M. Hier. Vidae ... Dialogi de rei publicae dignitate

161쪽

I I.

τηerga alios omnes esse potenter imperans. Hue porro flectant omnes leges. id unum incolumem quieta, bea tamq: struat, ac tuetur civitatis coniunctionem. id fir misimum est no modo reruπpub. sed totius humani ge

neris Vinculum. Quoniam vero e quae fiunt a natura,

hominum inducria plerunt meliora sunt c etenim quae natura ineboat, hominAm sopientia perficit, quaeve co- fusa, et quasi per caliginem, ac nebulam quandam no bis ostendit, nos distinguentes istustramus sapientiρ mi homines legum latores, quorum antiquistimi fuerunt in Grccia Minos, et Rhadamanibus, philosephis lumine adiuti iuris, ac iusti, quod erat plane inuolatu, naturam, ac Vim mortalibus ostenderunt, Cy quae natu rafuse, ex libere animis bomistim Aggerit, i ι articu latim, distincteq diuidentes in genera plurimos ab eo fonte riuulos deduxere, legess iudicia, et iura enucle te descripsere, Vt agnationum, gentilitatum , tutela rum societatum, fiduciarum, mandati, creditae, depo staeue pecvniae, usucapionum, a liuionum, seruitutum,

nexorum, mancipiorum, parietum, Iuminum , multo

rumq; aliorum, declarantes, quae publica, quaeve priauata , quae testamenta rupta fine, quaeue rata, quid

fusim culos, quid alienum , quid fucrum, quid profanum, qui ciuis, qui peregrinus. qui liber, aut servus. et quoniam delictis poenae constituendae sunt, ut quos natura, aut ipsa turpitudo, ex pudor ab iniuria arcere nequeunt, pana saltem, Cr suppliciorum metus deter reat, ne magistratus, ex qui νempub. gerunt, improbκ ignoscendo bonos percitum eant. quae enim rogo coetu a

162쪽

bominum vita es quomodo res se haberene, si omnibus proposita esset agendi, quicquid colabitum animo est e. impunitas s Cum igitur delictorum distincta sint gen

ra, diuersa quoq; legum capita conscribeda erant proρ- ter eos, qui nihil timent, nisi testem, er iudicem, neshonesto ipso quicquam mouentur, ut boni sint, cr innoceItes , quo noxiae par esset poena, atq; animaduer

sis, quod probari potest in tribus delicti generibus, Facum paria iudicentur, una eadems animaduersione iuxat. tabulis antiqui coercenda statuere, paris supplicio eoru reos assciendos, proditorem patriae, sacrilegu, Cr legum eversiorem. Si nullum existeret ius scriptum, errari posset in multis, non tam opinionum vanitate , non omnes ius naturae perse nullo docente se riunt caequitas enim per se omnib. elucere potest quam sata homines aliqui inducti ecie alicuius commodi re

cusent Vivere congruenter naturae, Cr iuri naturaliparere. Q noniam item interdum contingit, ut ea quae aliquando iustasiunt , procedetibus aetatibus, aut aliquo

casiu mutari posunt, Cr esse minus iusta, opus fuit lege

scripta, quae tum improbos ab iniuria deterreret, tum ab errore avocaret ignorites. Atqui forte inquies. eraso omnia esse iusta defendis, quae posita uni in popula-rtim institutis, et legibus f id hercle ego minime. inter dum enim errant bomines, etiam qui habentur sapientiores. nemo vans praeter deum est vere sapiens, qui neq; errare, neq fassi potest. Porro leges condere res est ardua,quae non modo consilio, atq; prudentia pluri

reum indiget, sed etiam, ut sensit Plato, me disinosa

163쪽

vore, atq; praesidio, fientorums consilio id munus perse

rite minime impleri potest. Iccirco facit Socratem an te suarum legum promulgationem coeleste auxilium im plorare, Cy inuocare Adrastian, quam dicebant inimu . tubilium legum esse regina, cuius reginae nec oculos, nec manus alicui licebat effugere. Hanc Vir prudenti fiamus fingitur sibi assere voluisse , ne forte in destriabendis legibus erraret, quem errorem idem Plato plurimis verbis vehementer detestatur. Perraro tamen

solerti homini contingit errare, si in ferendis legibusnibit ab illa principe, er summa lege deflectat, quam

sequi debet, π ad illam cγno furam cursum tendere, δε-cut in omnibus etiam rebus industria, et solertia bum na, quoad potest, imitatur naturam . quamobrem ei vitulum sicita, er instituta nibit aliud esse videntur, quam ictius aeterme legis quaedam quasi explanatio, at que issustris explicatio, quae eam omnibus apertam, et dilucidam reddit, in qua dixi fusa con stere omnia tu ra, er iusta, quasi Iegum occulta quaedam femina. nesubsurdum cuiquam videri debet, ciminalijs quoq; re buspermultis humani ingeni solertia naturae latebras, er obscuritatem scrutetur, atq; adbibito rationis Iu mine istustret, quando homo homine acutius videt, Crunus interdum peroicit, atq; intestigit, quae nemo alio rum omnium vilis unquam aetatibus intestigentia eo sequi potuit. Verum tameu nisi leges omnes, quas quisiq; tulerit, ad illam princiρem referantur, ad inmirsiciant, er istisint omnino consentanee,et ad natu ram, quae nitit m iustum admittit, accomodatae exi

164쪽

LIBER

stant. nulla pacto seges stant babende, neq; hoc nomine

dignae censentur. Igitur omnis legis latoris mens et ratio huc dirigenda, cuius officium est de bonesto, bonos, Cr iusto con derare , eaq- populis, qui sunt futuri se isces, proponere, a Irgum qllasdam quas formulas . illi sciscant, describere, Vt rerum publicarum ad num ratio recta, vitaq; civium sit pradens, fortis,

emperata, Cr iusta , citer Aq, munita, a adornata Virtutibus, in quas, ut diximuε, omnis lex naturalisse undit . baec vero omnia complexi uno verbo bonendicimus. NihiI porro praeclarim , videre ciuita optimis florentem moribus, Cr restιtutis, wrtutiabusq ornatam, quas leges ipsae singilatim nobis proponunt. Iubet lex naturae ea, quae fiunt hominis fortis, quod quoniam late patet, cotistituunt distincte legumlatores, iubenis praestituta , ac descripta poena, nequis in acie locum deserat, neu fugiat, neu arma ab

crat. ruuiis eadem natura ivbet ea , quae sunt tempe rantis. apertius illi Vetant adulterarι, Vetant quoque conuicio quenquam Verberare, G ab omni petulantia

per singula genera discurrendo abesse, eas umma pere

sequuntur, in notari posti intemperantia. itide pariter in omnibus Virtutibus , ex vuys se gerentes acιunt, cy a Virtutibus legum siuarum bemina eliciunt. Leges Vero quae variabunt, inconstantes, inuicemq sib1 contrariae, censeo omnino tollendas esse, aut Vtrusis out alterutram, inmis quae a lino discedit, ac ratione penitus Vacat. Nam omnino iniquas a tγrannis ciui talι ιmpositus, ais ιηvstas, in quibus non proponit

165쪽

I I.

uti istis, neq; commoditas salien maioris partis ciuium, ad tuorum tγrannorum commodum tantum latas, nurulo pacto leges babendas dixivius, nutas omnivo rem, aut rationem se nobis cum tyra uis in boc tam prae Maro negotio pertractando. redditimus etiam causam. ς ιν mutabiles e sui aliquae, q are e , g x promulgaree ιnitio mirum in modum placuere omnibus, pollea

proceis ite etate antique stur , abrogetiturile, non m

do istae, quae no fiunt perpetuae sed ad tempus introiuctae, verum etiam in aeternum latae . quod nulli mirum adeo videri debet, qui norit ometia hec humana, atq; infe ra perpetuo esse in motu, ut Platonem dicere tu quoq;

ipse aduersus te pro mea fiente ilia confessus fuisti, inq; adeo, ut quidam philosophi ambigavi, an eadem hodie sit respub. aut ciuitas, quae heri, Cr nudius tertius. scut etiam de fluminib. quae perpetuo 'sunt, quaeri solet ab ijs, qui naturam speculantur, Cr idem signis

cautius natura exprimit in auimis nostris. Siquidem persepe quod heri inibi consilium mirum tu modum pia cent, bose non ita, isis is, aut prorsus abjcio, aut saltem aliquibus, vel adiitιs, vel detractis excultum perpolis, exornoq- , Cr iet melius refero. Draco, faeteor, apsi Albe uetines leges scripserit, quis deinde Solon fere ometes sustitit, qiod in istis mars erat dor nita pamia tam ijs quι furatι seut olera , quiri sacrile gis, er patriae pro utoribκs, yeccata 7 omnia perinici

ac si e sevi paria stoicorum sieate tia, ultimo Applicio

mulctauerat, tum capitalia; lili qsae aspersiosteaqua , vel dieram nunera tolla dicuutur . propterea

166쪽

ferunt Demaden quendum acute dicere solitu, non utraqmento, feI sanguine Draconem leges siuas exarasse. Re cte vero excogitatas, scriptas j leges isti supremae idest

menti diuinae consentaneas, ac naturg cotamentes nomo Vngliam Vere redarguere posit. liqvet nans eas ad hominum salutem, civiums, er societatum incolumitatem, cI ad eorum quietem, tranquillitatem, fecuritatem conditas fuisse, Vt illi non tantum commode, tutos , sed etiam boneste, ac beate Viverent .funt euim ad naturam accommodatae, eamq; adiutant , excolunt , vis adornant. Neq; est quod ciuitatibus propter Ie- gesseruitutem obimus. Nos legibus libenter, nostras summa Voluntate feruimus, omnes Vt liberi esse posimus, quibus qui parent, rationi obtemperant, quae est Iegum ipsarum procreatrix, emendatrix, conservatrix, iusta, er iniusta dijudicans, iniuria , cr prauitatus Vindex . qui vero eis non obediunt ad naturam propius bePunum, quam bominum accedunt. bis coercetur im proborum licentia. be Vocant ad recte facta. a peccatis auocant. bae cauent ne improbi nimium postini cum bonorum periculo, ac detrimento. be volunt diuites,Cr tenuiores aeque posse in omni coetu, ac ciuitate. ba rum ope bominum animi nimia libertate non insolescui.

his potisimum homines a pecudibus differunt, neq; Vivtuntur ad cibum, aut ad libidinem, fraudes inuicem abstinent. bae supplicio affciunt improbos, bonos vero defendunt, consirmant, commendant. augent quα

167쪽

I I. a stbst ummi, er infimi iuxta purent. magistratus quos eisdem, principes, imperatores , et reges ipsi obe diunt. bis sine neq; latronu societas diu stare posit. Parva persequor. Iegis imperio medim fidius coelum tuum

est subiectum, uniuerses, mundus, Cr omniS naturabbi erant. Haec viri amplisimi coactus fui de Iegsi natura altius fortasse, quam expectabatis, repetere, in

qua re non sum iudicandus fuisse multus, cum, etiam si non Flaminio respondendum fuisset, baud plane de re pub disseri posit, ns vis legum prius exρlicetar, qui bus tanquam firmi fimo fundamento omnis ipsa rupub.

nititur, fulcitur, ac continetnr, leges s ad omnem ciuitatem fundandam , temperandam, ac construandam non tantum flut utilis , sed omnino necessariae, quae in quocunq; bomitium coetu, auisocietate parum Valent, nulla ibi esse potest reipub. aut civitas. Veteres ideo dixerunt eas vinculum esse totius dignitatis, quam tonemus in repub. easq; vocarunt tum fundamentum I bertatis , tum fontem equitatis, in estq, mentem, Cranimum, constitum, er sententiam ciuitatis positam esese, σπι corpora nostrame mente, atque animo, sic ciuitatem sine legibuου ,siuis partibus, em neruis, Cr Νη-gvine , ac membris uti non posse. Ex bis Flamini,

que a me bactenus dictafuere, omnes tuae argumenta tiones, cunctaeq; rationes cliis Qquo rerum aestimatori,

rectes, intestigenti profligatae, prostraras iacere vide

ri possunt, confectums negotium. Veruntamen con feramus propivs , Cr tua argumenta ad Veritatem re

vocemus, ad fingula j quae restant, a te obiecta nom

168쪽

mida breuiter, Cr concluse dicamus. At Vero quo niam tua prope omnis oratio Versata est circa deformi tutem morum, iactauitq; st tota in rebuspub. et ciuita tibin Vbis terrarum prolapsis, ac deprauatis, quaero de te, autumes ne ter ius Vaqvam fuisse Ustam, g o cieuitates, Cy rsub. toto orbe fuerint meliores s arbi trari ne rempub inter omnes gentes forentem moriabus, ex institutis, omnibusq; Uirtutιbus ornatam for

mari posse.-institui, ut detractis cuctis vitiis paveberrιma sit, Cr impleat om res numeros, omni lau

de cumulata s Non potes hercle negare , si quid plane perfectum fuit vigua in rebus bumanis, Cr ab olutum, polle quoq; etiam nunc existere . quod etiam visus es fateri, cum diceres ybilosophos eas re*ub. descripsisse infortunatorum infulis, quae magis fingi possuut, quam reperiri. QResio russum . nunquid isti pbilosophi, qui instituunt re*ub. praecipiant civibus, qui futuri sun

heati, ea quae effici posint, licet factu dis cιlia, auquae nusso pacto feri queant f ut si mihi quκ deus sum

inam coelestium felicitatem Jondeat, si viribus corporis annixus Aegaeum maretra Uuolavero, quod quidem irritum foret, vanum,cir nugito tu. Prιmum qui semine seudu est sapientistimos viros tam in Graecia , qssa alibι, quos sua queri aetas v ebem ter admirata fuit , ut in quibu3 exιste: et summχm inge ure, summaq pru dentia, non ea praecepta visendi traditisse, quae nudo modo bomines obire possetit. nugari enim, cr iocari in re tam stria, er grma in te, atq; intem stine omni bas vi fuisset it . nempe ciuitates, ac reo blicas ea abe

169쪽

sblatione, de perlectioneinstituerunt , Ut facile in eis bene, π beate Viui posset. Si igitur tales esse queunt ciuitates, aut re pubfuisse etiam aliquando, aut nunc esse, aut futurus fore fatendum est .fuisse certe nonne gabit, qui ad ciuitatis nostrae, populi inquam orba terraru principis prima ista tempora felici Dina reo

xerit, clim res, ut ait Ennius,

viribus antiquis staret Romana v iriss . cum po pulι suma potestas esset, suma senatus auctoritas. quar lib. nulla unqua neq, maiore, neq; sanctιore neq; bo nis exstis magis abutante fatebitur, qui apud optimos scriptores legerit, quae vita ciuium, qui mores fuerint, quibus artibus , cr domi, er militia Roma creuerit, partumpsit , Cr auctum imperium, cum domi, bestis boni inquam mores colerentur, bomines s malarum artium essent plane insolentes, in quorum domibus memo ratur nihil plendidum fuisse praeter tuos . nodum in crauitatem aparitia , et luxuria immigraverant. Volupta tibus, Cr eupiditatibus nullas erat tunc locus, quibus

nune laxatae fiunt bubene, hominesca fere conuersi fune in belluas. Papst aliquando fuerunt aliqtis respubliaeae bene institutae c nempe qui colligunt annulas Vrbis nostrae tam Graeci, quam Latini, huiusmodi Romanam iuitatem fuisse pheto ore contestautur, prasicorumstemporum , cum res essent optimo statu, laudes insa

tiabiliter depraedicanto posse etiam sperari futuras fore non negabit. De iniustitia vero, avarilla, ac rapa citate Romanorum, quos tu insimulas omnia omnium

170쪽

bil magnopere bis laborandum esset, eum luculenter proditum sit memoriae tot docti imorum bominum lite ris, nutam Hylam nationem fuisse iustitiae,aequitatis ,

seruantiorem, ut neq; mea; negi ulterius cuiuspiam in digeat propugnatione. Attamen ego cremonae in bo nest inma Romanorun ipsorum colonia Romanis pro

geuitoribus natus non pobum pietate salua deesse antia quae patriae defensioni, in tam minisseti praesertim ea lumnia, tam q- acerba impugnatione, quod neq; cuiqua Vestrum molestum fore duco, eum nemo fit, de quo alia quopere non benemerita fuerit ea ciuitas, aliqui etiam in ea rem suam bene gesserint, multos melius fortasse gesturi sint in posterum. Ac ne cui loco Flamini uidea tur a me non responsium tuae criminationi, dico primum falsum esse vulgi veterem opinionem. Nullam rem pub. posse administrari sine maxima iniuria, quam bententiam audio confutatam fuisse olim, prostratam, ac protritum plurib. π Hustribus literis a P. Scipione apud M. Tulum ciceronem contra Milonem inductura persionum, vi nibit mihi sit opus bac de cause nune pria vatim aduersus te dimicare, cum ex ijs, quae bactenus a me fuerunt dicta, positi videri etiam ad banc renUuiuerse fatis responsium D isse. Quatenus vero auianet ad populum Ro. equidem fateor eam ciuitatem exiguis profecta initi' eo opum, ac fortunarum crevisse, Ut Roma dei vi. max. favente numine, ne dicam ac liquorum more, fatis volentibus, atq; ferentibus, to tius orbis terrae imperij sedes fuerit , nutas tamanae opes omis Rommorum resistere ' alerent . negi βοῆ