장음표시 사용
701쪽
Qui deuorant plebem mea sicut escam panis,& Iacobus, Nonne diuites opprimunt vos, &Esaias, Vae qui condut leges iniquas. Quamobrem Aristotelis politia,qulod non sint omnia comunia melior est qua Socratis tenentis oppositum secundu illum statum quem Philolophus reperit hominib'. Reuocato aute tali praecepto prima dominiorum dist. iuste fieri potuit a lege positiua,iusta,lata a patre, vel a principe,& comunitate iuste regente: Et ita factum esse,est vero simile.Nam in Genesi legimus,qubd a tribus filiis nostrae diuisae sunt intulae gentiu in regionibus suis,quaeque secundum linguam sua,iuxtaque familias suas innationibus suis,& ibidem ab his diuisae sunt gentes in terra post diluuium,& Hieronymus in quaestionib' Hebraicis, Sem Asiam occupauit,Cham Africa, & Iaphet Europam. Hoc modo Abraham fecisse cum ipso Loth legimus. Quantsim ad secundu,transsatio retu fieri potest duplicitet,vel quantum ad dominium, ut fit in emptione, & venditione, vel
quantu ad usum talum,ut in mutui datione, &transsatio dominii bifariam fieri potest, vel authoritate publica principis,vel legis,vel authoritate priuata ipsius domini rem possidentis. Quod si transtatio domini fiat authotirate legis iuste iusta est, sicut fit in praescriptione,&6sucapatione, quae quid e est acquisitio dominii per continuatione possessionis per temp' a lege definitum. Praescriptio in immobilibus,ut afro vel vinea,&c, Vsucapio in nobilib'. Et hac ege iusta esse patet,quia secus acciderent lites,
702쪽
3c colentiones inter ciues,quas sedare esset impossibile,propter defectum probationum sussicietium:& hoc emet perpetui odii inter ligitantes seminarium. Si autem trassatio dominii fiat authoritate priuata personae re ipsam possidentis,hoc si bifari vel donatione, quae est translatio rei mere liberalis,cἰim nihil expectatur ab eo cui datum est,uel cotractu,in quo quidpiam ab altero acciplinr. Donatio ut sit iusta tria requirit.Prtad quod donas libere det, & noco actus, Secundb quod recipies velit id iuste recrupere,defectu cui' Fraciscano nequit dari pecunia.Tertio quis d neuter aliqua prohibetur lege. Idcirco filius familias, seu qui nodum est eman
cipatus absque parentis consentu , nec mona cli absque Abbatis cosensu dare potest. Nec visitantes a visitatis munera accipere possunt, ut, habetur in Decretalibus.Cotractus autem qui- .i,, ὸ bus rerum dominia transferutur tripliciter neri C,isi Ais, possunt. Primo commutado rem utiIem pro a-
lia re,etiam sic utili. Vt si vinum Duracto com
mutetur,&c.& Vocatur rerum permutatio: Se
cundo exhibedo pecuniam seu nummi sina pro
alia re commoda vitae humanae,uel cotra. Cum enim effet dissicile res hominib' necessarias immediate commutar idcircb inuentum est me dium nepe numisma: ut ait Aristoteles,quo facile talia commutarentur: & vocatur is contra- Mia, L. ctus emptio,& vcnditio.Tertib fit exhibendotio. nummisma pro nummilmate, & dicitur mutui datio, & mutui acceptio Vt aut e praedicti con- Permiuatio tractus recte fiant obserua. Permutatio est iusta
703쪽
LIBER ARTV s. io seu domini reruin earu permutatione sine seau de seruant aequalitate valoris in commutatis,fecundum recta rationem. unde ne staude feceris debet enim caueri ne sit ibi fiaus, Primo in sub statia,ut n5 2 mutetur aurichalcum pro auro,aqua pro vino. Secudo in quatitat siue rei qualitas mensuretur podere,vina,sexxario,modio, aut alia quavis mensura seruetur illud Leuit. & L vias.
illud Deuter. Nolite facere iniquit quid in iudi
disse videtur. In eiusmodi enim seaus comitti- dat. c cubtur,quia c5m utans non c5mutaret, nisi crede- p ret alia substantiam, aut alterius quantitatis,Vel qualitatis recipere. Est etia aequalitas valoris te . Lib. I 3.Lcundu recta ratio nem seruanda, quia ut habet August.vili velle emere, & carὸ velle venderet , revera vitiu est. Unde in Prou. Malu mala est, 'r' &c. Illa aute aequalitas no consistit in indiuisi-
bili, quia impossibile esset ad illud pertingere,
sed in quoda medio,quod quada habet certitudine intra si in quocunque gradu citra extrema iuste fit comutatio. Haec aut latitudo vel ex lege positiua,aut ex cosuetudine innotescit. Lex n. rescindit cotractu,ubi cotrahes decipitur ultra
dimidiu iusti piij,tame insta illud , si aliude ap
pareat iniustitia,restitutio fieri debet.Quadoq; etia relinquitur ipsis comulatibus, ut seruato illo praecepto iuris naturae, Quod tibi oderis fieri vide ne alteri feceris,mutuo sibi donent excesse cio,in regula,&c. Tertio in qualitate, ut no ex-xibeatur putridu J puro,aut corruptu, vel infit mu,tanqua sinu. Et haec omnia ibantur in De cretalibus,qui occasione damni dat, damnii de
704쪽
sum. Sicut aut dictu est de permutatione sic etiadicendum de veditione&cmptione,mutui datione,conductione,& locatione. Et in his omnibus obseruandae quoque tres illae coditiones de donatione. Et obterna qubd is qui indiget re
sua, ex cuius venditione,aut permutatione magnum incurrit damnum potest illum carius appretiare, ut seruet se indemnem :non autem si emens ex illa magnum assequitur commodum Nam propterea res non est in se pretiosior. De datione mutua pediuviae. Ans autem pecunia mutuo nihil prae-t i sorte vi mutui recipere potest,iuxta illud Matthaei: Mutuum dantes,nihil inde sipetantes. Ratio verb est, quia pecunia suapte natura nullum ipseri fructum, secudum 1.Politici illud Aristotelis: Contra naturam est,quod nu-mus pariat nummum: Sed tantum Euenittiu-ctus aliquis ex alterius industria,quq quide non t ρ '-eius, qui pecunia concedit, quare nequit dς
fieri ritia aliena industria comodum recipere. Excipiuntur tamen duo casus in genere. Quadoque enim licet recipere vltra capitale ex pacto,quandoq; non ex pacto. Ex pacto tripliciter. Primb ratione poenae conuentionalis: verbi gratia, Socrates indigens sita pecunia ad negotiandum dat eam commodato Platoni usque ad certum die,adiiciens poenam conuentionalem,videlicet qud dnisi eo die restituat,reddet dece libras aut aliud pretium ultra capitale,l damno, quod ipse in- eurret: Hoc,inquam, licitum est, dum tam e nofiat infraudem usurarum.Signum autem audi
705쪽
OBER QUARTV s. 3o non fiat in fiaudem usurarum est,quado mercator praeeligeret pecunia sibi reddi praefixo die,
quam in crastino cum poena adiecta. E cotratio autem quado malet diem praeterire,dc quando, abiliter scit debitorem esse pauperem, quino poterit die praefixo restituere. Item si habue-
rit infortuniu aliquod ratione cuius non sit soluendo,& creditor no multu patiatur damnu. Secundo ratione interesse,hoc est, quado creditor incurrit notabile danum,propterea qnod debitor praefixo tempore non restituat pecunia tunc enim debitor in foro coicientiae damnum recompensare tenetur, & istud etia cum pacto fieri potest. Exempli gratia. Probus mercator iuste,& utiliter pecunia suam mercantiis exponere paratus,& malens id quam pecunia suam
mutuo dare, requisitus temen dat eam commodato lximo indigenti, cui interesse quod pati nolet patefacit, isti licitum est usq; ad interesse ,
resusionem,& incrementu ultra sorte recipere.
Tertib quando utruque, nempe capitale,& lacrum sub incerto ponitur,quod no videtur magis mutabiliter in fauore datis, quam recipientis: Tunc enim ultra sortem ratione verisimilis dubii recipere aliquid potest,quod probarur .exi ure canonico. Qiija sicut ille dubiu e cusat, ira tria. b. in proposito sine pacto etiam Ultra sortem reci siri, rimis pere potest ratione gratitudinis mutuatarii prae inanti. estimatae. Exepli gratia, ipsius mutuatarii liberalitatis vires repesari praecognoscitur beneuo lentia,no tamen huius retributionis vi mutua- tuti immb hoc circularipto mutuaretur sic mu
706쪽
tuans,lucrumque speras futurum non prauitate usurae inficitur. Mutuat enim nihil inde,id est vi mutui iuperans, & ita in mutuo sperat lucru,& no mutuat propter lucrum. Solus enim animus sine pacto verbali, aut alio signo aequi- ualenti ostendente debitori, qubd creditor no mutuo daret sine spe lucri, non facit recipientem ultra sortem habere alienum, & ex consequenti teneri ad restitutionem.
De mutui datione rerum Nemilium.
Raedicta ostendunt quid iustum& iniustum sit in commutationibus statim factis. Sed cum commutationes no statim fiunt quid -- iuria Respodetur qubd propter praeaicta haec duo obseruada sunt. Primu quod
commutans non commutet,vel vedat te us, quia suum tempus non est. S ecudum non sic a
gat ut ipse sit tutus semper,vel in pluribus quod
lucrabitur,&damnum omnino in alterum, Cuquo comulat,reiiciat. His modis patent multi casus,verbi gratia,quado frumentu datur commodato infestoNatiuitatis domini,si mercator erat tunc venditurus, &dat comodato, magna facit cum proximo misericordia,quia expeliat solutionem. Si aute maius vult pretium, quam tunc vendatur, est usurarius,quia v endit lepus. Si autem no volebat vedere fiumetum in Natiuitate domini,sed alias cum videret certu pre
tium,' el no, si determinet certu pretium,sicu
707쪽
LIBER QUARTV s. 3os res tunc valet,facit misericordiam. si vel b assignet maius pretium quam tunc valeat, non ta- me adeb immoderatu,cum sit verisimile qubdtempore solutionis aliquando magis, aliquadominus veditur,ratione dubij excusatur,quia noagit cotrapr dicta. Si autem determinationem rii. d. praetij ex valore futuro illius rei pendere relin ' seris ea .
quat, aut ergo dat ea pretio quo venditur tem. Nouetan pore solutionis determinato,aut alio tepore,int quo non consueuit comuniter res plus valere, quam tempore,quo dat rem sua, & tunc misericordiam facit, quia subleuat indigentiam, &alter non habet damnum. Sed si voluerit pretium sic esse adeterminatum, ut sit securus de lucro,& alter de dano,ut puta si dixerit, Dabis mihi pro hoc frumeto quantu vcnditur carius inter festum Natiuitatis domini, & Ioannis Baptistae,usurarius est, peccans contra secundam conditione praedicta: Sic dices de cosimilibus. De Negotiatoribus. N negotiationibus mercatinis, ultra praedicta, duo sunt obseruanda. Pri--mo quδd talis commutatio seu res, quam venalem habet sit Reipublicae utilis. Expedit enim ut sint mercatores, qui res quibus una patria indiget aliunde adserant. . Prae terea & qubd sint aliqui, qui venales res coseruet,ut a ciuib',cum indiguerint haberi possint. Hinc collige eos peccare, qui vendut personas, aleas taxillos,& alias vanitates indifferenter.
708쪽
Peccant & qui ea faciunt,quia ut in plurib' homines illis abutuntur. intellige hoc ne coiicias aliquem in desperationem) de his qui exibent
huiusmodi res eis, quos sciunt ab usuros,& de his,qui praua intentione haec faciunt,videlicet ut homines abutatur eis: secus excusari possunt propterea quod taxillis,aleis, liceat aliquando bene uti,& in bonum finem. Secundum quδd mercator iuxta suam diligentiam,prudentiam, '& sollicitudinem, ac pericula accipiat lucrum. Ratio est, quia unumqueque in opere honesto seruientem Reipublicae oportet de suo labore
vivere. Dignus est enim operariusmercede sua. Quis enim plantat vineam,&c. inquit Paulus. I tem potest habere rationem suaeindustriae,quet magna requiritur ad deferendas conseruandas merces. Insuper etsi incurrerit aliqua dana, ut si amiserit nauem onustam mercib' in mari, aut terra,&C. Et propter haec in sortunia potest carius vendere,vi possit quadamtenus resarcire
quae amisit. Ex his facile est videre plerosq; esse
negotiatores vituperabiles,utpote illos qui nec
transferunt,nec conseruant res venales,nec eo
rum industria meliores fiunt res ipsae. Tales di-Caemon cuntur Galice 'gratior, & dicuntur propriae 4 . ' a monopolae. Hniusmodi essent excludendi are- publica,quia sunt causa,quod res cari' ematur.
'stitutis quomodo feri debet. QVantu ad tertium articulu, quinque sunt
G5sideranda. Primum, cur restitutio est fa- cicnda : Deinde quis restituere tenetur : Terti d
709쪽
LIBER QUARTUS. 'o' Primum cur restitutio sit sicienda, utique pro- 'p terea qudd sicut auerte alienum est mortale, quia contra praeceptum secundae tabulae, Non hirtum facies, ita tenere ilienum inuito domino:&'percosequens debet statim reddere actu vel affectu cu fuerit illi opportunum: secus pCe nitentia fructifera agere nequit. Secundu quis - . restituere debet & teneatur, patet his versibus Iuguri consiliuin anfensus palposse usus,
Omnes isti generali nomine fautores appellantur tenetur quilibet in solidum restituere, si
sine suo fauore no fuisset res ablata,aut non detineretur. Secus autem tantum teneretur de his quae habuerunt satisfacere, vel damnum,quod
ipsi per se vol suos intulerunt,relarcire. Qubdsi unus in solidum satisfecerit, alii nihil debent danificato,sed quilibet pro rata portionis,quae
ei contingit, ei qui satisfecit restituere tenetur. Haec vero astruuntur ex canoneNotu,ubi dicitur quod facientem,&co sentientem par poena
continFit, quod desumptum est ex illo Pauli, 'No solum qui faciant,&c. Ite qui occasionem a idamni dat, danum dedisse videtur. Tertiu quid restitui debeat. Profectbres ipsa cum fructibus ex ipsa perceptis,& damnis quae per eius absentiam dominus rei passiis est. Deductis tamς ex λ δὲ ἡλpensis,quae fiunt gratia fructuum c Ogregando 'oliat.C. rum Vnde in Exodo. Si quisp ta laeserit agrum, Gravis. vel vineam,&c. & in Leuitico ipsu quod accepit damnum restituet,&c. Hoc tamen intelligi- Exod. xiat ut si res ex se erat fructifera, quia non tenetur
710쪽
fructum reddere,qui ex industria utentis illa re prouenit, quemadmodum si res detenta, fuerit pecunia. Quaritim cui restitutio facienda sit: - Haud dubiό illi cui damnii illatu est,aut eius p pinquis si mortuus fuerit,aut adeo distet, ut noexpectetur venturus, vel maiores fierent expe sae,quam damnum illatum sit. Si autem ignoretur clamno affectus, & eius propinqui,& non possit ad eum sine maiorib' expensis mitti, restitutio tunc facienda est pauperib pro eius anima,reddendo spiritualiter, quod temporaliter N reddi nequit. Vnde illud numeri : Homo climmori'fuerit,&c. Et poterit ipse cosilio viri probi illud pauperibus distribuere,quia dare posset Ρημώ. consessario,qui infideliter se gereret. Quin tum quano sit facienda restitutio, dubio procul sta' tim,& cumprimum fieri potest debite,quia n 5lice taliquo tepore rationabiliter inuito domino alienu detinere. Posset tamen casus euenire in quodiffer eda esset restitutio,ut si foret in pret1.Eιbici iudicium communitatis. Na bonuc5mune debet praeferri particulari:vel impraeiudiciu ipsius recipietis, veluti si actu luderet,aut esset prodigus, dcc. vel vergeret in maximu incomodum, vel infamationem restituentis. Damnificatus enim debet praeserre fama proximi,& illius maximum damnum modico lucro quod ipse statim obtinere posset Quocirca grauissime delinquunt diuites qui pauperes cogut subito ad debitorum solutionem, licet no indigeant. In his
'ergo casibusno tenetur quis mox restituere, dlassicit quod animo id proponat facere, cu illi