장음표시 사용
161쪽
rendo iuxta tertiam opinionem habitum esse partialem causam actus, etiam activam, ita tamen quod potentia est causa prima, & princi
palis, habitus vero causa secuda & minus principalis. Vnde habitus sine potetia nequit operari qua lantenus, potentia vero sine habitu actu producere valet, sed non adeo intensium,
sicut concurrente habiti caeteris paribus, in xime posito eodem voluntatis conatu, id est, nitetia ac conamine potentiae uid actum suum eliciendum. Haec autem opinio astruitur ex illo commentatoris. Habitus est, quo habens ivtitur cum voluerit: uti autem competi agenti, nam patiens principio passivo non utitur. Huc accedit & Aristoteles dicens,Sicut scien Ubila tia est qua scimus, ita anima est qua vivimus, nima. sentimus& intelligimus, & per consequens, sicut anima agimus actus vitales, Ita scientia active speculamur. Potest cliam dici iuxta Habitu, ubquartam assertionem, habitum non esse cati ci Uriosam activam actus, sed formam inclinantem solum potentiam ad agedum, Perinde ac grauitas inclinat lapidem ad locu deorsum, licet cffective, secsidum aliquos no moueat ipsum. Haec aute assertio sic astruitur, nulli debet a tribui vis seu essicientia alicuius effectus, nisi
cx natura rei, id est, ex natura causae, vel effectus sit euidens: Nulli pariter causae est neganda perfecta virtus agendi, nisi manifeste appareat imperfectio cilicientiae in ea. Natura enim, fecundum Philosophum , dignificanda est, inquautum potest, nisi manifeste
162쪽
Habitus costiones. DIST. IT. EST. a.'
appareat oppositum, sed nihil cogit tribuere
habitui essicientiam actus , quandoquidem conditiones,&proprietates habitui attributar sine hoc saluari postulat, nihil etiam cogito assirmemus a potentia perfecta ratione causae,ut partem actionis ascribamus ipsi poteti non est igitur essicies aliqua habitui coceden da. Proprietates vero seu coditiones, quae pas. sim ab omnibus tributitur sunt .ut puta quod habens habitu operatur delectabilite seu sine tristitia secuda,facile,videlicet absque dissicultate: tertia, expedire, quia videlicet per habitu aufertur impedimentum, quod posset habere potentia operas ab obiecto delectabili inopia
positu mouente: quarta,Operatur propte hoc est absque tarditate. Tertiae tame opinioni ima gis fauet Scotus, ut puta quod habitus actum coassicialiquod δc expericlia communis.com
monstrat,quia quilibet habens habitum faetidexperiri potest se posIe cu aequali conatu perfectiorem habere operationem, quam sine habitu, quae sane actus perfectio habitui adscri inequit,nisi & actu coproducat: Et hac ratione diluo praescripta quartae opinionis rationem.
Vtrum habitus moralis actus bonitate producatὶ
VT latius hoc pateat obserua quo d quem
admodu pulchritudo corporis se cadunar . Auenoem non est aliqua qualitas absoluta inco Ge
163쪽
LIBER PRIMVs. 17 corpore pulchro , sed est aggregatio omnium conuenientiuin tali corpori, ut puta magnitudini figurae, & coloris in ordine ad corpus, &ad se inuicem: ita bonitas moralis actus, est quas quidam decor ipsius actus includζn ag abis; at gregationem dubitae proportionis ad Omnia, murali, quibus debet actus proportio nari: Qualia sunt quiri potentia, obiectum, tempus, finis, locus, dc modus, &hoc specialiter, inquantum ista dictantur a recta ratione, seu recto intellectus tu dicio, lebere conuenire actui. Nam posita co- uenientia actus ad rectam rationem, actus est bonus, ea vero remota,quibuscunque aliis positis non est bonus principaliter. Igitur con mitas actus rationi rectae plene dictandi de circunstantiis omnibus debitis illi actui, est bonitas moralis actus. Haec autem bonitas nullum habet prorsus principium proprium activum, sicut nec aliquis respectus, maxime cum is res pectus sit intrinsecus adueniens,fieri autem nequit, ut actus aliquis praedicto modo eliciatur, quin ex natura extremorum talis bonitas consequatur ipsium actum : Relatio autem consequens extrema non habet causam propriam, aliam ab extremis: Quantum igitur attinet ad
istam eonditionem accidentalem actus quς est bonitas moralis) non oportet habitum alique eum producere, nisi quatenus producit substatiam actus, qui quidem actus natus est conuenire completo dictamini prudentiae. Obiicies illud Aristotelis. Virtus est quae habentem per- α tib fici 5 opus eius bonum reddit: Ergo habitus c. s.
164쪽
studiosus cilicit bonitatem actus. Respondetur , virtutem quidem reddere opus bonum quatenus habitus studiosus ex natura ha bitus ad actus substantiam inclinat,& ex consequemii adactum conformem rationi rectae, si recta ratio insit operanti: Hoc tamen non competit habitui inquantum est virtus, cum relatio non sit forma acti ua. Habitus autem non est virtus nisi ex respectu seu conformitate eius ad prudentiam. Deinde obiicies virtutem esse modei Eth .. x tricem passiuamassertore Aristotele, quod praestare nequit, nisi agendo, ergo habitus est causa bonitatis actus. Respondetur virtutem moderari passiones bifariam:prinid cum essicit passionem ab obiecto factam esse minorem,inclinans veluti pondus quoddam , potentiam, in oppositum: secundo inclinando potentiam, cum prudcntia coexistente, ut fugiat immoderate delectabilia, & hoc pacto moderatur non delectationem existentem, sed praecauet ne
inst. Postremo obiicies dc illud, Non habens. iustitiam & si possit operari iusta, non tamen
iuste: Et ita de aliis actibus: unde consequitur virtutem producere actum inquantum est bonus, quia sine ea nequit esse bonus. Respondetur quod Philosophus non intelligit hominem non posse simpliciter operari iuste sine iustitia, sed quae non opcretur iuste secundum Omnem perfectionem, qua potest quispiam iuste agere, quarum una est delectabilitas, & facilitas in operando,quod potentiae non hab enti habitum
165쪽
funecesertum sit ponere charitatem creatam formaliter naturae beatificabili
inhaerentem)X nullo quidem actu, quem ex erimur, siue actus substantiam expendas, siue intentionesti, nec ex dele- Charitatectatione, siue ut ita dicam facilita- m V tione in operando, neque ex bonitate seu rectitudine morali actus pGssumus euidenter coh-qisit. cludere aliquem huiusmodi habitum stupernaturalem inesse, quia quocunque istorum dato possit habens charitatem certo cognoscere se esse in charitate & gratia contra illud: Nemo EMG. '. scit an odio, an amore dignus sit. Nam cum diceret Paulus, Certus sum quod neque mors&c, hoc habebat ex reuelatione, propterea quod actum illum sibi inesse experiretur, velata ηρ' ctum sic intensium, vel sic delectabiliter operari &c. Ratio autem quare non potest c5cludi ex aetii,vel aliqua ipsius actus conditione habitum infestim homini inesse,est, quia vel actus potest ex sola potentia habere omnia praedicta concurrente ratione recta,vel si c5curreret habitus aliquis propter aliquam praedictarii 'con ditionum,posset habitus is esse acquisitus.Nam amicitia acquisita una cum potentia potest elicere amorem adeo intensum, sicut eliceretur cum charitate infusa, & posset talis actus esse conformis iudicio recto ipsius intellectus , quantum ipsa recta ratio diiudicare
posset. Qubd si dixeris voluntatem subito
166쪽
mutat, ut intense faciliter, & delectabilit roperetur, & hoc conformiter ad regulas diu; AT . s. nas, siue ad dictamen fidei, ut patet de Paulo diccnte, Domine quid me vis facer ξ dcc. edo
recenter conuersis: Non potest autem a leo
subito acquirere habitu amicitiae ordinatae cor sonum fidei: Igitur constat talem habere habitum supernaturalem,quo ad subito agendum inclinetur. Respondetur, quod voluntas subito mouere potest actus naturales, quisqbsint omnino eius facultati. Nam sicut ait Au-
gustinus, nihil tam est in potestate voluntatis, quam ipsa voluntas, id est actus ipsius volunt iis scapitur enim ibi potentia pro actu qua- . propter ex subito tali motu non potest conclu-cha ita, di propositum, Ut puta, charitatem homini risus ais inesse. Sed ex sacris litoris, & sanctis patribus si ponenda. id colligimus, ut dictum est distinet. 27. tertii
quaest. unica. Nam praeter praedictas condi-xiones actus, quas habet ab habitu, videlicet, intentionem , delectationem, promptituc inem, de ultra rectitudinem, & bonitate, quam habet actus per conformitatem ad rationem rectam, siue ratio fuerit recta secundum dicta men prudentiae, ut in virtutibus moralibus, siue secundum dictamen fidei, ut in virtutibus
Theologicis, Iuxta illud Apostoli, Si linguis
i Cρ hominum loquar, dcc. Praeter inquam, haeconuita creditur esse una conditio in actu, videlicet, qubd cst acceptabilis oco , non communi quadam acceptatione solum, qua videlicet omnem acccptat creaturam, de ordinat ad
167쪽
iaipsum tanquam ad eius finem, Iuxta illud,
Omnia propter seipsum operatus est altissim', Pro-rb.Iς de illud, Diligis enim omnia quae sunt, S c. Sed acceptatione speciali , quae nihil aliud est in p ς' Ii
voluntate diuina , quam Ordinatio talis actus aca vitam aeternam, tanquam meriti condigni ad praemium : Iuxta illud, misericordia faciet me locum unicuique secundum meritum operum '
suoru&c.& illud, Non enim iniustus est Deus, &Gα illud, Merces vestra copiosi est in coelis. Consimiliter credimus creatur m r pion ζm D.ι ι iustam esse habitualiter acceptam qnando Vi M irit, sdelicet nihil actualiter operatur, ut pa ct de L, j ad Iu-
paruulis baptizatis,&iustis dormientibus. u.t opera Nan adhuc voluntas diuina cana ad vitam ae probara a. ternam ordinat, tanquam tanto dignam bono secundum dispositionem , quam habet habitualiter in se, & propter habitum charitatis, quem habet in se. Propter hanc igitur naturae
beatificabilis acceptionem, etiam quando non operatur, & propter acceptionem actualem actus eliciti a tali natura, Oportet ponere unum habitum supernaturalem, quo habens forma liter a Deo acceptetur. Is autem habitus cst charitas, secundum omnes Doctores. Vnde&Augustinus pertractans illud Apostoli. Quis nos separabit, &c. Charitas, inquit, Dei haec dicta est virtus quae animi no stri recti ilima est affectio. Sed quomodo hic habitus est rem
accertandi, naturam, & actum Z Dico quod quatenus est quidam decor naturae, ornans animam , est causa acceptationis illius , pro-
168쪽
In episto. ad ixisi, ad Bonifacit..
pterea qubd is decor diuinae complacet volui tali: Ad hoc autem ut reddat acturn acceptabilem plus requiritur, videlicet,qubd iste habit', praeter hoc quod est decor spiritualis, inclinet etiam ad determinatos actus,& ad eosdem eliciendos concurrat, secundum potiorem Opinionem, alioquin non esset verum, quod ait Augustinus , quod gratia se habet ad liberum arbitrium, id est voluntatem, sicut sessor ad equum, quia sessor active regit, & mouet equum pro suo arbitrio. Hoc etiam aduersaretur ci, quod idem Augustinus dicit, Voluntate inquit) concomitante non praeeunte, pedisse- qua non domina. Non autem voluntas'esset pedissequa gratiae, si ipsa gratia nullam essicientiam haberet. Porrbliae Augustini authoritates intelliguntur, inquantum actus est meritorius: Sed cum actus ex praedictis, eliciatur ἱpotentia & habitu,' utrum horum est causa praecipua ipsius 3 Dico qubd in actu meritorio duo sint consideranda. Primum illud quod praecedit rationem meritorij, in quo in clud tur substantia, δc intentio actus, ac rectitudo moralis. Secundum est ratio meritorii, quod est; esse acceptum a diuina voluntate,aut acceptabile, siue dignum acceptati ad praemium aeternum. Quantum ad primum,potentia est causa prima & principalis, & habitus causa secunda, cum potentia utatur habitu, non e convcrso: alias habens semel gratiam, nynquam posset peccare, cum causa secunda semper sequatur motionem causae prim nec posse
169쪽
sit moueri ad oppositum illius ad quod causa
prima inclinat: Sed accipiendo actum in quatum est meritorius, talis conditio ei conuenit principaliter ab habita, & minus principalitera voluntate: Magis siquidem actus acceptatur, ut dignus praei aio , quia est clicitus a charita te, quam quia est a voluntate libere elicitus,
qu nuis utrumque necessarib requiratur. Exe
plum potest poni de diuisione alicuius corpo raris mediante gladio : Ipsa quidem diuisio absolute magis est a potentia diuidente, quam a gladio, quare potentia fortior vel cius diuidit: sed quatenus haec diuisio grata visui est seu videnti hanc diuisionem, magis ascribitur gladio, pro pterea quod leuitas partium diuisarum,quae visui placet, magis est ex acumine instrum enti, quam ex efficacia virtutis principaliter diuidentis. Similiter sonus magis est ex percussione corporis sonantis,quam ex percussionis ordine& tamen ut acceptabilis auditui magis est ex ordine percussionis, quam ex efficacia potentia: p ercutientis. Similiter quavis pater sit causa principalis filii, dc mater causa minus principalis;nihilominus tamen mater potest esse caus a principalior, quare filius a parentibus matris, vel ab aliis magis diligatur : Ita Deus ordinauit acceptare aliquem actum tanquam dignum praemio , propterea quod ad illum actum.voluntate inclinet habitus aliquis, quam quod sit a reliqua causa partiali, de sic intelligendum,ut diximus, illud Augustini, Cha-
170쪽
titas est sicut sessor ad equum: Et quod volui tas respectu gratiae est pedissequa non prima,
hoc inquam,verum est respectu actus, inquantum meritorius est, sed non inquantuin est iste actus in substantia: Vnde ut cursus equi magis arridet alicui,c ina sit iuxta voluntate sessoris ad certu terminu, quam ex hoc quod equus visua velociter currat: Sic actus magis est accepta bilis, quia cst clicitus a charitate, quam ab ipsa voluntate. Hoc etiam modo voluntas est pedi sequa, quia non ex se ita determinate inclinat ad terminum, propter quam inclinationem actus acceptetu sicut gratia inclinat,& volun - tas potest hanc arceptabilitate pcrcipere a gratia, quia gratiae magis competit per essentiam, aquam sibi: Et in hoc ipsa voluntas erit causa se .cuda. In cliciendo tamen aetii est causa prima, ut dictum est. Obscrua autem quod ratio me riti non habetur complete, nisi habeatur ratio
digni,vel digne ordinabilis ad praemium, lubilest beatitudo,& hoc digne secundum iustitiam
cominutatiuam, siue retributivam : Sed quicunque actus cx solis intrinsecis agenti non habet hunc ordinem seu dignitatem, No enim sumus susscientes ex nobis &c. Tunc enim Deus non post et ei, qui sic operatus esset non ri tribucre beatitudinem, nam iniuste eam illi subtraherct, hoc autem falsum est, Igitur talis ordo,seu dignitas actus,qua meritorius est vitae aeternae secundum iustitiam, est ex sola volun-MEnii rati ut te gratuitu ita ordinante. Et sic ratio 'cui I ia. meriti complete erit ex ordinatione voluntatis.