장음표시 사용
161쪽
. terae siquidem quae iracundae sunt,serunturque furiose contra molestantes, fortes vocari conteue runt qui enim fortes sunt,sunt pleruq; iracundi,ut Romani,& Omnes occidentales nationesuraq; est,quae ad pericula subeuda maxime incitat,atq; 1mpellit. est enim max1me perrectrix,id est ma-Yim C efficit,ut homines audentiores contra pericula apsa pergant, incitatiq; ac praecipites ferantur.quod grece τητικωτατον,id est,quod maxime ad eundum,pergendumq; impellit: vel vim τικώτατορ,id est quod maxime mouet atq; incitat,dicitur: Vtrunq; enim in quibusdam exepla ' ribus reperitur unde Homerus,& sanguis, inquit,ferbuit intus: eo ς, ira seruor sanguinis carca cor esse definitur:&, per nares acris subiit Raromid Quod de Vlysse diistum est, in ultimo Vlysseae libro. nam cum ibi Vlyssem Homerus induxerit in agrum ad Laertem patrem profectum, cum eoque simulata hospitis persona colloquentem,dicentemque se Vlyssis amicum, ac quintum iam 1 oanniun esse,ex quo eum incolumem e patria sua dimiserit:deinde ita subiungit: Dixerat:ast illi mentem tenebrosa doloris ,, Oppressit nubes:imd ut suspiria ducens ,, Corde senex,manibus terram iactaret Virisque, , , Spargeret & canos inhonesto puluere crine S. GTalibus at sese genitorem ut vidit Vlysses ,, Afflictare modis:animo turbaturi eique dixPer nares acris subiit furor .amplius haud se , , Continet:at posito peregrini nomine,in illam ,, Irruit,amplexusque senem,dansque Oscula fatur.& in Iliade etiam ita inquit: - o Aegida per Graias quatiens Tritonia turmas,
Regida,quae centum circundatur Orbibus aureiS, is Errabat cunctisque ani mos,iramque ciebat. S. multa alia huiusinodi. cum dixerit autem for- res esse iracundos,id postea quodam modo Videtur exponere .non enim ob iram agunt fortes viri sicut ferae, sed ob honestatem : ira vero tanquam adiutrice utuntur, in quae impetum an periculis Obeundis,& quasi furorem quendam in animos eorum inducit fortis igitur ira quidem incitatus fortiter agit est enim ira ad agendum admodum efficax: n5 tamen unusquisque qui cum Ira agit, continuo est sertis.sed per equivocationem ita appellatur.ira etiam in forti viro improprie acci pienda est: luippe cum nulla mentis exturbatio sit, sed quaedam potius irasc1bilis partis rationis iussu excitatae obtemperatio. non enim similem vim in agendo fortiter,aggrediendisque pericu- solis habemus,cum vel remissio,vel ira incitato animo accedimus.
Non igitur fortes sunt,quippe quae dolore & ira in periculum impulset
feriatur,nihil mali ac molesti praeuidentes. nam eo modo etiam asini essent
fortes,cum esuriunt: qui si etiam verberentur, a pabulo minime reced Unt.
Bestiae ver3 cum vel timore, vel molestia irritatae,nulla imminentis periculi animaduersione invadant,fortes minime sinimeque illi omnino,qui ex affectu aliquo atque animi perturbatione Periculis audacter exponere non dubitant.nam eo modo asini quoque fortes essent existimandi, cum estiriunt,ac ventris causa Verbera toleranter sustinent. At Homerus fortem Aiacis in praelio tolerantiam ignauae huic asinorum patientiae comparat: licet,ut videtur, velit ea comparatione non magis obstinatam quandam ac pertinacem fortis viri Virtutem, quam ingruentium ac sine ulla intermisi one ferientituri Troianorum imbecillitatem, defatigationemque exprimere , in hunc modum inquiens: Non aliter,quam cum a pueris agitatus asellus Segnis,cui circa dorsum simulant1a ligna Franguntur fugiens tendit violenter in arua: Atque illic laetas segetes depascit.at illi Fustibus haud cessant certatim tundere verum Debilis haud multum puerorum proficit ictuS. Huncque nisi saturum depellere gramine possunt.
S1c tunc Aiacem magnum Telamone creatum
Magnan1mi Phryges,& simul auxiliaria circum Agm1na constiterant iaculis quocunque sequentes. At latus crebris sonitum dabat 1ctibus umbo.
Quin etiam adulteri multa ob lib1dinem audacia perpetrant. non igitur sunt fortes, qui ex dolore,aut ira in periculum impelliantur.
162쪽
' Simili modo etiam adulteri ob cupiditatem multa audacia facta aggrediuntur . neque igitur qui ob cupiditatem,neque qui ob 1ram pericula sustinent,sortes re vera sunt: sed illi solummodo qui non estatis causa idem faciunt.
Max;me autem natural1ς esse haec Videtur, quae est ex ira:Videturq; eme fortitudo ub1 electionem, & id cuius causa faciendiam Vn Umqtaodque est, assump serit. & hom1nes etiam cum irasciantur , dolent laetantur cum ulcis contur qui autem Ob haec faciunt quippiam, pugnaces quidem sunt,sed no rces: Quippe clam non honestatis causa, neque ut ratio praescribit, sed ob 89 assectum agantissim1litudinem tamen quandam habent.
Est tamen,Vt mquit,hoc fortitudinis genus,quod per iram existit,maxime naturale ex omnibus enim his quinque generibus optima est ciuilis,ut superius demonstratum est haec autem maxime naturalis:propterea quod ira natura homanibus est insita. nam cum irascutur,dolent, viden turque homines naturali astectu ultionem eorum appetere,a quibus iniuria fuerint affecti : idque consequuti laetanturAd quod irae proprium est .iccirco igitur quia est naturalis harC airect iO,si electionem aliumpserit,finemque eum sibi proposuerit,ut honestatis causa agata in Veram fort1tudi nem Cuadet. nam cum moraleS Virtutes in affectuum moderatione, mediocritateq; consistant: ira assumptis his , id est elect1one bona ex affuetudine , & recta ratione ad mediocritatem redig1tur,2 virtusque effic1tur .subseruit 1gitur fortitudini ira: similitudinemque quandam habet cum forti tudine in eo,qudd homines ira incitati contra pericula,etiam ipsi audenter sese Inferunt, atq; obiectant videnturque in hoc speciem quandam prae se ferre fortitudinis.
Neque etiam illi qui bene sp erant,fortes sunt: nam propterea in pericu lis confidunt qu1a & saepe & multos vicerunt:similes tamen sunt, eo qUodurn qne sunt confidentes. sed fortes ob ante iusta confidunt: hi autem quia se stapertores esse nihilque mali vici si im perpessuros existimant: id quod
ebr13 qUOQue facere consueuerunt An bonam en1m spem inductantur : cum 3o vero ipsis talia non contingunt,quae sperauerant,fugiunt.
Sartum genus fortitudinis quae per aequi uocationem dicitur,eorum est qui bene sperant,eo quod saepe & multos superarunt qui sane etiam ipsi vere fortibus in eo similes sunt,quod pericula cum fiduCia adeunt,non secus ac fortes viri,hcet non cadem Causa utrisque fiduciam afferat.Hi enim quia sciperiores se aduersari1s putant,nihilque mali passuros se esse sperant, bono fiunt animo,audenterque periculas sese obiectant. Vnde etiam 11m1les eos esse,inquit ebriis hominabus. si cui enim illa ex ebrietate Leti , beneque sperantes plerianque reddi consiueuerunt: ita hi ex bona spe, animique alacritate inebriari quodam modo v1dentur,ac propterea confidunt. nam si res ali-Ler eueniat,atque ipsi sperarint,statim aufugiunt.
At Vero fortis vir1 erat,ea quae terribilia homini & 1unt-videntur, eas ' de causa sustinere, quia 1d facere honestiani: non facere tiarpe est.
Fortis VCro ea quae non tam sunt quam videntur etiam homini terribilia ideo tolerat quia no- Destiam ac praeclarum ea sustineremon sustinere turpe existimat. Nam quae si ira hominem sunt, Vt certae motus,ssiluia1a,hiatus,sicut superius d1ctum est,etiam fortis timet.
Ideo esse etiam fort1oris videtiar in 1 inprouisis terror IbUS IntrepIdUm, imperturbatumque sese praestare, quam in conspicuis : ex habitu enim 1 d agis proficiscitiar minus tu e ex praeparatione . Nam 'Vae antea palam fi-,b Unt, conssideratione quispiam eligere ac ratione potest : quae repente ac c1dunt non nisi ex habitu.
Cum dixerit,sortis viri esse ea quae terribilia homini sunt,non formidare subdit,fortioris esse iis quae inopinato ac repete eueniunt,non perturbari,ac terreri: propterea quod qu1 fortis re vera est, ex fort1tudinis habitu est eiusmoduliabitus vero ad agendas res promptos paratosque homi nes reddit quemadmodum in aliis quoque videre licet. qui enim rhetorices habitum adeptus est, is orare ex tempore etiam potest sine ulla praemeditationerat si praepararit se , praemeditatusq; ad dicendum accedat quispiam,praestare idem poterit,licet nondum habitu praed1tas sit. pari modo
163쪽
qui fortitudinis habitu instructus est,facile omnia,licet repentina sint, lustinet:subitoq; agnoscit, quae agere se ac sufferre oporteat. Sed quaerendum Videtur,quomodo fortiores hos esse dicat . an Quia remitti de intendi fortitudo ipsa possit ac fortes quidem sint, qui ex praeparatione etiam pe-TIculotas res sustinent,quas ante praeuiderint fortiores tamen, qui in Improuisis ita 1e gerunt annon d1x1t e 1le,1ed v1deri fortiores Θ videntur en1m fortasse illi eue fort1Ores, qui ex haoitu agunt fortiter sed re vera tamen soli1psi fortes sunt
Fortes etiam videntur esse illi qui ignorant: & sane non longe ab Cint a bene sperantibus: in eo tamen sunt pe1ores quod hi nullam habent sui existimat1onemrilli habui . Vnde etia aliquandiu manent: hi vero decepti 11 vel cognouerint aliud quid esse,vel sta spicati fuer1nt,flagitant.
Postremo omniam ὀuintum genus eorum hic enumerat, qui fortes videntur : suntque illi qui ob ignorationem confidunt. cum videlicet cum aliis ac paucioribus quam sint, se Congressuros esse opinantur expert1que non sunt imminentia pericula, atque ob id ea fidenter subeunt. vnde etiam prouerbium id emanauit. Dulcis inexperto belli vesana cupido: qui profecto non multum,ut inquit, distant a superio ribus,qui bona spe freti erant nam & hi ex ignoratione in bona spem inducuntur:& illi ex bona spe nihil mali se passuros opinabantur. deteriores tamen sunt, quia nullam habent sui existima tionem & auctoritatem, quod ἱίωμα inquit: id est, nulla dignitate,atque sui opinione inflati co fidunt: ut cognitis omnibus esse dignos se putent,qui non timeant, contemnantque iaduerisiarioS.
Tatione decepti,statim ubi animaduerterunt & alios esse quam putarant, ct potentiores cos,qui bus cum pugnandum est in fugam sese coDixcidnt' - - . .
Id quod Argivi fecerunt, cum in Laconias quasi essent Sicyonihincidis .
sent, Quales igitur sint fortes viri,& qui Videantur sorteS, dictum 1am e 1 t.
Argivi cum Sicyoniis se rem habituros esse opinati,in Lacedaemonios incidere, inquit, enim in sexto graecanicae historiae Xenophon, cum superati ab argivis fuissent Sicyonii Pasimachum ' praefectum Lacedaemoniorum,qui paucos secum equites habeoat,shmptis Sicyoniorum scutis suos armasse, equisque 1llic ad arbores quasdam alligatis,contra Argivos processisse: Argivos ve- ro cum ex scutorum insignibus Sicyon1os eos esse existimassent,ac contemnerent,fidenter in pugnam ob ignorationem tuisse postea autem ubi experietia cognouerunt,quo cum hoste Lo1 ellet negocium,confestim in fugam fuisse conuersos.
De proprietatibus fortitudinis. cap. IK.
, Vanuis autem circa fiducias Gc timores versetur fortitudo mon simili modo tamen in utrisque, sed in timendis rebias magi S spectatur. qui enim in h1s imperturbatus fuerit, sicuique debet, se gesserit: is magis est fortis,quam qui in illis, quae fiduciam afferunt. Tolerandis igitur ε' moles his rebus homines. sicut dia tam est,sortes dictantur. unde etiam molesta res est fortitudo , & merito laudatur: quippe cum molesta sustinere, quam a iucundis abstinere difficilius sit.
Circa timores maris versari,inquit,fortitudinem,non quod saepius timeat Vir fortis,quam co-fdat nam hoc modo non magis circa fiducias versaretur, quam timores, sicut superius diximus: sςd quia in terribilibus esse intrepidum atque imperturbatum,proprium fortis viri est. licet enim Vtraq; Rd fortem virum spectet & fiducia & t1mocmagis tamen impaviditas est, & in pericula fi denter facta perrectio que virum fortem informat atq; exprimit. atq, iccirco molesta quςdam reSVidQtur esse fortitudo,quia mala,& dolores patienter sust1net:& merito laudaturiali1Squc nonullis Virtutibus anteponenda est, cum plures in se molestias ci iucunditates habere VidcλHrur.
Veruntamen fortitudinis stiis iucundus quidem esse videri potes L sed Obscurari tamen' ab iis quae circum ipsum accidunt: quemadmodUm mgymniciS certaminibus euenit. Pugili enim 1ucundus sane finis est, cuius
164쪽
ausa agit,coronae Videlicet Og honores verbera Vero cUm sit carneus dolo rem afferunt: atque omnis demum labor molestus est. quIaatate haec multa sunt, finis ipse cu1ias causa certamen sit but, parua reS cUm sit, nullam in se habere iucunditatem Videtur.
F1n1s enim rtitudinis,cuius causia Omnia agit vir sertis,& sustinet,sium1s quadem est: sed molesta & laboriosa sunt 1lla,quae Circum 1psum cotingunt,id est actiones perpetione SQ, 1ΠnUmCrar, per quas ad finem ipsum peruenitur: vulnera inquam & mortes , quorum Omnium acerbatate dolore ita finis siuauitas tegi atque - obscurari videtur, ut a plerisque e vulgo hominabuS non δ' O gnoscatur. id quod tamen finis iucunditatis euidentissimum argumentum est: nam si illiu S aPpetitione tam aspera ac grauia sustinere fortis non veretur, quin iucundus sit, fieri nullo modo potest. non enim horum perpessio forti viro si1auis est sed quia honestum, siastinere: non sustinere turpe esse existimat. Exemplo autem ' pugilum hoc comprobat: quibus coronario & honor 1 cundus finis est propositus:ea veri quibus finis hic coparatur, iniucunda ac molesta, verbera scilIcet & Vulnera: quae cum plura sint & maiora stuperare coronarum voluptatem videtur. finiS enim hic si tot ac tantis laboribus conferatur,exiguum quid est. .
Si igitur circa fortitia linem 1 dem est, mors Sc vulnera molesta qUidemerunt forti viro, δί inulto contingent: sustinebuntur tamen , qUIa Id facet C*ῆ honestum:non facere tiarpe est. Ac quo magis Omni viritate OInMUS,& -- licior fiserit, eo magis ob mortem dolebit: quippe cum eiusmodi Vir maxime dignus sit qui Vivat: maximisque bon1s sc1ens priuetur: qUCd dolorem affert. nihilominus tamen fortis ent: δί fortasse etiam magis, qUiahΘ-nestatem In bello omn1bus his anteponit.
Ita quoque forti viro vulnera & morios molesta sunt & labor1osa. necesse enim est,cum sit LIO-nno Vt dum pugnat,dum Vulneratur, dum interimitur, si 1ta contingat, molestia ac dolore amicaatur Min etiam inuito haec omnia ipsi cont1ngunt,qa1ppe cum non propter se pericula ac labores subeat,sed causa honestatis quantoque est stel1cior, v1rtutibusque excellentior, tanto maiori Otis P mortem dolere afficietur neque 1dimuria: cum mult1s ac magnis bonis moriendo tumaeiP'um, tum patrIa S amicos priuet.Vnde mortes eas quae nullius honestatis causa stabeuntur,ut m mara, in incendio,in terrae motu,aliisque liviusmod1 fortunis maxime cauebit.
Non Igitur m omn1bus Virtutibus inest,ut cum 1ucunditate Operemur:
nisi quatenus finem ipsum attangimus. 1h1l autem fortasse prohibet, quin ilites opt1 mi sint 1lli qui non modo tales sed etiam na1nus sortes,& nullo alio bono praediti sant: hi enim propt1 sunt ad pericula obeunda,vitamqtae Cum Par GO lucro com Utant. Ac de fortitud1 ne qu1dem hactenus dictUsit, o nam quid ea sit,ex anted1 21s figura quadam coprchendere no ess dlmcu C.
Quia in secundo superius eum esse fortem dixerat qui cum sustinet terribilia, Vel gaudet, vel
certe non dolet:.1deo hic huiusce rei causam subiungit.fieri non posse inquies, Ut in omnibus Via tutibuS cum iucunditate Operemur n1si quatenus finem ipsum attingimus.nam liberalitatis,tem- Perantiae, aliarumque huiusmodi virtutum operatio sit auitatem iucunda ratemque in se habet: in fortitudine vero omnia quae ad finem tendant,laboriosa,ac molesta sunt.quod nisi esset, non CO-tinderet,Vt labore doloreq; deterriti a rebus honestis agendis desisteremus. Milates autem etiamsi non sint fortes,nihil obstat,quin optimi utilissimique sint 1l lis a qu1bu S fuerint conducti immo
tanto sunt melioses,quanto minus fortes,quantoque paucior1bus VirtutibuS praediti fuerint. cum enim nulluna bomum habeant, cuius causa vitam habere cariorem debeant: eam negligunt, ac
so pro paruis stipendiis commiatant: praecipitesque in periculis ad undi S , inconsideratique sum istasii, ut vel leui de causa vitam profundere non vereantur. fortes enim non nisi magna in Occasione, di ubi per1clitari honestum est pro patria,pro ar1s ac focis morti sese exponet Posuit autem F OR-τΑ s s E J Aristoteles hic,ut ostendat fieri posse etiam aliquando , ut rtis vir inter milites con inmeretur Quando Videlicet magna aliqua necessitas , rtunaque urgeat. Ex his vero omnibus fac1le quid sit fort1tudo,colligi potest. est enim habitus in messio critate circa timores de fiduc1as consistens qui homines ad Pericula & mories sub eividas tolerantes reddit.
165쪽
Post hanc autem d1camus de temperantia: hae enim irrationalium paria
illim esse virtutes videntur . ac temperantIam quidem mediocritatem esse circa voluptates,a nobis dictu iam est nam minus,nec simil1 modo circa dolores versatur. in his etiam Intemperantia eX1stIt.
Cum de fortitud1ne dixerit,ad tractationem de temperantia descenditae que de his prius dic, γ , ferar,rataonem subiungit quia hae sc1licet irrationalium anime partium esse virtutes videntur.atq; ' γ hoc inquit non quod hae solae ' in affectuosa. an1mae parte existant nam ceterae etiam omneS mO-ος ' rates eiusmodi sunt:sed quia hae solae philosophis,qui ante ipsum fuere, earum partiu virtutes esse Iovidebantur:siquidem Plato fortitudinem irascibilis, temperantiam concupiscib1lis esse opinatus est. auddque hac de caula hoc dicat Aristoteles,ut antiquorum opinionem significet,patere inde potest, quod irrationalium partium eas esse,inquit.id quod ad Platonem reserendum v1detur, qui T V ις animae has facultates non solum partes appellabat: in verumetiam locis inter se distinctas es sie arbitrabatur. De his autem ante alias quoque agit, quia praecipuae ac principales Vtraeque hae sunt, magnum que ad vatam humanam momentu afferunt:altera audentem in periculis colafidentem .hominem,doloribusque ac terror1bus inuictum reddens:altera modestum ac temperatum, volu- . svλολον- ptatumq; illecebris in min1me succumbentem. hi enim duo animi affectus si moderati ac casti- ζιίσγωα gati fuerint vitae humanae costantiam tranquillitatemque afferunt:si incastigati remanserint, tur- , γηθέντες - bulentas omnes actiones nostras,bestiarumque in modum effrenatas efficiunt: ut merito & virtutes quae in his existunt,praestantiores aliis,magisque expetendat: de Vitia deteriora, magisque fu
gienda habeantur.est igitur temperantia mediocritas circa voluptates . nam circa dolores eatenus Versλtur temperans,quatenus abstentia voluptatum m1nime dolet.
Circa quales vero sit voluptates,definiendum es : animaeq; ac corporis voluptates distinguendar:ut ambitiositas,& discedi cupiditas . uterq; enim CX his ea re gaudet,cuius est cupidias: corpus p minime sed cogitatione potius affectam habet. atq; hi qui in talibus voluptatibus constituti sun neq;
temperantes , neqUe Intemperantes dictantur . non secus et1am qui in ali1ssunt riuae ad corpris non spectant,qui enim fabularum,narrationum si stu . . , 31osi sunt, & de quibuslibet rebus colloquendo dies conterunt: nugaces appellare consuevimus,non intemperantes. neque eos intemperantes dicimus,qui vel pecuniarum,uel amicorum caUsa clolore assiciuntur.
Quemadmodum cum fortitudinem dixisset circa fiducias de timores Consistere, circa quales fiduc1as de timores versaretur,postea declarauit ita quoq; nunc facit,circa quales Voluptates me diocritas sit temperantia,diussione quadam voluptatum Vsus hunc in modum Ostendit. Voluptates aliae sunt corporis,aliae animae .animae illae sunt, quibus ipsa sola per se anima oblectatur: cor potis,quae sensibus corporis percipiuntur ut ambitiositas d est honoris studium,& discendi cuia 4 opiditas animae sint.uterque enim horum,hoc est tam ambitiosus, quam discedi cupidus n1hil affecto corpore, sed cogitatione potius gaudet. Sed quaerendum quo modo hos laetari cogitatione dicat:non enim laetitia,& voluptas in Cogitatione,quae λανοια a Graecis dicitur,sed in affectibus obnoxia animae parte existit. vel igitur cogitationem hic pro anima sumit communiore significatione:vel ment1s notiones affectiones appellat. sicut in principio libri de interpretatione facit: dum,inquit, ea quae sunt in voce,earum quae sunt in anima affectionum indicia esse:dispositiones enim Proprie, id est δυα θέσεις. non affectiones, id est,ra αθΗ,mentis ac cogitationis operationes sunt Vt hoc modo intelligendum sit,ut dicamus hos qui his voluptatibus afficiuntur, laetari quidem affectuosa animi parte , nullam tamen in corpore affectionem habere, sicut in corporis vo- luptatibuS fieri consueuit, sed in cogitatione:dum cogitant, scilicet se vel honorem, vel discipli- so
nam fuissς Consetquutos, aut certe consequuturos. ex hac siquidem cogitationis motὶ One, quam affectionCm Vocat,Voluptas in affectibus obnoxia animae parte stubsiequitur. Qui igitur in Rnimae Voluptatibus constituti 1unt,neque temperantes, neque intemperantes dicuntur: ncquς item qui Vel Ob pecuniarum amissionem amiciue mortem dolent:vel econtrario ob opum Rcquii itiOnzm, aut amicorum Prosperam fortunam laetantur.
Sed circa corporis volciptates temperantia solummodo Versatur: atque
166쪽
eas non omnes. Qui enim iis gaudent, qUae Visu percipiuntur, ut colore,s-
gUra,pIOLUra neqtae temperantes,ne liae intemperantes dicuntur: licet esse v1deantur:& ut Oportet,et1ana hIS,& per CXCestum,& defectiam gaudeant. Sin11li modo in 1is quae ad auditum pertinent. neqUC enim qUIs Iam vel eos qui sipra modum Cantibiis , aiat ' fabularum adt1One oblectantor in temperantes:vel eos qui Vt Oportet, Idem facIUnt, tempeI antes appellarit:
neque item eos qUi odoribus gaudent nisi secundum accidens.
to Cum ostenderit temperantiam circa an1mae Voluptatares minime versari nunc eam neq; circa omnes corporis existere ostendit:quod Vt clarius pateat,corporis voluptates diuidedς sunt. Corporis igitur voluptatum tot sunt species, quot etiam sensuum, nam al1ae visiu, al1ae auditu, olfacta quaedam,nonnullae gustatu,aliae tactu percipiuntur . non uersatur autem temperantia circa voluptates nec visus,nec auditus,nec olfactus:restat igitur, Ut in his tantummodo sit , quae gustatu &tactu oblectationem afferunt quas cum brutis habemus communes. nam l1cet visione rerum Iucundarum dc sicut oportet,id est mediocriter assici aliquis possit,& vel modum excedere,vel minus quam deceat oblectari non tamen vel temperans, vel intemperans, vel stupidus appellari ob id debet quia tamen quod ut oportet, & cum modo fit, virtutis : quod cum excessit aut defectu, vit1orum esse opus videtur quaenam in videndo virtus,que item vit1a sint,facile no est explicare. an dicendum non esse virtutes neque vitia haec, sed hab1tus quosdam, qui in mediocribus etiam hominibus inesse possint qui si modum seruent, laudabiles:sin minus vituperab1les sint ξ an moderati h1 habitus ad prudentiarimmoderati ac peccantes ad imprudentiam sunt referendiΘan po-
t1us ad temperantiamZper se enim temperantia,ut progrediendo declarabit, circa eas voluptate SVersatur, quae ad tacium sPectant: ex accidenti tamen etiam caeterae aliorum sensicium ad eam reduci queunt. nam sicut temperantem consequitur,ut in videndi Voluptate CatenuS procedat,qu
tenus decet,seruetque alias distinctiones quae in virtutibus & vitiis considerantumsic & intemperantem ut modum non habeat,sed ex Cedat in omnibus,& stupidum Ni in omnibus deficiat sequi necesse est. tametsi hoc dubitationem quandem habere videatur: nam idem quoque ester dicendum, de iis quae vel auditu,vel olfactu percipiuntur. circa quaS neque temperant1am , neque anio temperantiam versari manaseRE hic asserit,cum inquix - .
Nam qui malorum, vel rosarum, vel summentorUm Olfactu delectan tur minime VocamuS Intemperantes: sed eos potius qui Unguentorum, aut opso morum odore IllIciuntur: quippe cum his propterea oblectentur Intemperantes , quia per haec in recordationem conciapitarum rerum Ventre
Eos,inquit,non esse appellandos neque temperantes,neque intemperantes, qui malorum vel rosarum similiumque rerum odore oblectantur sed 1llos tantum qui unguentorum Vel OplOnIΟ-rum olfactu gaudent: at l, eos quIdem propterea,qUIa ex ea re libidinum suam recordat1One an16' c1untur: ex unguentis meretricum luxuriam: ex opsoniis comedendi suavitatem memorIa repiatentes .hi enim non ob olfactus iucunditatem his odor1bus oblectantur: sed quia ex bis α Vene- , . reorum & epularum eis voluptas offertur, in cui praecipue dediti sunt.Nam c1rca alvis etiam len- 'sus Der accidens oblactari 1ntemperans posset: dum enim vel videt meretrICem , aut dapes : vel Γιρ αυταις aud1t vocem meretricis, aut de epulis colloquentes aliquos : in libidinum suarum Cogitationem .indacitur,ac gaudet. - ου-ίη
Videre enim etiam quoslibet al1os licet,ctam e stantini,cIba I 1ΟIum Odoribus oblectari. at vero tal1bus ObleChari intemperantis est ab eo erum concri D1tae res e1cismod1 stant. Adde quod neque caeteris animalibus ex hu P senssibus voluptas percipitur, nIssi ex accidenti: nam neqtae canes odore leporum sed comestione gaudentC sensum vero octor pr buit: neq; leo bovis voce sed est letatur : ex voce autem prope eum esse cum senserit,ea Videt tar
oblectari.simili modo neque si1 viderit,aut inuenerit cercium, vel syluCstret capram,voluptate aliqua afficitur,nisi quia cibum inde habebit
167쪽
Non est tamen aut visus,aut auditus voluptas appellanda,nisi is qui vel videndo vel audiendo assicitur,ad nullam rem aliam spectet,quam ad id quod vel visu vel auditu percipit:hoc est, vel ad colores ipsos & figuras,vel ad voces & modulat1ones,in illisque acquiescat.1dem in olfactu contingit .per se enim odores iucundi stat,quando ad nihil aliud respicimus, quam ad ipsam odoris
suauitatem,ut, cum floribus olfac1end 1s oblectamur. At si ad comestionem spectemus, ex accidetiea liacunditas est. nam alis quoque omnes cum esuriunt, ciborum Odore gaudere consueuerunt: Cum saturati sunt,non amplius oblectantur. Ut patere inde liquido possit non per se, sed ex acci-dcnti hanc in odoribus inesse iucunditatem. Ex h1s autem sensibus id est,uisu, audacia, & olfactu, neQue a caeteris animalibus vllam percipi voluptatem,inqui nisi ex accidenti. non enim tale te Poriam Odore gaudent canes,Vt florum homines neq; leo Vel voce bovis ita oblectatur, ut h0mo cantilenis:vel inueti cerui aut bovis voluptate ea afficitur,qua homo dum colorum, formarumq; concinnitatem contemplaturi sed his omnibus sensibus eatenus bestiae iucunditatem percipiunt,
quatenus vel ciborum,Vel venereorum recordatione Incitantur.
Circa eiusmodi igitur voluptates temperantia & intemperantia versa tui: qVae caeteris qUO qtae animal 1bus communes sunt: seruilesque ob 1d. ac ferinae habentur. hae autem sunt Sc tactus Jc gustatias.
Euidenter admodum hic intemperantium voluptates carpit ac vituperat: quippe qui iis tantum oblectat1onibus Ruleant ac dediti sint, quas cum reliquis animalibus habemus communes: quae sc1l1cet gustatu & tactu percipiuntur quaeque ob id vilium mancipiorum, ac bestiarum po
tiuS quam ratione vientium hom1nam esse videantur.
Sed gustatu parum vel n1hil uti videntur: quippe cum gustatus incit citi' saporia sit id quod faciunt ij qui vel vina explorant, Vel opsonia condiut
at n5 ad modiam his oblectantur,vel non quatenus intemperates, sed frui rione ipsa, tuae tota per tactia esticitur in cibis,in potibus,& iis quς venerea nuncta pantur. unde gulae deditus quidam Philoxenus Eryxius guttur sibi longius gruis collo dari optabat: utpote qui tactu oblectaretur. tactus autesensuum est maxime commianis,circa quem intemperantia VersatUr.
Quod inquit,hic gustatu parum vel nihil uti,id vel de solis intemperantibus,vel de tempera-
tibus et1am intelligendum:ut dicamus moderate temperates,immoderate IntemperanteS 1aporibus oblectari. melius tamen est,ut de intemperantibus solis dictum accipiamus : ut ex his quae sequuntur,conticere possumuS .inteperantes enim non admodum gusta uti videntur,eo quod paria is assicere voluptate cosueuiciquippe cum munus eius sit sapores tenuis alicuius particulae exploratione iudicare .id quod faciunt illi,qui habitum quasi quendam contraxere,ut vinum austerumne sit,an dulce,validum,an imbecillum, ac demit e1us Omnes diuersitates leuiter summa lingua tentando dignoscere Valeant:qu1q; in epulis condiendis versantur,easque sapiantne an fatuae sint,simili quadam gustatione pertentant.quar iudicia sane non curare admodum videtur intem perans Ged fruitionem ipsam consectatur, quae tactu percipitur . quaerere enim diutius assidua tactione suauitate repleri gaudentis est no gustatu,& iudicio, sed repletione .Vnde Philoxenus quo diut1us esculentorum,potulentorumq; iucunditatem sent1ret,iactuq; oblectaretur, Perinde lon-- φαρυγγα- gam sibi esse st gulam,ac gruis collum optabat.tactu en1m magis quam gustu ciborii potionumq; Voluptas sentitumatque ita fit,ut Omnes intemperantiu voluptates in tactu consistant, tam ciboruct Polutam quam eoru quoq; quae Venerea nuncupantur .ita, inquit, philosophica usus modestia, Vt Cognoscamus,scilice no ipsum venere1s nomen hoc imponere,sed ab antiquioribus 1mposito Vii. Cum dixerit autem maxime sensuum omnium communem esse tactum, quippe qui primu Sumnium animalibus innascatur,ut in libris de anima demonstratum est postea sub1ungit:
Et merito esse vituperabilis videri propterea debet: quia nobis inest,
Non qUatenUs homines sed quatenus sumus animalia. Tal1bus igitur Ob Ieistam & acqUiescere ferinum est.
Sed hoc dubitationem quandam habet.intemperantia enim ac demum omne Vitium propriuesse hominis vadetur: nam nullum aliud animal intemperans dici, nisi per tranationem potest quare intemperZntcs non quatenus animal 1a,sed qualemus hom1nes,esse videremur. Sed ita quod icq ait hic Aristoteles, est intelligendum . vituperabilis intemperantia est, Propterea quod ΠΟΠ
168쪽
' quatenus sumus homines,sed quatenus animalia VoluptatibuS iis oblectamur, quae ipsam est esui 'intemperatiae enim effectrices voluptateS sunt, quae Per tactum percipmmtutaliae autem communes cum brutis nobis sunt. tal1bus igitur oblectari,& acquiescere fe1inum est.. i
Nam voluptates quae maxime liberales per tactUm esticiuntur exceptae ab his sunt:vt illae sunt, quae in gymnasiis per frictionem Calefactionemque
fieri consueuertant. non erum circa totum corpus, sed circa partes quasdam 1ntemperantis tactu S VCrsatur.
Postea si autem rem perantiam Sc intemperantiam no versari circa voluptates animat Ostendit sed circa eas quς ad corpuS spectant,atq; has non omnes,sed circa gustum di tactum solummodo, atq; ex iis circa tactum praecipue:postremo Vt exactius rem eΣplicet, neq; circa omnes tactuS Voluptates versari has declarat. in voluitat1bus enim athletarum in ludis quae ex fr1ct1one corpori S, unctioneq; & calefactione efficiuntur,nulla est neq; temperantia,neq; intemperantia. non enim ex tactu totius corporis intemperantium voluptas existit, sed quarundam solum modo partium:
gulae scilicet,& pudendorum:in quibus partibus omnis ingluu1es ac libidinis luxur1a inest.
Diuersu cupiditatum species esse. NI.
T vero cupiditatum aliae communes v1 dentur esse,aliae propriae, atq; apposititiae. Vt alimenti cupiditas natural 1s est siccum enim vel humi dum alimentum,Vel etiam utrunq; ,cum Indiget,Omnes ciapIUnt:quin etiam appetit & iuuenis.ut inquit Homerus,florensque cubile: tale vero ac tale et eadem non omnes. iccirc5 nostrum esse id videtur.
Cum vel1t deinceps Aristoteles intemperantium differentias manifestare,cupiciitatu hic prius d1u1sionem quandam ponit, JUas consequuntur voluptates. totidem enim Voluptatii genera sunt, quot cupiditatum .si a Utem Voluptates manifestae erunt, 1ntemperantiae genera manifesta quoque11nt,necesse est quippe cum alia circa aliam Voluptatem intemperatia versetur.Epicurus quidem, eiusque sectatores cupiditates ita diuidere consueuerunt: ut alias ex ipsis esse neCessarias dicant: o alias naturales & non necessariaS:alias neq necessanas neque naturales, sed quae ex vana quadam ' opinione exoriantur. Al1menti & vestitus cupid1tas necessaria est venereorum natural1s, sed non necessaria:talium vero ciborum,taliumque Uestium,ac ta1ium venereorum,nequC naturalis, neq; necessaria. At Aristoteles breuius ac clarius biparcita diuisione usus omnia haec tamen nihilo minus complectitur. diuidit en1m eas in commUnes, Jc propraas atque apposititiaS: commune S appellans naturales omnes tam necessariaS,quam non necessarias: cum eorum qu1bus ind1gent homines,repletionem appetunt,sicci videlicet atque humidi alimenti:vel concub1tum, qu1 iuuenui ac florido Corpore sunt.proprias Vero eas,quae CX prauis mor1bus, Vanaque Op1n1ODC praeter naturam existunt quas appossititias etiam vocat iccirco , qu1a n5 ab ipsa natura eas insitas naDemuS, sed extrinsccus appositas,adiunctasque acquisiu1mus .Haec autem diuisio fieri et1am in hunc mΟ- dum potest : voluptates aliae sunt naturales aliae propriae: propr1ae autem aliae ex naturalIbus az- prauatis extitere aliae praeter naturam penitus fianta .
Habet tamen & aliquid naturale: quippe cum alia aliis iactanda Iant, Momnibias sciataiora quaedam sint caeteris quibuslibet. In naturalibus igitur cupiditatibus pati cu atque hi in uno,id est,nimio peccant. qUI enim come dii vel vilia quaelibet aut bibit,quoad supra modum repleaturiis in Ultitu
tudine natiarat 1s cup1d1tatis terminos exced1t: naturalis enim CupIditas In digentiae repletio est atque 1cc1rco hu1usmodi homines Ventrifurentes apso pellantur: propterea qUod ultra qUam deceat, Ventri replendo student. ac
tales quidem evadunt ij qui seruili admodum ingenio praediti scint.
Naturale proprie est,cum quis alimento indigens repletionem absolute appetit in quo,Vt in quit, no modo peccatur: cum supra modum repleri cupiunt nonulli, non lautis quidem atq; Opi' . paris dapibus, sed interdum Vilissimis quibusq;. qui sane pauc1 Cant, illiberali admodum ac ser- 7 ης τυχου uili natura praediti, quos Graeci myριμ γους,id est,uentrifuretes vocant,eo ς furiose ventri rQ- τέος ης viedo vacat:heluones,scilicez quida ab heluedis omnibus cuiuscuque generis c1barus quaa OR; ςxi
169쪽
Eustratis 1 in Moralium Acist.
γ cs οίους & γάςρι sitas nominant,ed Quod nihil aliud student, quam Vt Ventrem curent ac retpleat. At ex propriis voluptassius aliae sunt ex natural1bus Vt diximus,deprauatiS, quae non peccant in nimia replet1one,ac mult1tud1ne, sed in auida ac vehementI cupidὶtate cum non quaelibet sed ta lia,ac talia cocup1scimus id quod sanὸ nostrum 1am est: a nostraq, prauatate miroductu Ill 1 en1m simpliciter replet1one nullo epularu hab1to delectu appetunt: lautariae & delicat aut v1les coenae apponatur,modo adsit cop1a,nihil prorsus curantes:hI OpiparIS sumptuosisq, Obsonus ac potibus tantumodo student,e1s toti ded1t1 sunt quod propriu ac suum simusq; est:quippe cum an umus cuiusq; potestate fuerit,his vel illis asilescere , atq; ex assuetudine prauae Voluptatis hab1tum co- trahere. nescio qu1d tamen inquit,in his naturale etiam est nam cum alIi sus Oblectentur, & pe culiaria fere quaeda habeat unusquisq;,quibus assiciaturiverbi causa, ut ad sapores alIJ dulces, au3 ibausteros propensi sint nonnullos acria, quosdam amara delectent: hoc a natura eue nemo est qu1 dubitet,vi vero adeo vehementer erga unumquodq; horum affecti 1Imus,id iam a nob1s est,atque addititium. Ad quod lpectans Aristoteles fortasse in uno tantum peccare heluones d1xit,quasi lico uoque cupiditates inter naturales reponendae sint vel quia Vt d Iximus, 1lli in copia tantur hi dc in copia,& in appet1tus Vehement1a V1dentur peccare. Intelligendae tamen sunt cup1d1tates quae dam,quae licet naturales sint,quia tamen quadamtenus naturae terminos transgressiuntur,proprietatque apposititiae evadant. Vt iple procedendo manifestius declarat.
CIrca vero proprias cupiditates multi,ac multis modis peccant. nam cu
talis cu1usdam re1 studiosi homines dicantur, quia oblectantur Vel quibus . bnon oportet vel magis quam plerique faciant,vel non ut oportet, vel non
quibus gaudendum est,magis quam Oportet,quamq; pleriq; gaudeant, id
facere consueuerunt. atqiae eXcessiam quidem circa Voluptates 1lntempe
rantiam esse ac vituperabilem perspicuum est.
H1c duas iecies ponere voluptatum videtur: alteram eorum qui illis oblectantur quibus nooportet:quae praeter naturam penitus est:neq; sine honoris praefatione nominari debet altera eorum qui magis quam oportet,aut pleriq; alia faciant,naturali re alaqua gaudent, quae utraeq; pro- 3 priae sunt cupidirates ac voluptates:circa quas multos ac multiS modis peccare,inquit. Cu enim qui immoderato affectu aliquid prosequuntur,ex eoq, φιλοTοιουTst id est,talicolae deniminatur, hoc est talis cuiusdam rei cultores,atq; amatores:vt coturnicolae,equicolae,rinicolae,qui coturnincibus,equis,uinis nimiu studium adhibent,& caeteri eiusmodi: cum hi omnes,inquam,Variis modis peccare queantast, ut intemperantes Uariis modis existant. vel enim oblectantur quibus non oportet,ut marium cocubitu ,atq, ex eo puericolae nuncupantur: inter hos ' obscoenora patratores etia sunt quae res ut ipse etiam,inquit,odio digna ac detestanda merito est.vel mag;s si pleriq; alis gaudet aliquibus,Vt vinicolae,atq; ebriosi,necno muliericolae .peccare aure aliquis posset gaudendo no vi oportet,si verbi causa,nimio amore filios suos prosequens discere quippia non permitteret,Veritus ne molest 1a aliqua assicerentur Idem etia no quo oportet, oblectari ciceretur. 60
Circa autem dolores non quemadmodum 1n sortitud1ne, ita hic susti- nendo temperans, non sustinendo 1ntemperans d1citur: sed intemperans Unusquisq; est, tum propterea quod iucunda non cosequitin Hagis quam Oportet,dolet doloremque ipsi affert voluptas: temperans, dum absentia, abstinentiaq; voluptatis nullo dolore assic1tur. Intemperans 1gitur iUcun d Omnia appetit,vel ea quae maxime iucunditatem asserunt, dicΙturqlae a up Iditate adeo,ut ea omnibus alus anteponat: atque ita fit ut doleat, dum so S Voto frustratur, Jc cupit: qu1ppe cum non si1ne dolore cupiditas sit. do
tere autem ob voluptatem absurdum Videtur.
. Fortitudo di ignauia circa dolores versari dicebatur, quia in tolerandis doloribus periculisq; obeundis fortis,in non 1ustinendis ignauus agnoscebatur:in temperantia vero & in intemperan tia non eadem ratio est. non enim simili modo temperans & intemperans circa doloreS Versan' tu Vt fortis dc agnauus, fortis enim non in absentia, sed praesentia rerum terribilium non dolet, ignauus
170쪽
ignauus dolet:temperans autem propterea dicitur,quia absentia Voluptatum non dolet,intempe rans quia dolet dum & voto frustratur,& cupit. cupiditas enim Omnis cum dolore est. intempe Tans enim voluptates adeo vehementer cupir,ut reliquis omnibus e S anzzponat, hoc est parentatibus, patriae,honestat1,legibus,ac caeteris eius nodi: voluptasque haec ipia est mix dolor1ς est: ut absurda,admirationeque digna eius affectio esse videatur,quod OD VoluptateS doleat. absurda tatamen minime est: no enim dum fruitur voluptatibus dolet,sed dum eaS cupit, seque eis carere aegre patitur. Simul ostendit 1ntemperantium vitam molestiis ac doloribus esse plenam, licet in volutaptatibus tota versar1 videaturmam si dum cupiui,molestia ac dolore afficiuntur nunquam autem non cupiunt: stat,ut semper in molestiis ac doloribus constituti sint:ac dum nimio stud1o voluta O ptatem affectant,in contrario voluptatis,id est, lore plerunque Vitam traducant.
At qui deficiant circa voluptates, minusque quam Oporteat, ill Is oble
ctentur,non fere inueniuntur: talis en1m stupiditas humana non est. nam cariera animalia cum delectum ciborum habeant,aliis Oblectatur, alus mi,
ni me. si vero quispiam sit cu1 nihil sit iucundum, nullaque inter hunc & 1llum cibia differetia sit: is sane procul esse ab hominis natura V1 detur. Quo
circa quia eiusmodi homines non admodum esse consueuerunt, effectum est,ut ne nomen quidem ullum consequuti sint.
Qui vero circa voluptates deficiant,non prorsus existunt non enim neque hominis est, neque alterius cuiuspiam animalis haec sensuu stupiditas. nam caetera quoq; animalia iucundum & molestum in cib1s discernere consueuerunt ut nullum habere voluptatis senium potius inanimato rum,quam animalium tit.Vnde quia non admodum eius nodi homines inueniuntur, neque vitai ipsius nomen inuenitur .appellat tamen ipsos Aristoteles interdum ἄνωσθητους,hoc est,insensibiles quosdam,ac stupidos qui sensu,scilicet voluptatum nullo praediti s int.
Temperans autem c1rca haec mediocriter se habet: nam neque iis oble- , statur,quibus intemperans maxime consueuit, sed potius ' aegre afficitur: 3ψ neq; Omnino iis gaudet qu1bus non oportet: neque ulla aliqua huiusino dire vehementer ObleChatur. neque si absit, dolet: neque cup1t nisi med 1ocri terri neque magi S quam decet,quapiam re,neque quando non decet, affici- tuta neque demum tale aliquid appetit: sed ea tantummodo Iucunda, quae
vel ad sanitatem vel ad bonam habitud1nem faciunt.
At Vero temperans mediocritatem in omnibus seruat, neque enim iis oblectatur, quibus 1ntemperansnile siquidem voluptatum excessibus gaudet:hic iis eisdem molestatur, atq; aegre att1- Citur.tantumo; abest temperans,ut iis quibus non oportet, voluptatem capiat, ut immoderatio, ne S Omne S intra etiam naturae terminos fugiat quae vero praeter naturam sunt,prorsuS abhorreat, 6' ac ne audire quidem patiatur neque quippiam appetat, nisi quod & necessarium est, dc vel ad sanitatem,vel ad bonum corporiS habitum facit. . .
Atque ea quidem med1ocr1ter, & sicut decet. & caetera etiam quae his impedimento non sint, i vel praeter houestatem, vel supra facultateS. nam i aetas legebaqUi ita facit,magis tales voluptates amat, quam par sit. At temperans non eiusmodi est sed sicut recta rat1O praescribit. state Jectat,
Atq; ita moderate omnia appetit temperans,ut nihil admittat,quod Vζi prςtζr honestatem,Vel uel facultates. supra facultates, opum siuarum videlicet,sit nam etiam hoc temperantis ei te proprium Videtur, ut in f uendis voluptatibus facultates suas minime excedat. Duplex autem lect1o hic est altera si te so gamus praeter honestatem,& supra facultates)id est παραρο καλοF,Η LUM ' Ην ουσιmν ut dicta est altera si quatum ad honestatem,vel facultates spectat)1d est, in ρι S κα.λον, ii Z ρι την sed utrarumque idem sensus est. nam sit quoque intelligemus, temperantem voluptates etia quassedam al1as admittere,quae sanitatem & bonam habitudinem non imped1ant, quatum ad honestate& facultates spectat,id est modo intra honestatis & facultatum siuarum terminos contineantur. De temperantiae extremis. cap. x II.
INtemperantia vero ei quod sponte fit magis similis, quam ignauia Vide
ituta quippe cum haec ex Voluptate,illa ex dolore existat: ex quibus altera