장음표시 사용
301쪽
,ὰ ό GH -tasses citentur id enim dicebam non satis a Pneumaticis medicis ela ci eoruit boratum esse ipse explicare tentabria rei ipsius essentia ,scuti decet eos qui cum Inrem;etie, du- demonstratione juidpram detecturasunt exorsus. Intemperies litar interium ex nudis prouenit qualitatibω, ipsis corporibus vel calidioribus, velfrigidioribas, vessiccioribus , vel humidioribus redditis: aut per coniugationem quandam ita laborantibus. Interdum vero una etiam in ipsis veluti ros,id quod intemperatum Aequi istoxen - est da legatur. qualis igitur intemperies omnino sine dolore est veluti hectica
Ea 'indicant febres, π complures rigidi assectus,ubi aequaliter particulaό occupat. Fit enim huiusmodi intemperies cuilibet ita assecto, veluti acquisiticia quadamnatura. Nullum enim corpus a sed natura infestatur, quemadmodum Hippo
crates dacebat iis quibus natura mutatur, corrumpitur dolores fiunt,non qui bus corrupta iam est mutata. Dum enim mutantur, Gua natura recedunt corpora,dolent, quemadmodum in priore libro es demon ratum . Quam igitur in aliquo corporesentieri vapraedito a qualisgignitur intemperare,quanta intemperiei magnitudo tanta etiam molestiae. In acutissmis itaque valia
dissim: ebribus selidae animalis particula infestantur, dum a calorepraterna'
turam mutantur, IT aeterantur. Causam cur per inaequales instrumentorum spirandi intemperies tussis excitetur, Galenus explicare volensia rei essentia quod facere eos qui cum demonstratione aliquid sunt dicturi, veluti in posterioribus analyticis Aristoteles diffuse admodum senion strat,decet,orditur: atque quod duplex sit intemperies ostendit. Vnam enim esse ait quae 8 nuda qualitate calida,stigida,humida,vel sicca nascitur, eaque vel simplici, vel composita. Alteram, quae cum affluxu alicuius humoris praedictis qualitatibus prγditi fit: Quam Galenus per haec verba innuere voluitnn ipsis veluti ros id quod intemperatum est dispergitur. Quare essentia intemperiei non est, nisi nuda qualitas, aut qualitas cum afflaxu humoris. Est vero utraque harum intemperierum duplex, una aequalis, altera inaequalis. Aequalis est, quae aequaliter partes corporis intemperanter affectas occupat.Inaequalis contra,quae non aequaliter particulis inest.Per quales auilae rem intemperies nullus incidit dolor, quemadmodum hecticae febres, in quibus est calida totum corpus aequaliter occupans intemperies,satis indicant,utcopiosius cap. 8 .libri de inaequali intemperie Galenus ostendi ubi inter caetera ita scriptum reliquit. Neque,inquit,citra alterationem est sensus, neque in iis quae iam ad perfectionem sunt alterata, dolor. Itaque hecticae febres omnes tum sine dolore sunt, tum nec sensa prorsus ab iis qui illis laborant perceptae. Non enim ex eorum particulis haec agit, haec patitur:quum omnes inter se iam similes sint redditae,ac unicam consentientem habeant intemperiem Fit itaque huiusmodi intemperies cuilibet particulae ita affectae veluti acquisitia quaedam natura. Nullum autem corpus a sua natura infestatur, sed potius dolet,quum mutatur,& a sua natura recedit, quemadmodum Hippocrates in libro de homine confirmat,& capite sexto libri de symptomatum causis, ubi iam dicta etia Hippocratis sententia citatur, demonstratu est. In inaequali aut inteperie una pars agit,altera vero patitur, adeoque alteratio A mutatio fit, quare molestia ta sensum quoque fieri necesse est. Et cert/tatus esse solet,quata est inteperiei magnitudo.Inacua simis igitur ac vehemetistimis febribus solidet corporis partes dolore afficiatur,du a
302쪽
calore praeter naturam mutantur atque alterantur, Zt inaequali intemperie laborant. Exiis itaque abund8 patet,cur inaequalis intemperies iustim exciter Haec enim molestiae sensum φθ quod partium respirationi seruientium natiuum temperamentum mutat, alterat,te corrumpit, infert, ideoque id quod molestiam hanc inducit natura expellere cupiens ussim excitat.
'in incipienti. morbis priusquam febricitantplirique h-ines
per uniuersam corporis molem nonnunsuam inaequalinatemdamsentiunt,sed qualis eas enarrare nonposunt. pro miraculo ducam,si quis in his b σου versaω ita se nat sonit , ut nunquam fuerit huiusmodi sum omate correptuε ne profunduου quida in tota corporis mole,ceu distersae per eam rei cuiusdam a natura nostra alienae, senses Oritur,ld vero quod harsum est,interim veluti subcalitam esse videtur, interim
citra calorem morda nonnuquam vero utroque modo aste tim,*ut ne iis omnes carnes leuiter distendens.la omnibus utique hujusmodi O tomatis, imaqua litatem quandam sentire se aiunt,eta pandiculanta omnesque partes naturali quodam in tinctu, qualem paulo ante omnibus animalis partibus quo ser-
uenturpermanea tque a natura datum diximus distenduntur Maxime vero a somno distenduntur,utpote vaporos, in carni π excrementa sientientes,tumlropter alimenti concoctione tum propter huiusmodi motionum quiete congesta.
tque hoc etiam minimi pueruli a nulli plane edocti faciant. Quippe natura
ad huiusmodi motum animalia excita quum vaporosis excremetis pelirammmolitur. C 'M M E N T . c. . Postquam tussis causas abunde explicauit Galenus,iamque proximum sit ut horroris i rigoris enarret causas, ius duas molesti sensus species horrorem ὀζ rigorem antecedentes naequalitatem nimirum A lassitudinem,enarrare incipit. Est autem in- inaequalitas aequalitas, ανωμαλιαν sua lingua appellat Galenus, molestae cuiuspiam rei in nobis sensus,quo a nostra natura nos excidisse,ie auersos effeconiicere possumus. Quippe tum quidpiam in corpore nostro sentimus quod a natura nostra prorsus est alienum, quod tamenint h1c etiam Galenus testatur, satis explicare, verbisque exprimere n'nvalemus.Hancvero inaequalitatem homines incipientibus iam morbis,priusquam febricitent,per uniuersiam corporis molem sentiunt. Neque est ullus ita fortunatus rea pertus,qui non aliquando symptomate illo sit correptus. Caetersim id quod per corporis molem dispergitur,ac cuiusdam rei a natura nostra alienet sensum exciter, interdum veluti modice calidum esse videtur, aliquando etiam citra calorem mordax, si1 quidem hi da quoque, Hippocrate, sectionis quintae, aphorismo vigesimo Sc Galeno libia .de simplici. medi.laculta.cap.r autoribus,ac testibus,mordacia sunt .Qujbus illud etiam Virgilianum in Rosis: Ver erat te blando mordentiastigore sensu, conso-Dar.Nonnunquam utroque modo affectum d est,calidum A mordax,quale est,quod vehementi calorepraeditum existit. Interdum etiam citra calorem te mordaeitatem carnes omnes distendit,ut si humor qui per corporis molem dispergitur est crudus ac pituitosus, aut spiritus flatulentus haec loca occupat.In omnibus aut huiusmodi symaptomatis,quandam inaequalitatem se sentire aiunt aegrotantes,& pandiculantur,omnesque partes distendat:nel enim padiculatio σκορβινις - Gr ci vocat est nisi omni u Paadiculauo
303쪽
musculorum violenta distentio: idque naturali quodam expultricis lacultatis,quae eaqitaecorpori .molesta sunt expurgare conatu instinctu quem praecedenti capite omnibus animalispartibus,quo seruetur Apelmaneat,a natura datum esse diximus Nili enim expultrix facultas corpus ad excrementis purgaret, non diu superstes homoesse posset. Atque huc etiam respexit Hippocrates, qui lib.6 Epid sectos .apho.2 .ineum stribit modum Natura no per rationem ad suas actiones instinctum inu enit,ut sunt nictare,pandiculari,it huiusmodi. Distenduntur vero it pandiculantur maxime a somno duplici de causa: Vna quidem,prqpter nutrimenti concoctionem, qua perfecta,excrementa a bonis separantur humoribus. Altera, quod per somnum secultate animali quiescente, nullς pandiculationes fiant. Qu are tum multa vaporosa excrementa in carnibus congeruntur,quae calor per somnum ad interiora vergens in m sculos transfert Proinde experrecti a somno hanc excrementorum copiam sentietes, pandiculatione a se illam excutere conantur. Et qud maior fit in carnosis partibus talium excrementorum congestio, eo validiorem excitari pandiculationem necesse est.Non suist autem ista excrementa, Galeno hie,& lib. .apho commen.s .leste,nisi flatuosus spiritus,aut humor in musculis contentus . interum minimi etiam pueruli, naturali quodam omnibus animalibus insito instinctu,citra ullum doctorem, pandiculantur,ut scilicet natura,hoc est, facultas rapultrix vaporosis excrementis perspir sum moliatur.
pluribus laboribus sue sua stonte euenianu entitur. c triplex quidem in lase radambu σμου es . Putatur eram corpus vesconquassatum m conmsumese,
vel corpora moles viaequaque distem, auipluribus veluti ulieribus qu- , uetur,constersum.Quum igitur tendi putatur corporis moles idque citra exerci tationem incidit Uitudo te uastontanea nominator.Fit aut potissmm a
plenitudine quae partes aquisus continetur ita distendit, ut ab ipsis tolerarimn possit. Via uero ulcer insensus per ipsaε transcurrit: id quod motis magis quam quiescentibus accidit,nisiadmodum magna lassitudo obponiti, usi cum Tertia autem lassitud in quast sium lassitudine detineri arunt, ne minimum quidem motum sustinet: manifestus vero iis qui ea laborant caloris senseus,sim umordicationis, tensionis, vitiose humore is totia anima is molem large transmisso. Nullus tamen ata laborantium pandiculara tentat , ut qui omnem moram
formidant.la reliquis duabus Iasiitudinibus,quainum alteram ulcerosam,alterum te am nominare bolen huiusmodi quoque motus interdumst, quum scilicet is
exiguae omnino fuerint,vel exfatuosis,ac vaporosis excrementisprouemunt.
Alteram molesti sensus speciem, lassitudinem videlicet aggreditur nunc Galenus
eamque initio duplicem esse ostendit.Vnam quidem spontaraneam, te alteram non spontaneam.Spontanea est, quae absq; motu corporis,& citra exercitia euenit. De qua Hippocrates sectionis secundae, aphorismo quinto, ita loquitur. Spontanea lassitudo. morbos prenunciat.Non spontanea vero est,quae motus Sc exercitia comitatur. φtraq; harum triplex est.Prima est in qua uniuersa corporis moles tendi putatur, hς tensiva dicitur. H captenitudine nascitur, quae partes a quibus ipsa continetur sic distendit,ut ab iis sine molesto sensiu tolerari nequeat.Secunda est in qua corpus,qua mouetur, veluti ulceribus conspersum esse putatur . Fit a mordaci humore, ideoque motis
304쪽
motis magis quam quiescentibus accidit. Per quietem enim mordaces humores minus sunt molesti, quam in motu,qui illos agitat acrioresque reddit. Hinc se pungi, quasi spinae ipsis complures infix essent, putantur Mod etiam confirmant ea quae lib. 4. de tuenda sanitate,cap.r. in eum modum stribit Galenus .Qus viceris sensum iacit lassitudo,motus quidem grauem excitat sensum,ceu corpus ulceretur: idq; vel circa cu- 'tim tantum, utique quum est moderatior: vel circa subiectam illi carnem,quum est va- ' lentior, vel circa utranque:quum est adhuc atrocior. Quare illa quae magna admoduest,quiescentibus quoque esse molesta solet. quum exigua motistatum molestiam inferat.Tertialassitudo, in qua corpus conquassatum S contusum esse putatur, est phle- PHemonos,gmonosa, quemadmodum libro tertio, capite quarto, Galenus diserte attestatur, ita scribens Phlegmonosa lassitudo est,in qua partes ceu contulas,& phlegmone obsessassentimus .Ea laborantes se ossium lassitudine, quam Graeci ος ista vocant, detineri M. aiunt.Id quod accidit,Galeno loco iam citato teste, ubi tendonibus, ta neruis lassitudo incidit. Hanc itaque ob penitiorem senium, quem in partibus quae in alto corporis sunt positς excitat οςρύαν appellant. Nam summum locum cutis occupat, s cundum ab ea musculi habent,utique circum ossa positi, at tendines ipsis ossibus adhaerent.Quocirca nihil mirum est,quum hi quicquam praedictorum patiuntur ,videri in imo,& circa ossa malum ii rere.Qui igitur hac lassitudinis specie laborant, ne mi nimum quidem motum sustinere possunt,ideoque nemo illorum pandiculari tentat, ut qui omnem motum formident.In reliquis autem duabus lassitudinibus, ulcerosa nimirum,di tensiva, pandiculationis motus fit.In ulcerosa, ubi scilicet exigua fuerit,
tum enim motum tolerare potest. Intensiua, ubi ex flatuosis excrementis generatur.
Ad pandiculationis enim motu ubi halituosis excrementis transpirationem molitur,natura expultrix impellit Carterum de omnibus lassitudinum speciebus Galenus iussissime lib.3.de tuenda sanita.cap. .Etlib.4. cap.I.agit.
Vbi totur vlcerosa lassim o maior euaseris,nec qui ea laborant ussum moti; su linent ,sed dolorem veluti laceris per corpus sientium, horrent. Si vero in ctum transiti creueriti mptoma,ad horroris assectam proxime accedunt: quippe in eo horrent prius νι etiam moueantur.Quemadmodum autem quum vicerosus fit sensus, ubi mouentur horren metu Qvalidior fuerit motus ita horroris asteritas, bimotus accesserit, rigorem ejicit. Siquidem haec omnia a mordacibus oriuntur
excrementis. Absolutis tribus lassitudinum generibus, quod ulcerosa, ubi magna fuerit,in homroris affectum transire possit,& hic rursus in rigorem, atque quod haec omnia symptomata ab una St eadem cause, nempe mordacibus excrementis nascuntur,atque adeo hac ratione inter se conueniant, nunc, ostendere pergit. Quae ut rectisis assequamur animaduertendum erit,inter rigorem,horrorem,stfragelactionem esse differentiam.
Nam grotantium rigor, ut cap. vltimo prioris libri diximus, non est nisi inaequalis Ragoraegrotan uniuersi corporis concussio,quassatioque. Non autem temer8 adiectum 1 nobis est q- scio stri. grotantium, qudd scilicet etiam rigor sit sanorum,& probe valentium,qui nihil aliud 'est, nisi omnis refrigeratio dolorem inferens: vel breuius,sensus frigoris.Qus enim non sentiuncutsunt stupida Aresoluta,haec etiam rigore haud corripiuntur. Horror tibi, M. autem cutis tantum malum est,adeoque non est nisi superficiei cutis inaequalis motus, seu concussio conturbatibve,reliquo corpore non moto ,-Gr ci nominat. Friugefactio veris,quam Graeci vocan superficiei cutis citra inaequalem motu, ac concussionem refrigeratio existit, quemadmodum Galenus in libello de rigore latius docet.Quae lane distinctio,non tantum propter ea quae sequuntur, sed etiam
305쪽
ut error Avicenn qua senI.quam tract.2.cap.s has voces minui rectῆ distinguit, di explicat, diligenter tenenda erit.Caeterum si ulcerosa lassitudo increscit acile in horrorem transit.Nam in vehementi lassitudine ulcerosa horrent,priusquam mouentur. Nam horroris causam, nempe acrium humorum copiam, paratam iam habent, nee opus est ut motus accedat qui eos agite te acriores reddat. Horroris autem affectus, accedente motu,in rigorem mutatur,ut paulo post fusius docebimus.
Disserunt vero intersitum excrementorum multitudin tum motui terea
alia magi alia minm mordacia siunx γ' quod corpus laborans aut di*custer patiata aut facile vel robustum, vel imbecillum si aut natura facile sen
tia aut hebetis issensus.Quod enim facile sentit,ac imbecillum est, almissima causa infestatur. Obu iam autem, se quod dissiculi essentit ad huiusmodi om
ltomatisgenerationem magnam requirit causam.Nunquid totur in iis solis, auetiam in eo quod causa mouetu et non mouetur Et si mouetur,in re quod vel cntius mouetur plurima est in B tomatis disseretia ibi quidem se videtur, eo quod idem homo dum quiesci sola interdum inaequalitate corripiatur sum ver,
mouetu horror dum autem exercitatur,ragore. Quamobrem medici experietia
edocti Jic laborantibus constulant , ut ab omni motu abstineant. Sed oe aliquos: ex iis qui cruditate laborauerunt nouimus, quum quieuissent nihil erpesos:
quum vero balneum fuissent ingres, vel in Sole fletissent, horruisse idque multa
magis exercitassent. Nam oe Sol,s' balneum,m exercitata ad motum ericitant excrementa alloqui quiescentia, quemadmodum ex animi perturbationiabus ira. Porro a seipsis ad motum concitantur excrementa qua alioqui quis , si vel calefiant,vel tentientur,vel instiritum vertantur.
Hactenus qua ratione inter se inaequalitas,ulcerosa lassitudo,horror,& rigor con- s ueniant monstratum est.Nunc quo pacto inuicem distent exponemus Differunt autem inter se quadrifariam Primum quidem excrementorum multitudine, quae enim multa sunt,paucis magis rodunt Secundo motu,magis enim quq mouetur quam qu quiescunt excrementa molestant Tertid acrimonia, quato enim acriora, lato magis mordent. auarto diuersitate corporis laborantis vel facil8, aut dissiculter patitur, vel robustum aut imbecillum est,uel facilis, aut hebetis sensus.Nam quodfacile sentit&patitur, imbecillumque est a leuissima causa molestari solet. Contra quod dissicuti ter sentit ac patitur obustumque est,non nisi a vehementi causa infestatur.Animaduertendum vero hoc loco erit perperam in Aldino Graeco codice ita scriptum esse inserendum erit ἰχυρον,ac ita sanὰ legendums ά lia θυ-Θ-νκ δυσα mn Mod sequentia luculenter ostendunt,statim enim subiicit:vir δυσω criti Vtriusque igitur D robusti,& imbecilli corporis mentionem facit Galenus.Nam vires,
ut lib.decimo therap.method capite quarto , ubi idem tractat argumetum, ait,quum violentes sunt, omnia contemnunt ac tolerant: ubi autem infirmae sunt redditae, abs. quouis offenduntur.Per infirmas autem vires in praesentia non intelligas.eas quae tales sunt, ut excrementorum copiam prorsus vincere nequeant, sed eas potius quae excrementorum multitudine Sc acrimonia grauantur, nec sine magno conatu sup
odoriores euadere possunt.Id quod rigoris maxime nomine adiiciendum fuit. Quippe is,ut etiam in libello de rigorelinscripto testatur Galenus, fit ubi nativus calor
306쪽
a nocente excremento repulsus, intro se veluti in arcem recipit, illicque sese collugens, morque factus,& quasi vinculis solutus,ad expellendum excrementum insu git,ac rursus in extima sertu valideque noxium humorem agitans, serm8 Aipse colliditur, libere nimirum ob excrementi copiam ac molestiam permeare non potens, a quo saepe repulsus ad profundum redire cogitur.Tantisper aute inaequalis hic in corpore motus perstat & durat,quoad cum excremento calor pugnauerit.Cuius sane pugnae tunc finis adest,quum nativus calor exaementa ic noxia tandem omnia expugnauerit.Atque haec quidem exquisita est rigoris ratio. Caeterum quum in praedictis quatuor,&in eo etiam quod cause vel celerissi vel tardius mouetur, plurima sit in symptomatis differentia nihil mira est, si dictara causarum quaelibet vel per se, vel co aliis iuncta,alii in qualitatem, alii viceris quempiam sensum,aut horrorem, aut rigore asserre videatur. Imd eundem etiam hominem, dum quiesci sola inaequalitate corripi, dum vero mouetur horrore,dum autem exercitatur rigore haud mirum videri debet. Nam pone vires imbecilles esse, corpus ipsum admodum sensile, haestum autem cor poris gracilem,te temperamentum biliosum,tum iis omnibus accedere peregrinatio nem,quae ex urgente quapiam causa sit necessaria: postea iis propositis et sedulo opsram ut plus itineris e ita postulante,peragat, quo cito domum redeat, nunquid huic
ex eo qui excitatus est mordacium excrementorum motu,primum quidem inaequaliatas quaedam,mox vero etiam horror prompte incidet ξ Θd si motum quoque comtinue nisi prius cibum sumatiprotinus etiam sebris,adeoque rigor Q propter medici experientia edocti,sic laborantibus ut ab omni abstineat motu, consulunt. Quaquam idipsum etiam faciendum sectione secunda, aptio . 8. praecipit Hippocrates duinquit In omni corporis motu,quum fatigari quis coeperi statim quiescere lassitudiunt remedio est. Vt ex hoc etia Galeni loco satis liquea quam parum rectὰfecerit Dord motum plurimum in praedictis symptomatis habere momenti, balneum quoque abundὰ monstrat. Nam qui cruditate laborant, ii certe interim dum quiescunt nihil molestiae sentiunt bi vero balneum ingresti fuerint,aut in Sole steterint,statim horrore corripiuntur,idque magis si se exercitant. Cuius rei causam Galenus statim subiicit,inquiens Nam Sol, balneum & exercitatio, excrementa alioqui quiescetia ad morum excitant, perinde atque ex animi perturbationibus ira. De qua inis,capite nimirunono fusius agemus .Supra quoque capite secundo,libri de morborum causis dictum est,iram esse feruorem caloris circa cor.Feruor aute sanguinis, no fit sine motu. Quae hic de Sole, balneo,&exercitio dicta sunt,eadem etiam libro decimo, therapeuticae methodi,capite decimo,a Galeno traduntur, ubi ab iis omnibus confertum excremetorum impetum fieri scribit Item libro secundo, de iudiciis capite tertio, ubi est.Si ad balnea, atque eiusmodi alia uentum est,humores qui interim quieuerunt, vehemenus 'mouetur.Et in libello de rigore idem testatur.Praeterea quum exercitatione crudi hu lantasire
mores moueantur,cauendum unice erit,quemadmodum etiam libro quarto, de tue. nis crudoru hu- sanitate capite quinto, monet,ne qui in primis venis crudorum humorum copiam habent, se exercitent,nec omnino moueant,sed nec lavent.Siquide omnes id genus mo- tu Estincto de tus,humores illos in totum corpus agunt, obstructionesque M putredines efficiunt. Porro praedicta excrementa non tantum ab externis,sed etiam internis,adeoque a s ipsis trifariam mouentur.Primo ubi calefiunt, secundo ubi extenuantur, M tertio quu ue ruti in flatus vertuntur.Si enim calefiunt,vel extenuantur,aut in flatuS conuertuntur, necesse est ut quum prius quieuerint, iam moueantur. Neurum enim horum trium sine alteratione,quae motus est species,perficitur.
Nec mirum videri debet corpus pham excrementa quiescunt minus infest. rhyM m vero mouetur m o re contristari, concuti borrore,rigore,ic febre
307쪽
correpitim.Nam etiam dura corpor qua oculis extrinsecus incidunt, claudentia F nobispalpebraris purticula quiescente, aut parum omnino, aut nihil infe-sanrisi vero moueatur,toleratu disticilem dolorem asserunt. Sed oe citra exemHotactusa epes plum ex ipsa rerum naturin anuenire licet,motam causam quiescente magis ins
α esse,quoties sciliceversensibilia corpora defertur, veluti in oculis nuc est ηοbivrapo m. que enim de humoribus quiper venas m arteria fluunt,femmo est sed de iis qui carne, in uniuerso corporis habitu seunt.Quum it tur quidpium per hanc violenter agitur, madcut fertur, in imoper carnem cir cutem transitu,necesseest vGimulet, 'pangat, cor diuidat, vulneret eas partes omnes ruibus obuium fuerit.
c o M M a NT A R I V S, Exemplo duorumcorporum, quς oeulis extrinsecus incidunt, & exipsa rei natura. eaulam motam quietate esse molestiore, magisque infestare, docet Nam si dura ali MI T. . .. corpora Oculis incidunt,ubi claudimus palpebras,& oculus omnino quiescit, aut parum molestiae afferunt ut nihil infestareselent.Si vero no quiescit oculus,sed palpebra crebro mouetur,toleratu dissicilem dolorem inferunt.Verum etiam citra ex plum,ex ipsa quidem rei natura inuenire lice causiam motam quiescente magis inse-stam esse.Quippecausa dum quiescit , consuetudine quadam membro in quo contunetur,fit familiaris.Assuefacta igiturnullam,aut certὰ minimam illi molestia insere, propterea quod huiusmodi causa veluti qu damacquisiticia natura sit. Nullum enim corpus,ut supra etiam dictum est,a sua ipsius natura infestatur. Mota autem & agit nuditis, ta,inque partes impetu quodam lata,praesertim ubi sensiles fuerint,vi sunt oculi,quo per venas & arte rum paulo ant8 exemplo usus est senu illas molestat, adeoque dolore assicit. Hine sint, nullsi g*ς ς ς eriitent. Vbi vero e venis ad sensilescorporis partes, carnem nimiru,N Vnim uersum corporis habitum, effusi fuerint,perque illas violenter agutur, Dad cutem seruntur,in ipso per carnem &cutem transitusas stimulent,pungant, istui dant, & vulnerent,necesse est.In tertianis itaque & ardentibus febribus, non a fiam bile in vasorum cauis delitescente, sed percarnes mota,rigor,&horror fit,
remota excitari mafuerit,animanti Gr horrorem,m rigorem induca primum ex huiusmodi ar
'm' ' omentis cognoscere licet. Si sano corpori feruentem aquam derepente asterga aut igni tantillag incutia protinu3 horridum madet. Quanetrasi viceratis par ticulis medicamentum adurendi uipraeditum imponitur,primum quidem horret, deinceps horrore corri untur,cν nonnulli etiam febricitant Sed etiam tertianae febre quae M ommum febrium maxime biliosa callidaequesunt,ita sanὸ omnium maxime horrida sunt.Et quo fuerint exquisitiores, eo etiam vehementior stipse tig M4ς Figor.Instuper ei qui ardentefebre correptus est,puperueniente rigore solutios ait
te detruditis. Igitur mot' m delationis i, qua persentietia corpora defertar, simulidi toma, Dum est rigor.Praeterea butusemodi rigore assecti sudant,
vacuat4que ipsis sile, febre liberantur Interdum vero, ubi non adcute sed ad anterna panes impetu acuive er vomitiones,,el per ventrem inferiorem v
308쪽
cuatur.Saepenumeravero intro stras, eadem dies delata, ut simul sidore, 'vomitu, edi deiectione Em Vacuata fit bilis. -
xit&mota,ut enim fiat rigo hon modo opus est ut quae mordeat in nobis sit must, ἡό.ὸζ sed etiam vehementer moueatur,Hinc quod laborantesmorbo regio , 8tardete febre correpti nullo capianturrigore: Nam etsi causa est mordax Macris,tamen quiano Ve- λὰkesiui Euri hementer in praedictis malis mouetur deὁ nullum rigorem excitare potest.Quare o- rigorem a risci-mnibus hinc perspicuum fit, Avicennam plurimumerrare,qui Fen.I.tracha.capite6ὶ
rigorem a viscidis humoribus nasci scribit, inquiens Et de causis vehementiae rigoris, est vehementia virtutis expulsivae in lacertis, te propter illud quanto est causa rigoris viscosio tanto rigor estvehemetior.Hactenus Avicenna.Sed quid iis verbis ineptius, quid falsius esse posset3Si enim sine vehemeti motu, quod hic disertὰ asserit Galenus,& experientia confirma rigor euenire nequit, omni vero impetu, quum in iis partibuS,quas occupat,tenaciter hi reai,humor lentus vicidusve destiitutus sit:preterea quumodo rogo rigorem excitabitZSed ad manifesti erroris confutationem pluribus non a tumefita si est opus neque verbis,neque argumentis. Ad Galeni itaque argumenta, quibus a causa leni quib' a caumordaci A mota horrorem,& rigore excitari probat,redeamus, quorum hoc sane pri 'mum est.Si sano corpori feruens aqua infunditur, aut ignis scintilla iniicitur , statim ae rigorem exhorr orem excitari videmus, uthinc palam fiat, calidam etiam causam horrorem in sal P no corpore inducere posse. Alterum argumentum est de particulis exulceratis, adeoq; morbo laborantibus,quibus si medicamentum adurendi facultate praeditum, αυDic Graeci appellan imponitu primum quidem horrorem,deinceps rigorem, & in nonnullis etiam febrem,quibus scilicet calidior fuerit natura,&gracilis corporis habitus, sensusque acrimonia maiorint paulo anteetia monstrauimus,excitabit. Tertium argumentum quo monstratur causam calidam inducere horrorem &rigorem,hoc est. Tertianae febres omnium sunt maxime horrida ,ed quodbiliosae sunt & calidae. Intelligit autem tertianas non quidem simplices,& sinceras, sed composita , hae nanque in- uis, Attisse, ter horridas recte nominantur Horridae autem, vilibro secudo de differentiis febriu, γαγ-capite Oct auo,Mibro primo,spide.comm 23.Galenus attestatur,vocantur febres, no quae quium horrore inuadunt, sed in quibus magnam accessionis partem horrores ocicupant.Tales certῆ sunt semitertianae dictae,ex tertiana intermittente , te quotidianae continua compositae.Quum enim sint partim bilosae,partim pituitosae, ideo horridae admodum sunt,horrorque,ut qui medium inter rigorem A frigefactionem locu ob tinet,magnam accessionis parte occupat. Tertianae vero sincer & exquisitae, utpote maxime biliosae ac calidae vehementem excitant rigorem. Et quo fuerint exquisitio . res,co etiam vehementiorem rigorem afferunt. Quartum argumentum Galeni id est.. In ardente febre no alia de causa fit rigor, nisi quod bilis quae antea in venis hinc inde errauit,nunc a natura per carneS,paries maxime sensiles,ad cutem detruditur.Igi- L ho, his, btur bilis motionis si delationis, qua per sentientes partesdefertur, rigor simul sympto ma simul & Lma & signum est.Symptoma, quia scilicet bilis motum & delationem sequitur. Signu, g*μ eo quod illam delationem indicat. Nam qui huiusmodi risore laborant, ij sudant,atque bile vacuata,febre subinde liberantur. Verum si bilis non ad cutem, sed ad interianas corporis partes impetum iacit, tum vel per vomitum,vel aluum vacuamr.Id quod' etiam in libello de rigore iis verbis significauit Galenus. Quod si,inquit calor nativus 'profunda petens,deuicta violentia aceruetu hoc sane pacto, instrumentum expultri 'cis,quae in unoquoque membroest, seculinus euaditHaec enim Ze per seipsam,laedent '
309쪽
tia expellere naest sertim cum calore redeunte ab internis eadem propulsabit. Vnde quae laedunt per cute saepius propellit,uomitu atque citata aluo pluries. Haec Galenus. Duo in rigore Duo itaque in rigore fiunt, sanguis enim in profunda fertur,eoque corporis exteriora frigefiunt: & partes in quibus bilis est,facultat equar aliena expellit,illam in proximam quanque reiiciunt,quoad ab manibus expulsa,vel sudoribus,'el mitibus,vel citata' at Q Spurgetur.Nonxar putem accidjt,ut bilis eqdem die,&intro,&foras desera- tor:quod tum maxime accidi ubi redundans humqr multus fuerit,9 expultrix faculta&validaelatum simul sudoreacvomitu,suim deiecti ne vacuatur Si enim ad cutem ac summum rporis biliosus defertur hum o sudore expellitur Si vero ad ventricu i lumbu eius potissimum superior tendixinomitisne Qucta si ad imum vel rem,St in-i testina 3escendit,alui detessione. . t
esto, afgestiis, Qui vero rorem ardentisseisis salubremese causam, pro erinigeratiο-
diums id verum esse sceret i s rigore excitare parti noda aqua vel astem fa,vel a se partim aegro i o nudo i et D acirem delato,aut iusti dae aqua
slum demisse Deinde Aper mutatione ad contrarium habitum iis qua in arden- ' tifebre rigorebunt correrit holun febris accideret, ut ps rigore bricitared Herent oporteret . non se habet veritaS Quippe no mul cum rigorae se bricitare desinis quum multo maiori febreps rigoris quam antea corripiam turbe postquam largite udarunt,aut auam bilem vomuerunt, auiter infinum derecerunt.Consentaneum enim est,ex vehementiore bilis motu, vehementiorem accendi brem. i
Reprehendit quorundam erroneam sententiam,qui rigorem ardetis febris causam salubrem adeoque remediumesse putant, manifestisque argumentis illum non p se dis , ά ά i in ex accidenti,quia nimirum bilem vacuat, nare febrem ostendit. Si enim rigor vesinat febrem. , luti suum contrarium ardentem sanaret febrem, certe quacunque fieri posset ratione
ipsis rigorem excitare liceret, nempe frigida aqua vel aspersa, vel affusa, aut aegro ipso nudo in frigidum aerem delato , aut in frigidum solum demisso. Sed quanquam
ista ratione rigorem inducere licebit, tamen is ardentem febrem nunquam curabit.Non est itaque cur rigor tanquam contrarium febrem sanet, si enim hoc nomine sanaret,illam perpetuo sanaret.Nunc quia non omnis rigor sanat febrem,alia ke caula,quam ut illi sit contrarius,hanc sanet necesse est. Atque hoc primum est Galeni asegumentum,quo aduersariorum peruersam opinionem confutat Alterum est illud.Si' rigor ardentem febrem sanaret propterea quod ad contrarium habitum corpus mutarer,tunc ut protinus post rigorem febricitare des nerent,necesse est. Non desinat autem febricitare, igitur sicut contrarium non sanat. Quod vero non desinant smul cum rigore febricitare manifestissimum est.Nam post rigorem multo quam antea ve. hementiori febre corripiuntur. A rigore enim maior ζxcitatur calo propterea quod exvehementiore bilis motu vehementior accendatur calor. Postquam vero large sudarunt ut nauam bilem vomuerunt,aut per inferna deiecerunt, febricitare de uti Unde omnibus palam fi rigorem non quia contrarius , sed quia bilem vacuat sanare No omnis rigor febrem.Praeterea quod non omnis rigor, sed is tantum qui a causa interna excitatur, G adeoque morbosus dicitur,levere rigor est,ardentemsebrem sanet.Id quod Galenus Morbose, tigor. etiam in libelloderigore iis significare verbis voluit Morbosum, ait, vocamus Q
rem bi a nulla externa violenta causa, sed ex seipso corpus eiusmodi affectu obtinet.
310쪽
Sic enim puto Se Hippocrates dixit.Ei qui ardete febri correptus est,rigore succeden- iste solutio fit Non igitur stigidam aquam febricitanti infundes rigoresecies, sed quin b,
do ab ipso affectu qui in corpore est,excitatur. Vt Sole nuc meridiano clarius sit ,non ,, omnem rigoremmeque enim eum qui ab externa,sed eum potius qui ab externa causa excitatur, febrem sanare.
Om i rvinsoliιm a rigidis causis, uerumeti a calidis causis rigorerententur,iam manifestum 6 Caeterian quam ob caussam maxime cotrariis causis id succedat B tom deinceps dicendum est i rursus admonueramus eorum,quae expultrici facultati molesta esse demo'rauimus.Non enim ea dutaxat quae in amplis restramentorumstatiis continentur excerni veluti iam ostensium es in ventriculo, utero, utrisque vescis, intestinis, pulmone naribuo, quae vero in i is corporibus nascuntur excrementa negligi . sed ab iis quoque quotidie omne quod redundat excernit, citra molestuam, per eam quae sensum latet trastarationem ubiscilicet lege natura animal gubernatur. Ubi vero quidpiam mordens in ipso constiteri maxime si vehementer moueatur, tum m infeflatur,m expellere,quocunq; maxime licet modo, e membrorum imorum corpore qui piam excerneresestinax particuli cilicet ipsis sese cotrahentibus, ac con stringentibus,deinceps qualibet excrementum qMod in se continet propellente. Veri si omnes simul hoc motu moveri intelligas, concussione quassationeque totum corpuπcorripietur, quaei in rigoribus vexari cernitur. Necesse enim est, opinor, muscalis omnibus concustis, cum ipsis Cr articulos una concuti quibussic conculis extemtiones etiam quasdam, incuruationesque inuoluntarivi incidere.
aestionem explicatione dignissimam hoc loco Galenus mouet, cura contrariis caulis idem excitetur pathemameque tamen illam statim explanat, sed prius nonnulula de expultrice facultate quq ad praesentem rem recte intelligendam plurimum conferunt,recensetmempe quod expultrix facultas non solum ea quae in amplis instrumetorum 'aciis continetur excremeta, sed etiam ea quae in membrorum substantia haerentia nascuntur expellit, idque diuersis rationibus. Nam prioris ordinis excrementa,quae scilicet in ventriculo, uter utrisque vesicis,intestinis,pulmone,& naribus continentur, sensibili excretion quae vel per vomitu,vel alui dei eistionem,menstrua, urina, tusses,vel sternutameta fit,expellit. Alterius aute odo naturae lege animal gubernetur,per eam quae sensum latet transpiratione Naturae vero legibus gubernatur animal,quando expultrix facultas satis roboris habe nec cutis plus aequo densior est, adeoque animal integra sanitate sevitur. Caeterum si quidpiam quod mordet in ipso animali constiterit,praesertim si vehementer moueatur, tum ab eo excremento mo daci infestatur, ideoque idipsium,quocunque maxime licet modo,e mebrom corpore expellere festinat, cotrahentibus sellicet ac constringentibus se particulis,& mox qualibet parte excrementum quod in se continet,propellente.Et si omnes simul hoc motu non est nisi rigor. Atque haec quidem ratio est motus illius,qui vere ac proprie rigor x M. appellatur qui utique si excrementum,ut diximus, mordax est,excitatur.Neque enim tum perlatentem traspirationem expelli potest,quod scilicet talisper in parte, propter suam acrimoniam, qua illam plurimum infestat ac contristat, nec id sum fiat, limrere non possit. circa statim ad sui expulsionem naturam irritat,ac motum illum