장음표시 사용
571쪽
quod scilicet perspiratu ad refrigerationem destituatur attestante in fineli belli de Bono corporis habitu,& de Usu respirationis Galeno,extinguitur .Et sicuti ignis a lignis humidis,etiamsi multa non sunt, detrimentum aliquod accipit .ita quoque calor nati-ὐ uus ah igida aliqua qualitate offenditur,minorque fit. Minorem autem illum essicient si stigida,ubi exigua quantitate assumpta fuerint,aut si minus sint valida .Hinc est quod ,, Galenus lib. 3.de Simpli. dic facult.capite i8.ita scriptum reliquerit.Quaecunque sim ,, giditate occidui,ea exigua quantitate sumpta mortem haud afferunt, no magis quam
si si copiost flammς pauxillum aquς instiles ut lignum iniicias humidum ac viride Sin se copiosa fuerit qualitas frigida,tu calore,perinde atque ligna viridia Se humida si multa consertim iniiciantur,ignem celerrim8 extinguet. Denique ut ignis non impositis illi lignis,aut valde exiguis offenditur: sic etia calor nativus ob sanguinis multami digentiam deficit. Materiam itaque unde accenditur calor natiuus languinem, ut incti,, ει,δ, bl libro de Usu Respir. ait Galenus, obtinet. Caeterum calor cordis bifariam intenditur iam intenditur. augeturve, propter scilicet calidam sanguinis qualitatem,&ob exiguum eiusdem dese- ωδαιολhns. Ehum.Per ἔνδω ora, saute,hoc est, desectum exiguum,intelligit c0mmoderatam si guinis quantitatem: id quod ex contrariis paulo ante memoratis euidentissimum sit. Quippe minorem effici calorem cordis ab immodico sanguine, te immodica eiusdem indigentia dixit' igitur quod in medio est utriusque,illum fouet Monseruat.In medio vero utriusque est exigua indigentia,hoc est ea,quae non est immodica sed commoderatasianta nimirum, ut commoderatum cordis calore tueri A coseruare possit. Quod adstruimus exemplo ignis tr flammet, Galenus quoque in lib.de Usu Respirat.in hunc ' modum scribens, confirmat:Commoderatio,inquit, omnium conservatrix est flam- marum .Eodem modo igitur non dissimile vero est contingere,&circa insitum animan tibus calorem,utpote qui materiam unde acceditur sanguinem babet. Quo quidem in D loco multa ad institutum facientia reperient studiosi,&lib 3 .de Temper. capite s. ubici16, 4, 1, is bisextam calidiora fieri, aut qualitate caloris intela, aut substantia eius au tatari vidi,t, cta,copiose monstrat.Ex iis igitur perspicuum est calorem cordis, perinde atque fam-
augetur Nerti, mam, ab eadem materia non augeri modd verumetiam aliquando extingui, ut fusius
ν; - cap.2.libri de Morb. causis Galenus msistrauit,ad quem locum lectorem ablegamus. Porro quicquid cor per caliditatem,vel frigiditatem patitu huius etiam confestim aliae partes corporis participes fiunt Nam tum veluti ex quoὸafonte in uniuersum corpus calor Afrigus derivatur Hinc est quod in febribus calor in corde praeter naturam accensus per arterias,tanquam canales quosda, in uniuersum corpus distribuatur. Et Galenus liba de SimpLmedi facul. capite i . deleteria quae frigiditate interimunt noposse interficere tradit, nisi prius cor refrigerent. 9d si igitur uniuersum corpus calescit, aut refiigeratur, id no fit nisi cordis Darteriarum ministerio calorem A stigus hue derivantium.
Fit autem oe una aliqua in parte no unquam praeter naturam tam calidi, tas, tum frigiditas,quemadmodum sepius a nobis in aliis commentaris est demo- fratum.Haramve generatio bifariam accidit, anterimpropter humores cΨι-ris,dulfrigido interim etiam obsolam intemperiem. terumparticulares cali
ditates oe frigiditate quaecuque parti male assectae vicina suntDHalteram,
in totum veπὸ corpsseriusquam cor alterent ,haud tedantur. Eundem in modum corpus tardis duplici ratione alterari ostensum est, vesper intemperiem,
vel ob calidos, aut frigidos humores,vel propter alicuius horum indigentiam.
um antea totius corporis caloris &frigoris causas exposuisset,nunc eius qui in una aliqua parte corporiis excitatur causas commemorat.N6 solum vero in uniuerso co
572쪽
pore, verumetiam in una aliqua eiusdem parte ficti posse calore&frigusin aliis libris demostrauit Galenus Hinc initio libri de Inaequali intemperie ita scribit: Inaequalis 'sintemperies alias in toto animantis corpore fit, incidit autem & in yna qualibet parte. Incalescut autem & refrigeramur partes corporis bifariam, nempe Vel propter humo- bifaliam Lale res qui praeter naturam adipias fluunt,& in iis tumorem excitant,quemadmodu eue- stane & resee nil quoties'et phlegmone,vel cedemate,vel erysipelate,vel cancro aliove tumore priter naturam assiciuntur. Incalescunt & refrigerantur interim quoque propter lamintemperiem, hoc est, ob nudas qualitates absque ullius humoris affluxu, ut loco iam citato,&capitulo 4.libri de Differ.morborum latius docet Galenus.Porris intemperies calidae it frigidae in uni aliqua parte ortae, easquce:laboranti vicinae sunt partes una alterant, quddillis scilicet suum calorem aut frigus,propter vicinitatem communicet. Fieri autemtion potest ut in uniuersum corpus extendantur calorec Egus, nisi antea ces1,e, νε ad cor incalescat testi fiat, adeoq; alteratu fuerit. Alter tur vero cordis corpus dupli- plici modo alto, ci modo, per simplicem nimirum intemperiem,siue inaequalis,sue aequalis ea fuerit,&per humores calidos aut frigidos tumorem aliquem in eo excitantes , aut alicuius horum indigentiam.Sic in magna inedia,natiuum cordis temperamentum solui contingit.Quid vero alteratiore cordis sequatur,a Gale.it,.s.de male gG.locis, cap. .copiose
Porro humores calidos rigidos ueseri demon iratum espropter eorum qua comeduntur Gr bibuntur quantitatem oe ob plurimam animi corporis uetum motionem, tum quietem.Quemadmodum tem an ventri uprauae concoctiones sequenter eueniunt, iis quae Usumpta sunt magis pituitosis aut bili s ectis,aliamve quandampraeter naturam corruptionemperpe , aut crudis, alterationis expertis plurimo tepore manentibus,, infatum versis:ita etiam,bisa Arius ocreatione Maudamur,humoru in arteriis venissee astinuspretortione qs quae a strata in ventriculo concoctionemn respondebunt. Quoniam vero calida oe humida omnia facillimeputrescere apparent, potissmum quando in cali is contineatur loci necesse e rit alimentum quod ex ventriculo infribuntur, ubi a natura non vincitur questinguinem bonum haud mutatur, alias alia perpeti putredinem. qui quum qua ex calidamateriaputrescunt calidiora feri continga calidior proinde erit sanguis putrescens. Hoc vero calidiore facto,
calidior quoquesensibiliter erit pars in qua trest Quoniamvero a sensibiliter calidis quae vicina sunt una incalescunt, Motique assectispartibus quae circun quaque seunt omnia una incalescent,i e mordaci edi acri calore, Eiusmodi e nim est qui aputredine proficiscitur Si igitumpos quae ita incaluit estu digna fueri calores suu ad cor spreterire valuerit,idq; vel quod vici sit vel quod princeps vel quod calida,una quos ipsium accedet, utpote natara calidissimum. Quodsi vero semel illud accens fuerit, propte ia totu ipsius corpus malinc
issice perinde atque a foco a liquo ingentemfammam habente qua illum continet domu3. Vocant autem id malum corporis ebrem . Verum interdum priusquam sanguinis multitudo putrescere incipia in partem aliquam confertim decumbensaurprorsus eam extinxit t actis aboleretur, aut non contemendam noxam a
clemet. Siquidem ad hunc mota apoplexiam multo nimirumsanguine inprinci
573쪽
'um animantis conferrimi ore. Proinde ubi in aliam parteri tam impetu ruit,tumorem in ea praeter naturam esscit.Ex hoc genere e phlegmone. v
ro crassor magis e melancholicus fuerit sanguis se decumbens, durus si tumori bi pituit Orfueris io; Iaxus. Biliosa vera exissentem herHρ lag. icitur . Sed haec omnia exqui te discriminata babes iὴ s qua modo dixi
N e Galenps ea quaepaulo ante dixit magis illustrare pergit. Nam quum partes
μόρὰ es, . A corpq λj06δmjncalescere avx restigerari,nempe vel propter humores, vel nuda bή, ',6iis, si qualitates dixisse Iunc ob quam causam humores, atque inter eos sanguis potissiniuealidiores iusto aut stigidores fiant,exponit. Quippe pro ciborum potuumque mo- x si Pos*' Obu moles calidi aut Digidi fiunt. Hinc capite primo libri de Morborum causis ita V scriptym reliquit:Inter illa quae imiodicum calorem inducere possunt, quintum ob- v linent lacum ciborum qualitates acres it calidae,cuiusmodi sunt alliorum,porri,ceparum,& jd genus aliorum, Nam qui iis immodice utuntur, febre nonnunquam labo-Vsant Eiusdem generis sunt potiones calidae,ut vinum vetus Macre,si imbecillo corpoli largius ingeratur. Θd autem cibi stigidos humores essiciant, capit secundo iam citati libri in eum scribens modum ostendit: Optimi quaeci cibus,te qui plurimum alimenti praebere potes , si animanti immoJerat iusingeratur,frigidos morbos excitabit.
PGrterea tum cibi,tum potiones suapte natura frigidiores,ipsi quoque inter frigido, rum morborum causas numerantur cuiusmodi sunt Papauer, mandragora, hyosciamum,cicuta. Motum vero corporis calefacere,quietem vero refrigerarς humores,notius est quam ut longius a nobis dici debeat pia se tim quum Galenus locis nuc indi- catis id ipsume; tarnabubd8 docuerit.Quid veta animi motus pariati idem Galenus uis, capite vitimo libri secundi de Sympto. causis copiosὰ dycet,ut nihil attineat hic ins Animi motus rore.Porro qudd concoctio quae in veΚis fit proportione quadam illi quae in ventricat, perhcitur respondeat,non hoc solum in loco, veruetia aliis multis capite nimiru vltimci libri quarti de Tueda San 8r cap. primo lib.tertii de Symploma.causmonstiti
culo concocti0- Madrifariam autem prauas fieri in ventriculo concoctiones hoc loco docet. priu β' mum ubi illa quae assumpta sunt pituitosiora de biliosiora redduntur id quod ex nido ' re quem reserunt cognoscitur, quemadmodum Galenus cap.1.libri de Sympl. causis ' tertii iri eum sexibens modum ostendit:Ac corruptela thquit,si nidorem refert,a cali- dis biliosisque cibis accidit.Sin acida fuerit,a frigidis natural pituitosis. Secundo deprauatur concoctio propter corruptionem quam cibi assumpti patiuntur. Hoc autem accidit, Caleno ibidem teste, ubi vitiosa ciborum qualitasinfestat, aut excret enta inventriculo redundant.Idem etiam efficere possunt ordo praeposterus,& cibus intempestiue exhibitus, i videre licebit loco nunc citato. Tertio praua fit cόctio propter Grudit qRid. cruditatem. Cruditas istem proprie est quando nulla prorsus fit alteratio cibi Quanquam aequi uoce te etiam,eodem Galeno capite s libri de Symp.differ.authore,voceatur in alienam qualitatem alteratio. Quarto deprauatam fieri concbctionem contingit,ubi in flatum cibi conuertuntur . Id quod saneaccidit, ut attestatur capite τ. libri tertii de Cau sympl. Galenus,ubi humores pituit6si in ventriculo continentur,vel cibi ab imbecilli calore in vapores soluunt .Caeterum quales assectus sint qui seustrata
Alisenti natura in venis sanguinis procreationem sequuntur,Galenus cap.primo iam citati libri copio- . . τό ἡ admodum monstrat. Postquam obiter causas deprauatς concoctionis Galenus per-bui oneri pulis strinΣir, nunc quod almenti a natura haud superati ex vetriculo distributionemsequa-
574쪽
fesso de putredine agit, neque perflata,nequeuetuata sint, prompte putrescunt, quid mirum si aliment.m natura calidum lc.humidum a natura non victum,neque in sanguinein bonum mutatum,loco corporis calido contentu putrescat e Sed quu ea quae ex calida materia putrescuu at calidiora, vcanguis putresces etia calidior fiat necesse est.Hinc est quod Galenus cap.r libri de Causis morborum di cat: Ex putredine calefiunt tum corpora reliqua omnia,tum maxime semina,aut stercora. -Porro sanguine is
calidiore reddito,calidioremqumue sensibiliter fieri partem iti qua putrescit oportet. iansibiliter autem calidis, quae vicitia sunt una etiam incalescunt. od Galenus loco ,, iam citato iis verbis confirmat: -δd verδ,inquit, b calidorum vicinitatem proxima quaeque corpora calescant,satis patere puto iis,quj balnearum, Solis silui,&flammae cuiuslibet vim fuerint experti:Haec ille: Parte itaquetarporis in qua sanguis putrescitcalidiore facta,necesse est vicinas quoque calidiores fieri. Etsi pars quae incaluit effatu digna fuerit,caloreque suum ad cordi Eundere,vel quω illi vicina si vel quod
principatum in corpore gerit;vel quod natura calida sit, poterit una quoq; cor ipsum, quod natura calidissimum est; utpoteinnati calorisfons , ut ait tam quinto de Male affectis loci capi se primo Galenus accendet Ebautem acce 'cile uniuersum corpus simul incalest ei; haud secus atque domiis tota a foco ictem habente immensum. Vbi vero uniuersum corpus incalescit alnipium Febri Desinatur. Quod Galenu ebris quida praecitato loco fusius in hunc modustribens declarat:Si ab exercitatione it, quispia . fuerit fatigatus, is immodicum sustinere calorem dicetur,maiorein inquam quam pro naturali habitu,tum in musculis tu in articulis: quippe ad hosn primis mouendi munus pςrtinerquod si calor no vltra progredi tur, sed priusquam per totum animan- 'tis corpus fuerit sparsus oluaturassectus ita hitus lassitudo dunttaxat fuerici Si vero in totum extendatur corpus,morbus ipse Feb is nominari debet. Caeterrim non rarocotingit ut sanguinis multitudo antequam put escarin unam aliquam corpcaeis parto
confertim decumbat,& tunc eiusdem actione pressas aboleat, aut saltem noxa haud contemnendam inserat necesse est .Sic sane ubi in cerebrum consertim irruit apoplo Amylisis Eam facit,corporisque motum &sensum tollit.Si vero in aliam partem corporis sanguis decumbit,phlegmonen emcit. Qui si crassus &melancholicus fuerit,scirrhum ledurum tumore cancrumque procreat binyituixosior, cedema, Mod si fluxio fuerit oedem biliosa,erysipelas,quemadmodum cap.vit libri de Morb.differ Din eo libro quem de Tumoribus praeter naturam inscripsit, A multis aliis suorum monumentorum locis Galenus fusius docet
Verum nunc, ut dixi, quae demonsatasiunt hypothesum loco in hoc ii massumens, congruenter illissermonem desanguinis missione demonstro.Quum ara-
queplenituri sit duplex optimum enim est ab eu au - cr ea quaevirespr
Pauat,in putredinem prompte incidat,m nonnunquam etiam in partes quasdaimpetu a liquo decumbat,imbique tumorespraeter naturam efficiat 2 altera vero quae ad vasa nominatur saepe inpartes angruat, ac tumores excitet, moctapo plexi ah venarumque ruptiones moliatur, eam protinus vacuare tentandum est,
priusquam magnam aliquod malum in homine creet. . Atquiplenissime quypacto Ptraque mada dignoscere, sanare oportea in tractatione de Tuenda
sanitate dictam est irati abi vel ebris, vel sanguinis reiectio propter plenitudi
nem, vel apoplecticorum morborum aliquis inuaserit, quomodo Gr illa mederi coa
henia in Medendiratione ostensum 6hideoque hoc scriptam superuacaneam
esse censere. Nam Aperinde atque in illis bbris scripsis, hic Arriam, bis eadem
575쪽
pendium librum hunc contraham,i Doram alterum laccidere periculum erit, ut
vel bbscurim Aulyid, si breuitatem, dicam, 'd rininctionem aliquam utilem praeteream Sed taxumis meo Gnsiliis tanc librum essus iu siquo iam dicto
rum in eo: delictum occurat, illi: γ - ferent qui ut onus bocs' ciperem au tbores fuerunt: sicut sine eLeniat,ltilisque appareat; laudem illis omnem tali
. cedo. - In traduἡ41. hitudinis eleria Fin ta undem c0mmemoratione eorum: quae alibi. a Galeno sunt demonstrata,h eter raeuandui in ipsa huc, tbefiunt o soc in librqysu Murus, ser*ψnem de sanguinis missione adspicatur,initioque quonnytraque plenitudine celeriter vacuandumstocet, eiusquei cica ius asseri,Si Qua&mybi ea quae ad yiNs reser My itudo fuerit,in putredinem facile ncidit,aut cum impetu in partes Um is irruit,9 in iis tumorem p aete, nat xam excirat.Q re in Iethore &conses priusquam tale aliq*idheu ij x, quod redditi cinacuandumetsi sic quoque si ea quae ad vata dicitur plenitu aderit, ant quam in Partes ψ pris clambas,aciniis Iumores piatennaturam excitet,imo am tequam suacissa subvosi cet,venarumque ruptiones afferat,eam estim: vacua- , , re oportet . Id quod hihaetarum ex seo Hippocrates etiam no Monere voluit, se ita scribens : Assiletarum summe sim' constitutiones periculosae, si ds, extremum pirosressae ψerint ne e enim eodem in statu consistere p0ffum,neque iiD terquiescere.Quunt vero non quiescunt,iam inmeliusproficere fi ud possunt Restit ,, igitur ut iri deterius versant. His bitactust cautis firmam cpnsti tutionem sine mora soluere tapedit vi rursus c bustificiincipiat. Haec ille.. t ex iis quae diximus perspicuumsit in utraque plebit idi ne pensa inis missiqnem esse vacuandusin. Caeterum quomqdό utrunque masum sit dignoscendum D sanandum, libro tertio & quarto de φῖ Misi *0yiuen a Sanitate est ditium.Item,suaratione febri ut sanguinis ex rupi avena rete mohihahiri emo bis suffocationem afferentibus,quos Apoplecticos fio loco vocat, iit mededum,in libris de Curandi ratione inscriptis estostensum. Quum itaque alibi' haec omnia cbptiassint exposita deo soc scriptum superuacaneum cςnset,deq; prolixiore de iis tractatiohe se excusat,ne scisicet illi bis de ma & eadem re sit disserendet. Sed dicet aliquis,non quidem opiis esse ut singula reserat hoc in loco dedi Ecere si ea Bieuita, Iae ob- quae copiosius alibi tractauit in compendium contrahat. Cui quidem ita respψnde Ruritate caret. futurunt sane si hoc cohetur,ut vel aliquid propter breuitarem obscurius dicat: vix enim breuitas Oscuritate vacare potest: vel distinctionem aliquam utilem ad prassenntem tractatibnem omittat.Neque enim is qui breuitatis passim studiosus est istina8 de singulis differet.Tandem tamen omhem culpam in eos transfert qui ut hunc libellum conscriberet crebris sitis efflagitationibus eum impulerunt.
igitur deinceps orationissit exordium. Quiis utique dum un- -οbeunt mo ni aut pars aliqua princeps, aut unlaesum Ἀ-ντί grauatur,vel tenditur,lis quidem necessaria est vacuam. Sim. in ivero .etate nec puer ad Uuerint, nec senes, de sanguinta missione confidiaminito rimos bos e maximes pos intuens, nempe enitudinis tum quantitatem tu quatitate et uariu robur aut imbecillitatem, deinde naturale uni hescorporis babitu,tepus, et resone ictu epraecedent nubcilicet qui sc assectas villarimis cibis Or potionibu6 proertim multum nutrientibuF, Uinfit iam Me
576쪽
hac consueta inconsura quos motus exercurrae, suass, excretiones habuerit, olprater consuetudinem retenton ad omnia verὸ hac numPacilior an crasitor euaserit.
Orditur tandem sermonem de sanguinis missione Galenus noster, atque quod iis qui utraque plenitudine,dum consueta adhuc munia obeunt, in principe aliqua parte vel toto corpore laboran ecessaria sit vacuatio,eaque per sanguinis missionem, si neque adhuc qui ita assiciuntur sint pueri,neque senes:adhibitis tamen primis scopis, ut paulo post dicemus,maxime necessariis,docet. Porro plenitudine ad vires iis verbis innuit,si princeps pars aliqua vel totum corpus grauaturi quippe grauitas eiuS plenitudinis est certissima nota .Plenitudine vero ad vasa significauit, iis verbis, vel tenditur:tensio enim ipsissimum est huius plenitudinis stignum, ut in libello de Plenitu- . . dine Galenns copiosius monstrat.Tenduntur enim ex hac solidς animalis partes,pr
cipue in quibus humores continentur.Non autem temere adiectum in contextu est, consueta adhuc dum consueta adhuc munia faciunt: neque enim expectandum est dum functiones laedantur,quid scilicet plenitudines maxima mala ec pericula comitentur, ut praecedenti capite est expositum .Quare celeriter, antequam nimirum ille noxae ingruant, vacuandum erit. Captare itaque hoc in loco occasionem ipsam oporter. Caeterum pri- Primi seopi i laumi scopi in sanguinis missione expendendi decem numero existunt .Horum equidem primus est plenitudinis tum qualitas,tum qualitas Quantitas, num scilicet plurimum quatuor humores supra naturalem suam proportionem adaucti sunt. inalitas etia, Plenitudinis qua hoc est species seu forma plenitudinis consideranda erit, num scilicet sanguinea, bita V qRRV δ liosa, pituitosa aut melancholica sit. Ideoque hoc in loco,ut multis etiam aliis, qualitas
idem quod ἱδ α significat. Vt autem illet plenitudinis species sint distinguendae paulo
post docebit Galenus. Alter scopus in vena secada necessarius,est virium robur &infirmitas. Nam non solum in sanguinis missione, veru metiam omni alia vacuatione, vitium robur &Galeno lib.I. Aph.com .F.test vires groti attedere oportet,ac donec tolerat, D non- semita . dum laborat,tentandum est exuperantem humorem educere. uum vero dissoluuntur,etiamsi restant superuacua,cauere eorundem vacuationem conuenit. Viriu enim imbecillitas adiectionem potius quam detractionem requirit. Tertius scopuS est na- Naturalis Uni
turalis uniuersi corporis habitus, hoc est, coissiderandum insanguinis missione num v si mrpψxi homo molli ac tenera ut densa te solida carne sit. Habitus enim, ut testis est libro . . 'Vict acu com .22 Galenus,ad corporis consistentiam refertur, quum hic quidem mollis sit ille vero durus .Quippe qui densa solidaque funt carne, eodem Galeno lib. primo ad Glauconem authore,largam vacuationem sustinent . Qui vero mollem, teneram, raram agam,prompteque diffluentem, quum ex se resolutioni sint idonei, vacuationem non ferunt. Quarto, in mittendo sanguine tempus expendendum, num scilicet calidum aut frigidum sit.Siquidem, Galeno loco iam citato teste, in calido etempore cri' ωων biis improb8 vacuati syncope Se resolutione intereunt, Calor enim ambientis ε corpore curno vacuatu. foras euocatum spiritum digerit, resiccatq; corporis habitum, tr imbecilliorem res dit .Q propter tum omninda sanguinis missio abstinendum erit. In frigidis tem Frigido tempo-pore, corpus resei geratur,proinde sanguinis missionem impedit. um enim sit an - Σότ tea rinigeratus corporis habitus, rursusque in febribus per accestionis initia refiige retur,nunquam postea pristinae valetudini restituitur, natiuo scilicet calore a frigoris vi deuicto.Nihil itaque attinet corpus antea abunde sat)s resei geratum, sanguinis 'detractione magis restigerari. Quinto,consideranda in vena secanda regio,num ca- Regio. lida aut frigida sit, propter easdem causas. Temporis nanque conditio; Se regio eandem habent rationem. Sexto contemplandus in sanguinis detractione victus praecedens, victus praees,. cu videlicet pluribus cibis te potionibus,tisque multum nutrientibus usus sit, aut cotra.
577쪽
Si enim largo cibo usus est,adeoque per vitae intemperantiam crudorum humoriam copiam congessit,huic certε sanguis, ut capite septimo latius docebimus, minime est mittendus. Sin exiguo cibo colemus fuit,adeoque vacuationem tolerare potest, huic ς Π*ςx intrepide sanguinem detrahes. Septimo,qui sanguinem mittere alicui instituit, is consuetudinem considerabit. Quippe habet haec ipsa plurimum momenti, Galeno libro
primo, capite decimotertio ad Glauconem teste tum ad alia omnia, tum maxime ad vacuationis indicationem .Alij enim nunquam sunt vacuationem antea experti,ne integram pertulerunt,largoque cibo usi sunt.Quapropter sanguinis missionem, ine-cosumdo quid. diamque citra noxam non ferent.Quum enim consuetudo procliuitas quNam ac stacilitas sit eodem modo semper agendi aut patiendi in rebus naturae tam amicis,quam aduersis usu comparata, si quid aegro insolitum,iniucundum,quodque extimescato liciaturod sine magno detrimento saepe etiam sine graui periculo, subire haud potexit.In quo genere quum sit sanguinis missio,hanc vacuationem sine metu ac pi runque animi deliquio,si meticulosus sit, & vacuationem nunquam ante expertus, sed . liberali cibo semper usus, non sustinebit. Alij contra vacuationibus sunt assueti, dii parco cibo utuntur: sitaque modo reliqua consentiant, intrepide vacuare oportet. Octauo,inmittendo sanguine perpendendum quo genere exerciti j usus sit.Qui enim I ' exercitis crebro utuntur,quum parum hac ratione luperuacuorum cogerantin co pore,parcius sunt vacuandi. Contra qui haec ipsa prorsus negligunt. aut raro saltem ΕΨhratioti,, doti iis utuntur, largius Vacuabimus.NOno,considerandum erit num excretiones consue- suetae. tae supprimantur nec ne. Verbi gratia,in viris diligenter in quirendum, num haemorrhoides solito tempore profluant, ut in mulieribus, num statis temporibus menses erumpant, aut prorsus supprimantur. Quibus enim solitae per has aut alias corporis partes excretiones praeter naturam retinentur, hos intrepide vacuare conuenit. Sic sanε in anasarca quae ex suppressis vel mensibus,vel harmQrrhoidibus nata est, venam Habitus eorpo- audacter incidemus.Decimo&vltim6,in sanguinis missione contemplandum num
gerobesus aut gracilis sit. Nam graciles propter virium imbecillitatem assatim ubcuare non licet. Obesos vero propter sanguinis inopiam, siquidem angustas venas, Galeno libro secundo de Temperamentis,capite quinto teste,habent.
Caeterum utriusque plenatmimis quantitas e propriorum signorum magnita-dine definiemr.Qganto enimgrauiorsi, homo videtur esse,tantum etiam βω- tudinem ad vires auctam este manifestim est. Ad eundem modum, quantum
tensonissensus augetur antum etiam altera plenitudo,qua a nonnuta inis τοἔγχυμια vocari dixi,octa erit.Verm utriusque plenitudinis qualitate artum e colore dignosces, memor colorem humorum esse, siquidem vnmersim cor ς in calore rigore externo mediocriter se habeat,partim ex iis quae humoru naturae infunLFNPriores nanquestigidior totius corporis sensus sequitur, calidiores
autem calidior: eos quidem qui an venis coaceruantur humores, tumortensio vastorum: qui vero in carnesunt,eos sensius aut grauitariis, aut tensionis, λι- cuti etiam cadoris in illa comitatur.Porro gubernantium nos facultatum imbecillitatem edi rata ropriis iudicari functionibus mons ratum est, voluntariis qui dem,ea quae in neruisici horum principio cerebro est facultM: iis vero quae rpasMfunt, ea quae in arteriis , corde Verumper bonam, prorsus abolita
nutritionem, tum colorem bonum e r vitiosum, tertia facultas, nutrix nimirumα, quam exietareProficisci demonstraui, da ononem sortita est
578쪽
quantitatem tum qualitatem,nunc quibus signis utraq; sit cognoscenda docet Quantitas quippe utriusque plenitudinis,eius nimirum quae ad vires refertur,ta eius quae ad . vasa,e propriorum signorum magnitudine definitur. Proprium vero signumplenitudinis ad vires est grauitas, quemadmodum in lib. de Plenitu inscripto Galenus co- Ψum. Piose monstrataquapropter quanto grauior nunc sibi quam antea homo esse videtur, tanto etiam auctior ea quae ad vires dicitur plenitudo erit.Plenitudinis autem ad vasa buum ti rara. proprium signum est tensio,vt ibidem Galenus ostendit, ideoque quantum tensionis sensus augetur,tantum etiam plenitudo illa crescat necesse est.C terum qualitas viriusque plenitudinis bifariam cognoscitur.Primum ex color is enim humores redun- cognoscitur, dantes ostendit,quemadatodum Galenus sectio primae Apho.com et .iis verbis diserte monstrat,inquiens' Humorem redundantem ex colore debemus coiectari, nisi aliqui is forte in profundum recesserint.Color enim similis efflorescit humoribus, si non in- Bird redierint, Et lib. .de Tuen .samt.cap.3. ait:Iam albiores, pituita superate, pallidio- Bres bili abundante cernuntur homines:quodsi meracior bilis sit,etiam plane flauio- is res.Siquidem color ab humore prouenit,non ex solidis animalis partibus, utique qua rasucci se in altum non receperunt. Haec ille. Ex colore itaque humores cognoscuntur, Mmodo corpus in calore&Digore externo mediocriter se habeat, Si enim immoderate a calore & frigore corp' affectum fuerit, nihil certi ex colore iudicari potest. Calor enim aeris ambietis ad exteriora trahit,seigus coir1 ad interiora humores pestit. A que hinc est quod Gale. in libello de Plenitu. rubore languine, plenitudinis esse nota tradat,sed distinctione adhibita: Si naque,inquit, ab extrinseco aliquo rubor eueniat, is verbi gratia Sole, vel balneo, vel exercitatione et itinere, vel ut summatim dicam ex is calore, pari modo ex ira pudoreque atque aliis similibus,ut ex acuta febre,iam no san is guinem indicat. Quodsiimur aequalis totius corporis fuerit affectus, nullum autem si eorum quae percentuimus adsi tunc utique rubor sanguinec plenitudi liis in uniuerso si animantis corpore hola fuerit.Sin minus ilius quidem partis,in qua apparet. Et rumsus in fine ser8 praecitati libri ait:Proinde neque excandescentem vel lotum,vel lauan- ritem se vel exercitatum,vel vino reces impletumvel alio quouis modo calefactum ad is diiudicationem adhibere conuenit,sed eum qui in quiete omnium externarum mo- istionum existit.Porro ea distinctioe adhibita, plenitudinis species seu qualitates, quum in uniuersum corpus humoribus ςqualiter distentum fuerit, Galeno loco iam citato au--st thore,distinguendae erunt.Rubicunda sanguinis plenitudo est, subpalida vero flavae ibilis.Albescit supra naturam,ubi pituita superat, quemadmodum nigrescit, si atra biu Vlis excedit.In singulis autem praedictorum sanguinem simul coauctum esse oportet. '
τοῖ φυσει Cui quide lectioni nostra per omnia respondet couersio Et hanc pla-n8 esse legitimam antiquus interpres confirmat, qui praesentem locum ita reddidit. Quando moderate se habet in ciliditate Si frigiditate extrinseca totum corpuS: A ad huc ex iis quae coexistunt humoris naturae Secundo qualitas utriusque plenitudinis cognoscitur ex iis quae naturae humorum insunt.Id autem quomodo sit intelligendumetipse Galenus explicat,inquiens:Humores nanque natura Digidiores, sensus totius corporis frigidior sequituricalidiores aut calidior.Hinc est quod Hippo etiam dixerit:Qua parte corporis calor aut Egus est,ibi morbus Calidus itaque corporis sensus, calidorsi humoru plenitudinis nota est.Frigidus aut, traiioru Quod si eoru qui in ' εῖ venis sunt humoru plenitudo fuerit, earunde tumor 8ζ tensio comitabuntur.Tumor enim cutensione,Galeno in lib.de Plenitu.teste, maiore indicat copiam.Sin eoru qui
579쪽
in carne sunt, aut grauitatis,aut tensionis,sicuti etia caloris in carne sensus sequit dr. . Gravitatis,in ea quq ad vires vocaturitensionis & caloris in altera quq stariae Σεγχυ Codeae cineu, mominatur plenituAne.Est x hoc loco codex Graecus deprauatus,perperam enim la-git διαεισις pro λα-σις .Esse autem scribendu istια-σις,antiquus interpres firmat, , ἡόh -' conuertit exiesio .Porro virium seu facultatum robur & imbecillitas nounde eritio- aliundo quam ὀ propriis sunctionibus melius cognoscitur. Animalibus quidem seus ' - voluntariis ex actionibus,ea quς ita cerebro 8e neruis est facultas cognosciturivitaties vero e iuncti 5ibus,ra quae in corde es arteriis est. Nutrix vero ex bona vel abolita nutritione,ite colore bono,vel vitioso.Quippeeius fons iecur est, cuius robur color bo . nus,imbecillitatem vero vitiosus sequitur,quemadmodum libr. 3. de Sympto.causis. capite s.Galenus copiose admodum monstrat.
Vbi igitur praesentibus plenitudinio is facultates robust aeris faust,
nem mittes,videlicet in asserita tensionis nulla adhibita dissi,nctiis mas, et Minphsigmonso Si vero degravans enitudo infestat, non semper sanguis detr hedus est.Fieri enimpotes ut crutas per corpus sit coacervat' humor. In quo ea, quasite attendere oportet quantum valerat vinus quantum ipsius humons fit genitum .Quiveprius exoluta ab eiusmodi lectibus virtus,perse uinis mi Aonem in extremam malum recidere solet, ut nequaquam ipsa poste reparari
queri Quod factam fuerit,pericolam haud leo equitur, praesertim si aestiua
consistatione stomacho male habente febris accesserit, aut uniuerso corpore natu'ra mos, temperamento humati existentes sen prompte Astutiantur, ceteririmeste animi deliquium incidunt,etra magna'bris haud accedit.&xero horum Ubil fueri caterum hyems, vel repo natura figidasit, aut bominis natura, figidior, rispersanguinis mi nem c totum cor in restigeratur, c accidunt nonnulla quae ad vehementem rfigerationem siequuntur symptomata.
3sic assectisunt, bos sanguinis missone vacuare non convehit sed fictinil
bus , , mediocriter calefacientibus undtionibus ,potionibusque crasitudinem
humorum incidentibus, ac mediocriter calefacientibus. Quae enim valenter calefaciunt , consertim admodum vires delicium, ut curationi haud sussciant. Saepe etiam flebrem auxerunt, ut m inde Nares noxam contraxerint QP propter tum ciborum,tam potionum humorum crassitudinem incidentim calefa ciendi facultas mediocris esto.
Nunc tandem in qua plenitudine sanguis tuto mitti possit Galenus mostrare incipit. Si igitur,inquit,plenitudinis signa aderint,virtusque robusta fuerit, it tensionis -ctus comparuerit, nulla prorsus distinctione adhibita,sanguis mittendus est: se nitudinem enim ad vasa tensionis affectus denotat, qua vacuatione per sanguinis misissonem, ut dictum est principio huius capitis,curatur. Magis vero sanguis mitten- In pleniturine dus ubi phlegmonosus fuerit affectus,ut copiosius lib.3.de T venda sanitate, capite'. 'riseistar' Galenus ostendit.Si vero plenitudo ad vires vocata infestaverit, non semper sanguis fui mittendus erit.Fieri enim potest ut crudus humor in uniuerso corpore coaceruatus sit,quod ubi acciderit venam incidere haud licet. Mod clarius libro quarto de Tuen ,, da sanitate,cap.quinto Galenus docet, in eum scribens modum: Si in ta corpore, , , inquit,sanguis bonus exiguus sit crudi vero humores plurimi,huic sanguis haud mit
580쪽
tendus. aippe incisa vena bonum sanguinem emittit natum quian primis maxime M
venis circa iecur,&suod mesentertu vocant colligim in uniuersum attrahit corpus. Haec ille.Crudus autem humoriGaleno ibidem aptas.&lib.1 de Alimenaeacul. cap.MG ctis humor tritico,teste, proprie dicitur qui stigidus it crassus est.Quapropter crudo humbrecqa--Mugi ceruato duo praesertim exquisite consideranda erunt, nempe quamrobustast virtus, e retiisto Eua
M quantum crudi humoris sit genitum. Si enim virtus per eiusmodi affectus prius ' Ibunde exoluta fuerit,a sanguinis detractione prorsus abstinendum erit Si quidemsct :hanc ipsam in'extremum malum recidet deo vr ntillo modosibinde reparari quear: Neq; enim parum in sanguinis missione dissolui vires, omnibus est mantatac Qu*d . -- si igitur medicus parum prudens & peritus tum sanguinem miserit, maximum, sequi vitae periculum necesse est:praesertim si cstiua fuerit constitutio,quit Dipsadi luere corporis vires potest,& aeger ad syncopen stomachicam habilis admodum si febrisque accesserit,aut uniuersum corporis temperamentum molle & humidum,quale est pus rorum,fuerit.Hinc Galenus lib.9 Ther.metho.cap.vit .vacuantispraesidii non egere pueros tradit, quod substantia eorum, quum facillim8 digeratur ac dissipetur;habeat: ex seipsa unde naturaliter vacuetur. Ita hoc etiam loco eande fer curiis qui praedi ctis affectibus laborant non sit mittendus sanguis, rationem subiungit,dicens:Horu enim prompte discutitur substantia,celerrimeque animi deliquium inclusit,etiamsi magna febris non accedit.Quod si vero iam dictorum nihil adsit, tempus tamen in quo ille cui sanguis est detrahendus aegrotat hybemum fuerit, aut regio in qua degit frigida, aut aegrotantis temperametum id enim hoc loco D multis aliis Galeno lib. de Temper. p. authore,natura significat frigidius,sanguis minime mittendus erit.Per san Natura guinis enim missionem uniuersum corpus refrigeratur, & nonnulla ρος vehementem sequuntur refrigerationem,ut sunt caros ὀζ coma seu profundus somnus, accidui symptomata.Quapropter frictionibus potius tum utendum erit, si calefacientibus un-ὶonibus,ex oleo nimirum cham melino,& huic similibus confectis,potionibusque crassos humores incidetibus de quibus in libris nostris de Medendis corporis malis copiose diximus,& mediocriter calefacientibus. Quum enim vires imbecilles sunt,seri non potest quin valenter calefacientia vires deiciant,ut curationi quae adhuc reli hua est haud sufficere queant. Ex quorum usu hoc etiam incommodum sequitur ut febre
augeant,quae subinde vires corporis eneruat.Hac igitur de causa potiones ac cibi quibus teger ad incidendos humores utitur, mediocriter calefacere debent. De quibus abunde lib.8.Therap.method cap. .Galenus petractat.
CAPUT VII. I qui sanguinem excrearam breui admodum curati flant tempore, caterum eam nunc inpartibus thoracis cir palmonis sortiuntur confiitutionem is paululo plus coaceruent sanguinis, rursus vel vasis alicuius osculam reseretur,aut rumpatur: hue etsi nullum in corpore etiamdum θ toma est,initio Verusanguinem mittere oportet. Similiter cy' iis qui facile in comitiadem morbum incidunt, aut apophaeram Iim eundem modum si reliquorum morborum alicui obnoxiam esse homanem pesectum habu ramus, verbi gratia , aut per neumomae, auipleuritidi, aut an rna: commam tendum non est ut expectemus iam euidens aliquod plenitudinis Ermprema appareat , sed anteuertere sanguinis missione praestat. Pari ratione etiam quibus haemorrhoides suppressae seunt, maxime ubi natura magis melancholici sue rint. Et qui fingulis annis aestateplenitudinis morbis talorant, etiam hos me re ineiste vacuare oportet. Eodem modo Cr eos qui Vere ipso morbu eiusmod