M. Hier. Vidae ... Dialogi de rei publicae dignitate

151쪽

ges latas euaderent, atque eluderent. inde referti Dorunt tot formulis iurisconsultorum libri, excogitataeda ubiq; tot leges scriptae, creue incisae, tot rogationes.senatus consulta, praetorum iura, alpi edicta, plebisci tu , Cr prudentum responsa , qμα omnia Vfiquegras, Flaminius fastidiens, ac nauseabundas tantopere carpit. cuius acerbitate coactus fui quae hactenus dixi de legum

natura latius prostqui , quam fortasse locus poste

re uideatur. in tamen scita fuerunt, atque instituta, ut eis omnino iustitia in animis hominum, vestent, nollentlie, retineretur, ut saltem improboru vis, fraus ne, ex quibus duobus fontibAs oritur iniuria, coerce retur, ne bonis nocere Valerent. sed iuris, Cr iudicis ram equitatesum qui*; tenere posset, πηου; tenuis res propter imbecistitatem a potentioribus opprimeren tur, cireunvenirenturxe, neque locupletibus obstaret inuidia ad sua vel tuenda, vel recuperanda, utq; om nes in ciuitate tam tenues, quam locupletes aeque posisent. Ast Flaminius bis libertatem mordicus tenet. vires, er identidem instat, non conducere nos, qvos natura liberos creauit, vinculis legum constringi, crin servitutem:addici , nititurq;, er omnem lapidem mouet non vere libertatis ergo, sed obumbratae evissedum specie, ut non tantum liberum , sed solatu plane sit, er exlex, Vbii humanum genus, ne quid a quo ἀmetu stat, qui parsi abest 4 vi, unde omnis struitus in

ducituν . ut hic exultat s ut bis volitat s in triviat finee plane ratio est maior illa, et ualidior machina, ut timus tormeti genus, quod expugnati ciuitati iam

152쪽

uere postis. bis est eius Achilles, quem aduersus Trainora ingruentiu vim, algi impressione extrema fortuna exanimatus opponat . atq, hic hercle tandem aliquid

dicere videtur. Qvniaboc itaq; est ulcus, ad quod aperiendum non acu, aut chirurgi lanceola , sed alio sit opus ferro longe validiore, ac robustiore, sude inqua ferrea, aut gladiatoris lancer . in eius euratione erit si longiusculus viderer, essem omnino a vobis ferendus, quod bic tota liga natura euoluenda esset, uerum ex bis me expedia, quam breuissime potero, baud quaquam imιtatus improba medicu, qui quotidiani lucelli, et sorori fimi quaestus Iratia de industria aegrotationes,alen

do,copereurinandos curationem quantumlibet producit atq; prolatat. Perge tuo comodo, inquit ceruinus. Si

quidem vacua est penitus ab interuentoribus dies, γῆ neficio, in quibus alijs eoiloquijs melius ducere possemus. delectant me hercle iucundu in riodum ista, que lange

secus tractari solita sunt in scholis ab istis, qui dicuntur

iuris prudentes. itide spondere ausim pro ambobus eον legis meis, Cr ρro istis, neq; enim Flaminiuiuum ex emio, licet tibi vetimenter, et praefracte aduersari ui deatur. que intus siecum gestiente uidere uideor,quod te elicuerit ad c tam plane, tams eoncluse disserenda. Tunc ego. Hac uenia inqua a uobis concessa, agam essequio liberius. Quis enim quaeso dicebat Flaminius nometuat, ac reformidet istas tam imperio a reginas, ac dominus, quae ciues unis, mulcta, ignominia, exilio ,

vinculis, verberibus, supremos inter si supplicio astis erant f quis no horrescat superbissimus istas secures ub

153쪽

I I. a τέ las earnificum, crucem, cr urborem infelicem, mi cruciatus carmen , et quae plurima in oratione fui non modo laute, sed etia libenter comemorabat s Adri dii insuper, quod usquequaq; inculcabat, leges esse ho

minu adinventa, cum im tamen non sit bominu opimo

ne ,sed natura constitutum. iocularia profeci. siunt ista risu potius, quam oratione ethienda, quibus tamen ego. res ondebo, non quod seum dicere solitu fuisse tradunt, Ieges quide acriter statui, mitius uero, quam iubent iDia, poenas fumi oportere. verum dico, atq; assero probos viros parere legibus, no ui, aut metu , sed quod imcogit , eos sua sponte,et voluntatefacescere, legos ipses vereri. cum bonesticaus,tum quia id esse salutare, bis maxime coducere intesigunt. nihil enim uiri boni faciunt unqua, nihil cogitant, ns uolestes, er si te pote, neq; qui obtepergi legib. iccirco dici potest alicui potestati addictus,nexus, aut aliquo iure ciuiliberalis, et,ut sunt dominora micipia, suo spoliatus esse arbitrio. Quippe eade ratione omnes, qui honesta sequutur,quis ex natura Vivunt,quia obtemperant legi naturali ,seruierunt , naturae dominatu prest. Quid aliud est enim te gibus parere, quam philosophiae praeceptis obsequi, Crobtemperare s atq; , Vt natura flagitat, uiuere, ac vir tutibus omnibus non modo vitam suam ornare, verum

etiam fle eis addiceres quod quide sponte sua fit,nec quisequa Vnqua bonus uirtute sequitur coactus, aut inuitus, itas ficut honestum,ita et ius est ultro et perse expetendum, quod se in omne honesti genus, in omness virtutes

154쪽

modate utent enim ea, quae sunt uiri non folio insti,nemra etia fortis prudentis teperatisq;,et quae siunt man sueti, et mitis animi, ides facit in caeteris uiretutibus. ac uirijs bH iubens,in probibens,menss legis latorις noturum iusti, et qui hemper Dectat, eos quaecu q; εμ. bet,aut uerat,dirigit, donec omnia bauriat,quibus linistia absoluta perficitur.banc nos quide lege nominamus , et a legendo nomen fecimus qua Graeci νηλον' dici ma Inerunt,quod per em unicuis, suum tribuatur. idi siquis dem in legis nomine critatis vim, nos vero delectus naturum attendimus ut ut sit id, si recte perpenditur, nihil plane alius est, quam ipsa ratio humanas actiones ad Mgnum dirigens,omniu domina, atq; regina, qua oportet esse in Ommu animis,et cum ea nos c5stat esse natos,un-

jest rectiε βψ u ire uolumus unusquisis potest esse φ

bi ipse lagis lator, sibiqi bonesta, et iusta praescribere. probiberes cotraria. cum igitur lex sit bomina generia natura data, nemo no a mente alienus eam iure accusare pFit aut insimulare, struituti nos addicere, eum se uitutem ipsa per se natura oderit , semper i linertuti studeat. Itemporro nobis a natura datum,ita probare με lent . arunt enim nobis a natura datam esse rationem, flratio, etiam rectam ratione . at lex nihil est plane aliud, nisi recta ratio instia in natura, in iubendo, et vetando . bonesta imperans, turpia prohibens; er ubicunq; I ipsa dominatur, omnes sunt in os icio, rectes, se tabent, ex ordine administrantum omnia. quoniam nutu rationis res fluunt, ratios ipsa potius, quam lex dominari videtur. mapropter nis lex scripta accommo-

155쪽

T. T sdata existat ad naturam, quaecuq, ei mist qui uκ aliud, quam lex, minimes legis nomeu meretur. Lex emn est recta ricto profecta a natura, ad rectu fa ciendum impellens , π a deliino auocans , quae non

tunc esse coepit, curn fuitscripta, sed potius intiato potestfuisse semper una cum mente diuina , quae semper extιtit, cynunqsam esse coepit. quod praestantisimus

theologorum omnium inter nostros innuere videtur,

elim suam theogoniam ita alte exorsus ut vix nos ta mi strati intestigentia eupere valeamus, inquit . E Nehaei εν ο λογος, ηαο λογος ην πρὸς Toν θεον, Mia.

erim ea enuntiaret de unigena dei filio, est patri

coaeter ius, vera ratio, vera lex , intimum animi uerin

bum, orufus cogitatis, sententia , volant , mens,intq; consilium .' caeterlim tamen hic distinguendum . cum de lege lapiswr, ne genera confundentes obscvritate inuoluamur. Sicat enim ias, iustumae est, tum naturale , tum ciuile, quod legitimum vocamus, Ea delete qaoq; plane dicendum est. nempe alia est natu NIS, alia ciuilis , aut scripta. clim legem nomino , ' de eo imperio intestigo , quo non tantum ciuitis, sed domus etiam omnφε , cr 'familia continetur, sine qua nec gens vati, nec mundus ipse, nec uniuersa naturaoire posit, qua omula deo, rationi, obedire est ne rasse. Naturalem quidem istam principem,er ultimam Iegem mentem esse dicunt, omnia ratione aut cogentis, aut vetanta det,. iubendum, deterrendumq: idoneam,

v lageni s hominum excogitatamines scitum esse in

156쪽

quod populorum, ρd aeternum quoddam, quod uniuersium mundum regit incredibili, imperandi, prohibendiq- sapientia, nes eam opinione hominum constitutum sed dιuinim existentem, disse unis in omnes, constantem, immutabilem, perpetuam, sempiternam, quae ad offcium tacite nos, G ad rectum vocat, iubendo, veta do, afraudes, ex ab iniuria deterrendo. huic legi qui obtemperat, non indiget nes Lγcurgi, neq; Solonis ,

neq; cbarundae legibus. babet enim in se ipse legem sibi semper praefidentem, praescribentems quomodo se gerat, primum erga deum, quem colere in primis cuncti debent, quo deinceps iure Vivat non modo cum illis,

quibuscum societate aliqua iungitur , sed etiam cum Vmuerso hominum genere. ea profecto docet nostra Iucra alienis incommodis non quaerenda, v etatq; ne alte ri noceamus nostri commodi causa, nostrumq6 potius feramus incommodum , quam quicquam de alterius consmodis abradamus, detestaturq; Vehementer omnem de

tractisnem, appetitionems alieni, quam silentiqm , etcnotionem ipsa per be natura insevit in animis nostris, neq; quisquam est omnium, qui non fecum tacitus bobentiat, ac Videat, Cr huic quidem legi siua sponte ob

temperant cuncti. atq, obediunt. Alterum legum genus iu diuisione fuit, quae civiles, utq; humanae dicuntur. Cr barum quidem fiunt duo rursus genera, unum quidem earum, quae haud scriptae extant, sed tacita gen tium consensione ab omnibus struantur, vocaturj ius gentium, quo iure omlies gentes inter se utuntur, ac ui uunt . neq, est usta fere tam barbara, tam cs I emota nae

157쪽

I s io apud quam id non valeat tam besti, quam pacis tempore non adeo multum distans ab eo,quod dicimuε natu rate, ut etiam a peritis uaturale interdum nominetur. quod qui violarit, sicelestus, impiusq; ab omnibus ubiq- iudicatur. hoc fecundo iure munite . tutaeq; sunt legationes, foedera stabiliuntur , folιdantur pacta, Cr omnes contractus tam in emendo , Cy Veudendo ; locando, Cr conducendo, quam in caeteris contrahendis, transt-gendas rebus firmantur. Tertium genus est earum se gum, quae scripto babentur; a sapient imis viris legumlatoribu3 excogitatae, rogate, atq; latae, iussa, et Vetita populorum vocant, quibus insingulis ciuitatibus, totas interdum prouincia, π non nunquam latifimis regnis respub. continetur. Ita porro princeps, ac sum ma lex, aeterna existit, et nes tosti ulla lege alia, neque abrogiri potest. est enim in natura infixa, ais ingene rata. quippe quae natura existunt, fiunt immutabilia σVbica Valent, ut ignis, sicut apud nos, ita apud eunctugentes adurit. Est igitur in diffusa in omnes getes perepetua, costans,βempiterna, quam nemo ignorat, cui tam dij quam homines, ut aiunt, sunt obnoxij. Est enim i la,quam Pindarus in quodam cantu, ubi de Hercule agitieanit esse reginam omnia mortalium,ais immortalium, quae ius ubis dicit praepotenti manu. eam autem Empedocles, ut refert Aristoteles, appestauit aethera, quod perpetuo diffundat si in omnia per inexplicabilem eti-ritatem. Gentium vero conuenta, id est perpetua ista cunctarum nationu coβηφ,licet nulla alia unqxam lege

obruentur, tostanturue, tolli tamea possent, A dem.

158쪽

inter omnes gentes secus conueniret . quod quia dismi limum factu existeret, summa enim ratione, quae est tm .

diuina , er bumana, in eas leges cunctae ventes conflen- fere , hoc ideo quoq; ius dicitur quodammodo immuta bile, perpetuum, aeternum. At scita populorum,

quia fuit tertium in diuisione, inquam singuli po-rvii sanxerunt, scribis mandarunt, quo se, lingulis ci

uitatibus in pace viveretur, alia lege, nouos scito tosti possunt, cr plerunq; tostuntur, si aut non iure rogatα fuerunt, eass Vsus coarguit, ut Romenautinus Seius, Apuleιas, Cr centums alias, si eas Situs reipub. inutilesfecit. Nanq; rarumdam sint perpetuae utilitatis causa in sempiternum tempus valiturae , Vt aliquae cum ipsa urbe natae, crinctas leges π r i. tabularum , quarum nullam is , quum abrogatam fuisse legimus. quaedam Vero earum quas creuit feriatus, populus linit, aliquibus tem poribus reipub. desiderata, sunt quodammodo morta κlis , CI pro temporum varietate mutabiles . num sicut in nauis gubernanda ratione, alia in prospera nauigatu ne. , alia in aduersa tempestate uisunt, ita in administratione reipub. bessi tempore leges siciscutis in populis,. quae post secutam pacem abrogantur, er inutiles.

sunt. etiam de omni temporum mutatione, melinationes intectio . etiam aliquae , quas m dies aetas retractat, expolitq; , cr in meliorem raetionem mutat . nanque bumana folertia non omnia

cogitat , istico perfecte videt, ac sentit , Verum is dies hominum ingenia magis , . ac mgis ac un.

159쪽

I I.

IItur, atq; itastrantur, Cr persepe Prpiam, quae aniemus tuus heri , er nudius tertius ignorauit , hodie scire incipit. natura enim paulatim nobis sese detegit, atq, enudat. iccirco quotidie, prout tempus desideraremdetur , novae conduntur leges. nam quicquid senatus creuit, populus s linit ad ciuilem, popularem um, Iex bubetur. Etenim, ut in humanis corporibus pro ratione morborum nova bunt semper admovenda re media , ita in administranda repub. ad coercendam improborum eiulam licentiam, leges rogandae, acfere dae fiunt tempori congruentes. ciceronis aetate , Vti e refert, nondum decem, Cr centum anni exierant , ex quo de pecunijs repetundis a L. Pisione lata fuerat lex, nuda antea cum sufeti. caeterum leges, tu varius se coarguens, inuicem mi eo trarius , nulla pacto leges exιstere censiemus, eass maegis populi fauore, merito legum nomen tenere ambitror. Formulas Vero istas , ut ad omnia a te obie Ela respondeam, tam stipulationum, quam iudiciorum , tenui de causa , nimus exili, atq; abiecta scriptae tibi videntur, ut de stidicidiorum, parietu, Cr rum iure, cloacis, des domorum, er praediorum seruitutibus, non parum nece sarius pristi isti nostri existimarunt ad tuendam ciuium pacem, ac quietem, qui perscpe istis de rebus inter se controuersantur , erlitigant, ad iurgias, CT ad manus Venirent. Multa

tamen fatendum pestifera, er perniciose interdum in populis scita fuse, vel principum scelere, Vel populorum ipsorum negligentia, alit auaritia, g ut quo l

160쪽

aliud pati sunt, quam leges, ut fi non totius ciuitatis,

sed principis duntaxat, aut uuias tantum partis eiulsi gratia constitutae fuerunt, aut si non maiori saltem p ti, cr in summum profunt, fraudes potius corruptae, et deprauatae ciuitatis, quam leges dicendae sunt. quando quidem oportet leges, Cr iura confientanea esse naturae, ac rationi, quae omnibus Universe est eadem. er . Vt tandem breuiter, sicuti res est, eloquar, ista princeps summa, cr intima lex a deo tuo Iara, er in eordibus nostris infixa nobilicum nascens, si recte, ais perfecte a nobis intelligeretur, Vellemusq; congruenter natura vivere,nemo nostrum alia lege sicripta indigeret, esseemus enim omnes natura iusti. iustis autem legem non constituendam nemo est qui neficiat. eum, sicut dιxi ista . sit iusti, at i iniusti distinctio. eontiuet nanq; in se, at-qwe complectitur om es leges cum scriptas , i recte, opetimoq; iure rogatae fuerunt, tum eas, qsas omnes gen/tes diuturna conseisione approbaravi, tam iura publieci, quam priuati, ab eadem, natae sunt apud nos priemum quidem Vir. tabularum leges, deinde aliae per multae, quibuε as confertos esse consultoru libros. fumma enim in tanquam geum valuersium sie virtute Du-du in om ier, fons publici, priuatis iuris, ad osticium, ad rectes faciendum impe leas, cria delicto auocans, cupiditates, qIe nasiuntur in s imis, tangsim quos iam morbos coerceas, atq, reste ians, bene facere tu bens, qώbM possumus. probibenss, ne cui noceamus

eommodi praesertim nostri causa, ses quales se gerere,

erga nos ceteros mortales cupimus , tales nos itidem