장음표시 사용
151쪽
estri, id est, quia, ad id nati esse, , Mi
affectum,ipsa erit perfecta ac vera naturae habilitas atqUe aptitudo.
Hoc ad corroboranctam aduersara orum rationem subiungit: quasi absurdum sit, ac fieri nullo Pacto queat,ut v1sionum facultas in nobis sit, atque iccirco neque Vitra quae habitus sunt, e v1sio vibus ae promanat,esse oporteat. reliqua item M. linxx,R4 ς-R4ςm ςψ m a s: bonum scilicet ingenium,facultatemque dignoscenes natura hominibuS esse insitam eum gube ne esse natura affectum,qu1 visum in anima acutum,atque eXquisitum adeptus est. Id quod max1mum est ac ortatissimum ad bonorum elact1onem,dignotionem me faciendam neque ab auo quovi: aut accip1 aut disci ullo modo potest sed quale natura est id est naturale atque innatum oportet habeamus. atque eam demum perfectam naturalem aptitudinem esse: quae cum in nostra
potestate nime sit ficiebant,vitia quoque in ,Nae ex naturalis PamS-- Io
Currimus,sponte nostra non comparari.
Si inqua haec vera sunt, cur magis Virtus qUam VitIUm spote acqu1ratur, non video. Vtrinque enim tam bono,qciam malo simili modo fin1s vel na tura vel quomodochmque & apparet,& statuitur: aci que postea caetera re ferentes quocunque agunt.siue igitur finiS non Natura Unichiique apparet, qualiscunque 1s sit,sed aliquid etiam apod ipsum est siue naturalis qui clemfinrs est,qu1a tamen reliqua probus Vir sponte agit, Virtus spontanea est: ni hilo minus vitium quoque spontaneum sit necessse est. nam si militer quo Que malo in actionibus 1nest facultas ut ex sese agat: etIanali in fine,non sit.
Eorum rat1oni Aristoteles primum ita occurrit,Vt dicat,licet quam maxime vera sint quae ab his afferuntur,n1h1lo taemen magis em1c1,ut vit1um, quam VirtuS quoque Inuoluntaria esse videa tumouippe cum finis eodem modo vel natura vel quomodolibet tam bono quam malo appZreat ad Quem caetera omnia referendo unusquisque agit. Quare si Virtus est voluntaria, etiam v1t1um erit si vitium 1tem inuoluntarium,uirtus quoque 1ta esse est existimanda. siue Igitur finis numme natura aDDaret unicuique,sed mentiuntur qui hoc introducunc: quippe cum Vt hoc vel 1llo modo appareat,magnum momentum apud ipsum etiam hominem a principio sit, dum aut quae debet aut quae non debet,Operaturisiue natura quide apparet Unicuique fims,Vt dacunt asti, v1riusq; 3o esse spontanea Ob id escitur,quia caetera quae ad finem & verum bonum spectant, sponte probi viri agunt utroque modo efficietur, ut V1tium similiter spontaneum sit: cum sim1li ratione facultas et1am prauo esse debeat in actiombus , ut ex se agere possicilicet finem in potestate e1us non effe
Si ergo quemadmodum dicitur,spontaneae iunt ViritateS,hab Ituta enim coauictores quod a modo nos sumus,ex eoq; quod sumus qualitate quadaaffecti talem etiam finem statuimus:vitia quippe quς simili ratione essicia
tur ipsa etiam spontanea erunx, . 4o
Posteaquam rationem istorum communem non tam vitiis quam V1rt 1bus et1am este oltcssit, atque ita ipsorum argumentationem refutauit: nunc manifestius sententIa suam declarans ver1orem solutionern subiungit. ex eoq; Virtutem esse spontaneam inquit,non solum quCd ex quotid1anis exercitation1bus sponte operando eam acquirimus verum et1a quia & ex huIvicemΟm exercitationibus 1donei ad dignoscedum finem quodam modo efficimur: ut eodem modo Vitia quo-Que esse necesse sit. respondetq; ad id quCd 1n confirmanda aduersariorum OratIone posuerat, cadiceret: si unusquisque habituum sibi est causa, visionis quoque erit, re apparationis,1nquatque habituum nostrorum ex quibus talis nobis aC talis finis apparet,no S quoq; eMe Coauσores. monstratum enim super1us est,ex assuetudine tales ac tales nos reddI bona agendo Donos, praua Prauos. Cum sumuS autem boni,tales quaedam nobis res videntur cum Pram,dauersiae.nam licui di Sxit,Vniuersalis ignoratio non inuoluntarii sed prauitatis in causa est .coauctores autem*a Ituum nos esse,id est συνωτιους non absolute auctores dixit naturae fortasse aliquid tribuens. quippe Cum naturalem quandam propensionem habere nos quoque manifestum sit: sed haec Lamen tanta habet Vim,Vt correctionem prorsus no respuat fortas te etiam coauctores dixit,Vt fortUΠα aliquid concedendum Ostendat,cum a princ1pio educationis nostrae vel in bonos vel in malos paedagogos incidamus,maiorem tamen partem 1ti hoc electio nostra atque exerc1tatio ObtInet. nam multi honeste ac bene di nati & educati prauis moribus assuescendo,nullam neque a natura, neq, ab
152쪽
beraliterque edacati bi tamen ad bonas sesie ex rcizati H S transtia eret,noni enecti sunt.
Ac communiter quidem de virtutibus Z nobis dIctum psi genusq; ip- sarum figora quadam,id est ipsas mediocritates esse, atque habItussa qmiabus item fiant: ad 1psas liae agendas idone Os etae homineS sectandum 1psias in nobisque etiam eas esse, M spontaneas : atque Ita demiam,Vt recta ratio
genera virtutis hic ponere videatur , quaerendum est an utraque 1dem sint an alte rum sub altero abstituatur:possumusque dicere mediocr1tatem sub hab1tu esse collocanda, quippe cum habitus generalius quoddam sis ommS enam mediocrItas est hab1tus non autem contru. multi siquidem sunt habitus,ut vitia:quae tamen non sunt mediocr1rates. sed sertasse meliu ,- r. Aristotelam hic utraque hςc posu1sse,quasi totum quoddam,atque Unum genuS.I isTintelligitemus. nihil erum aliud est vitius quam
es , fenu, eius est habitus mediocris, non abs lues med
C O necive omnis mediocritas esse habitus perspic1etur.Verecundia enim &md reo licet sint mediocritates, hab1tus tamen nullo modo effe. - c cum in singulari numero genus hic d1xer1t, non gener
sumus admittere ut intelligamus ex operationibus nostris essic1 3psas V1rtuteS . Usarum aute o
riatum: operationum effectores exequiatoresque, id est idonei ad ipsis agend lic res sunt
secum dum ipses agendo enim iusta iusti,temperantia temperantes, fort1 a fortes em1c1mur ad1u stur autem A C v N D v M ipsas J ea de causa,vel qu3d der1 potest,ut fortas temperantea qUIp-ν1am a at qui tamen non ut fortis tunc,sed ut temperas,ag1t. licet en1monimbus ΝΠ civibus ste rit mr ditiis omniaque aga singula tamen secundum Vnamquamque V1ItUtem aget. a later q dem facta ex operation1bus,quibus fortIS euasiriatque id quatenus fort1s,ac per se : ruste autem favossit cum Tyranni uxore rem habebit,atque id ratIonem sequutas, non cup1ditatem ac lib1Anem .id tamen faciet secundam accidens,non per fC,Vt temperanS.
Non simili autem modo actiones spontaneae sunt,atque habitus. actionum enim a principio usque ad finem domini sumus,cum singula quςque co gnoscamus at habitu iam principi j tantum facultas 1n nobis est: singulo
riam autem additio non notat quemadmodum in s grotationIbuS. Ac tamen In nostra erat potestate vel 1ta,vel non ita utu. etiam habitus Ipl1 φο
Actioile, autem & habitus non simili modo spontanei sunt: nam in actionibus a princiP1o ad finem aueagg v nusquisque,pergitque ac desist1t quandocunque voluermhisImum Vero prin ciant dodo faculta i habemus, 1ncrementi ac fin1s non 1ta. add1t1O en1m Incremen
eorum iam oratur ac non aduertitur:M1ppe cum sensim ac latenter au mς Vulterius aliouando in improb1tate ac vit11s progrediantur nonnull1,quam I OluIllent. Vt 1n eo rat bus ac l 1 mbus videre licet in qu1bus quandoque paulo liberIus homineS atque IncautIus o redientes quali in nostra potestate sitam sit habitus acquirere, hab1tum continuatis act1om bu imprudenter contraxerC.1d quod in aegrotation1bus CtIam contIngIt:Vb1enam quIs intemperiti ac uo v1ctu, aut al1qua alia causa morbo occasionem priebuit, l1cet progressionem e 1us m1 aduertat crescit tamen ille paulat1m,atque augetur, eatenuS Interdum , qUatenuS nunquam inerasset ut in potestate eius amplius non si etiamsi vel 1r,non aegrotare. EOIem moQO e a notestate habitus dicuntur,ratione principit: eo 1 cilicet γὰd eorum in 1tia in nobi, IA usuue eis & hoc & 1llo modo utimeque in vit11s solum additamenta atque m remen in non percipiuntur sed in Virtutibus quoque profecius Ipsi latenter sunt ut aduertere, mu Vb
153쪽
Eastra tu i in Moralium Ar 1st.
s Ed iam repetita, oratione de s ngulis virtUtibus, quaena sint, & quales,& quo modo differamus:ita enim fiet,ut etiam quot sint fac1le consset. ac primum dicamus de fortitudine: quam qUidem esὰ med1ocritatem quae circa tImores,fiduciasque versetur,superius dictum iam est.
Posteaquam de spontaneo & inuito absoluit tractationem:de singulis virtutibus disserere aggreditur,a fortitudine exordio sumpto : quae licet mediocritas dicatur esse circa timores ac fida Cias,non eodem tamen modo virosque hos affectus admittit:sed fiducia plurimum, timore minitamum utitur magisque fortis vir ex eo agnoscitur, quod intrepidus plerumque sit,timoreq; vacet, quam quod timeat:quia tamen utrisque his affectibus moderationem praescribit fortitudo, circa virosque hos versari dicitur. sed verba ipsius Aristotelis diligentius examinemus de singulis vi tutibus disseramus,inquit,quae nam sint,& quλles de quo modo .cum I AEaram sintJ dicit, de substantia ipsarumcum ' ALE S J c1rca qualia subiecta Versentur,actiones scilicet,& affectus: cum Q o modo J quemadmodum existant,medium Vnum eligendo, extremaque, excessus videlicet & defectus fugiendo,declaraturum se pollicetur.qua ex re facile etiam elucebit, quot sint ipsae virtutes,id est morales de quibus praesens cosideratio est Primum antem a fortitudine ea de causa sonasse incipit,qu1a circa id versatur maxime, quod est maxime laudabile, quodq, propriu. est virtutis: id est in laboributis in molestiisque tolerassis. quippe cu longe difficilius,ut 1pse etia et oinquit,sit,Derferre laboriosa ac molesta,quam a volaptat1bus abstinere: atque ob id maiore etiam laude dignum habeatur.vnde etiam de iis quae terribilia sunt,longius pertractat, in quibus 1cilicet magis consistere fortitudo videtur.
Timemus autem ea scil1cet quae terribilia sunt. ea vero sunt,ut simplici
ter dicamus, mala: Vnde etiam timorem expectationem mali esse defin1ut. ac timemus quidem mala omnia: ut Infamiam paupertatem, morbum, 'solitudinem amicorum,mortem. non c1rca omnla tamen esse vir fortis vide tur: quippe cum noniatalla omnino timere debeam VS, quae Sc timere hone stum,& non timere turpe est:vt,infamiam . qui enim eam timet, modestus ac verecundus: qiai non timet,impiadens est: a nonnUllis tamen per transsa
rionem fortis appellatur: cum simile quid cum forti viro etia 1pse habeat. nam etiam fortis intrepidus quidam est timore it Vacuus.
Quoniam ea quae timorem incutiunt,terribiliaque fiunt,timemus, quaena terribilia sint,prius definiendum ducit:vt inde pateat,qua in re terribil1 fortis vir intrepide se gerens laudem mereatur haec autem ex timoris desinitione manifesta erunt.timorem verd mal1 expectationem esse de finiunt mala igitur sunt ea,quae timemus . deinceps circa cuiusmodi mala vel contemnenda , vel formidanda fortis vel ignauus esse quispiam dicatur,considerat, non enim qui quaelibet mala notam et sortis est existimandus quippe cum nonnulla omnino sint timenda, nonnulla minime. mta mia siqu1dem etiam forti viro timenda est.vir enim fortis Uerecundus est, non impudens: atque iccirco quantum in se est,summopere cavebit,ne in infamia dedecusque incidat. nam qui 1d ne gligit,inuerecundus,impudentiaeque Vit1C obnox1us est: solitudinem quoque amicorum pr1ua..tionem,u1duitatemque hominum necessariorum, quam αφιλιὰρ graece dicit, in numero eorum quispiam esse diceret quae t1meri etiam a viro probo & forti debeant
Patapertatem autem fortasse timere non licet,neque morbum,neque o
mnino quippia quod neque a vitio proficiscatur, neque per nos ipsos fiat. sed neque qui in his est vitrepidus fortis est: sed ex similitud1ne tamen fortis dicitur. nonnulli siquidem sunt,qui licet in bellicis periculis sint timidi:
liberales tamen sunt, & in abnciendis pecuniis fidenter se gerunt. Neque pra terea si liais filiorum aut uxoris contumel 1am,aut 1nu IdIa, aut tale quippiam timetris timidus es meque fortis,si sagris caedendus confidit.
Paupertas Vero,aut morbus & caetera eiust nodi quae vit1um nullum in se includunt, timenda
fortasse non sunt FORTAss ad addidit,ut ostendat esse quidem haec mala quatenus fera po
154쪽
2C est a nobis declinanda ac vitanda nisi id dedecus aliquod nobis allaturum ci non tamen timen da non enim omnis euitatio aC decl1natio timorem argu1t,aut CX timorz Profui&1tur: siquidemoue in consaltando repudiamus,ea declinamus Don agimus,nec tamen timemus,na ob ea moesti non sumus.quae ite euitamus ne inquinemur,t1meret man1me dicimur. QCceptores etiam & im-Postores euitare ac declinare ConsiueuImUS:qUOS tamen nullo modo P timescimus. verum si etiΣ:imorem hunc Ouodam modo quasipsam appellet,non est tamen eius Od1,Vt terrib1les res effieetare valeat paupertas 1g1tur timenda non est qui tame N eam non timet, non cotInuo fort1s est apta Dellandus multi enim fiunt qui in rebus bell1cis t1mIde se Serui,In expendendIs vero pectinus,at oue erogand1s splendidi admodu sunt,omn cunctatione,ac metu Vacant.S1cut neque qu1 que libet uuae timenda sint,timuerat,vt Uxoris,aut liberorum columeliaS,Vt 1nu1diam, & caetera eius mod1 timidus est dicendus:neque fortis qui flagellandus,id quod serui plerique faciunt,confideritia animi praeditus est. . . 'C1rca qual1a igitur terribilia sertis versatur an circa maXIma: nemo e nim tolerantior malorham est. mors alitem maxime omnium rei u est hor
ribilis: quippe cum terminus sit nihilq; amplius homini mortuo,neque bo
nUm,neqUe malum esse videatur.
Cum ostenderit non circa omnia terribilia versari sortem virum,nunc circa quae Versetur,manifestat, fortem C; esse eum dicit,qui circa maxima quςque pericula ac mala intrepidus permanet. maximi autem horribilem omn1um esse morte quippe quae terminus v1rae sit ensuque omni taboni quam mal1 homines priuet unusquisque autem max1me formidat non esse, Vitaeque prauae tionem abhorret ut qui interritus hac in re fuerit, fortis merito censenduS sit. .
Sed neque circa mortem quamlibet versar 1 sortis VI detur: Vt 11 In mari, vel morbo contigerit. circa qualem igitur versabitur an circa eam quae in pulcherrimis reb Us contingitta cuiusmodi stant,quae In bello oppetuntur. in
maestimo scilicet& pulcherrimo periculo.
Sed neque tamen in omni mortis genere fortitudo spectatur . Deque enim vel qui in mari occumb1t vel ciui morbo tabefactus interit,si eam mortem sine timore obeat fortis er1t dicedus. Ortis enIm vir,l1cet in h1S Quoque timore omm ac form1dine vacaturus sitanon tamen huiuscemodi moriendi genera affectab1r,atque appetet:sed euitabit potius,msi honestas al1Qua , ac decus is has sufferendis inesse videatur praeclare autem atque honestae mortes illae sunt quae in bello oppetuntur Dericulaui bellica magnam in se habere gloriam videntur .si pro patriae salute pro Ieg1Dus,pro amicoru propinquorum libertate,pro ar1s demum ac focis subeanturAn qu1Dus omn1bus mortis,ut ita dixerint,impavidataS ac COtemptio, propriλ sexti Dra ςst ri.
His consentumi etiam honores qui & a ciuitatibus, a regibus m1titutiati sunt Ille itaque proprie vir fortis dicetur,qui circa praeclaram mortem impavidus fuerit circa J: ea quae mortem afferunt, cum proxima sunt,eius modi autem maxime sunt, quae in bello Occurrere consitaetleriant-
Huic rei testimonio esse honores inquit, qui de in rebus publicis legibus Jnstituti i nu, & in re nis a reg1bus exhiberi solent iis,qui fortiter pugnando pro patria strenue se gellerint. nam qui haec pericula intrepide subiere & vivos magnificis honoribus excipvit: & mortuos celebribus funeribus,ac laudat1onibus prosequuntur u musicuiusq; enim v1rtut1s sinas honenas est. Vncle pro honestate fortis vir mortem eligit ad eamque oppetendam intrepiduS acceQIt neque mortemaolummodo non timet,verum etiam ad ea subeunda promptus, Par uSq; C- ,quae mortem e1Usmodi inserunt cum scilicet in proximo sunt, praesensque periculam intentant. nam ad mortem quae ex longinquo expectatur,sustinendam quilibet,etiam si non sit fortis,longa med1tatione allue1ce Q do Praeparare animum potest mala vero quae repente ingruunt, fortiter tolerare non niti Loi tis viri est,atque eius,qui habitum fort1tudinis adeptus iam sit.
Veruntamen & in mari & in morbis vir fortis impavidus est: non itata me ut maritimi homines: hi en1m desperata salute sua egre eiusmodi gentis mortis seruntnlli bona spe ob nauigadi per1tiam freti sunt. fortes prae terea in iis viriliter se gerunt,in quibus vires spectantur, aut prteesarum est
155쪽
mori: ci UOrtim neutrum in talibus gener 1bus necis existit.
Praecipuc igitur ac propriὸ ad mortem honestam ac przeclaram, qualis maxime in bellicis pericul IS CODt1ngit,obeundam, rcis v1r 1ntrepiduS est. consequitur tamen postea ut & m quolibet
i pauidus fort1s V1r,qua maritimi hom1nes, qui in mari Versantur ,naia1cular13, rerumq; maritI- mariam perit1.fortes siquidem desiperantes de salute,ςgre genus 1llua mortis subeunt, quippe qui nollent frustra ita sine ullo praeclaro facinore V1ra excedere ferunt tame fort1ter, tac generose,nulo timore perterrati. nauiculani vero riauigandi peritia fret1 nihil mali euenturum perant . atque ob spem salutis,non ex hab1tu aliquo virtutis timore vacu1 sunt:ut si qu1s huiusmod1 hom1n1bas stem calutis eriperet,irepidare eOS nihilomanuS quam caeteros in Periculis marit1 1S OlpiCCret. at vel 3 fortes, licet prae se ferre fortitudinem soleant, ubi Vares,ia est praeclara gesta ac generolasiectantur praeclarumq: est mortem Oppetere in mari autem & morbo neutrum horum si1t : nullum enim for1Osum facinus,nullaque praeclara actIO in huiuscemodi mortibus elucet. unde etianon mortes,sed neces & corruptiones,1d est a θορας eas hac appellat Aristoteles ilicet 1gitur 1t 41t,oo anim1 tamen habitum ac Praeparationem etiam haS fortater lustinent.
De terribilium diuersitate cir fortitudinis extremis. cap. V II.
D autem quod terrorem incutit non omnibus est iciem: Cicimusque ali quid supra hominem esse : quod quidem unicuique sane mentis homin 1 terrib1le est. at quae hom1 ne non excedunt: dc magnitudine ludicrant, &eo quod magis vel minus efficiuntur . simili modo ea quae fidaciam no
Non idem autem esse unicuiq- terribile,inquit. non enim idem & sort1 ,& audaci terrore 1nsertas d ut tu; sque animo est affectus, ita timet. vel aliud alii formidabile est e m eam lement1am accipiendum est,ut d1camus auaro paupertatem,pecuniarumq; Iactura ambita Oso 1niam1a, hODOD SC, priuationem Voluptuoso voluptatum detractione ac dolorem . UItae cupido mortem esse terr1b1lcm ac formidabilem .supra hominem aute sunt,' terrae motu S,Qlmmu iactus, Miuuaa 1ncendiaaerrae hiatus,atque id genus caetera: quae cum OmnIbus 1anae ment1s hominibus territima osint,et1am forti viro quatenus est homosnsuq; humano non cares, erunt formidanda . quae I ero humana sunt,ea magnitudine differre inquit, quatenus maiora sunt vel minora ut si magnus exercitus hostium, Optimeque instructus inuadat,maiore terrorem inferet,quam si paruus, parumque instructus : sique m a1ores cop1ae vehementius ingruant, magiS erunt timendae,quam si minO-
res,quae remissiorem pugnam exerceant id quod Aiaci apud Homerum contigit inquit enim. At Telamone fatus faxis iactatisque petitus Amplius haud mansit: nam instabat Iuppiter,atque Troum densa phalanx sine fine spicula 1actans. ΗOrrendum galea crebris,clypeusque sonabat Ictibus hirsutaeque lababant vert1ce cristae: Pugnand1que dabat fesso mora nulla qu1etem: Anxius at toto manabat corpore sudor Undique: sic labor urgebat nouus usque laborem. Ita magnitudine malorum ingruent1Um Aiax cessit simili modo quoque maiorem vel minorem fiduciam afferunt res ipse, prout magnae Vel paruae fuerint. vi,si longe superiores nos esse assuersariis videamus,magis confidimus:si vel pa
res,vel paulo superioreS, mi Dus - . . . .
Fortis autem vir ut homo,erit Interr1tias, timebit tamen etiam ipse hU-JusmodI mala. sed ut oportet tamen:& Vt ratio praescrioit, honestatis catas a sustinebit ac seret: quippe cum h1c fin1s virtutis sit. efficitur aUtem Vt magis M minus haec timeamus ritem ut ea quae non sunt terribilia, quasi terribilia sint i meamUX.
II his omnibus fortis vir erit interritus,sed interritus tamen ut homo. timebit enim etia ipse aliquantulia terrabilia ea humana qtie magoitudine excesserint,sed tolerabit tamen honestatis causa .confidet item sicut oportet,& qtiando oportet: sicut igitur res ipsam differunt, Vt magIS Vel mi nus terribiles sint:eadem quoq- in hominibus different1a est,ut magis vel minus timeat.qui enim neque
156쪽
neque fortes sunt, neque ignaui, sed messii: ii alter altero magis,vel minus timere consueuerunt. Donnull1 etiam sunt,qui ea quae non sunt terrib1lia,Perinde ac simi, formident: ut sericis strepitu, bombumm aquarum: cuiusmodi sunt,qui timidItλte eXCedunt. L
Quoniam non quemadmodum virtus omnibus his numeris, distinctionibusq; indiget, ut de Quo modo oportet,& Cum qu1bUS Oportet,& cUIUS Causa oportet,CXerceatur, ita quoque Varium: sed fatis est,x t in una sola re peccatum sit. 1ccirco inqu1t peccata,circa ignauiam ac t1maritatem' committi:aliud ,cum ea timemus quae non oportet aliud,cum non ut oportet &c. modo in aliqua ex his distinctionibus facta transgrestio fuerit .neque solum in timore hoc fit, verum et1am in fidacia si enim vel quando non oportet, Vel cum qu1bus non oportet,confidimus: in audaciae Vatium
Qui igitur ea quae oportet,& clai US causa oportet,& ut oportet , sisti net ac timet,& simili modo etiam confidita sortis est. qu1ppe cUm t pro di H. tabili gnitate & ssicut ratio pra stabit,ibi tIs Vir & patiatur, Sc agat: t
Qui igitur omnes has distinctiones definitionesque seruauerit, fortis est . & praecipue si cu-2O ius causa oportet vel timuerit,uel confisus fuerit.Vir enim fortis pro dignitate ipsarum reru , quae vel timorem vel fiduciam afferunt,1ta timet vel confidit,quaquam legitur etiam non κατ α ἱαν sed καθ'εἱw:ut intelligamus fortem virum non pro dignitate,sed pro h b1tu, 1eu ex hab1tu Ope
Finis autem uniusciatusque Operationis est: qui secundum habitum exi stit: at viro forti fortitudo ipsa honesta res est: talis igitur erit et1am fin1ς quippe cum fine singula definiantur: honestatisq; causa fort1s vir sustineat, atque agat ea, quze e X Ipsa fortitudine sunt.
Nam si habitus est honestus,finem quoque esse honestum necesse est. Omnis enim quae ex habitu virtutis fit operatio,honestatis causa fit,irtis igitur Vir omnia & aget Ec tolerabit,ut fortis,tionestatiso; Causa,vDaquaeque aiate actio ex fine,Vel honesta esse,vel turp1s videtur:at fortitudo honestum quid est Ert1tudinis igitur finis,cuius causa exercetur,honestus sit, necesse est.
Ex 1llis vero qui exuperant,qui intrepiditate excedit,nomine vacat: mialta enim huiusmodi nominibus Vacare superius a nobis dictum est: posset tamen esse insanus quidam, atque Indolens, siquidem neque teme motus neque undat1Ones timeat: Id quod Celtas facere d1cunt.
V1tia per excessum de defectum fortitudinis, quς etiam prius posuit,plura hic explicat, quo apss' sorsi med1ocritas clarius elucescat:ac prius eum qui Intrepiditate exced1t, nomine Vacare Inqu1t, eo quod nullos solemus appellare intrepidos, id est αφρίους, quemadmodum audaces V ari tamen is in anus atq; indolens posset,id est ανάλγητο qui ita est stupidus,ut nullum sensum do Ioris habeat, etiam in iis quae omnibus quoque fortibus dolorem aiferre consueuerunt: nam ea quoque quae supra homInem sunt,non t1ment.
At qui confidendo in terribilibus rebus excellit, audax est qui quidem audax es arrogas esse,& fortitudinis affectator Vid Ctur. sicut enim Ille Cm -j,es, ca formidabiles res se gerit, ita hic ipse videri Viali: In qu IbUScitae potest,illu τικορ αν SQ imitatur. v11de efficitur,ut plerique ex ipsis timidaudaces sint in h1s enim audacter se gerentes fori dolosa non sustinent.
O . λοι- Qui confidendo excedat, audax est,Videturq; ide quoque esse arrogans,arrogantes enim eos vocamus,qui ea quae non habent,affectλnt,ac sib1 vendicant. id quod etiam audax facit, fortitudinem quam non habet,sibi irrogans . imitari siquidem sortem virum vult sed non assequitur: antequam enim pericula incideri Ut,aiada ter se gerit ubi in ea incurrit,succumbit nec tolerat,timi
157쪽
e ΙΙe posvant barbari,qui apud Homerum cum clamore Se tumultu ingredientes indacuntur: inquit enim: At Troiana phalanx ingenti fusa tumultu Cum magno sonitu simul, & clamore ruebat: Non secus,ac volucres,quae cum clangore per auras Instantes fugiunt imbres nam Fr1g1dus annus Vrget,& Oceani transmittere Coerula Cogit Aequora,Pygmeis caedes, & bella ferentes. ante tempus enim tumultuare & clamare , Iactabundi, atque audacter se gerentis hom1tiis est: fortes vero ante petricula quieti ac taciti sunt inivsis autem periculis obeundis fiduciam ac fortitudinem prae se ferunt.Id quod Graeci apud Homerum faciunt. Ita erum canit:
Uerum parte alia tacit1s ingressibus ibat Viribus atque animis Danaorum instructa caterva. ' & item alibi: Sic densa in pugnam longo tunc ordine graium Agmina agesantur. dux hortabatur eUntes inusque suos:illi nullo clamore sabibant: Vt tantam populi numerum sine voce sequentis Voce carere putes. gradientum fulgida circum Arma micant horrentque hirsutae in Vertice cristae. At Troiam sicut oves,quae plena frequentes Diuitis in stabulis mulgentibus ubera praebent:
Agnorum clamantque addita Voce balantum Troica sic magno resonabδnt castra tumultu
Qui autem timendo excedit,is est 1 nauus:nam dc que non oportet, δίs1cut non oportet,ilmet, Zc reliqua eiusmodi omnia ipsum consequuntur. confidendo etiam deficit. ses m doloribus excedens mams est manifestus: Quippe cum desperabundus quidam sit, ignacius: omnia enim timet. econ trario rortis. confadere enim bene sperant1s hominis est. c1rca haec ig1tur Sci naticis & audax & fortis versantcita diuerso tamen modo. Illi enim exce
ciunt,& deficiunt illic mediocriter se gerit,at liae Vi Oportet . atquC ara laceSina eo τε ἄρ . quidem ' praecipites sunt, Voluntque ante ipsa pericula periclitari, in ipsis
vero constituti absistunt: sed fortes In operibus Ipsis acres ac celeres, antea Quieti sunt.
Ignavus autem & timidus ille est, qui 1n timendo excedit,in Confidendo deficit:licet magis,ut inquit,in dolor1bus excedendo manifestus sit,id est in timore: timor siquidem dolor quidam est: non est autem idem non confidere,& timere . non confidit enim, qua non audet periculis se exponere,neque hostes contemnit: timet Uem,qui animo deiecto est, doloreque afficitur ex despera
tione malorumque eXPectat1One.
Itaque sicut dictum est, fortitudo mediocritas est circa terribilia , & ea quae fiduciam afferunt,in iis rebus,quas diximus: & ea de causa quia honestum est,eligit ac sustinet: vel quia id non facere turpe est. Mori autem ut Vel paxapertatem vel amore, vel molesti quippiam fugiamus,sort1ς v1ti minime est, sed potius timid1 quippe cum laboriosa figere mollicies sit. ne que hanc mortem sustinet quispiam quia honestum sit, sed ut malum eui o
zet ac IU Iat. fortitudo igitur tale quippiam est:
Fortitudo igitur caro fiduciam dc timorem mediocritas est in iis rebus quae dictae sunt. non enim qui an omnibus sicut d1 tum est, audenter se gerit atque intrepide,1s continuo est fortis: sed quI m morte honestatas Caussa obeunda non forrni dat quippe cum mala & pericula subeat ac sustineat fortas Varrquia siCut tolerare honestum, ita non tolerare turpe existimat. nonnulla autem itant,quae is Cet aa ignauum dc imbellem hominem spectent, speciem tamen quandam fortitudin Is piae se terunt. It Paupertatis,uel amoris,vel molestiae alicuius alterius euitandete causa mortem
158쪽
sibi consciscere .molestias enim fiigere quocunque modo velle,mollis ac languidi hominis est. at mollitia tollerantiae est opposita,atque ob id a forti viro longe aliena. De quinque modis fortitudinis non uerae. cap. VIII.
tum ob honores legibus institutos,pericula subeant: atq) ob id fortiffsimi esse videantur illi apud quos sicut ignaui ignominia a fortes honore
io asscituatiar. tales etiam Homerus mducit:Vt Diomedem,& Hectorem.
e mihi Pulydamas faciet conuic1apr1mus. dc Diomedes: V Sic aliquando inter Troas iambitur Hector: Tydides metuens a me est in castra figatus. . atque haec quidem sortitudo illi maxime quae prius dicta est, ammulatur, propterea quod ob virtutem existit:
Ouinque al1a fortitudinis genera subiungit,quae aequivocὸ cum priore sortitudines nomInantu into in specie aequivocorum quae ex similitudine dicitur. ita enim nucupatur,qu1a vere for-- - t1tussint aliae magis,aliae minus similes videntur.Ac primu ciuilem quanda fort1tcidane ponit. c1ues en1m pericula sustinent,tu ob opprobria & mulctassed est pecunarias et flagris arrogatas pocinas.Quas Grieci semimoc vocant, quae ignauὸ se geresibus legibus 1nstitutae sunt:tu ob honorem Qui fortibus viris exhibetur. Opprobriis enim & msultibus hostia an quos erant 1nciarium, ma Ime adducebantur,& Hector & Diomedes apud Homeru ad pericula bell1ca subeunda,laboresq; tolerandos. Cum enim Hector furente extra portas Achille a parentibus non sine mult1s lachry-' s rogaretur,obsecrareturqlavi intra moenia se corineret, neque Vellet caeteris omnibus fugacis solus cum Ach1lie c5gressurus egredimullo modo facere id passas est:seMut Homeras inqu1 Secum magnanimo moerens sic pectore fatur.
V Hei mihi si maris metuens, portisq; sub1bo, V Nae mini Pulydamas faciet conuicia primus: '' Qui me,cum primum est in pugnam excitus Achilles,
' Retro ferre pedem,seruatumq; agmen In Vrbem ) Ducere Dardanidum infelici hac nocte monebat. N Sed renui demens recte parere mon ti. ' Id certe melius longe,utiliusq; fuisset. ' At vero postquam mea nunc temeraria Virtus D Perdidit II1acas ingenti strage cateruas: V Me padet hos ciues,matresque,nuruSque Videre Amplius,ignauus ne me contemnere possit QM1l1bet arridens ecce ut nos perdidit Omnes
60 I01e suis Dustra confisus viribus Hector. Nempe m1hi,quam talia probra audire per urbemo Longe esset melicis campo descendere aperto Fortiter in pugnam,vel que ipsum occidere Achillem D Si liceat, vel ab ipso clare interfici Achille. . Diomedes etiam Nestori consulenti,ut & ingruentium Troianorum i p I -
tis Iouis Contra Gr Cos euitaretrita respondet: Recte equidem dicis Net1de,sed mea magnus V Turbat corda dolor,vexatque infamia anquet V Sic aliquando inter Troas iactabitur Hector: Tydides metuens 1 me est in castra fugatus. V Dicet ita 1nsultans sed tunc m1h1 terra deh1scat. V ita ciuilis pudore & infamia deterritus,periculis & morti audenter se exponere non veretur.
Ob verecudiam siqvidem,& honesti appetitionem ,honoris scilices, Sopprobrij quod turpe est fugiendi causa.
Aduertendum autem hic ab Aristotela verecundiam Etae virtutem dici, cum tamen neqVς ixi .iiij. secundo
159쪽
secundo,neque in quarto eius sententia si,ut eam virtutem appellandam esse censeat.vnde vel comuniori qUOdam modo virtutem eam nunc vocat, no quod sit Virtus re vera,sed quod similis virtuti sit affect 1o, ac laudabilis:vel virtus etiam eatenus dici potest, quatenus honestarum act1Onum causa est. Simili modo honorem honestam rem esse inqu1t,seu latius honestatis sumpta significatione ,seu quia bonum quoddam est, ac pulchrum . quod ex graeco Verbo melius intelligi potest: καλορ enim tam honestum quam bonum & pulchra significat seu etiam quia re vera honor quidam reperitur,qui minime est ab honestare,virtuteque seiunctus: cuiusimodi est ille,AE circa quem versatur & magnanimus,& qui inter ambiriosum, inambitiosumque hominem medius consistit: de quo & in secundo & in quarto meminit illedigitur qui Vere sort1s est,honestatis causa qua pre- scribit recta ratio,omnia aget,etiamsi nullum inde honorem se consequuturum scrat.ciu1lis aute, Iovi honorem adipiscatur item alle se dum fortitudinem operatur. ut fugiat quod turpe est,id est non facere quae sunt honesta,licet ob id aliquoru opprobria minime sit euitaturus: quae enim natura turpia exist: mat,ea cauet ac fugit at ciuilis turpitudinis quae extrinsecus aduenit, id est op
probrii v1tandi gratia fortiter se gerit.
Eodem referre etiam eos quispiam pota et, qui ab iis qui principatum
obtinent cogUntiata peiores tamen In eo stant, quod no ob pudorem,sed obtimorem id faciunt: atqUe ut non quod turpe, sed quod molestum est, futagiant. cogiant enim illi qui potestatem aes alios habent: ut Hector: Si vero pugnam quem detrectare videbo:
Is certe nulla poterit ratione callere, M
Quin auibus cambuscii obiectus prie la Voretur, dc qui imperat,& si re- cesserint,verberant,Idem facitant:necnon qui ante fossas, vel tale quippiam
acies instruunt: omneS enim cogiant.Verum non ob necess1tate,sed ob honestatem fortem esie Oportet.
Quinetiam sub ciuilem fortitudinem reducuntur,qui a principatum obtinentibus coguturinam hi quoque mandato principis perinde ac legi obtemperant: licet prioribus sint inferiores: quippe qui metu mortIS,ac PCenae,non ex Pudore,aut honoris causa fortiter se gerant. Illi etia ad hanc sertitudinem homines inducunt,qui imperant militibus,ut ulterius progrediantur ,si ver3retrd cedant,minis territant, Verberibusq; affciunt: ut apud Herodotum Persiae . hoc enim modo eos cum Griecis ad Thermopylas pugnasse memoriae prodit. Qui irem η anteod est ultra fossas exercitum in aciem ad confligendum producunt,similibusq; locis,quae reditus de fugae spem pugnantibus eripiuntal quoque occasionem militibus praebent,ut rtes evadant. Id quod Lacedaemonia in ea pugna qua cu Messeniis gesserant,fecisse memorantur: cuius et1a Tyrtarus meminit so
Videtur autem uniuscuiusque etiam rei experientia sortitudo quaedam. este: unde etiam Socrates fort1tudinem est e sc1entiam existimabat.
Alterum genus rtitudinis ponit,quod inexperientia constitutum est: vi de maritimis hominibus stuperius dixit. qui enim maris experietia callet, intrepide pericula tepestatu subeut. qui auriganti periti sunt, in domadis equis, curruque moderado metu omni vacant medici ite no desperant de eo,qui curab1li morbo laborare videtur, fidenter ob rei peritiam se gerunt.in unoquoque demum studio atque arte illi maxime in periculis confidunt, qui periti maxime fuerint.Vnde etiam Socratem,inquit,sortitudinem esse scientiam existimasse,eo quod in Lachete apud Platonem eos qui experti periculosias ac terribiles res sunt, scientes esse earundem putat : fortitudinemque esse inquit rerum per1culosarum, & non periculosarum scientiam.in Protagora quoque, quoniam,inquit,scientis est in i1s quae scit,esse confidentissimum,fortis quoque est confidentiss1-m S:atque Ita scientem eundem esse cum Qrti Ostendit,non admodum ratiocinatorie colli ens: quasi consequatur scientes de peritos esse confidentes,ce confidentes peritos: atque ob id fortitu- sodinem cognitIonem esse, ac peritiam quandam . Considerandum tamen ,an alij quoque Socratis socii ita dicant de fortitudine.
Ac tales quidem alij aliis in rebus sunt: in bellicis vero milites : quippe
cu m Ultae UamC res belli esse videantur, quas ips1 maxime explorataS habet. unde ob id tortes videntur, quia cuiust nocii res illae sint, alij Ignorant . at
160쪽
que ita & subire eas,& nihil pat1 ex peritia militari maxime possunt. Item
& caUere, & percutere,ctam armis uti valeant eaqtae habeant,qUae Sc ad faciendum & mon patiendum mos me idonea sint. Vt Cum alias quassi iner mi , Us armati,& quasi certand1 imperitis athletae apsit decertent.
Tales sunt,inquit at i in aliis rebus:id est per1ti,ac propterea confidentes,in subeund1sq; per1culis Prompt1. in bell1cis autem rebus mss1tes rilla v1del 1cet qui assidue stipenda a fac1unt. hi enim ouia saepe praelia ineunt ac sustinent,ob perit1am esse fortes Videntur .quae autem sint, quae cos acicericula bellica scis menda ita promptos reddant, deinceps comemorat. pr1mum enim VanaS res P ouae in bello occurrunt,optime intelligunt: quae scilicet quanuis formidolota ignaris viaeantur, nihil tamen pertractant1bus experientibusque periculi afferunt: atque iccirco Vanae appellantur. extrinsecus enim plurimum terroris prae se ferunt intus nihil habere inueniuntur .demae o peritiam & euitare actum aduersaris,& petere ipsun quemadmodum boni pugiles optime pol tint: suntque In arma S pertractandis exerc1tatNpraeterea arm1s optime instructi cum tint,taquam seletae ac certand1 periti cum rudibus Pugn Pr m
In huiuscemodi enim certaminibus non sorti Tmi qciique pugnacili I- mi etiam sunt: sed qui robore maxime praediti sunt, corporat optima ha
bent. Nam milites timidi tunc efficiuntur , cum vel crescit peticulum, Vel copiis & apparatibus destituuntur: primi en1m figiant. at ciuiliS eXCrcItu Smanet mortem ttae oppetit, . .
Nam in huiuscemodi certaminibus,id est gymnicis,non qui sunt sortissimi, sunt maxime idonei pugnatores,sed qui valent var1bus &C. plerique enim ex iis qui m1I1t1am exercent, & rOOU 1. Ec corpore aetate maxime flor1do esse consueuerunt: unde efficitur, ut fortes esse videantur, cum tamen no honestatis cause,sed peritia fiet1 periculis se e exponere n5 vereantur. arguuntur CΠIm cum vel in praesens periculum inciderint,vel destitutos se copiis, inser1oresqUe aduersar11s utu-xos se viderinimam primi omnium fugiat.id quod minime fac1unt, qui ciuili fortitud1ne praedita sunt:manent enim h1,& mori potius,quam saluti 1ta turpiter fug1endo consulere patLuntur.atqu hinc patet ciuilem fortitudinem longe esse melIOrem ea qUae eX peritia comparazur. .
Id quod in Hermaeo contigiti huic enim turpe est fugere: morsqUe nu-iuscemodi saluti anteponenda,illi vero initio tanquam sica periores periculis sese exponiantacognita deinde re figiunt, mortem magis quam et UrPitud1nem metuentes. sed vir so itis talis min 1 me est.
Horum utraque in H rmaeo Coroneae Boeotiae urbis loco olim contig1sse v1sia sunt: nam cum ascem Vrbis Per proditionem captam Onhmarchus Phocensis Occupasset,COronei acceptiS a Boeotiis auxiliar1bus militibus in capestri urb1s loco qu1 Hermaeus appellabatur , cum nom T clii copiis Conflixere: occlusisq, portis,ne fugae aditus cuipia pateret, fortiteI pro p xxi Mς . Iurat Omnesq; ib1 Inter 21 simi milites vero statim a princip1o ubi Charone cX 'S'ui in Praelio cecidisse audiuerunt,in fugam sunt vers. De hac pugna meminerunt ep'ὶHOGO' , Ssecundo historiaru libro de sacro bello:& Anaximenes in quarto rerum gestarum a 2 bHJppo: αEuphorus quoq; in trigesimo .non ig1tur ob virtutem milites,sed ob per1tiam fortes V1cientur.
Et iram quoque in sort1tudinem referunt. sortes enim Videntur esse illi etia qui iracunde perinde ac serae contra vulnerantes ferUntul :pI Opterea Psorte S Iractandi eme cosueuerunt. ira enim est maxime ad pericula iubeuda ' i perrectrix,ac praecipitatrix:unde etiam Hom Crus: VlrCS mucit It a:&,ammos iramque c1ebat: &, per nares acris sub ut furor: & sanguis
Τ' ferbuit intus: omnia enim eiusmodi excitationem atq; impetum irae 61'' ificant. sed sortes qu1dem honestatis causa agunt, ira tamen ipsos adiuum ferae autem ob dolorem: propterea quod enim vel percus et sunt,uel ziment incitantumnam si in sylvis vel saltibus suis fuerint,non irruunt.
Tertium genus hic subiungit sortitudinis,quae per equivocationem d1citur: Quae est iracundi