprehendis ergo quod noscis . . Noli Verbo premere cita enim dixi Nescio an ulla culpa sit, ut intelligi voluerim sine dubio culpam esse. Nam hoc Verbo quod dixi: Nescio, satis profecto irrisi dubitationem de re manifesta. . Vide quid sit certissima Veritas, quae te coegit tam cito oblivisci, quod paulo ante dixisti. Si enim natura vel necessitate iste motus existit, culpabilis esse nullo pacto potest: tu vero esse culpabilem ita firmissime tenes, ut vhitationem de hac re tam certa etiam irridendam putaveris. Cur ergo tibi vel assirmandum, vel certe cum aliqua dubitatione dicendum visum est, quod perspicue falsum esse ipse convincis Dixisti enim : Si ita data est voluntas Γ.bera, ut naturalem habeat istum motum , jam necessitate ad haec convertitur , neque ulla culpa deprehendi potest, ubi natura necessitasque dominatur. Nullo modo autem dubitare debuisti, non esse ita datum , quando Stum Olum culpabilem esse non dubitas. E. Ego ipsum motum

culpabilem dixi, et ideo mihi displicere, et replehendendum esse dubitare non possum animam ero quae Stomotu ab incommutabili bono ad commutabilia detrahitur,

nego esse culpandam, si jUS natura tali est, ut e ne

II. 1. Cujus est iste motu , quem profecto culpandum esse concedi. E. In animo eum Video , sed cujus sit nescio A. Numquid negas eo motu animum moveri E. Non nego. Λ. Nega ergo motum quo OVetUr lapis, motum esse lapidis Neque enim illima dico motum quo eum nosmoVemus, Vel aliqua vi aliena movetur, veluti cum in coelum acitur , sed eum quo ad terram nutu suo vergit si cadit. E. Non equidem nego metum quo ita ut dicis inclinatur, et ima petit, motum esse lapidis , sed natura-cXXXIV. 23

366쪽

lem. Si autem hoc modo etiam illum motum habet anima, profecto etiam ipse naturali est ne ex eo quod naturaliter movetur, recte Vituperari potest: quia etiamsi ad

perniciem movetur, naturae tamen Suae neceSsitate compellitur. Porro quia istum motum non dubitamus esse culpabilem , omni modo negandum est esse naturalem et ideo non est similis illi motui, quo naturaliter movetur lapis . . Egimus-ne aliquid superioribus duabus disputationibus E. Egimus sane Λ. Credo ergo meminisse te in prima disputatione satis esse compertum , nulla re fieri mentem servam libidinis , nisi propria voluntate nam neque a Superiore, neque ab aequali eam posse ad hoc dedecus cogi, quia injustum est meque ab inferiore, quia non potest. Biestat igitur ut ejus sit proprius iste motus, quo fruendi voluntatem ad creaturam a Creatore Convertit: qui motus si culpae deputatur unde qui dubitat, irrisione dignus tibi visus est non est utique naturalis, sed voluntarius in eoque similis est illi motui quo deorsum versus lapis sertur, quod sicut iste proprius est lapidis , sic ille animi verumtamen in eo dimimilis, quod in potestate non habet lapis cohibere motum tuo

fertur inferius, animus vero dum non Vult non ita O-

Vetur, ut superioribus desertis inferiora deligat et ideo lapidi naturalis est ille motus, animo Ver iste Voluntarius. Hinc est quod lapidem si quid dicat peccare, quod pondere suo tendit in infima , non dicam ipso lapide tolidiora sed profecto demens judicatur Danimum Vero PeC- Cati arguimus , Cum eum conVincimus Superioribus desertis ad fruendum inferiora praeponere ' Propterea quid opus Si quaerere unde iste motus existat, quo Voluntas avertitur ab incommutabili hono ad commutabile bonum, Cum eum nonnisi animi, et voluntarium , et Ob hoc cul

Vide supra, lib. i. - RetraCt. Capra X. n. 3.

367쪽

pabilem esse fateamurri omnisque de hac re disciplina utilis ad id valeat, ut eo motu improbat atque cohibito,

voluntatem nostram ad fruendum sempiterno bono, alapsu temporalium OnVertamuS. ΙΙΙ. E. Video, et quodam modo tango, et tene Vera esse quae dicis: non enim quidquam tam firme atque intime sentio , quam me habere Voluntatem, eaque me moveri ad aliquid fruendum quid autem meum dicam

prorsus non inVeni , si voluntas qua Volo et nolo non est

mea : Uapropter cui tribuendum est, si quid per illam male facto , nisi mihi Θ Cum enim bonus Deus me fecerit, nec bene aliquid faciam nisi per voluntatem , ad hoc potius datam esse a bono Deo satis apparet. Motu autem quo huc aut illuc voluntas convertitur, nisi esset Voluntarius atque in nostra positus potestate , neque laudandus cum ad superiora, neque culpandus homo esset cum ad inferiora detorquet quasi quemdam cardinem Voluntati : neque omnino monendus esset, ut istis neglectis aeterna vellet adipisci, atque ut male nollet Vivere Vellet autem bene. Hoc autem monendum non esse hominem quisquis existimat, de hominum numero Xter

IV. Quae cum ita sint, ineffabiliter me movet, quomodo fieri possit, ut et Deus praescius Sit Omnium futurorum, et nos nulla necessitate peccemus. Quisquis enim dixeritaliter evenire posse aliquid quam Deus ante praescivit, praescientiam Dei destruere insanissima impietate molitur. Quapropter si praescivit Deus peccaturum esse primum hominem, quod necesse est concedat mihi, quisquis mecum omnium futurorum praescium fatetur Deum; si ergo ita est, non dico non eum faceret, bonum enim fecit, nec obesse quidquam Deo posset peccatum ejus, quem

bonum ipse fecit imo in quo faciendo honitatem suam

368쪽

ostenderat, ostendit etiam in puniendo justitiam , et in liberando misericordiam. Non itaque dico , non eum saceret: sed hoc dico, quoniam peccaturum SSe praesciverat, necesse erat id Ieri, quod futurum esse praesciebat Deus. Quomodo est igitur Voluntas libera, ubi tam inevitabilis apparet neceSSitaS. V. Λ. Pulsasti vehementer misericordia Dei adsit, aperiatque pulsantibus Verumtamen maximam partem hominum ista quaestione torqueri non ob aliud crediderim nisi quia non pie quaerunt, VelocioreSque Sunt ad XCusationem quam ad consessionem peccatorum Suorum.

Alii nim nullam divinam providentiam praeeSSe rebuS humanis libenter opinantur, dumque fortuitis committunt casibus et animo et corpora Sua tradunt se feriendos et dilaniandos lihidinibus , divina judicia negantes,

humana fallentes , eos a quibus accusantur , Ortunae .patrocini propulsare se putant inuam tamen Caecam effingere ac pingere consueverunt, ut aut meliores ea in aqua e regi arbitrantur, aut se quoque cum eadem Caecitate et sentire ista fateantur et dicere. Nec enim talibus absurde etiam conceditur casibus eo agere Omnia

quando agendo cadunt. Sed adversus hanc opinionem plenam stultissimi ac dementissimi erroris, Satis, Ut arbitror, Secunda nostra sermocinatione dissertum est. Λlii Vero quanquam negare non audeant praesidere humanae Vitae providentiam Dei, malunt tamen eam Vel infirmam, Vel injustam, vel malam nefario errore Credere, litam Sua peccata pie late supplici consiteri. Qui omnes si persuaderi sibi paterentur, ut cum de optimo et justissimo et potentissimo cogitant, bonitatem et justitiam et potentiam Dei longe majorem superioremque SSE CI Cderent, quam quidquid cogit; lione cncipiunt considerantesque Semetipsos, gratias Deo se debere intelligerent,

369쪽

oiiamsi aliquid iliferius eos Voluisset esse quam sunt, omni husque ossibus et medullis conscientiae suae clama, rent et Ego dixi, Domine misereri mei, cura animam meam , quia peccavi tibi ci , ita certis itineribus divinae misericordiae in sapientiam ducerentur, ut neque inVentis rebus inflati, neque non inventis turbulenti et cognoscendo instructiores fierent ad videndum , et ad quaerendum ignorando mitiores. Τibi vero cui jam hoc persuasum esse non dubito, vide quam facile de tam magna quaestione respondeam, cum mihi prior interroganti pauca

responderis. VI. Certe enim hoc te movet, et hoc miraris, quomodo non sint contraria et repugnantia, ut et Deus praescius sit omnium futurorum, et nos non necesSitate sed voluntate peccemus. Si enim praescius est Deus, inqui , peccaturum esse hominem, necesse est ut peccet :Si autem necesse est, non ergo est in peccando voluntatis

arbitrium , sed potius inevitabilis et fixa necessitas. Qua ratiocinatione hoc videlicet ne conficiatur times, ut aut Deus futurorum omnium praescius impie negetur, aut si hoc negare non possumus, fateamur non Voluntate , Sed necessitate peccarici an aliquid aliud te movot E. Nihil interim aliud. . Res ergo universas quarum Deus Stpraescius, non Voluntate sed necessitate fieri putas. E. Omnino ita puto. Λ. Expergiscere tandem , teque ipsum pau- Iulum intuere , et dic mihi, si potes, qualem sis habituru eras Voluntatem, Utrum peccandi, an recte faciendi 8E. Nescio. Λ. Quid Deum itidem nescire hoc putas ΘΕ. Nullo modo id putaverim A. Si ergo voluntatem tuam crastinam noVit, et Omnium hominum , sive qui Sunt, sive qui futuri sunt, futuras praevidet voluntates , multo

magis praevidet quid de justis impiisque facturus sit. E.

370쪽

Prorsia si meorum operum PraeSeium Deum dico, multossidentius eum dixerim praescire opera sua , et quid sit facturus certissime praeVidere. . Nonne igitur caves, ne tibi dicatur , etiam ipsum quaecumque facturus est, non voluntate Sed necessitate acturum, si omnia quorum Deus praesciu est, neceSSitate iunt, non Voluntate Θ E. Ego cum dicerem necessitate universa steri, quae Deus futura praesciVit, ea sola intuebar, quae in creatura ejus fiunt, non autem quae in ipso non enim ea fiunt, sed sunt sempiterna. Λ. Nihil ergo in sua creatura peratur Deus. E. Iam semel statuit quemadmodum feratur

ordo ejus universitatis quam condidit; neque enim aliquid nova voluntate administrat. . Numquid neminem beatum facit E. Facit vero A. unc utique facit, quando ille sit. E. Ita est. Λ. Si igitur , verbi gratia , post annum

beatus futurus es, post annum te beatum facturus St. E. tiam. Α. Iam ergo praescit hodie , quod post annum facturus est. E. Semper hoc praescivit nunc quoque hoc

eum praescire consentio , si est ita futurum. VII. . Dic quaeso, num tu creatura eju non S, aut

tua beatitudo non in te siet Pin. Ιm et creatura dia Sum, et in me siet quod beatus ero. Λ. Non ergo Voluntate Sed necessitate in te siet beatitudo tua Deo faciente. . Oluntas illius mihi est necessitas. . u itaque invitus beatus eris. E. Mihi si esset potestas ut essem beatus , jam

profecto essem : Volo enim etiam nunc, et non Um, quia

non ego, sed ille me beatum alit . . Optime de te veritas clamat. Non enim posses aliud sentire esse in potestate nostra , nisi quod cum volumus facimus. uapropter nihil tam in nostra potestate, quam ipsa Voluntas St. Ea

enim prorsus nullo intervallo , mox ut Volumus praesto est. Et ideo recte possumus dicere, non Voluntate SeneS-