장음표시 사용
381쪽
fines uis a tib' praestituere absque offense potiit quamuis alter iit quid temporale mo ii nes iub ordinati sint,& se cundo intentius in vltimum referri possit. vide Magistrum. OH DISTINC T. Q V. I. & 2.
runt ne tu voluntate Underi is, conscientia ZYndere sis proprie est habitus principiorum practicorum, id cst, quatenus ex contemplatione, & frequentatione propositionum dictantium depra xi seu operatione aliqua, quit,' cognitis termitiis mox intellect' virtute luminis naturalis, de quo Psalmista : Signatum est stipernos lumen &c. Et Apostolus: C a enim gentes &c.assentit. Qualia principia sunt haec, S similia, omnia quς vultis ut faciant vobis homines.&c. Et quod ab alio oderis &c. Is aute in habitus inclinat intellectum ad assentiendum actu talibus principiis: Et huiusmodi notitia aetiolis principiorum dictat volun rati, ut cxequatur opus conferre tali
principi o : Propter quod hic habitus qui pro
prie est Syndere sis dicitur semper, necessa tib ad ab bonum stimulare, e a malo retrahe re, M semper esse rectus. Et quantum attinet ad intellectum liberum arbitri j natum eli velle oo- formiter istis principiis, licet ex parte volunta tis liberae non velit ob id quo a voluntas n5 co, atur. Proprere a Syndere iis nequit esse in voluntate. Obserua praeteret synderesin cita capi pro intelleae naturali instinctu atque inclinati.
382쪽
oni assenticiati huismodi principiis Notitia emtalium principioru synderclis actualis nuncupa In mor-β- rur, sicut & ille habitus syndere sis habitualis. ViAngestum : ubi quoque reperies adhibito Ah...' scholio, quod in cum locu dedim', an synderesis extingui possit, til quam sit hoc homini peri-
Consolentia culosium. Consimiliter conscientia est habitus 'ina in conclusionis practicae,id est, illatae ex principiis 2 si practicis, ut habitus huius conclusionis, De' est dilige dias, cui competunt quaecuque de syndere si praeterea dicta sunt. Nam & conscientia saepi' pro syndere si accipitur, est quoque in intellectu: Caetera vero quae de coscientia dici debent vide Angestu in moralibus, quo videlicet se debeat quis illi conformare, erroneam deponere Cap.7. tex. &c. Si cx praedi clis clicias doctorcs meliore ha I. tW -- bere conscientia, cum conscientia ponatur habitus intellectus, hoc sane non consequitur, Siquidem sola lcgis notitia sipeculativa etiam exacta non reddit homine conscientiosum vidicunt sed oportet quod sciat practicu applica lonotitiam aὰ particulare agibile. DISTIN. 4o. V 2E ST. 'V NIC A. Es ne omnis inus o sue dicendus bonus Z
B se tua triplice esse actuti bonitate apri ter cam,quae cu ente conuertitur, Naturale videlicci, Moralem,&Me - - zz ritoria, Naturalis est perrectio secum da alicuius rei integrata ex omnib' conuenientibus naturaliter ei rei, & sibi inuice, iuxta illud Dionysi . Bonu est ex integra, perfecta causia
383쪽
quemadmodum in corpore pulchritudo est, &consurgit ex aggregation conantu conuenientium tali corpori,& inter se, Vt puta quanti x xj , ta , ticoloris,&figurae, ut habet Augustin'. Malitia ve' Trimi. 3.ro naturalis est,quado illa detant,aut aliqua illoetu. Propterea aes' dicitur bon' naturaliter, qua- do habet ca quae sibi naturaliter conueni ut de adesse eius naturale concurrunt, nempe causa ossiciente,obiectum,finem,&mo turn, ut cum infidelis motus pietate, egeno subuenit iuxta ei' indigentia. Quando aliqua horu quatuor destitaractus est naturaliter malus, ut ii priuatiis homo occidat. Bonitas actus moralis consit it ex aggregatione omnium circunstantiarum actui co uenientum : non quide absolute ex natura act', sed quia ei secundum recta conuenitit ratione. Quae circunstantiae sunt causa e sciciens libera,
obiectu seu materia, finis quae est praecipua circunstantiarum modus,tempus,&locus. Malitia vero moralis est, quando illae circunstantiae, aut aliqua deest: unde consequutas est sola circun- stantiam boni finis etiamsi a recta praestituatur ratione non sufficere ad actus bonitate,sed aliae quaeque requiruntur circim tantiae. Adferes sortasse Ambrosiu dicerem: Affect' tuus operi ruo nomen imponit,& Augaitinu: Nemo c5 putet Lib. . . . bona opera sua ante fide: ita enim mihi videtur I'.' est e,ut magnae vires, Rcuri' celerrim' praeter via L v
quiaubi ipsa fides no erat,bonuos ' no erat: RO ' nil enim op' intentio facit,intelionem fides dirigit: Non valde attendas quid homo faciat, sed quis cu n facit attendat. Haec proculdubio in
384쪽
bonis operibus generalitersunt vera, no in malis : Omnia ergo hominis opera secundu intcimtionem,& causam iudicantur bona & mala, exceptis his, quae per se mala sunt, id est, quae sine praeuaricatione fert,nequeunt,non enim facienda sunt mala, ut inde veniant bona. V ndelicet finis sit praecipua coinitio bonitatis actus, non est tamen simpliciter sussiciens.Possut pr*terea dictae authoritates intelligi de bonitate meritoria, quae adiicit bonitati mortali, quod actus fiat,& eliciatur ex gratia: Haec enim boni'tas principaliter ex fine consurgit. Posito enim quod actus sit bonus moraliter, fit deinde inc-ritorius, ex dcbita actus in finem Deum videlicet relatione: quae relatio tunc est debita,cima actus in existente elicitur charitate. Respexit dominus ad Abel de caetera. Iniquitatem si aspexi in corde meo, &c. Deus peccatores non audit & caetera. Quapropter licet Haeretici, Iudaei, Turcae multa operentur propter Dei amore,nihilominus non merentur, quia ex charitate in xistente non Prodeunt haec illorii opera,& fide in Christum syncera, sine qua Deo nemo placere potest. item nemo venit ad patriam.
DI ST IN. i. QVAE. V NIC A. An aliquis a Ius indisserens e e psin
tiam mortaleis, medius est actus nat
raliter duntaxat bonus fide quo Resolui. praecedenti qui profecto indifferens est inter bonitatem moralem, & maliti m. Dςinde
385쪽
mediat actus,mortaliter lolirm bonus,id est, qui habet omnes debitas circunstantias , sed non refertur in ultimum finem ex charitate, qui etiam in hoc actuum genere indifferens est . Quod & hac ratione aiirui potest. Primo cum videlicet quis Deum cogitat, aut cius pcrfectio nes, scii opera,& ipsum diligit, ac propter eius amorem quidpiam vult agere iuxta illud: Si quis diligit me,sermonem meum seruabit : Secundὼ virtualiter, sicut cum quis ex cogitatione Dei,&eius dilectione quae prius habuit peruenit ad electionem alicuius medij ad ipsum Deum perducen iis, ut est resipiscentia, aut persolutio diuini ossici j, datio eleemosinae. Quamuis enim
tunc cum haec exequitur opera actu non meminerit Dei, virtualiter tamen, id est virtute prioris considerationis, & amoris in Deum referuntur,& propter ipsum fieri dicuntur, modo non interuenerit contraria voluntas. Textio habitualiter, ut pura sit omnis actus ad Deum referibilis manens cum charitate s quae est piincipium referendi dicatur habitualiter referri. Econtrario biseriam actu, dicitur in Deum non ruserri Primo negatiue, quia nec actu,nec virtualiter in ipsum resertur: ut si quis non cogitans
Deum, eleemosinam det, de qua etiam antea non cogitarat Secundo priuatiue, quia non' est natus reserri,ut veniale peccatum '. Tertio, quia corrumpit principium referendi ipsam videlicet charitatem, ut peccatum mortale: duo aute
vltimi modi priuatiue, & qui corrumpit princi-
386쪽
pium refercndi peccata sunt: Et duo virtualiter, α habitualiter priini meritorii. intermedii ver moraliter & negative sub quibus continetur actus naturaliter tantum bonus, qui nullum est peccatum, nec in Deum actualiter, nec virtualiter refertur,sed tantum habitualiter . videlicet quia natus est referti. indifferetes sunt, quia fieri potest, ut nulla sit in eis deordinatio,quae ad rationem peccati sussciat, vel venialis. Non enim tenetur homo necessario, & sub mortalis peccati,aut venialis poena semper omnes actus suos actualite aut virtualiter referre. Qu a Deus no obligauit nos ad rem tam arduam : nec in illis actibiis est sufficies bonitas, ut sint meritorii, quia minor relatio quam virtualis non sufficit ac meritum. Cum igitur Apostolus ait: Siue manducatis, , C. Et consulo,non id praecipit, sed consulit veluti homini optimum,& perfectius, quom 'do etiam de virginitatem consulit. DISTINC T. 11 I- i. 3. Cox ul:tne peccatum in cCitatioues ove, s verea Ic primum omnium est obseruandum militiam aut peccatu ra primo principaliter,& ut aiunt) formilitet in volu tatis es a ta. Siquidem habitu , & priuatio habent fieri circa idem subiectam. Cum igitur habitualis iustitia , quae originali opponitur deli- isto,& auis, que mortali demeritorid aduersatus P cato, in volita late consistini, consistet
M ibi prccata ipsa, Hec pateat dic Anselmo Cu i
387쪽
riuus subscribit Augustinus dicens: Causa prius Detece.eri. peccandi est voluntas. Huc accedit, quod om- A cinis activa causa praeter voluntatem est naturali ,
& naturaliter,& necessatio quantum est ex se a mi. git. Ex quo fit vi nulla ob sua operationem vituperabilis sit propter ipsam voluntatem. Causa Lib=.M Lsiquidem naturalis ut ait Augustinus; non agit tibArbitri nisi secundum quod accipit ab alio ut agat. Igitur in sua actione non est prim b peccatum. Vnde consequitur etia in cogitatione, sermone,&opere non esse primo & sormaliter peccatum, sed in voluntate sola. Materialiter tamen,& sucu ndario in illis est peccatum,quatenus videlicet subsunt imperio ipsius voluntatis. Voluntas enim,ut habet Anselmus ubi supra regina est,&domina in homine, & caterae potentiae ei obe cliunt,quam ob re tenetur ipsa nedum suos aci iis recte,& debite elicere, sed cita eis cere ut actus aliaru potentiaru aequi sint de iusti. Queadmo
diligitur,cum voluntas recte alias mouet pote tias,earum actus recti sunt & boni, bonitate ta .
men participata, id est, quam habent a bono voluntatis interiore actu : Sic dum cis ad malit utitur in ipsis malitia est, & peccatum participati-uo,id est,aei' illarum mali suint,ob mal: tia inter oris actus ipsi' voluntatis. His suppositi p pQ ita, . di edum est an cogitatio sit in potestateVolunta' est in potetis,& quomodo, deinde que ad modii mala sit. Irates. luu-Cogitatione liacti, subesse volutati libere profitetur August. dices: Quod voluntas vult, & copulat intelligetia proti,id est,facit Vt intellectus Tri. e. herobiecti notitiam habear,quae sane notitia proles is.libae 27.
388쪽
Lib. α. δε est intellectus, quia ab eo producta. Item Philo- ' sophus,intelligimus cum volumus. Priana tame G a. RhςRRU Obieci i notitia non iubiacet voluntatis L b. . - . in prio , cum talis volutatis actu praecedat nemo. cessario: unde Augustinus: No cit in potestate nostra, tuin visis tagimur. Se diecuda cogitatio subest voluntati, quod sic osteditur. Vna intul- lectione distincta &perfecta exiliente in intellectu possunt esse mille aliae confulae, &imper- feet. ς nisi illa adeo perfecta essetvt contingit in raptu aut extasi,qubd secum alia nonpatcretur)patet, quia in sensu hoc accidit. Seius cuim plura obiecta simul percipit, multo magis intellectus,illis autem plurimorum obiectorii notitiis in intellectu exiitentib' voluntas potest in qualibet sibi complacere,& delectari, & displicere
secus parentcna cum prole no copularet contra Augustinii. Quando vero voluntas complacet sibi,& delectatur in cogitatione aliqua, confirmat illam,& intendit, quare licet prius foret remissa ipsa cogitatio, intenditur tamen tunc &perscitur per complacentiam,&hoc modo voluntas cogitationem imperare,&ad illam in te l- lectum conuertere potest. Voluntate aute nolente aliquam cogitationem, illa utique remit titur,& tandem eis e delinie,&sic intellectus dicitur aucrtiatali cogitatione per voluntatem. Vt autem noueris quonam pacto peccatum sit,obserua volutate duos hibere a videlicet com-
placetiae,& concupiscentiae, de ille semper ipsit praecedit. Et enim volutas Prius coplacet sibi in aliquo obiecto,& diligit iplum, quam velit aut
389쪽
concispiscat ei aliquod bonum. Voluntas igitur sibiipsi &intellectui ac aliis potetiis inordinate quidpia concupiscere potest, & in tali cocupito complacere, & dele stati. Quado igitur voluntas alicui' illiciti cogitatione imperat, qua Vult Oiectum por recordationem intellectui csse praesens, ut in eo delectetur in coplacctia hac plena post dcliberationem, id cit, postqua intellectus
dictauit talem cogitatione esse amouenda propitrea quod volutas sit causa quare cotinuetur cst mortale peccat uni,ut cogitare luxuriam ,hoc modo inimici morte, &c. Qium ad modus elum voluntas mortaliter peccat concupisces libi,aut
ait cri potentiae inferiori delectationem miciti obiecti, sic peccatum est velle cogitatione talis obiecti, ut delectetur. Hoc autem colligitur ex Augustino, vide Magistrum ubi colligit B. Augu stinus delectationcm sine cossensu op esse mortale , dicens, si sola mulier, id cst, portio inferior, de re illicita cogitat totus homo danabitu nisi mediatoris interueniore gratia liberetur. Sin au te alio fine,no ut desectetur quispi mdem illici tam cogitat, quatenus videlicet eam abhorxςat, di detestetur tunc aut in fimilibus, auxin czfeisionibus non est peccatum, quantumuis cogitatio ipsa st dctcstabilis, viodo obiectu non desideretur iub ratione delecta bi lis istius. Patet ex Augustino, definire intemperantia n,vcibum- qne citis dicere hoc est , sormare eius cogitatiψ-ncm,seu notitiam) pertinet ad moralem Philosophiam. Esse autem intemperatum pertinet ad
illud quod in illa arte culpatur, sicut noscere,&
390쪽
definire solecismum pertinet ad loquedi artem, facere autem illum vitium est,qubdin illa arte repreheditur. Clim igitur Augustinus ait,peccatum nusquam esse nisi voluntate, & alibi peccatum est adeo voluntarium, ut si no sit voluntarium, non sit peccatum, &alibi: No est in potestate nostra quin vitis tangamur, ex quibus apparet cogitationem non esse peccatum. Verum est formaliter, sed materialiter peccatuin est in cogitatione, & in aliis actibus, non tamen nisi quaten' formaliter, vel virtualiter, seu interpretatiue imperantur a voluntate. C onsimiliter dicendum est de sermone: primo quod subsit voluntati : virtus enim motiva hominis est in obe die tia seruili, qui vocatur despotica,id est,plena& persecta, ipsius voluntatis. Omne enim men-brum hominis modo non fuerit in dispositum)ad imperium volutatis mouetur. Formare autCvoces articulatas, & intelligibiles est actus potentiae motiu igitur sermo est involuntatis potestatrimodb instrumclavocis formativi no sint impedita. Quamobrem dc in sermone quoque peccatum est irraterialiter,iuxta illud: Qui dixe iii Dari suo, &c.& illud: Si quis in verbo, &c. Propterea qubd voluntas no det rectitudinem ipsis verbis,hoc est, no effici G utpote ut verba proferantur cu debitis circunstariis, nempe ad Dei honorem, & proximi aedificatione, maliter tamen tale peccatuna,S praecipue est in voluntate iuxta illud Matthaei: Ex corde excut cogitationes malae,&c. Opera quoque sensitivaru, potentiarum ratione virtutis inoliuae. voluntavi