장음표시 사용
191쪽
magnitudine animi praeditus est suprema,quam nemo potest excederermeatu autem, in eo quod oportet,seruando propterea quod dum se dignum ais censet,quibus est dignus: neque modu excessit,neque deficit,sed in mediocritate consistit .alij vero qui in adaunctis Vitiis simi, partim excetadunt,partim deficiunt. Ac quia maximis se dignum facit, maximum Vero quod supra omnia alia dicitur unum tantum est efficitur ut circa unum tantum versetur,quod quid sit, ex dign1tate 1psa cognosci potest.dignitas enim ad externa bona spectat,quatenus aestimatione alicuius existit na ut diuitiaram,aut gloriar,aut honoris,aut alicuius eiusdem generis dicitur. at maximo ex bonis externis dignum se magnanimus existimat: maximum autem est,quod diis immortalibus tribuimus id vero est honor circa honorem igitur versatur magnanimus .sed si circa honorem, circa oppositum quoque eius quae est ignominia,versari necesse est. nam de honores quos deo et,quibusq; se dignum putat,admittit atque appetit:quos non debet,reiicit ac contemnit: & ignominias quae a probis viris inferuntur a se esse a' ienas censet quae ab improbis,contemnit.Atque haec est ratio
quae circa honorem magnanimum versari confirmat.
Quin citra probationem quoque magnanimi munus circa honore esse
apparet. magni etenim Viri honore seipsos dignos maxime existimant, ac
pro dignitate illi quider sed pusillanimus deficit tam si ad ipsum quam si
ad magnan1 mi dignitatem spectemus inflatus autem ad se solumodo, non
Sed hoc non solum ex ratione hac colligitur: verum etiam sine ratione esse inde perspicuum potest,qudd quicunque magni viri sunt,honore pro dignitate se esse dignos existimant.pusillanimus vero & a magnanimi d1gnitate & a sua ipsius deficiimam & quibus est dignus, iis se dignum non aestimat,& ab appetendis iis quae magnanimus sibi attribuit,quam longissime abest ob id tamen vitiosus est,ac prauus,quia a se ipse deficit,minorique honore se dignum facit, quam sit. At
inflatus sicut sua excessit d1gnitatem,ita a magnanimo deficit. licet enim magni se ipsum aestimet praeter dignitatem,nondum tamen eam excellentiam animo assequi potest, qua magnanimus dignus est ut non modo non maioribus honoribus quam magnanimus dignum se putet, sed ne aequalibus quidem.Vnde quia hunc quoque opinione dignitatis excedit magnanimus, merito extremus esse etiam dicitur.
At magnanimus siquidem maximis est dignus, optimus quoq; sit necesse est. maiori enim honore dignus est,qui est melior: maximis vero qui est optimus oportet igitur ut qui magnanimus re vera est,bonus etiam sit. esse etiam magnanimi videtur id quod in unaquaque virtute magnum est.
nulloque pacto ei conuenit ut suasione aliqua inductus fugiat, aut iniuste agatriculus enim causa turpe aliquid faciet is cui n1hil est magnum nam siquis diligenter singula consideret, magnanimus si non est bonus, prorsus oridiculus videbitur: immo neque honore quidem erit dignus, si1 sit malus: quippe cum virtutis praemium sit honor,bonisq; attribuatur.
Cum maximis sit dignus magnanimus, sequitur ut optimus etiam sit atque ita omnium virtutum habeat perfectionem, quod autem circa omnes alias virtutes magnanimi operatio spectetur Inde costat,quod nullo modo magnanimum decet aut dum periculum aliquod suspicatur ac metuit, persuasione aliqua fiaudule ter decipiendo elabi ac fugere: timidi enim,id est:aut iniuria aliquem afficere,quod est iniusti. Sed aduertendum hoc loco triplicem reperiri lectionem, quae tri Plicem etiam sententiam faciat.nam una est,quam diximus,si legatur παραπείrcem, id est fraudulenter ac dolose suadenti magnanimo non conuenit e periculo aliquo effugere altera si τ ρα- σειγαντι legamus nam haec erit sententiamon conuenit magnanimo intercutienti,id est quasi a- 'liquem concusserit,& offenderit ac laeserit acccusari:vt φευγειμ etiam pro accusari,ac reum essz, no pro fugere accipiamus tertio modo legitur ταρασεισαν τι ut duo sintverba accusativi casus: ut ita dicamuSMOn conuen1t magnanimo aliquid quod concusserit,id est laeserit atq; interturba ri fugere & tImere. nam qua de causa inquit,turpiter se geret,cu nih1l apud ipsum magnu st, ς aliis 1c1licet boniS. maximi enim ipse est copos quὀd magnitudine sui caetera Omnia ita Obubrat, atq operit, Vt nihil prae illo esse videantur:1d autem est honor ad que caetera omnia externa bona diriguntur:
192쪽
dirigunt atque ob id bonis viris tantummodo debetur, Virtutisque est praemium: quippe quae bonum laudabile esse definiatur.
Videtur 1gitur magnan1istas quasi ornamentum quoddam esse vir tutum ma & maiores ipsas reddit,& sine Ipsis esse non po est. ac propterea reuera esse magnanimum difficile est, cum Id exIstere sine ' integritate instino γα nullo modo queat.
Cum igitur ad magnanimu pertineat quatenus est magnanimus, alias quoq; Virtutes exercere: merito fit,ut magnanimitas caeterarum omnium virtutum ornamentum esse censeatur. nam licet, ut superius dix1mus,aliae virtutes ex subiectis sibi rebus formam propriam singulς accipiant magnitudine tamen no aliunde possunt acquirere,quam ex animi magnitudine,quq ex habitu huius
perfectis omn1bus aliis v1rtutibus existit.atq; iccirco re vera esse magnanimu difficile est.Oportet enim integr1tatem habere,id est,uirtutum omnium perfectionem, quam καλοκαγαθίαου Vocant.
Ac maxime quidem magnanImus circa honores & ignominias Vertatur,ob eosque honores qui & magni sunt,& a probis V1ris exhibetur, me '' diocriter quidem laetabitur,utpote sibi accommodatos, vel etiam mIn OreSquam sibi conueniat integrae enim &. absolutae virtuti nullus honor tribui dignus potest: admittet tamen eos magnanimus a probis viris, l1cet infe riores sint, propterea quod non habent illi maiores, quibus assicere ipsunIvaleant. sed qui a quibuslibet e vulgo hominibus,ob parvasque Ies eXhlbentur,eos prorstas contemneti non enim est eis dignus:simili modo etiam ignominiam,quippe quae circa ipsum iure non accidat.
R Ac quia integrae absolutaeque virtuti, hoc est uniuersis virtutibus simul iunctis millus dignus 30 honor exhiberi potest magnanimus etiam si minoribus honoribus quam dignus sit,assiciatur,eos libenter adm1ttet, modo a probis viris profic1scantur . nam qua & ab Improbis , & ob parvas res Offeruntur,prorsus contemnit indignum enim se censet,qui paruum aliquod ob factum honorari debeat: simili modo quoque 1gnona1niarum omimum contemptor erit: quippe quae non mia Immerit8,& indigne ipsi1 eueniant ipse autem non nisi digna admittat de curet.
Maxime igitur, sicut dictum est, circa honores Veriatur magnanimus, ,. χα nihilominus tamen & in diuitiis,& potestatibus, & omni tam prospera, quam aduersa fortuna, qUomodocunque contigerit, moderate se geret: vineque in prosperis succellibus tacitia gestiat,neque in aduersis reous triu1'' Ua supramodum obruatur . neque enim circa honorem quali bonorum maximum sit,ita se ger1t. nam potestates & diuitiae ob honorem expetendat sunt: qui enim ipsas habent ob eas affic1 honoribus volunt. cUI Vero Vel honor ipse paruus est, ei caetera quoque sunt parua. Quapropter magnanimi esse etiam contemptoreS Videntur- . ...
Cum magnanimum versari circa honorem probarit,sequi ex eo et1am ostend1t,ut in alus fortunae bonis moderate se gerat neque 1n prosperis nimia laetula efferatur,neque m aduersis namio dolore conficiatur assuetus enim se magnis dignum exist1mare,diuitus quom & paupertate, amaeo & infamia,caeterisq; Ommbus tam corporis,quam externis bonas anamum habet superiore.boua nanq- anim1 esse maxima arbitraturiquibus praesentibus a caeteris In neutram partem magnopere corni nouetur.neq, enim circa honorem ita se gerit, Vt ob ipsium quassi max1mum bonu 1mmoderate crestiat atq; efferatur sed eum si a popularibus de prauis homin1bus deferatur,prorsus desip1cu: a probis viris,admattit quidem non tamen ita,ut 1nferiorem eum esse virtute sua n5 Iudicet. eo enim est animo ut omnes humanas es tanquam humiles & paruas despiciat,ac contemnat-
Quin etiam ' fortunae prosperitates videntur conferre ad magnanimI'tatem. Qui enim nobiles sunt, & diuites, & in potestate constituti honore1 digni
193쪽
digni habetur. in excellentia enim quadam sunt. Omne aUtem quod bono aliquo excellit, est honorab1lius . propterea huiusmodi res magis reddere
magnanImos hom1nes consueuerunt nanque a quibusdam honorantur.
sed re vera solus bonus honorandus es f. cui tamen utraque inlunt,is magis habetur d1gnus qui honore afficiatur.
Quia circa honores versatur magnanimitas, ad eam facere etiam pro1perae sortunae status v1deretur. nam cum habitus virtutis ex assuetudine acquiratur:1d fieri non posset: nisi materia suppeteret,in qua est assuescendum:σaae sunt bona fortunae,que ad honorem consequendum condu- cunt. qui enim ipsa haec habent,honorem appetunt:eumque ab aliquibus consequuntur, quasi in excellentia quadam bonorum collocati .quo enim quidque re aliqua bona excellit, eo honore dignius est.honore autem affecti homines extolluntur,elatumque animum quendam concipiunt,Vt magnanimi etiam fortunae prosperitatibus effici videantur: sed re vera non nisi bonus magnani mus est,idemque honoribus afficiendus.quibus tamen utraque adsunt,id est, qui cum virtute externa etiam bona habent coniuncta,magis honore digni habentur: vel quia vulgo ita videtur, licet re vera aliter censendum sit:vel quia in fortuna prospera constitutus ad virtutis operationem exped1tior redditur. cuius operationem honor consequitur.
acti autem sine virtute huiusmodi bona postident: neque merito magnis honoribus dignos se esse arbitrantur, neque recte magnanimi dicun- Qtur: quippe cum haec absque Integra atque absoluta virtute esse non pos sint: sed contemptores contumel1osi, atque huicismodi VitIis praediti ess1-ciuntur . non facile en1m fit, ve sine virtute consone ac moderate prolperos rerum successus quispiam ferat. dum igitur hi serre prosperam fortunam nequeunt,putantque se alios excellere,omnes alios despiciunt: ipsi vero a
gunt quodcunque sorte Inc1der 1t. Imitantur enim magnanimum , l1cet eIs1miles minime sint. atque id faciunt m quibus possunt. quae en Im eX vir tute sunt,ea non agunt,sed contemnunt alios. At magnanimus iure ac me
rito colemniimam vere opinatur. pleriq; alij aute ' incidenter, ac fortuito
Nisi autem virtus affuerit, fortunae tal1citas insolentes ac contumeliosos plerunque homines e Scit tumidosq; & inflatos potius quam magnanimos. qui cum ferre moderate non possint prosperos successus,in vitia delabuntur diuitiae enim de potestates de reliqua eiusmodi virtutem non habenti perinde nocent, ac salubres cibi aegrotantibus . nam cum imitari magnanimum velint, neque in virtute qua carent,id assequi possint, in eo similes magnanimis sοῦ futuros esse arbitrantur,si alios contempserant, contumeliaque affecerint . sed magnanimus non in contumeliam alicuius contemptor est, sed quia honores omnes qui ab aliis sib1 offeruntur, parvipendit: digmoremque se esse opinatur: & recta eius & vera opinio est. Alij autem tam de se quam de alias falso, Aoct ut forte incidat opinari consueuerunt.
Neque vero frequenter aut libenter in quaevis pericula sese coniiciet, propterea quod pauca sunt, quae magnifaciat: sed magni periclitans est. &cum periclitatur,vitae suae non parcit, quasi dignum omnino non sit ei vi uere talisque est ut afficiat beneficiis al1os, ipse assici erubescat. excellentis erum illud est hoc eius,qui excellitur . estque eius D Odi, ut plura retribuat.
ita enim fiet,ut qui prior contulerit beneficium, insuper debeat, benefici
Quia igitur magnanimus recte opinatur, & suam ipsius magnitudine optime agnoscit, & reSalias humanas quales sint quantique faciendae minime ignorat propterea neque parui periclitan S, neque frequenti periclitans euadit:id est neque parua de causa pericula atque ea parua Rdit, neque frequentibus periculis se exponit 1ed est niagnipericlitans, id est, pro magnis rebus & magna pericula subire cosueuit.qui enim vel multa vel parua magni aest1mat,is & sepe & pro paruis rebus subire pericula non veretur.magnanimus vero cum ea solummodo magnifaciat.quq Vere honore
194쪽
digna sunt ea autem sint & magna, ct admodum pauca:efficitur, Vt non nasi pro magnis 3c paucis 1ibi esse periclitandum censeat Leaitur etiam hoc loco πυκνοκινδυνος ου ut φιλοκινδυνο id est, non est frequenti periclitans, neo; l1bentipericlitanS,hoc est,non frequenter se exponit periculis, neque facile de libenter sanctior tamen lectio haec videtur, quam explaDauimuS, id est, mi ροκιν-δουνος ου Trυ κυνοκινουlυνος. non enim parua de caula Uel parua etiam piaricula adit magnanimus,
neque frequenter sed raro & Ob magnas res S magna. in quibus quidem peraculis Vitae suae pro fusus est neoue en1m magnum qu1d esse Uitam existimat.sed ipsi praeclaram mortem,pro rebusq; susceptam anteponit. atque 1aeo promptius fac1t, quod ad bene merendum de alus est propensius,c5fertque l1benter beneficia,& non sine verecund1a accipit. Quocirca si ind1gna ali-δφ qua calamitate oppressus uti beneficentia non possit, minime praeter dignitatem vivendum sibi ampl1us putat. Quod autem hic de magnanimo,inquit,pudere eum asserens, si benefici1s afficia tur, repraehensionis ansam praebuisse nonnullis Videtur.utraque enim ad bonum virum pertinere inquiunt,tam vi coferat, quam ut accipiat beneficia in quo falluntur ad altitudinem magnan1mi non spectantes,quem non decet abiectum quippiam,atq, humile agere . qui autem patitur Vt aut pecuniis,aut viribus, aut tali quapiam re ab altero adiuuetur, prae se ferre humil1tatem quandam videtur,eoque esse inferior, a quo id beneficium accipit. at magnanimus antecellere alus vult, id est,debet. merito igitur erubescet, si in inferioris loco praeter d1gmratem suam esse videatur. atq; ro iccirco si aliquado acceperit plura cumulatiore mensura referet ut qu1 dederit, debere se V1deat, atque 1ta inferiorem se esse fateatur.
Meminisse praeterea eorum videntur,qvibus benigne fecerint: eorum
atatem a quibuS acceperint mInime. qupippe cum IS qUI acceperit, mi norsit eo qui beneficium contulerit . Ipsi autem velint este super1ores: Vnde etiailla iucunde , haec iniucunde audire consueuerunt. AtqUe Iccirco neque
Thetis beneficia Ioui dicitur commemorare: neque Lacedamaomj Athe niensibus: sed tantummodo ea qu1bus fuerant assecti.
Maiore et1am quod hic iubiungit,repraehensione dignum videri potest: magnanimum benes O ficiorum acceptorum 1 inmemorem futurum id quod ingrati animi vitium pror1us est exist1man dum .sed non ita 1nquit h1c Aristoteles non enim beneficiorum acceptorum obliuiscitur magna namus: immo maxime omnium est memoriqu1ppe qui plura etiam retribuere conetur. Quocirca quod,inquit,magnanimum non meminisse,id non ad rem, sed ad verba referendum est . nam licet de animo de in referenda gratia optimus sit de grati stimus : solet tamen l1bentius in sermon quae contulerit at 1is,quam quae ab aliis acceperit, & ipse commemorare , & ab aliis commemo rantibus audire reo quid excelletior apparet qui dedisse,quam qui accepisse praedicatui. Ad cuius rei confirmationem,& Thetid1s,& Lnced*noniorum exemplo utitur Thetis emm,Vt apud HO- merum est,cum maximis beneficiis Iouem affecisset,eumque a coniuratione aliorum deolum liberasset,id quod filius ipsius declarat his versibus:
AO Saepe eten1m audiui Pele1 Genitoris in aede, , Alma parens,cum tu inter diuos sola Tonantem es Defendisse Iouem,& magno absoluisse timore, di, Iactares: quando hunc superi vincire parabant
ο, Aegeona vocant homines qui viribus omneso, Excellens,& patre suo quoque fortior,illic ,, Ante Iouem gaudens magno consedit honore.
Q Ast alii cessere dei formicine pressi. Thetis igitur cum hoc beneficio Iouem affecisset, non id qu1dem ipsa explicat apud Iouem,cum ab eo petit,ut filio suo honorem dc gloriam afferat: sed solummota latenter significat,ita in quiens: se Iuppiter omnipotens mea si tibi profuit unquam si Sedulitas vel re,vel verbis hoc m1hi votum
Exequere,ut nostrI celebretur glor1a nati.
si Ille quidem a fatis cunctorum arctissima vitae se Sortitus spatia est:& nunc Agamemnone ab ipsoia Alficitur probris inter contemptus Achivos: Haec Thetis. Lacedaemonij vero, Vt rei eri
Jmnes,Iunoque, eptunusque,& Caelia Pallas. Tu nanque ascendens ad coel1 culmina monstrum Lentimanum adduxti Briareum quem nomine diui,
195쪽
digni habetur. in excellentia enim quadam sunt. Omne autem quod bono aliquo excellit, est honorabilius. propterea huiUsmodi res magis reddere
magnanImos hom1nes consuetaerunt nanque a quibusdam honorantur sed re vera se ius bonus honorandus est. cuI tamen utraque inlunt,is magis habetur d1gnus qui honore aFcIatur.
Quia circa honores versatur magnanimitas, ad eam facere etiam prosperae fortunae status v1deretur. nam cum habitus virtutis ex assuetudine acquiraturi1d fieri non posset: nisi materia suppeteret,in qua est assuescendum: q Iae sunt bona fortunae,que ad honorem consequendum condu- icunt qui enim ipsa haec habent,honorem appetunt:eumque ab aliquibus consequuntur, quasi in excellentia quadam bonorum collocati .quo enim quidque re aliqua bona excellit, eo honore dignius est. honore autem affecti homines extolluntur,elatumque animum quendam concipiunt,ut magnanimi etiam fortunae prosperitatibus effici videantur: sed re vera non nisi bonus magnani mus est,idemque honoribus afficiCndus.quibus tamen utraque adsunt,id est, qui cum virtute externa etiam bona habent coniuncta,magis honore digni habentur: vel quia vulgo ita videtur, licet re vera aliter censendum sit: vel quia 1n fortuna prospera constitutus ad virtutis operationem exped1tior redditur. cuius operationem honor consequitur.
Qui autem sine v1rtute huiusmodi bona posi1dent: neque merito magnis honoribus dignos se esse arbitrantur, neque recte magnanimi dicun- Qtur: quippe cum haec absque integra atque absoluta Virtute esse non pos sint: sed contemptores contumeliosi, atque huiusmodi Vitiis praediti essi cluntur . non facile en1m si, vῖ sine virtute consone ac moderate prosperos rerum successus quispiam ferat. dum igitur hi serre prosperam fortunam neque ant,putantque se alios excellere,omnes alios despiciunt: ipsi vero a
gunt quodcunque sorte Inciderit. ImitantUr enim magnanimum , licet eIumiles minime sint. atque id faciunt In quibus possunt. quae en Im ex V Irtute sunt, ea non agunt, sed contemnunt alios. At magnanimUS iure ac me
rito colemniimam vere opinatur. pleriq; alij aute ' incidenter, ac fortuito
Nisi autem virtus affuerit, sortunae tal1c1tas insolentes ac contumeliosos plerunque homines efficit tumidosq; & inflatos potius quam magnanimos .qui cum ferre moderate non possint prosperos successus,in vitia delabuntur. diuitiae enim & potestates de reliqua eiusmodi virtutem non habenti perinde nocent, ac salubres cibi aegrotantibus . nam cum imItari magnanimum Velint, neque in virtute qua carent,id assequi possint, in eo similes magnanimis sοῦ futuros esse arbitrantur,si alios contempserant, contumeliaque affecerint . sed magnanimus non in contumeliam alicuius contemptor est, sed quia honores omnes qui ab aliis sib1 offeruntur, parvipendit: digmoremque se esse opinatur: & recta eius & vera opinio est. Alij autem tam de se quam de aliis falso, Aode ut forte incidat,opinari consueuerunt. . .
Neque vero frequenter aut libenter in quae uis pericula sese coniiciet, propterea quod pauca sunt, quae magnifaciat: sed magni periclitans est. &cum periclitatur,vitae suae non parcit, quasi dignum omnino non fit ei vi uere talisque est ut assiciat beneficiis al1os, ipse assici erubescat. excellentis enim illud est: hoc eius qui excellitur. estque elusicio di, Vt plura retribuat.
ita enim fietat qui prior contulerit beneficium, insuper debeat, benefici
Quia igitur magnanimus recte opinatur, & suam ipsius magnitudine optime agnoscit, Sc reSalias humanas quales sint quantique faciendae minime ignorat propterea neque parvipericlitans, neque frequentipericlitans euaditud est,neque parua de causa pericula atque ea parua Rdit, neque ne a uentibus periculis se exponiined est magnipericl1tans, id est, pro magnis rebus & magna pericula subire cosueuit.qui enim vel multa vel parua magni aestimatos de ispe Sc pro p ruis rebus subire pericula non Veretur.magnanimus vero cum ea solummodo magnifaciat.quq Vere honore dignδ
196쪽
digna sunt ea autem sint & magna, ct admodum pauca erticitur, Vt non nisi pro magnis de paucis sibi esse periclitandum censeat Legitur etiam hoc loco πυ; Oravcnυνος ουόζ φιλοκι Γυνος, 1d est, non est frequentipericlitans, neq; libentipericlitans,hoc est,non frequenter se exponit periculis, neque facile & libenter sanctior tamen lectio haec videtur, quam explanavimuS, id est, ιακροκιν-
si υνος ουI πυκνοκιν Γυνορ. non enim parua de cau1Z Uel parua etiam pericula adIt magnanimus, nequc frequenter sed raro de Ob magnas res dc magna. in quibus quIdem periCuliS vitae sitae prota j fusus est. neQue enim magnum qu1d esse Vitam ex1stimat sed Ipsi praeclaram mort m,pro rebusq;
praeclaris susceptam anteponit. atque id eo promptius facit, quod ad bene merendum de al1is est propensius,c5fertque l1benter beneficia,& non sine verecund1a accipit. Quocirca si indigna ali δ* qua calamitate oppressus uti beneficentia non posSt, minime praeter dign1tatem vivendum sibi amplius putat. Quod autem hic de magnanimo,inquit,pudere eum asserens, si benefici1s assicia tur, repraehensionis ansam praebuisse nonnullis Videtur utraque enim ad bonum virum pertinere inquiunt,tam vi coferat, quam ut accipiat beneficia in quo falluntur ad aTtitudinem magnan1mi non spectantes,quem non decet abiectum quippiam,atque humile agere . qui autem patitur Vt aut pecuniis,aut Varabus, aut tali quapiam re ab altero adiuuetur, prae se ferre hum1litatem quandam videtur,eoque esse inferior, a quo id beneficium accipit. at magnanimus antecellere alus vult, id est, debet.merito igitur erubescet, si in inferioris loco praeter digniratem stam esse videatur. atq; et o icc1rco si aliquado acceperi plura cumulatiore mensura referet: ut qui dederit, debere se videat, atque 1ta inferiorem se esse fateatur.
Meminisse praeterea eorum videntur,quibus benigne fecerint: eorum
autem a quibus acceperint minime. qIpippe cum is qUI acceperit, mInor
sit eo qui beneficium contulerit psi autem velint esse superiores unde etiailla iucunde , haec iniucunde audire consueuerunt. AtqUe Iccirco neque Thetis beneficia Ioui dicitur commemorare : neque Lacedaemonij Athe niensibus: sed tantummodo ea quibus fuerant affecti.
Maiore et1am quod hic 1ubiungit,reptaehensione dignum videri potest: magnanimum bene-3Q ficiorum acceptorum 1 inmemorem futurum id quod ingrati animi 1tium prorsus est ex1st1man dum. sed non 1ta inquit h1c Aristoteles non enim benefic1orum acceptorum obliuiscitur magna , nimias: immo maxime omnium est memor quippe qui plura etiam retribuere conetur. Quocirca quod,inquit,magnanimum non mem1n1Te d non ad rem, Ied ad verba referendum est. nam licet de animo dc in referenda gratia optimus sit de gratissimus : selet tamen libentius in sermone Quae contulerit at 1is,quam quae ab aliis acceperit, & ipse commemorare , de ab aliis commemo rantibus audire:eo quod excelletior apparet qui dedisse,quam qui accepisse praedicatui. Ad cuius rei confirmationem & Thetissis,& Lacea Doniorum exemplo ut1tur Thet1s emm,Vt apud Homerum est,cum maximis benefic11s Iouem affecisset,eumque a coniuratione al1orum deorum liberasset,id quod filius ipsius declarat his versibus:
AO Saepe eten1m audiui Pele1 Genitoris in aede Alma parens,cum tu inter diuos sola Tonantem ,, Defendisse Iouem,& magno absiluisse timore, di, Iactares quando hunc superi vincire parabant
di, Aegeona vocant homines qui viribus omneso, Excellens,& patre suo quoque fortior,illic ,, Ante Iouem gaudens magno consedit honore.
so Ast alii cessere dei formidine pressi. Thetis igitur cum hoc beneficio Iouem affecisset, non1d quidem 1psia explicat apud Iouem, cum ab eo petit,ut filio suo honorem de gloriam afferat sed solummodὼ latenter significat,ita inquiens: se Iuppiter omnipotens mea si tibi profuit unquam se Sedulitas vel re,vel verbis hoc mihi votum
Exequere,ut nostrI celebretur glor1a nati.
Ille quidem a fatis cunctorum arctissima vitae Sorr1tus spatia est:& nunc Agamemnone ab 1pso . Afficitur Drobris inter contemptus Achivos: Haec Thetis . Lacedaemonii vero , Ut refert
miaeS,Iunoque,s eptunusque,& Caelia Pallas. Tu nanque ascendens ad coel1 culmina monstrum Lentimanum adduxti Briareum quem nomine diui,
197쪽
Callisthenes in primo Historiae Graecanicae libro,cum Theban1 in Laconiam host1li exercitu inuasissent,ad Athen1enses ad aux1lium petendum profecti,beneficiorum quibus Athenienses affecerant,nullam prorsus fecere mentionei .sed quae ipsi ab illis acceperant, magnifice commemo Tarunci.Vt ea potissimum ratione generosum Atheniensium animum ad ferendam sibi opem pota
Magnanim1 quoque est i a nemine quippIam , aut VIX tandem petere, sed prompte aliis ministrare: prestareque se apud eos qui in dignitate sunt,
pr claraque fortuna utuntur, magnum : apud mediocris sortis homines
mediocrem: eo quod illos superare difficile,atque egregium, hos facile est. 1 o& inter illos gloriari est a generoso animo minime alienum, inter humiles
Ad magnanimii etiam 1 pectat,ut no facile ab aliquo petat,ut vel pecuniis,vel alia quapiam re iuuetur:sed vix id faciat,nec nisi magna aliqua impulsus necessitate:promptusq; potius sit ad aliis ministrandum id est dandum,suppeditandum,inseruiendum iis qui petunt,atque indigent. possumus etiam interpretari, rutam,quo verbo hic utitur Aristoteles, non petere sed indigere: utrunq; enim significativi intelligamus, magnan1mi hominis esse nullius aux1lio indigere misi vix admodum,id est,cum maxima necessitate urgetur. Cum Vero,inquit, magna se praestare magnanimum solere inter illos qui in dignitate sunt constitutimon ita accipit,vi si magnanimus in regia ciuita te degerit,unusque e stabditis fuerit,eum Velit apud regem magnum se gerere, eiq; 1e m dignitate aequiparari.imprudentis enim id esset ac stulti: sed ut in republica apud eos qui sunt in dignitate de existimatione, praesert1m si vel diuitiis et alia quapiam eiust nodi potestate v1deatur eY cessere, magnitudinem suam no diss1mulet:quippe qui praestantiorem se esse ob virtutem existimet. interii uiusinodi enim homines,id est magnos gloriari generosium est.Verum gloriari hic non 1d signi-cat,ut praeclara de se ac gloriosa loquuturum ac iactaturum esse magnanimum intelligamus inui diosum enim ac molestum etiam hoc esset:sed ita se gesturum,ut inter magnos versando gloriam ac grauitatem prae se serat,nihilq; de dignitate sua diminuat.id quod ex verbo greco μανυνεὐαι intelligi melius potest quod gloriose & grauiter se gerere,dagnitatem; prae se ferre significat.
Quemadmodum inter imbecillos o viribus no contenderem eq; ad honoratas res accedere,aut Ubi alij principatu obtinet: ociosumq; esse ac cunctatorem nisi ubi magnus aliquis honor magnumq; Opus est: paucasi res agendas, sed magnas eas ac celebres aggredi. Necesse etiam est, ut aperte tam odium si amorem prae se ferat: latere enim velle timentis hominis est.
Duplex hic in exemplaribus reperitur lectio,que sententiam etiam ipsam aliquantulum variat: altera est cum negatione,altera sine negatione. S1 1taq' cum negatione legamus,erit sensus : superiora ad magnanimum pertinere,quemadmodum etiam hoc,ut inter imbecillos vires suas non ostentet,& caetera quae sequuntur.si absque negatione ita erit annexa sententia, Vt a praecedente ac sio proxima clausula dependeat,hoc modo inter magnos gloriari generosium,inter humiles inuidio sum ac molestum est.quemadmodum etiam odiosum esse solet, si inter imbecillos vires qu1spiam ostentet,viribusque velit contendere .Pergit deinde magnanimi proprietates percensere & inquit eius quoque esse ad res honoratas minime adire,Vbique alij principatu obtinent. Quamuis enim spec1em quandam magnanimitatis prae se ferre videantur vel oratores,vel musici,vel quil1bet ar tifices,qui id dant operam Zc contendunt,ut primas habeant:si quis tamen recte consideret, eius modi certamen ad studiu puerile est,ad vilesque homines 1pectat qui parua magni aestimare consueuerunt. nam magnanimus de principatu minime cum aliquo contendet cum ne secundus sit,si cum assequi non potuerit:tum verὼ qu1a virtutis suce magnitudine contentus satis sibi eam ad ex Cellentiam honoremque esse arbitratur. ociosusque erit ac cunctator, id est, non admodum celer . ad qu sibet res aggrediendas, sed magnas tantum aget, ex quibus magnus aliquis honor conse- soquaturineque id tam honoris quam honestatis caEsse fac1et.
Maiorem l , cura Veritatis,il opinionis habeat: d 1 cati & agat Omnia a
perterid enim est cotemptoris, 1 deo l1berior in loquedo es best enim et1am eius qui liberior in loquendo sit unde est & contemptor, Verax,msi Vbi per dissimulatione loquitur. distinaulatione aute utitur ad multitudinem.
198쪽
Eritque apud probos viros veridicus apud vulgus dissimulatione interdum uteturavi manifeste hinc pateat Aristotelem non omnem dissimulationem prauam esse M Vitiosam existimare: neque enim eam magnanimo attribuisset, qui probitate ac Virtutum omnium integritate maxime praestat .d1slimulat enim magnitud1nem suam apud Vulgus imperitamque multitudinem magnanimus,aut quia eorum contemptor est,id est, indignum se esse eΣistimat , qui ab illis honore 1M ciatur aut certe, id quod dictum est , ne si apud humiles ingenue de se atque honorifice loquestu, fuerit,molestus sit,atque importunus. Nam apud alios sui similes Verique amatores homines sua minime extenuat,sed l1bere de se vere loqui non veretur.
Magnanimi quoq; proprium, id es , Ut vivere ad alterius arbitrium no'R possit iusi ad amici: est enim serta 1le. unde etiam omnes adulatores famu- θητικοὶ .i . larij:& humiles homines adulatores sunt. Adde quod neq; est admirator: nihil enim magnum ipsi est,neque iniuriaru memor: qUippe cum magna' Athenis. nimi non sit meminisse,& praesertim malorum,sed ea potius despicere.
Neque est e1usmodi magnanimus, ut ad alterius arbitrium vivat: est enim seruile . cuius argumentum id est, quod omneS adulatores ad alterius nutum vivunt, ac propterea famularis, id est, seruiles hum1lesque homines int: dc omnes humiles fere sunt adulatores. At magnanimus minime potest alterius volnntati ita esse addictus, ut ex alterius sententia Omnes vitae sunt rationes φ instituat: mssi is amicus eius sit, qui prosecto nisi bonus, eiusque similis esse nullo pacto potest. ut hoc modo non tam alieno,quam suo arbitratu v1uere etiam dicendus sit. Neque item magnanimus est admirabundus:vulgi enim, id estiqui Lepenumero vel aedes magnificas, vel dedicatio nes,vel corporum pulchritudines, vel musicorum certamina, vel tale quippiam solent admirari. quorum n1hil magnanimo esse magnum videtur.
Neque ' hominiloquus: neque enim aut de se, aut de altero quippiam si IN dicet. neque Vt vel ipse laudetur, vel alij vituperentur,curat: sed neque est δ' 'laudator atque Iccirco fit:. ut neque maledicus ne in inimicos quidem, nisi
Sed neque hominiloquus est,id est,eiusmodi,qui de hominibus libeter loquatur, & de hominibus sibi esse loquendum ducat ut nonnulli faciunt, qui quo modo ali; vivant, quid boni, quid
mali aesierint,inquirunt.quae omnia magnanimum Vereque philosophum multo magis latent,ut inquit Plato in Theaeteto,quam marinae arenae numeruS. Magnanimus enim tantum abest, ut deali1s hominibus loquatur,ut neque de se quidem quippiam huiusmodi dicturus sit. Verum quado de hominibus sermonem nullum habet,cuiusmodi eis e1us colloquutiones dicendum estξNimirum si quis magnanimum Deiloquum esse omnino existimet,hoc est 1 heologum, no male opinab1tur qui de Deo,scilicet naturaque rerum dissertationes omnes stias faciat .vt si quis modo de humanis rebus sermo ei concedendus est,is circa Virtutes,earumque operationes omniS versetur. Quia autem de hominibus non admodum loqu1tur,essicitur,ut neque se neque aliOS aut laudet, aut Vituperet: ne inimicum ouidem nisi ob contumeliam: non quod contumeliose in animicum inuehatur id enim crimini estet dandum: sed quod de inimico quidem male qaippiam dicat, nisi is supramodum vel in ipsum, vel in alios insolenter contumelioseque se gesserit.
De necessariis item, aut paruis minime queritur aut efflagitat: ita enim se gerere eius hominis est, ita 1 circa haec studeat. eiusmodi praeterea est, ut honesta potius & infructuosa, quam fructuosa & utilia acquirat, & possideata est enim eius qui ex se sum ciat.
Si etiam necessariis,id est,que ad necessarios usus spectant,aliquando careat ac priuetur, neq:so admodum conqueretur,sed patienter feret ac moderaterneque precibus Vti al1quibus volet, ut ea consequatur:quippe cum ita facere eius hominis sit, qui haec magnifaciat, & magnum quoddam bonum esse postellitonem eorum opinetur. Quoc1rca magnanimus dabit quidem operam,ut necessaria sibi ad vitam degendam comparet, no magnum tamen admodum studium suic rei acti-bebit sed mori potius volet,quam turpiter his ipsis affluere.& quia omni lucro, omniq; viditate celsiorem animum habet,inutilia & infructuosa possidebit potius quam econtrario: ut de ambu Iacra,nemora,atq; huiusmodi,quae sicut prouetus nullos afferunt,ita ingenua voluptate oblectarς cuiusq; animum positat:& eius prauertim,qui pauca magnifacit,paucisque admodum indagex- .
199쪽
Quin etiam & motus ipse magnanimi esse tardus Videtur, & vox gravis,& iermo constans, nam neo qui circa pauca studet, est festinabundus:
boo,ta. Deci, qἰ ὶ nihil magnum exis 1mat, contentus & Vehemens . ' acuta autem VOX,& celeritas ex his efficitur. Ac talis quidem magnanimus est.
Atuue hac de causa quia sic1licet 3c pauca sunt quae magnIfacit,paucisque indiget, etiam fit,ut tarditatem ac grauitatem in incessu,omnique alia motione seruet:.Voce item graui utatur,hoc est, non admodum intenta atq; ait sed submissiore non enim ad sonu magis grau1tas haec referenda est,quam ad moderationem nam loquut1onem quoque e1us,inquit,stabalem esse oportere : quod nihil aliud significat quam firmam ac lentam,non diuulsam,ac cocitatam. Haec enim omnia ma- rognanimo maxime sunt accomodata ut neq; in motu,neq; in voce, neq; in loquutione festinatio nem ullam prae se ferat,nisi urgeat necesi1tas hoc enim subintelligendu semper est.Nam si patriae, aut parentum,aut amicorum,aut alicuius alterius hu1usmodi salus in discrimen veniat, opusq; sit fest1 natione tunc profecto minime erit cunctabundus & tarduS,sed accurret,sed vocem intendet, sed clamabit, omniaque aget festinanter . Quod tamen sine necessitate nunquam faciendum sibi esse existimabit,is qui & paucis studet,& nihil magnum putat, nisi pauca admodum:ea videl1cet, quae & in actione & in contemplatione magnitud1ne excellunt.Nam acuta & alta vox, & celeri tas ex his efficitur,id est, propter haec propterea quod sc1licet vel circa multa versantur homines vr accelerandum: vel magnum quipp1am esse opinantur, ut intendendam sibi esse vocem,accla- ro
Qui autem deficit pusillanimus: qui excedit, inflatus est. sed neque hi tamen mali, non en1m malefici sunt: sed esse peccantes videntur. pusillatanimus enim cum bonis dignus sit, se ipsum iis ipsis priuat, quibus est d1gnus: Videturque prauum qiaoddam In eo habere, quod de bonis d1gnum se non esse exis 1mat,& seipsum etiam ignorat. alioqui cum bona sint, qui bus est dignus ea proculdubio appeteret.
Vbi magnanimi proprietates omnes absoluit,deinceps de pusillammo, & inflato disierit Gn-quitque pusillanimum Ob: humilitatem vilitatemque mami Omnia supra dignitatem suam bona uoese exis 1mare: ob idque esse malum, quod & cum indignum se arbitretur, nullius boni sbi esse conscius:& cum dignus sit,ignorare se ipsium v1deatur. si enim non ignoraret, appeteret proculdubio ea quibus dignus est.
- λίθιοι. Non tamen hu1usmodi hom1nes ' stolidi sed esse i intelligentes potiust Hii, legirur videntur : talisque op1nio peiores etiam ipsos reddit . singilli enim ea quae
dignitati conueniunt, appetere consueuerunt. adde quod Zc ab hone
stis actionibus & studiis quasi sint indigni, & ab externis quoque bonis sim 1l1 modo abstinent.
pigri, Licet autem seip1um ignoretpusillanimus,non est tamen stolidus ut inflatus,sed intelligens,id est,acris nimis & cosiderabundusio enim in laudem appellat huiusmodi homines νοερ, quippe quos & peiores esse insatis dicat,& magnanimis magis aduersari sed intelligere nimis eos,inquit,& Importune:quod vitio datur. intelligit enim pusillanimus quippiam in se esse, quod honore dignum sit,idque importune modesinae causa dissimulat. quae quidem intelligentia, cum ut Oportet ea utimur,laudanda sane es : quippe cum 1d facere inscriptione illa Pythaca moneamur, Vt HOS ipsos scilicet cognoscamus: cum male utimur,est vituperanda. pe enim fit,ut qui se intelligunt,supra quam deceat,dignitatem suam attenuent,ac deprimant, ne arrogates esse videantur: biectioreSq; quam oporteat,humilioresq; evadant.qui pusillanimi sunt:qui cum indignos se pu-xςnr,bῆς ipsa opinione quam de se ipsis habent quod indigni sint,deteriores etia inflatis essiciunxur tum quia ita Opinando se esse indignos, facere se videntur indignos : tum quia falsa hac de se Periuasione eo deducuntur, ut non modo nullam praeclaram aft1onem aggrediendam , nullisquet studiis sibi incumbendum putent unde aliquis vel a sapientibus, vel ab Imperitis honor compa-xari possit. Verum etiam externis bonis,id est,pr1ncipatu,praecellentia,&uit11s se esse indignOS arbitrCntur.In nonnullis tamen exemplaribus loco νοεροὶ legitur ὀκνηροι Jquod ita possemus interpretara huiusmodi homines non sdiit stolidi,sed pigri potius quidam, ac detrectatores:qui scilicet quamuis cognoscere seipsos possent,tamen abiectione animi ad aggrediendas res pigri effi-
200쪽
ciuntur Vt reculent ac detrectent ea quibus sunt digni,seque indignOS esse opinentur.
At ' 1nsati stolidi sunt seque 1psos ignorant,atque id palam: quasi enim sint digni honorabiles res aggrediuntur, deinde redarguunt atavestituque
etiam & habitu, atque huiuscemod1 rebUS Ornat VCprosperaSqtae rortunassu as este man1festas volunt: easque Verbis extollunt, quasi Oo eas honores sint cosequuturi. Magnanimitati autem p Usillanimitas magis est oppolita,
quam inflatio: quippe quae & magis contingat,& peior sit. Magnanimitas
igitur circa honorem magnum,sicut dictum est,uersatur.
Inflati vero stolidi sunt nam cum ignorent seipsos,non occulte id fac1unt, ut pusillanimi: sea manifeste ac clare vitium suurn produnt. nam licet 1ndigni sint, magnas res aggreditatur:volumq;& ad dicendum, & ad agendum 1donei videri:honorifice item ac magn1fice de se loquuntur: & si non sint diuites,dua1tias simulant,si sint, importune eas atque invidio1e ostentant ut facile eorum stoliditas deprehedatur. Sed licet ita sit pusillanimitatem tamen magnanimitati magis actuersari, inquit,uuam inflationem duabus de cau11s una,cu1a sepius contingere hominibus solet,Vt pusiι- lanimi quam inflati evadant ut ad eam procliuiores esse videantur ad quae autem procliuioreS siu-mus ea maiora Vitia esse superius declaratum est:utpote naturae nostrae magis insita,atque iccirco dissiciliora,quae ex animo nostro extrahi atque euelli queant altera,quod suapte naim a etiam p IO, est,cum ad honestas res,praeclarao; studia obeunda segnes atq; inertes homines reddant. Te moderato bonoris studio Cr eius extremis. cap. IIII.
Irca honorem autem este qu*dam alia v1rtus etiam videtur, Vt 1 Upe rius diximus, quae magnanimitati ita respondet, ut magnificentiae liberalitas rillae enim utraeque sunt a magnis abstinet, sic in mediocri si 'χbUS & paruIς HOS Vt Oportet,eficiunt,ac disponunt. Quemadmodum autein datione & acceptione pecuniarum de med 1ocritas est & excessus Zc de fectus rita quoque m honor1s appetitione licet, & magis quam Oportet δίmmUS,& Vnde Oportet,& Vt oportet,Vnumquemq; se gerere. nam & 'am bitiosum vituperamias, quippe qui 3c magis quam Oportet,& Vnde non Oportet honorem a tectet: & inambit1osum, eo quod ne ob non esta quidefacta honore affic1 vel 1t. Interdum tamen fit, ut vel amb1llossem qUasi Viri lem & elegatem, vel inambit1osum quasi modestu & temperantem laude prosequam Ur,ut superioribus in libris d1ctum 1am est.
Post magnanimitatem de quadam alia virtute agit, quae etia 1psa circa honores versatin . Itaq; se ad magnanimitatem habet, ut liberalitas ad magnificentiam . sicut en1m illa circa paruos 1Umptus,ita haec circa paruos honores & mediocres munus sitisi obit quae tamen nomine Vacat. quam quidem Virtutem existere ex detectu & excessu neces1e esse osted1t nam si magis poceit quispiam honorem cUPere quam oporteat,& cuius causa non l1cet,& quando non licet, reliquisq; alaIS non seruatiscircunstanta1s huncque honor1s cupidum,id est,amb1tiosum vocare consuevimuS:V;tupe ramusque Contrarium,qui minus quam oportet,eum appetit,ut nullam ob rem sibi honorem esse e Thibendum censea ac propterea ab honestis etia aesionibus abstineat necesse proculaubio est, Vt mediocritas quoque reperiatur, eius videl1cet qui & ut oportet, i& quando, & a quibus , & oo quae Oportet, caeterisque determinat1onibus seruatis honorem 1psum appetat. quI quidem me diUS , quia caret nomine , modo ambiciosus,id est , honoripeta, modo inambitiosus solet appellari : ambitiosus & honoris cupidus, propterea quod honores quos debet,appetit: inambitiosus, quia quos non debet,non appetit.
Persp1cuum autem est cum pluribus modis talis cuiusdam re1 studio sus & cupidus aliquis dicatur,no semper nos honoris cupidum,id est,am b1tiosum ad idem referre: sed cum laudamus ad 1d quod magis quam Plς rique e vulgo: cum vituperamus ad id quod magis quam oporteat, hono