장음표시 사용
61쪽
ldest, χι Nescio autem cur Erasmiis fruminie pro sine traducere voliterit nisi sensum ille fortasse maluit exprimere quam veram graecae dictionis interpretationem.
EX CAP. VII. α β, iii, em tralatio. Igitur vivente viro vocabitur adultera si fuerit cum alio viro.
appella Paulus, ex in ἰων re τῶ ανῖρος μοιχαλὶ χροματι, ἐν - αν te ετερ . Erastione hic si, mus. Proinde vivente viro adultera iudicabitur sic coeperit alteri viro iungi. 'μ Stunica Verbum, , Maerit unde χρωματ δε inter alia quae Obtinet signfficata appellare siue vocare etiam significat unde Origenis homiliatu interpres cognominabitur adultera hie traduri non iudicibitur ut Erasmus imperite transtulit Eo τι κριματι idest a iudicio deductum verbum evistimans Haec autem eκponens Origenes sic ait. Si vero viventem adhuc priorem virum voluerit mulier relinque
reo alii sociari: adultera sine dubio appellabitur. Interpres quot Athanasii vocalatur adultera traduκit. Ait ita quidem legit S diuus Ambrosius.
Error Eras Vetus tralatio.In quo clamamus Abba pater Erasmus in annotationibus sata tria. quit ais hebraeis sonat patrem dictio e duabus primis litteris composita. Porro vocem heOraeam reliquit quo significaret peculiare quida cise In ipso vocabulo quod
N patres libenter audiunt S pueri primum sonare discunt di caetera. Stunica. Scire oportet Abba non esse hebraicam vocem ut Erasmus re eo suspicatus est quod di hebraeis pater dicitiir: sed chaldaicam . Siquidem pro eo quod hebraei dicunt aes chaldaei, is proferunt. Eiquo enim a captiuitate Babylonica populus hebraeorum in patrias sedes reuersus est: hebraica lingua in desuetudinem abire coepit: ae chaldaica quam illic didicerant quae 3 hebraicae affinis est imposterum usi sunt atm ea quidem non pura sed multis di graecis di latinis vocabulis admiκtis ut eκ historia euangelica apparet Me illis libris veteris testamenti quis Thargum hierosolymitano coscripti sunt. Illud vero . ore: non nominandi casu positum est ut Erasmus eκistimauit sed vocandi quanquam habeat
Particu tu nominati iii. Nam curibba in vocativo lit est enim eκclamatio quomodo. πατήρ quod idem sonat nominatiuus esse posset.Sed cum hebraei quintum casum non habeant sicut nec graeci seκtu: nominatiuis pro vocativis utuntur sicut S graeci geniti uis pro ablativis S per nominatiuum vocare solent Atl inde est quod apud. LMN. interpretes οχος semper legitur in psalmis praesertim pro o deus idest nominativus pro vocativo quem morem ut pote patrium Marcus in euangelio seruauit in drim in diiκit orantem dc dicentem Abba patendi Paulus hoc loco cii dixit in quo clamamus Abba pater S ad Galatas quarto ubi dicitur Clamante Abba pater. Acthum vetus tralatio auos autem iustificauit illos magnifici iust Paulus Aristi Pοἱ ita Mori του ας- Pος- D Erasmiis. Nos auten iustificauit: hosti glorificauit. multa si e Stunica . Verbum istola non unico modo in sacris scripturis traductum reperitur: sed aliquando pro glorificare Matthaei quinto Et glorificent patrem vestruqus in Caelis est xω δ'ο ασωσι νόον πατερ υμοῦν is τοῦ Ουρανῖt. Aliquado pro arificare. Ioannis .i7. Clarificatillii tuit: ut Stilius tu' clarificet te isto ασον σου vi xii ιν, νακω ο ιος σου δο α σου, DNonnuquacita pro honorificare. Matthaei. o. Ut honorificentur abii Oibus ιαω δ'ο αποῦ νάπὶ - ανσρ- . Est quando pro magnificare traductum reperitiir. Eindi. is Cantem' dilo gloriose em magnificatus est ασωδι -- ρ co ἐν P, Q At PQ NM. Lucae . . Et ipse docebat in synagogis eoru S magnificabatur ab Omnibus4 1 V, ἰδ'ἱyacra Ἐν τας συναγωγα δυπων δ' οἱαῖ δέος π π α - -
62쪽
Vetus tralisso. Et non misericordiam conseretam: misericorcssam consecutam. Erasini a Erasmus in annotationibus Id liqvit in graecis codicibus non habeni adscriptu Et p* in Caeterum apud Oseam capite primo quo eiloco testimonium hoc assumpsit Paulus nec habetur misericordia consecuta nec dilecta sed dumtaNat. Et erit in loco ubi clicetur eis non popillus meus vos dicetur eis filii dei viventis. Siqitidem Apostolus magis sententiam reddidit quam verba prophetae Sc. . Stunica. Vel Ohoe loco facile prudens lector iudicare poterit qua infrequens Erasmus iste sit in sacrarii scrspturari lectione d quana illotis ut aiunt pedibus ad hoc annotationu opus in easdem scribendii accelsent. Na cii Paulus apostolus noli et locu unde hoc testimonium Ose prophetia acceperit sed tantin se dicit scripserit: ace diuersis locis eiusde prophetae hoc totui collauerit apud Oseam haec capite primo haberi Erasmus affirmat ac magis Apostolu sententia prophetae reddidisse qua verba: apud quem mistimat nee haberi misericordia consequiitam nee dilactam. Scienta igitur apostolii Paulli primam huius vaticinis partem idest vocabo non plebem meam plebem meam: de Oseae Capite secundo in fine accepisse vesdicitur. Et diram non populo meo populus meus es tu . Odrod vero sequitii di non dilectam dilemma de eodem capite secundo sumptum est secundum tralationem LNκ . Siquidem ubi tralatio nostra habet Et miserebor eius quae fuit a blasmisericordia .Lκκ sic habent νὼ αγα erit, , ἶ- γ r. ix, idest di diligam non dilectam Osiod antem subiungitur Et non misericordiam consequutam misericordiam consequutam Did ipsum est quod Osee diκerat Et miserebor eius quae fuit absis misericordia Semel autem hoc diκit Paulus id est aut iuκta L . interpreruni traductionem aut iuxta hebraica veritate. Credibilius est autem iuκta hebrascam veritatem illum haec verba protulit qua re re Hieronymus in replanationibias super Osee praesentem plicans locum geminam ait huius loci apud Apostolum fuit se lectionem S in quibusdam quidem codicibus scriptum sitisse m ουκήγαπη, ν ἡνα ἡ Κ, id est Sion dilectam dilectam in aliis vero x D mclij. M. Mis kMκix ἡ idest di non misericordiam consequutam misericordia consequuta. Posteriorem vero lectionem magis ille probat di veriora ait esse eκemplaria quae illam haberent maκlme quia ad distinctionem istaelis cui non iniseretur infert deus
Domni autem iusta miserebor. Credibile aute est Hieronyniti hunc locu emendasse
cum apostoli Pauli epistolas recognouit a pro eo quod anta qua tralatio habebat di non dilecta dilectam ut e Anibrosiano tem apparet: S non misericordi1 consequuta misericordia cosequuta silii reposuisse de deinde ab his qui eN veteribus codicibus noua eluendabant additu elsa esse εἰ non dilecta dilecta ait inde duplicem hanc nins rei lectionem in codices nosti os emanasse . Caeterum ultima huius vaticinii verba destiterit in loco ubi dicetur eis non populus meus vos dicetur eis filii dei vivetitis de Oseae rapite primo ab Apostolo sumpta sunt.
Vetus tralatio . Reliqui mihi septem milia viroru qui non curuauerunt genua Tria erasini ante Baal. Erasmus in annotationibus . O ui praesectu mi idolum hebraeis laetitis, a. 'nati Ni unde Beelphegor cadaueris Beelzebul muscarum idolum. Stunica.Tria errata comisit hoc loco Erasm' Rotero dam'. Primia quod Baal scripsit Laleph cito a in in hebraeo scriba hi: Secitdu's Beelphegor diκit significare
idola cadaueri scii viveti unde Beelphegor no cadauer qrhebraice dynas 3 hiatu siue apertione significet Tertiu/d Beelzebul per. l. in fine muscarii idolii protulit cucorrupta illa dictio apud graecos sit ut plerat id gea' alia. dr. n. hebraice an sex,
63쪽
Beelzebub per. b. lanne d tunc significit muscae siue muscariun idolum: zebub siquidem muscam e hebraeo sonat. Vnde Hieronymus in libro interpretationum hebraicorum nominu ni sic ait Beelzebub habens muscas siue vir muscarum. In fine ergo nominis. b.littera legenda est non. l.mus enim zebub vocatur. Haec Hiero. ει toea Vetus tralatio. Sed illoru delicto salus est gentib'ut illos aemulene. Paulus ti taminitae viti 'παθο lωμ' η σωτηρία τοῖς ἔθνεσιν, us et ρα , σα αυτας . Erasmur. laeta Sed per illorum delictum salus gentibus in hoc ut eos ad aemulandum prouocaret. Et in annotationibus. Vt illos aemulentura n qua os κλοῦσα αυτρυς Quod rectius verti poterat ad prouocandum eos ut ad deum referam actu verbi qui isto modo voluerit eκumulare iudaeos inuidentia quadam ac zelotypia cum viderent quod illis erat promissum in gentes esse translatum. Vnde nos quo sermonis ambiguitatem includeremus vertimus viis ad aemulandum prouocaret εις vi παἱαῖ, λωιται
αυτω . cc quicquam erat opus quadriga interpretationum quam in hune Ioeum inueMit Thomas Aquinas ne sic quidem germanam attingens sententiam: quod haud quaquam illi sed interpreti imputandum est. Stunica. Vt omittam quod cotunaeliosus Erasnius est in Thomam Aquinatem ecclesiae doctorem percelebrem imperitiae illum palam accusando vim illud non memorem fidelia gum quoi manifesto apparere qui magnifica illa Apologiae promissa de non prodendis sanctorum doctorum erratisi si tamen errata appellanda sunt quae ipse in eis errata eκistimat Ἀκ fide non seruet certe illum hoc loco manifeste hallucinarum ac Apostoli verba contra eiusdem mentem in textu tradurisse S in annotationibus replicuit se nullo pacto praeteribo . Si quidem verba haec apostolica duobus modis reponuntur qui in eundem sensum recidunt. Ac primum quide ut illudia irrobe iudaeos significet ut intelligamus i. - Σταφαῖοι σα αυτάς idest ut ipsi scilicet iudaei aemulentur hoc est 3 elum capiant di aemulatione gentium permoti ad Christum couertantur. Sic enim Origenes hunc locu exponit sic dicens.
Dico ergo nunquid sic offenderunt ut caderenta Absit. Sed illorum delicto salus est gentibus. Et quomodo eκ illorum delicto salus gentibus detur ostendit. Hoc est ut conuersionem gentium videntes S testamentum des quod ipsi prius acceperant illis traditum S legem ac prophetas apud eos maiorem digniore haberi obseruantla zelum captant etiam ipsi in noui nimis saltem temporibus: Elioet nune
illorum lapsus salutem gentibus dedit ita gentium fui es S conuersatio lsraeli aemulationem couersionis conferat salutis. Atq; ita haec intelle Mit Ambrosius: sic enim super hoc loco ait. Hoc est quod diγst quia propter peccatu illorii gentibus salus data est. a uia enim donu dei recusauerunt iudaei: translatu est hoc ad gentes ut aemulatione et eli accensi iudaei couerterentur ad Christit zelantes promissiones patru Athanasius ita haec eκponit, illud αυτιυς ad gentes referatur di in verbo tan*αῖκλ troia subaudiantur iudaei sic enim ait . Duo quaedam hic nititur Paulus ti Iudaeos Ioleturigentium tumorem di insolentiam stenet. Inquill iudaeorum e lapsu dissidentia nee Christo praestita fide salutem obuenisse gentibus. Erat sane id consequens S res ipsa identidem videbatur eκ poscere ut horum salus gentium praeueniret salutem. Sed quoniam minus hi paritissent vocatae sunt pentes quod multis in locis in euangelio demonstratur.Saluati sunt quidem gentiles ut illos aemulentur. Ιdest gentibus collati honores cum iudaeos monior derint vel halii aemulatione sese ad fidem conferat persuadebunt. Haec Athanasius.
r. hoc ioco Vetus tralatio. Vide ergo bonitatem S seueritatem dei Paulus. Di is, Q. . iuri G πσρομία siis. Erasmus E eigitur bonitatem di seuerstatem des.
64쪽
Dunlca. In omnibus graecorii libris hanc dictionen si scriptam reperiori quo
ties ecce significat accentu in ultima scribatur Araciat P. quoties vero vide accentu nitima, hie legitur ut aesta legisse videtur Origenes in homiliis super hoc loco sic inquiens Tu qui haec dicis vide bonitatem S seueritatem dei lycii mvides seueritatem eius erga fractos ramos metuendum tibi est ne fortes tu dum superbis di insultas lapsis seueritatem des quae peccatores perurget inoerras splepeccando Athanasium quoc l. est vide legisse hic apparet cum haec edisserens dirit. Non enim quod recte egeris adiicite inquit sed de bonitatem attende Totus Ambrosianus id est tralatio illa antiquaquam diuus Ambrosius sequiturus de hic etiam habet non ecce ut satis quidem imperite Erasmus hoc loco traduint.
Vesta tralatio. Sed habentes donationes Paula . 'δοπες A, ἰσμα Π imae mus. Sed habentes dona. Et hi annotationibus. Donatione χαρIσματα ut assectat et nati ei, copiam cum nihil sit opus. Greet dinia. Stunica. Vt in prologo nostri huius operis dIκsmus: manifeste patet non in charitatis affectu nec ut sacrarum scripturamina studiosos suo labore iuuaret prouinciam istam noui testamenti de nouo Μ graeco transferendi ac annotationes in id ipsum scribendi Erasmum suscepit se sed gloriolae potius quae sola animos mentem p perurit ut poeta Flaccus ait immodica cupiditate Pacri veterem ecclesiae tortitionem eiusdemm antorem Captata occisione libere posset reprehendere vilis κutrius o suggillatione sun nomen spargere in vulgus posset. Q uod vel echoc perspicere lector poterit quod minima quaeq; in vetere interprete xylκα τε παραδ ἰκα ut Pindari verba usurpem passim insectatur velut hoc tu loco cu dixit interpretem copia hic assectallecu nihil sit opus quod pro χαρίη ora idest dona donationes videlicet transtulerit quasi no liberti fuisset interpreti graeca dictionem si pluribus modis latine reddi poterat hoe aut illo modo sine calumnia eκprimere praesertim cum idem esset sensus . Sic infra capite decimo quinta super illo in honorem dei quod graece legitur P. α ιελ in gloriam dei ipse transtulite in annotationibus subiunκit. Interpres lasciuit affectatione copsae quali 'ἱ .no ut gloriasieta honorem significet. Unde S Hesychius inclerico P, α inquit ι; iu.τιμή idest Pola fama. honor Moschopulus praeterea de nominibus atticis οἱή - , μωσπολαμβίνω δ'οἱα, τιμή γυπίλωψι idest Pilato honoro dieλistimo diu dis. honor. ei Gistimatio.
Vetus tralatio. Cum in Hispania proficisci coepero spero quod praetersensus es , L. deam vos se a vobis deducar illuc Erasmus in annotationibus. Caeterum graeci agricis Disae fraudant Hispaniam prima regionis syllaba quam illi solent huiusmodi dictionibus addere dicentes espero pro spero inspecto pro pecto. Stunica id euiidem modum Matthaei decimo de Iuda Iscariote in annota ierasti blationibus pertractans nee est inquit chariotes quemadmodum habetur in nostris crauit. codicibus sed Iscariotes. Naide facimus latins cognomento Iudae quod graeci faciunt Hispaniae in i ou nunciantes cuteste Plinio terra sit insigni fertilitate. Osubus eκ verbis sicile apparet qua diligens Erasmus laetit in graecis autoribus super Hispaniae note cosulendis. Ni ut omitta in libris apostolicia si in illi aperitis libratiis cosmpti sunt απανίαν hoc loco per tota in pria legi no αποψίαν ut Erastri graecus codeκeκ impressioe habet certe. l. Maccha. p. s. ubi di Iuda Macchabaeuaudi Teqitata Romani
lacissent in regi Mispaniae ui I in graeco legit no in I ri iste ait a praecis di
65쪽
ausni omnes graeci scriptores quoties Hispaniae mentio Incidit limax αν illa vocant non uro οἰα quod si non aliunde vel e Sudae collectaneis Erasmus percipere potuisset apud quem sic legitur laboreta dea irae , - καλουι.Ita quod illud adnotatione dignum est primam hiisus dictionis syllabam a graecis non aspirari: undedi in antiquis latinorum libria Ispansa sine aspiratione legimus. Nam quod obitet Hispanos taκat imperitiae cum espero pro spero .spen prospecto scit bere illos dicat haud mirum videri debet si erga Hispanos viros ingeniosissimos utpote a Graecis di Romanis originem ducentes inuidia laboret homo Battauus. Et cum paupertatem ac fgnauiam desidiam ve obiicere nobis nequassi possit quippe qui uberrimam omnium p rerum ad vitae usum pertinentium arfluentillimam ae proinde Delicissima regionem incolimus armis ac potentia uniuersos prope cκcellimus mortales id quod toto orbi iam pridem est notissimum et Isuerarum nobis ignorantiam eκ proscis imputet oeianquam ct hac in re quassie sit deceptus atl a veritate prorsus aberniuerit eNeo mavime apparet quini litteratum midia si unquam alibi certe in Hispania olim floruisse conditati eandent non solum imperatores Romanis aliquando dedisse sed etiam litterarum praeceptores. Nostris vero temporibus quantum litterae apud nostrates sint in pretio: argumetato sunt multae ac clanissimi nominis Academiae sumptuosissime illae quidem per totam Hispaniam aedificatae ac magnis O publico ditatae vectigalibus quas scholasticorum ingens copia frequentissimas ac ornatissimas reddit Cumi e uniuersia disciplinaru generibus quas viri eminentissimi publice in eisdem profitentur quae cui fert animus ediscant singuli humanitatis qui de studia non solum nemo non negligit sed his imprimis omnes edoceri diligenter curant. Quippe qui non ignorent eloquentia cum sapientia coniuncta magno semper mortalibus fuisse non tantum ornamento sed etia adiumento clauanqua vero superiore aetate res litteraria apud Hispanos neglecta aliquandiu fuerit utrinos in asserenda patria Sarmis ab atrociis mischristialiae fidei hostibus sarracenis vendicanda elaborare potius opus tonitio. esset quam in litteris perdiscendis: ab annis tamen circiter'niquaginta Aelio An ubastata tonio Nebrissensi grammatico celeberrimo autoreati doctore barbaries omnis Hispanis excelsit finibus. Hic ensin Bononiensem Academiam iuuenis adiens ac decennio humanitatis studiis ibidem impenso litterariis inde locnpletatus mercibus in pausam rediens Hispanos latine loqui primus docuit arte illa grammaticae latinarum dictionum lexico copiosissimo compositis quae opera non ab uniuersa Hispania solum sed a toto fere orbe magno consensu recepta sunt. E hulua stac schola tanquam O equo troiano innumeri prodiere discipuli viri quidem peritissimi S doctorem ipsum apprime referent: qui per omnem Hispaniam longe lateo dispersi magisti doctrinam ampliarunt quorum labore Hispani latinam quidem linguam e amussim didicere. Nec graecas praetermisere litteras quaan iis, Arius Lusitanus praeceptor meus Angeli Politiani quondam auditor in Hispans
aeui am ab annis hinc triginta e Italia quocp primus attulit. Horum igitur opera idest Antonii Nebrissensis Sintii Lusitani graece S latine nostrates iam perdocti eo eruditionis deuenere ut vel cum Italis ipsis qui arcem omnium bonam arisum sicut di virtutis polsident: de re litteraria contendere haud dubie possint: nedum cum prouincialibus reliquis apud quos viκ unus aut alter hodie reperitur qui bonarum litterarum studio teneatur . Non ero auten onerosus in Hispanis enumerandis qui hae tempestate di graece di latine sunt eruditissimi ne Erasmum imitari videar qui quodam a loco suarum annotationu vel Helvetio nescio quos hoc
66쪽
nomsne mitis extollit laudibus . nutamen nequaquΞ praeternastia'ns Hispania
nostram vel solus eruditione sua illustrare potest Fredenandu videlicet Pincianu redentalia diui Iacobi auratum equitem qui grvias litteras in hac praeclari sima Complutensi 'Academia ubi haec prodebamus amplissimo conductus salario summa eum laudedina agna auditorum copia nune profitetur. Hic utriusi linguae peritiam adeo eκ equo callet ut nescias Athenis ne fuerit di in graecia natus an Romae di in ipso Latio . Adiuuat autem vir ingenium vere hispanicum perpulchra librorum suppelleκ sed graecorum maκime tuni formis Moetarum tum vero manu scriptorum lcantiquiis morum quos non parua peculii paratos, Italia ubi graece didicit in patriam retulit Arabsearum quom litterarum peritia tanta pollet ut non intelligendi solum ae iudicandi quod in ea lingua solet esse perquam operosum eruditionem adepta fuerit vertim etiam di illas non secus a graecas di latinas publice proti teri possit. nae cum ita sint non est cur Hispanis tanquam indoctis ac plane barriris Erasmus insultet ac quod negociatoris alicuius Hispani e his qui pecuniae augendae causa arctoas illas incolunt regiones manu scriptum brtasse viderit evero pro spero especto pro pecto reliquos eκ illius ingenio iudicet ac ineruditos otiinis istimet apud quos Dequentior visitur lam Homerus Aristophanes a Demosthenes Herodotus quot ac Thucydides tota denti graecorum autorum classis: quam hactenus latinorum vel tritusimi codice videbantur.
EX EPISTOLA PRIMA AD CORINTHIOS CAP. L
ETVS tralatio . Significatum est enim mihi de vobis: V
statres mei ab his qnslunt Chloes Paulus. Pota γάρ satio ι μων δελω μου πο 6 χλοή . Erasmus. Significatum est enim mihi de vobis fratres mei a familiaribus Chtoae. Stunica. Videtur hie Erasmus accepisse Chloen pronomine alicuius sceminae. Et in annotationibus Vulgarii Nahomae Aquinatis super hoc sentetias adducit quorum alter Chloen familiae Corinthiensis nomen esse putat: alter vero vici nomen aut matronae. Sciendum igitur Athanasium sic de hoc in commentariis huius epistolae praesentem locum Oplicantem disseruisse. Ne illi quae obiiciuntur negarent testes producit id mi comentirium videatur, quos ipse fuisset comentus nomine eκplicat: N qui Chloes sunt inquit. Erat antem Chloes Corinthi domus familia quaedam id appellata nec desinit fratres hos appellare quorum ex si perspicua essent illorum commilla: haud tamen em fraterno nomine dedignatur nec illorum mprimit nomina qui si hi Corinthiorum facta renunciassent: sed domum integram familiam posuit: ne testes producto infensos Corinthiis redderet. Ambrosius super hoe loco aduod autem dicit ab his qui sunt Chlaes aliquibus videntur homines esse manentes Nhnctificantes in fide christi. Aliquibus videtur locus esse ut puta si dicatur ab his qui sunt Antiochiae Aliquibus alitem videtur foeminam misse deo deuotam cum
qua multi fuissent colente deum quibus fides nou negaretur ut quod descirent
67쪽
ila Corinthiis venam esset. Haec Ambrosius. Apud Cosmographum quendam reperi Chloen ciuitatem esse Ponti galatici in Cappadocia . Potuerunt igitur aliqui in Chloe ciuitate Chorinthum transmigras lea pristinae ciuitatis cognomen retia nullse sic inde familiam illam corinthiacam de qua refert Athanasius originem habuisse vel aliter. Negociatores forte e Chloe ciuitate qui Corinthi herant in patriam redeuntes S illac transeuntes ubi erat Paulus idest Epheso unde hanc epistollam scripsit contentiones inter Corinthios esse illi retulerunt.
t serrulo 'ab Vetus tralatio . Mihi autem pro minimo est ut a vobis iudicet an ab humaindisi uti r nodie. Erain usitan notationibus. Hunc locum alicubi citat Hieronymini ut osten dat Paulum non admodum elegantem fuisse in lingua graeca sed quaedam Cilicum ore dirisse nam Cili erat. Stumea Mirum estinitam praepostero sit ingenio Erasmus Iste Roterodamus nihil enim eorum quae apud diuum Hieronymum di alios ecclesiae doctores legit prorsus intelligit velut e hoc loco manifeste apparet. Nam cum Hieronymus in epistolai ad Algasiam de undecim quaestionibus quaestione decima illud e Apostolo ad Colossenses edisserens ubi dicitur Nemo vos speret volens in humilitate mentis di religione angelorum Se . illud nemo vos superet quod graece dicitur μώδεις - crasti et Zinum asserat Pavium graece divisse more Cilicum quibus is dicendi modus erat peculiaris sicut d alia quaeda quae mitim illic annumerat idest hoc de quo nunc agitur ab humano die hoc est τι α σει 'πινεις μερ Min humanudico hoc est διοί τινι Mγω diu κατέναςkωσα μας dest non grauaui vos illud ab humano die eo in loco Hieronymum ipse ait attulisse ut ostenderet Paulum non admodum elegantem fuisse in graeca lingua sed quaedam Cilicum more dixisse ut pote qui Cili erat. Sic infra secunda ad Corinthios capite undecimo super illo Et si imperitus sermone sed non scientia idem in annotationibus Hieronymus inquit hae in re varius est copluribus locis clamans Paulum graeci sermonis ignarum fuisse quod aisquoties suis quibusdam utatur vocibus Ciliciae vernaculis inrasi Cilices in graeca lingua non fuissent admodum eruditi apud quos tum alii variarum rerum scriptores olim floruere tum vero imprimis Aratus ille Solcnsis quideastris carmine conscripsit ac multis deinde temporibus Opplatius poeta celeberrimus qui Miloni nimγετικα ualis a d.M. Antoninum Caesarem conscripsit cuius carmina ust adeo ab eodem Caesare probata sunt ut pro singulis singulos illi aureos numnios rependi iusserit quorum summa duas aequauit Myriadas ut autor est Sudas idest viginti aureorum milia. Meminit etiam S Oppiani Cilicis poetae doctiis mi diuus Hieronymus inc6mentariis super Ezechiel capite. 7. Deni pStrabo libro. l . de Tario agens Ciliciae ciuitate in qua natus est Paulus Tantum inquit Tarsensibus studium circa philosophiam fultet alias disciplinas quae in corona versantur ut Athenas inleMandriam superarent: si quia alius Iocus dici potest in quo scholae S philosophiae eκercitationes fuerint. Sed hoc uno plurimu cessit quod hie indigenae discunt peregrini vero non multi huc adueniunt. At . nec illi ipsi hie manent sed soris persciuntur di perfecti libenter peregrinantur detinentur aute in perpauci ct caetera. Cum igitur Hieronymus in praesalsoue sciliationis siue eκplicationis quaestionis illius decimae quae sibi ab Algasia inter alias est proposita illud asserens quod Apostolus de semetipso diri Et si imperitus sermone sed non scientia nequaquam illud de humilitate Apostolum dixisse subiunκit sed de conscientiae vcritate: non Propterea voluit significare Paulum ut pote Cilicem
68쪽
non admodum elegantem fisisse s lingua graeci ut Erasmus perperam latelleκin sed quod eum hebraeus esset Ne hebres alip in vernacula lingua hoc est hebraica disertisimus Nun lege desieritissimus ut pote ad pedes Gamalielis eruditus: aliena lingua Mascititia idest graeca quam in Tharso Ciliciae ab ineunte aetate didicerat profundos illos suos ac reconditos sensus inplicare omnino non poterat. Et in ipse sentiret quid loquereturun alienas aures puro non poterat transierre sermone: velut eo loco qui Hieronymoeκplicandus propositus est qui obscurus omnino es di adeo implicitus ut vi possit intelligi Haec est Hieronymi intentio illo in loco non quam Erasmus stupide simul ac imperite in annotationibus retulit.
Venis tralatio Empti enim estis pretio magno Erasmus in annotationibus Eatina lueso Magno a nostris additum est ἀγοραdri α τιμή idest Empti enim estis precio. Nam hoc tantiim hic agit eos non esse sui iuris cum sint empti di empti precio: nimirum iam illius a quo empti sunt. Caeterum de magnitudine precii adiectum apparet ecepistola diui Petri. Non in corruptibilibus auro vel argento. Stunica . Hoc loco magno non a nostris additum elle quis enim Apostolicis verbis addere aut detrahere aliquid ausus esset ut Erasmus suspicatura in eo manifeste paret quod Athanasius magno hic legit ali hunc eκplicans locum sic ait. Estis enim inquit sub domino constituti nec quicquam habetis quod vestri sit iuris nec corpus ipsum quippe qui preci empti magno sitis: hoc est Christi langiune Ambrosius item magno legit ex subdit manifestum est quia qui emptus es noest sui arbitrii sed eius a quo emptus est ut non suam sed illius laciat voluntatem. Et quia caro preci empti sumus propensius domino nostro seruire debemus ne offensus a qua nos redemit morti nos reddat auod enim carissimo preci nos emit ut sanguinem suum daret pro nobis : clarificate di portate deum in corpore vestro M. Igitur de magnitudine precis non apparet adiectum einepistola diui Petri. Non in corruptibilibus auro veLargento ut Erasmus evictimauit licet ille lacus istum mponat.
Vetus tralatio . Bonum est homini mulierem non tangere Paulus. καλον α πημ gερύσω γυνακος μἐῶ Elεθα. Erasmus Bonum est homini Horem non attingere se b: Stunica . Non hie Apostolum intellem me de More idest nolitille per haec ver voluisse sive. ba significare bonum esse homini uxorem tantum non ducere sed mulierem qualemcunc no cognoscere tu ipse modus loquendi indicat tum vero id quod statim sequitur Propter fornicationem autem unusquisi suam Oore habeat et unaquae suum virum habeat. Nel ignoramus dictionem vj, ambiguam in graeco esse ut quae et mulierem iκorem sonet: sed tamen hoc loco recte in hunc sensum a vetere interprete conuersa est. Quod eκ diuo Ambrosio manifeste apparet qui sielegit ut vetus interpres transtulit imo Earius interpretatio illa antiqua qua ille vutur hoc inplicat in qua habetur Bonum est homini mulierem non contingere. Quod di ipse edit seres sic ait Prauissensib' pseudoapostolorueNagitati qui nuptias per hypocillim ut puriores caetersa viderentur spernendas docebant haec per epistolam ab Apostolo requirebant cuuia enim non oblectabantur hac sententia praetermissis caeretis hoc solum requirunt auidiis tamen respondet bonum esse quidem mulierem non contingere quanquam non illi istud simpliciter asserant tamen propter sornicationem hoe est ne quid tra legem admittatur cum quando
quod ira non prohibet vitatur unusquisl κorem suam habeat Sina quael suu
69쪽
virum habeat vides Ambrositi de quacun*m ullarem intelle9isse non tantu de
uxore cum diritatissius ranae respolidit bonites e quidem mulierem non conti rapere quanquam non illi istud simpliciter afferant: idest quanquam illi pseudoapostoli non impliciter assererent bonus est e mulierem non contingere idest curia quamno soluta inuliere reni non habere hoc est virgine aut cotinente esse: sed nuptias tantii spernendas docerent ut quas impedimeto ad diuina philosophia esse dicerent. Athanasius quot te hunc eκplicuit locum Bonum est inquit egregium mortali cuis non lacerdoti dumtaκat ut lentiunt multi nil prorsus mulierem contingere sed vitam caelibem ducere S istam seruare quod tamen fieri si nequeat ni atrimonium imbecilli ais nostrae subueniet. Diuus Hieronymus libro aduersus Iovinianum primo capite quarto adhuc arctius hune locum intellevit si quidem' quod Apostolus dicit Get: I dis idest tangere siue contingere ad simplicem contasium ille retulit velut in ipso contactu periculum quoi sit non solun in coitu. Verba autem Hieronymi haec sunt. Simulis animaduertenda est Apostoli prudentia Non diκit bonum est vκorem non habere sed bonum est mulierem non taregere quasi intactu periculum sit quasi qui illam tetigerit non euadat: qtiae virorupreciolas animas capit quae facit adolcscentium euolare corda Alligabit quis in sinu ignem di non comburetur aut ambulabit super carbones ignis di non ardebit Gomodo igitur qui ignem tetigetit statim aduritur: ita viri tactusti foeminae sentit natiiram suam diuersitatem intelligit. Narrant S gentilii: fabulae Mitram
di Erichthonium vel in lapide vel iii terra de solo aestu libidinis esse geneiatos vade S noster Ioseph quia tangere nolebat illam Aegyptiam ligit e manibus eius Squasi ad morsum rabidissimae canis ne paulisper vitiis serperet pallium quod tetigerat abiecit. Hactenus Hieronymus Patet igitur e supradictis rccte snterpretem eccle Iiasticii m traduΜissem dixit mulierem non tangere. Nam si devκote tam tum hoc loco Apostolus intellexistet: dirasset fortalle καλι ανιρωπω τοι γαμου, α es toti aestionum est hominiinptias non a tringere.
- .... - et iis tralati Circuncisus aliquis vocatus est: non adducat praeputium. Paulux
ouecreo sit. et τετμκακ τἰς κλ, η, ι, επι an απω. Erasmus Circuncisus aliquis vocatus estne accersat praeputium. Et in annotationibus μή ἰοι α27 idest non asciscat ut subaudias praepulsum.
Stunica . Videtur per hane Erasmi duplicem traductionem circuncisum non debere sibi aliunde praeputium parare quo ignominiam illam resarciat: id enim significare videntur verba accessat Sasciscat ab Erasmo hic posita. Caeterum alius est apostolicus sensus Circuncisus inquit aliquis voratus est: non attrahat praeputium idest non adducat id enim significat verbum lotio πω hie ab Apostolo positum quod quidem pallii usi est siciit'iiod statim sequitur et pi τεμνidia non ergo signiacat accertat siue asciscit scilicet praeputii sed haec est ad verbia huius litterae snterpretatio Circuncisus aliquis vocatus est non attrahatur id est no attrahat sibi praeputii quod eleganter vetus interpres repressit cum diκit ne addum praeputium Vnde Athanasius praesentem κpitans locum sic ait. Fieri poterat, multi quos desectae pelliculae puduisset meditamento apposito S hane niterentur iterato sarcire S obscenuillud conscisum in pristinum statum redigere. Haec ille. O uo antem pacto hoc fieri
pollit docet Cornelius Celsus libro septimo Aeseκ hoe loco intelligi quidem potest quid illud signi licet quod primo Macchabaeorum capite primo legitur ubi dicitur Et aedificauerunt gymnasium in Hierosolymis secundum leges nationum: di secerunt sibi praeputia: ct recelserunt a testamento sancto es Nam cum se nudare de
70쪽
berent ad palaestram pugilum more S de citcuncisione coram gentilibus erubescerent: pc ulla medicamentis adhibiti et sibi faciebant.
EX CAP. IX. Vetus tralatio. Si alii potestati vestrae participes sunt: quare non potius nos tabe
Erasmus in alitiolatio: tibus . Potestati vestrae ξουσία ut intelligas non quam ii mo expostia.
bet potestatem sed facultatem metendi di circunducendi, res quam illi caeteris Apostolis permittebant. Stunica. Aliter doctores ecclesiastic hunc locum eκponunt non enim de Apostolis sed de pseudoapostolis a Paulo haec dicta esse iii telleκerunt. Vnde Athanasius praesentem κplicans locum sic ait. Adulterinos quosdam essgnat hoc loco Paulus instructores qui impudenter imperiose ab his dona praesentia eκigebant et ideo non illud eκpre sit quod alii vestra bona accipiunt: sed si potestitis vestrae
participant di κit: idest si vobis doni inantur di imperant , obsequentissimis seruis utuntura nonne longe magis nos qui veri sumus Apostoli sumere a vobis vitae necelsaria deberem iis . Ad eundem modum usta Ambrosius editterit sie dicens. Si enim hi qui per euangelium patres veliti non sunt nec eundem affectum habent erga vos facilitatem habent accipiendi quanto magis nos di subraditur vestri Apolloli quia Barnabas Apollotus erat Eleo veto quod de Apostoloruin κοribus Erasmus hic fecit mentioliem: aperte colligitur illud quod paulo ante Apostolus diκit Nunquidni n habemus potestatem sororem mulierculam circunduce adi liciit Scaeteri Apostoli ct fratres donas ni Cepho: de Notibus una cii valla illum intella κiis . Caeterum nimium uteri deceptus est liquidem sancti eccletiae doctores no de Moribus Apostolorum illa interpretantur sed de illis mulieribus quae doctrinae gratia pastolo sequebantur at 3 eisdem de propriis ministrabant facultatibus. Unde Athanalius illiini eκplicans i κum sic ait. cenam utillocupletiores sequebantur Apostolos illiscvd necetraria subminiitrabant di vacuos quibus vis curis reddebant ut praedicationi dumtaκat intenderent vires. Hieronymus praeterea in eκplanationibus super Matthaeum capite. 27. super illo Erant auteibi mulieres nitillae a longe quae sequutae fuerant IeIum a Galilea ministrantes ei sieait Consuetudinis tu Lucae fili nec ducebatur in culpam more gentis antiqlio ut mulieres de substantia sua vitium at, vestitum praeceptoribus ministrarent. Hoc qilia scandalum facere poterat in nationibus Paulus abiecit se se memorat. Dicit emipio Nunquid non habemus potestatem sorores mulieres circvaducendi sicut caeteri Apostoli Dciuuti
Vetus tralatio. Bibebant autem de spiritali consequente eos petra petra autem iri ιχ ιιι,
erat Christus . Paulus retruo di νευ bi κ, ἀκολαυδουσκ πέτροις η ό πέτρα L ldbic tacet. x iς,ς Erasmus Bibebant enim de spiritali quae illos comitabatur petra petra vero fuit Christus. Et in annotationibus. Consequente eos α αλαιου , idest seqliente sitie prosequente. Eos vero addidit interpre, sequente autem diri tanquam itineris perpetua comite id enim sonat -λouas, i magis quam petr 2 αι. Stunica Palam est petram illam de qua per virgae percussionem Moyses aquam eduκit populo istae litico ut habetur Nam eii capite. 2o non comitatam eis iudaeos per desertum agentes iter nec illorum filiis perpetuam comitem ut Erasmus ait. Dippe cum rupes illa esset S in deserto Sin constituta quomodo iudaeos comitari poterat Litteratis igitur sensus horum verborum hie est. Bibebant autem
de Petra illos cousequente idest desinitis eorum obIequente hoc est potum illis