장음표시 사용
201쪽
res ipsos appetat. Quia vero nomine vacat mediocritas, fit, ut de ea quasi deserta sede extrema decertent. Verum in quibus est excessus dc defectus, Ibὶ dem quoque esse medium neceste est. appetiant autem honOi es dc ma
Nam cum multis mod1s talis alicuius rei studiosus de cupidus,id est,talicola dicatur qutipa in
ira quo Q; honoricolam,id est,ambitiosum non semper eodem modo,sed nunc In bonam,nunc in malam partem accipimus . pleraq; enim huiusmodi nomina quae studium & amorem 1 e1 aucuius significant,modo v1tio dantur,modo laudi ut equ1cola,id est,equorum studiosus interdum de eo dicitur,qui eouis gaudet moderate interdum de eo,qui nimium, & in eos alendos pacrimonium 1 oeffundit.item canicola,hoc est canu studiosus modo eum notat, qui canibus & quomodo & qua-do decet,oblectatur modo eum,qui in ea re modum excedit,atque ideo est vituperandus. similiter puericola seu pueroru filiorum qi studiosus tam liberos moderate diligentem, quam in eos namis
indulgente significat. Item in ph1lotheamone & philecoo,id est,& spectandi,& audiendi studiosis
perspici potest quorum alter is est,qui aut spectaculis quibus debct,di ut debet,studet: aut ita eis afficitur,ut supra modum ea persequatur,immd alia omnia postponeda illis sibi esse censeat. alter, qui tum iis quae debet,audiendis attentionem diligent1amq, adhibet .lum huc illuc vagado, ut de quibusdam inquit Plato,histrionibus,vanisci; fabulis audiendis aetatem cosumit. Haec atq; huius modi pleraq; in utranq; partem accipiuntur. Nonnulla vero sunt,que Vel laudabilem, , et vitupe- 1 orabilem solummodd affect1onem significant. Sapientiae enim aut honestatis studiosi & cupidi, qui φιδεο οφοι,& cpι Yόκαλοι dicuntur,studiosi scilicet re elegantes, no nila in bonam partem accipi
consueuerunt sicut non nisi in malam,obsonipetae & v1nacota,quorum in Obsoniis aut v1n1s studium omnc versatur Honoripeta autem, id est, amb1tiosus seu honoras studiosus in gen cre anc1pitum est.vnde quia utroq; modo sumi potest, non semper ad idem referri cosueuit 1ed cum laudatur,ad vulgi excellentiam ad honestatis excessum,cum vituperatur. plaertq; enim certuquendam finem sequendae honestatis,appetendiq; honoris sibi proponunt, no malum Hlum quidem,sed minime tamen ad normam v1rtutis exquisitum atq; absolutum quem qui excedit,& absoluit,id quod vulgus non potest assequitur,ac laudem meretur qui autem supra quam honestum 1it,honorem appetit,vituperatione dignus est.ut idem nomen & virtut1,Ac v1tio per excessum accommodari possit.simili modo quoque inambitiositas,si ad ambitionem,quod est Vitium ,refera- otur, videri potest mediocritas: si ad cupiditatem honoris laudabilem vitium est.
Laudatur igitur hic habitus, quae est c1rca honorem nomine VacaS me dio critas: quae sane si amb1tioni comparetur, Inambitiositas: si manabilioli
tali ambitiositas: si vir1sque atraque esse quodam modo videtur. Id quod
etiam circa alias virtutes est.
Atque ita fit,ut mediocritas ipsa,quia nomine caret,respectu inambitiositatis,id quod etiam in secundo libro dictum iam est,ambitiositas: respectu ambitiositatis inambitiositas esse censeatur: sicque respectu utriusque, utraque quodam modo sit, id est, ad alteram & alteram comparata esse altera & altera videtur,non ab lute & simpliciter est sed quodam modo,id est,specie solummo- odo: quia no re vera est,sed videtur,speciemq; eius pne se fert. id quod etiam in aliis virtutibus co- tingit.aliarum siquidem virtutum medius quoq; habitus si alteri extremo coparatur, alteri u S appositi extremi prae se ferre speciem videtur si alteri,alterius . Sed haec de 1nnom1nata hac mgd1ocritate adiacent1busq; hinc inde vitiis satis manifesta sunt.Illud no paruam habete dubitationem Potzst:quo modo esse virtus censenda sit. nam si virtutis scopus ac finis est honestas,haec autem iad honorem spectat,virtus minime esse videretur quippe quae honesta agat honoris quasi mercedis Cuiusdam,non honestatis ipsius caula .l1cet en1m probior sit qui honoris,quam qui pecuniae mer-ςςde quippiam agit,non est tamen eius prob1tatis ac perfectioniS,Vt inter Virtute praeditos repo-Πcndu sit nisi honesta no alterius rei quam honestatis ipsus causa egerit. Verum de honoris studioso idem dicendum nune est,quod de magnanimo superius diximus:finem quidem ac scopum so ipsius esse honestatem:sed eum tamen prcstare se talem,ut ob honestas actiones a populo honores OsQquatur.Nam magnanimus non nisi magnos honores appetit,qui a probis & sapientibus Virise hibetur hic autem cum honesta honestatis ipsius causa egerit, vult tamen populo actiones tuas ignotas minime esse, ob easq; honore assici non immerito cupit:cupiditasq; haec quae pro dignitate est,non praecurrit honestatem,sed ex ipsis honestis actionibus consequitur-
Extremi autem hic videntur inter se opponi,propterea quod medium nullum
202쪽
Inquit aute videri extremos hos.i ambiciosum de inambitiosum inter se opponi,non quod reliqua vitia inter se aut non opponantur,aut no opponi Videantur sed quia reliqua vitia & sibi in ter se & medio aduersantur hςc quia mediu nomine vacat, i mer se tantummodo TO medio quoq; opponi videtur. Cui qui de medio utrum magis oppositu sit,licet h1c nihil aiCac Arutoteles, eY ii qtamen quae d1cta suntlacile subintelligi potest nanonambui sitas cui & peior sit,quippὰ quas de side; hom1nes reddat,ad nullamq; egregiam actione excitet:& procliuiores ad se an1mos hominudo praelertim vulgi habeat:mediocritati mag1s opposita quam ambit1Ο 1tas existimanda est. De mansiuetudine eiusq extremis cap. V.
Am vero mansuetudo circa iram mediocritas est. nam clam nomine hac I in re careat medium,& fere etiam extrema,ad medium mansuetudInem
'psam referimus licet ad desectum qui nomen non habet, declinare magis videatur. at excessus iracundia quaedam dici potest nam affectus est 1ra, quam quae essiciunt, sunt multa & d1 uersa.
Virtutes morales, sicut in superioribus l1bris d1ctu est,medie sunt inter excessum & defectu duoeto rum vitioria,quia in affectibus Se habit1bus eligunt mediocritate : non enim omnes c1rca affectus versentur,n1si generales 1llos duos affectus intelligamus, voluptatem Ze dolore quorum videlicet duorum unaquaeq; virtus esse mediocritas potest. na liberalitas nultu habet specialem affectuque moderetur,sed in dandi accipiend1 actione munus totu suu exercet.l1cet pollea liberalis cu de derit 61cut oportuit,voluptate cu ecotrario in aliquam rem praeter quam decebat, sumptus facere coactus suerit,tristitia & dolore assiciatur.id quod comune est,ut dixi,omnibus virtutibus.Circa generales igitur affectus Se comunes, voluptate inquam & dolore,Virtutes omnes versantur carca eciales 3e proprios non oesnicut de l1beralitate ia patuit.quae vero circa hos proprios negocium
habet Dartim c1rca duoS,partim circa Vnu tantu versantur. circa duos,ut fort1tudo de teperatia illa enim circa fidac1as & timores med1ocritate coniectat b c circa Voluptate de dolorem,no genera
'' les illos quidem a sectus Jed qui ex tactu tantummodo percipiuntur. Circa Vnum tantiam , Id est iram,haec de qua nunc agit,mansiuetudo est enim Virtus quae iram moderatur,essicitque, ut ea v- nusquisque de in quos debet,& quando,& quo modo debet,caeterisque modis seruatas incitet r. ouam qu1dem virtutem Una cum extremis etia vitiis nomine carere inquit ad quod superius quo oue in secundo libro iam dixitmon qu3d ipse nomina haec finxerit: erant enim etiam antiquitus, quique ante ipsum fuere ph1losophi tam mansuetudinem,quam mansuetum appellasse inueniuntur: sed sicut d1ximus etiam superius, eum illi hac appellatione significabant qui ira nullo modo
permoveretur,quietoque ac m1ti animo esset de eo vero qu1 & cum opus esset,irasceretur,& cum non oporteret, non irasceretur, hoc verbo minime utebantur. Dcut apud Platonem videre l1cet,
O cui in republica de custodibus loquens, unusquisque, inquit,vir dc iracundus esse , & mansuetus
quam maxime debet .vtraque enim haec inter se ita opposuit, quasi & alterum cum altero nullam habeat communitatem, dc neutrum plane referri ad V1rtutem debeat. Aristoteles vero ad eU Laocnomen transtulit,qui in ira seruat mediocritatem quem tamen declinare ad deiectum 1ccirc C 1nquit, quia mansiuetus 3c si aliquando,parum tamen ac raro ira uti videtur. Sed quaeri pollet,qua cie causa si tam medium quam extrema nominibus vacant,de medio affirmative id dixerit,extrem1S,
fere), quae est dubitaῖiua particula,apposierit Id propterea factu elle exist1madum est,quia icet
mansuetudo apud Veteres appellaretur,de eo tamen,ut diximus,qui irasceretur, nullo mocio clIcI consueuerat iracundiae vero nomen apud alios quoque in eadem si1gnificatione Usurpatur,hoc est de eo dicatur, qui importune in iram solet conc1tari: quanuis non habitum exprimat Ode quo hic intelligit,qui in vitio est: sed naturalem affectionem. At desectus nullum prorsus nome apud Graecps non modo proprium,sed ne improprium Quidem sortitus est. vncie etiam dubitat an a pi1uas O tione 1roe ὰοργησια d est irae vacuitas, an alio quopiam nomine appellandus sit.lenti lucio tamen dici non Incongrue potest.
si 1getur ob quae oportet,& quibus oportet irascitur, atque etiam quomodo de quando, & quousque debet laudatur: esseq; is mansuetus potest: quippe cu mansuetado ipsa laude assiciatur. Mansuetus em 1lle est qui per turbatione vacat, dc ab assecati minime ducitur, sed quead modii ratio ipsa
203쪽
statuerit,ita & ob id & tam diu succenset:peccarest, potius videtur in desectu: quippe qui non ad ultionem sed ad veniam dandam promptior sit. At
defectus,sive irae vacuitas quaedam sit,sive quippia allud, vituperaturinam qui & ob quae oportet, dc sicut oportet,& quando,& m QUOS Oportet,non ira scuntur hi profecto esse stoli di videntur. qui enim non irascitu Cneq; va
detur sentire neque dolore assici,neque es le idoneus ad ulcisce dum. At to lerare si laces aris patiq; ut tu 1 columelia afficiantur, seruile profecto est.
Mediocritas u . ro haec quam mansuetudinem vocat, laudabilis proculdubio est. nam cum ira Ioasse us sit,circa quem haec versatur,& multa sint quae in iram homines possint inducere, atq; hi citare ab ira non perturbari & daci,merito laudandum est. id enim nih1l aliud est quam irascibilem animae partem ita moderari ac cohibere, Vt rationis imperio penitus subiiciatur: nec nisi ad ea incitetur,quae ratio ipsa agenda praescripserit. quod cum facit mansuetus, peccare in defectu illis sic1licet videtur, qui non recte considerant. nam quod clementer in Ven1a danda atque igno
scendo se gerit,neq; ultionem ac summum ius persequitur, id peccati suspicionem stultis e vulgo hominibus exhibet, cum tamena non peccato , sed v1rtuti sit ascribendum . Nam deficere in hoc stolid1 hominis est,& seruilis, abiectique animi,ut ostendit.
Excessus vero secundum Omnes qu1dem modos firmam & in quos nooportet, & ob quae non oportet, & magIs item, & cILIUS, & diutius quam Oportet,existit non tamen ita, ut uniuersa eidem insint mon enim id potest
nam malum et1am se ipsum perdit & si integrum sit,intolerabile euadit.
Cum unumquodque vitium varium sit ac multiplex,& ex infinitatis ordine,ut superius ex Pythagoreorum sententia dixit id no minus in excessu hoc circa iram conspicitur . varia' enim e1us sunt species, atque har adeo perniciose,Vt esse simul in eodem uniuersie minime possint nam malum,ut inquit,e1uS est naturar,ut etiam seipsum perdat, propterea quod scilicet in sese habet contrarietatem:& si totum atque integrum sit, ferri nullo p cto potest . id quod 1n singulis huius excesssus speciebus manifeste apparet: neque enim esse simul omnes in eodem possunt:& si essent ut 5 ita fingamus,vitium intolerabile efficeretur.
Iracundi 1gitur cito quidem irascuntur & quibus non debet,& ob quae non debent,& magis si oportet: sed ,quod optimum in se habent, cito etia
desistunt: hoc autem ipsis propterea euenit, quia iram mInime continent, sed reddunt. unde ob celeritatem manifesti sunt,deinde cessant. supra modum autem celeres sunt,& ad Omnes res & quacunq; de causa iracundi, ij qui sunt excandescentes & summe biliosi. unde nomen etiam habent.
Iracundia enim v1tium ipsum inopia alterius verioris nominis appellaturiculus una species est ocorum qui nomine ipsius generis proprie vocantur iracundi: qui cum celeriter 1rascantur, id tamen bonum in se habent,quod cito etiam sedantur. quod propterea fit, quia non retinent iram, sed reddunt eam cito,qualibet ultione contenti. non enim magnam aliquam Vind1ctam expectat: sed fatis ipsis est,si aut subito verberarint,aut conuiciis etiam tantum affecerint. Vnde ob arae celeritatem minime latent.excandescentes autem & summe biliosi qui ακροχολοι dacutur,aut sunt iidem prorsus cum his quos iracundos vocavit aut in eo tantummodo differunt,quod intentiore acutioreque iracundia praediti sunt. quod ex nomine etiam prae se ferrant, quasi qui ad summum bilis de excandescentiae peruenerint.
Acerbi vero dissiculter reconciliantur,& longo tempore irascuntur. cotinent enim iram.& non nisi ubi reddiderint,ces Canimam vitio his iram se
dat, dum Voluptatem loco doloris 1nducit quod quousque no euenit, gra Uat Um animum habent. quia vero 1d non est man1festum: neque suasione Ud eos VtitUr quispiam :& 1psi secum 1 ram concoquere non nisi mora
qVadam temporIs possunt. suntque hiauismodi hom1nes tum sibiipsi molestissimi,tum iis qui maxime ipsis sunt amici.
204쪽
Alio est, acerborum sipecies,qui diutius iram intus Occultant:nec placantur nisi ubi ean1 manifestam fecer1nt,ac quasi grauans quoddam debitu 1 cddidermt.1d est , it1 fuerint sola en1m vitione mitigari vix tandem possunt. quia tamen sCpitam in animo ac recCnd tam 1Πssignatione tenent, nec in lucem foras expromunt efficitur, Ut & nemo COS m rigarz VeroiS conetur, & ipsi occulte secum aestuent,nec nisi diuturna temporis mora concoquerC , hoc in conficere ac leclare pertur bat1onem valeant semperq; fere tristes sunt,infensoq: ac grauato animo Vt ob id & sb1 1psi,& ii, pciecipue moles 1 sint, quorum consuet dine ac familiaritate Utuntur.Atque hi sane superioribu, qui proprie iracundi & excandescentes dicuntur, prorsus contrariJ sunt.1ll1s en1m em1nens ac patens, bis occulta ira est:hi sero,illi cito mitiganturivi nullo pacto esse simul possint.
1o Infestos autem eos dicinatas,qui & ob quae non debent, & magis item otium debent,& d1 ut1us si iccen serit: & placari sine Virione t Vel etiam pu- Hii, lihisiis
Infesti vero quos χαλεπι sic vocat aut sunt fere iidem cum acerbis,sicut iracundi cum excandescentibus nisi quatenus vel mag1s vel minus alteri alteris perturbantu1. cum enim utraq; & sea uent iram,& ultionem acerbe exigant,infesti tamen facere id magis Videntur.Aut non paruo 1nteruallo distare ab acerbis dicedi sunt acerbi enim elusinodi sunt, quia affuturnam tiam retinere , eamq; occulta seruant infesta ver3 tum Hec fac1unt etiam ipsi uni illa adiungunt, qudd & in quc snon oportet,& Ob quae no oportet,& magis etiam quam Oportet,irascuntur, adde quod aper tio 2O res quoq; quam acerbi,Vltionisi sint appetetiores: Vt Virorumq; super1OIum tam excandeLcen iis quam acerbi excesssum in se quodam modo complexi esse videantur. Quod autem eo ,1nquit, placari sine ultione & punitione non posse, si cum &Jcopula tantumodo legatur, ita acc1pietur, ut vitio Sc punitio idem significet si cum vel Jessiunct1ua particula, diuersa cIit ultionis & punΙ-tionis significatio magisq; ita infestorum affectio exprimetur. non enIm simplici vitione cotentIsunt,id est vindicta,quae pro ratione iniuriae soluitum.sed irrogadam insuper punitionem centent, id est,poenam ultra talionem quandam ac castigationem id Cnim est κολωτις-
At Vero masuetudini excessum magis Opponi statuimus: quippe quod& mag1s fiat: humanum enim mag1s est vindictam sumere : & ad conU1
.. ctum hominum infesti etiam peiores sint-
Mansuetudini autem magis oppositus est excessus,quia & ad iram ultionemq; appetedam 1ant procliuiores homines,& excessus ipse defectu longὸ est deteriOV.M1ppe qui noceat magis, utque ad conuictum humanum grauior , atque infestior . nam infestos hic tam pro omn1bus qui in arae excessu constitui sunt,sumere posmum us,quam pro iis qui propr1e 1ta dicuntur: quoa melius VI- detur. Cum ipsis enim versari ac degere molestissimum est,atque insitauissimum.
Quod autem tum in superioribus etiam libr1s 31ximus,lum eX HS quq dicunt Ursitis costa quomodo,qu1bus,ob quς,quanto tepore irascendiam sit, quousq, item aliquis progrediens vel recte facturus sit, vel peccatu IUS. o non est facile definire. qu1 en1m paululum transgreditur, non VIῖUperat ut, siue ad excessum, siue ad defectu sese verterat: mamo 1ntersiam & COS QUI deficiunt laudamus,masuetosq; appellamus:& eos qu1 1nfesti fiant, tanquaad imperandum idoneos viriles nuncupare costae uimUs. Uantum Igit VI, dc quo modo quispia transgressus sit vituperandus, statvi ratione non fa cile potestan particularibus enim & sensu iudicium est.Ver Uni amen IH Ulsaris perspicuum est sicut medium habitu,quo essicitur,ut & qui OUS Opor
tet,irascamur,& Ob quae,& quo modo oportet, secundum cetera Omnia
' huiusmod1 esse laudandum: ita excessum & defectum, si parum quidem
peccant,parum: si paulo amplius, m agis si multum, vehemeter est e vituperandos. ex quo efficitur, ut medium habitum consectandum esse mande
stum sit. Atque haec de habitibus qui circa 1 ram ex1stunt,31cta sufficiant.
Quod superioribus in l1bris dixit,fieri non posse,ut de agendis rebus exacte qu1ppiam, sicut de mathematicis & disciplinaribus pertractetur : idem hic repetit, non facile pollesenniri
205쪽
rens ac statui eTacte,aut quibus,aut ob quae,aut quatenus ira utendum sit propterea quod qui parum aberrant,in Vtranque partem latere consueuerunt, sensumque effugiunt: tantumque 1lli deprehenduntur,qui supra modum peccant, id quod in particularibus sensuiq; subiect1s rebus co- sistit,de quibus nulla esse uniuersalis determinatio potest. De comitate Cr eius extremis. cap. VI.
AT in congressionibus quoq; & co uictu,setanOntamq; & negociorum comun1tate esse alii ' placidi & obsequiosi videtur, quI Omnia in gratiam laudat,nullat in re aduersantur: sed minime molestos existimat
se ecte oportere iis, quibias cum habent consuetudinem . aliJ econtrario momnibus aduersantiar,nullamq; sibi habendam ratione putant, ne molestissint: qui morossi & litigiosi nuncupantur . Verum sicut hos viros', habitus esse vituperabiles sita medium esse laudabilem constat,quo videl1cet effici tur,ut unusquisq; quae oportet,& sicut Oportet,vel admittat,vel grauate ferat. nomen tamen huic medio nullum impositu est: sed amicitis maxime
similis videtur talis en 1m est qui habitu hoc medio est praeditus quale modestum ac probum amicti esse volumus: si id v1 delicet assumpserit, ut dili gat. nam ab amicitia in eo differt, quod est sine affectu dilige d1 eos quibus
cum Versatur,non enim quia Vel amat,vel odit suscipit lingula vi debet, sed
quia est talis: quippe cu idem facturus sit tam apud notos, quam ignotos: tam apud familiares, quam eos ' quibus cia nulla familiaritas intercesserit.
Quoniam homo natura est ciuilis ac c5sociabilis,sermonum atque actionum comunicatione cum aliis utatur, necesse est. in hac Vero communicatione ac consuetudine tres quaedam medio critates,ut in secundo libro dixi reperiuntur quarum Vna circa Verum,quae VeritaS Uocatur, seu veracitas alsae duae circa iucundam altera in iocis,altera in reliquo omni cou1ctu, versantur Illam
quassi aptam versiationem dixeris,id est,facetudinem, hanc amicitia ibidem appellauidi de qua nunc gisserit.sed quia exactius hic rem pertractat,eam vacare nomine,inquit: neque esse am1citiam, sed mediocritatem quandam amicitiae persimilem assirmat. quae tamen fortasse
ιιuΛνm id est,conuersatrix facultas ac dispositio,id est, comitas dici non inepte possetiqua qui est praeditus,in conuersationibus hominum,& congressibus mediocriter se gerit, studetq; quate nus potest,iucunde obsequi omnibus,sed si id nequit sine dedecore aut damno vel 1uo vel alioru, molestus esse potius vult cum honestate , quam sine ea iucundus praesertim si sit parua aliqua o
sensiuncula oblata maiorem utilitatem, ac voluptate allaturus. benefica enim virtus haec est, ad iutrixque eorum quibus cum Versatur,si potest,cum Voluptate sin m1nus, cum dolore omnino id facere non veretur quam quidem cum in descriptione Virtutum in secundo, ut dixi, libro amici otiam esse dixisset,communiori Vsus vocabulo,nunc exactius no esse amicitiam, sed similem amicitiae ostendit. nam sicut amicus iucundus esse anaico semper conatur, nisi quando voluptatem &obsecutum detrimento esse ei aut dedecori viderit ita hic habitus eficit,ut in congressu hominuben1gne & iucunde admittamus ea,quae debent quae non debent, repudiemus, dempto tamen amandi affectu .nam inter amicum & comem hunc couersiandiq; peritum 1llud intere quod amicus amoris affectum habet,hic non habet ut sit eum affompserit,nulla prorsus inter utros'; futura sit differentia amicus enim erga amicos tanta ita se gerit hic erga omnes quibus cum habet con suetudinem. cogressusq; facit quicunq; illi fuerint,siue noti,siue ignoti, siue familiares,sive externa, sitae lenes,siue iuuenes siue principes,sive priuati ac demum cuiuscunq: generis homines.
VbIq, tamen prout sua gulis coueniet non enim perinde familiares atq; o
ext rnos,aut studio prosequi aut dolore afficere nos couenit. In unitaersum igitur dictum est in cogressionibus hunc ut oportet, se esse gestiarum. spectans autem ad honestate & ut1 litate id ' animaduertet, ut dolore non affe rosco Tota rat,vel collaetificet δc obsequatur,videtur enim circa voluptates, dolores'
eos versari qui In cogressionibus existunttin quibus si vel non honestu ipsi
206쪽
uerit vel damnosum etiam obsequi,id minime faciet,sed grauate se geret
potiusq; esse molestus volet,ssi item Obsequiu facienti aut dedecus, atq; 1d non paruu aut damnum,aduersario alite dolorem partatim allatura sit non admittet,sed gare feret ac repudiabit diuerso aut e modo cum 1is qui in di gnitate costituti sunt,& priuatis,cu magi S ite & minus famIliaribus, carte
r1ςb; diuersi inter se generis hominibus ' cogressiones faciet: singulisq; id quod decet attribuet,ac ' collaetificare quidem per se eliget, cavebitq; co , o tristare . sed quae hinc eueniunt tamen ipsa si maiora fuerint honestatem inquam & utilitatem consequetuta voluptatisque causa magnae quae postea subsequutura sit,paruum dolorem afferre non verebitur. Ac medius quidem talis es nomenque non habet.
In horum tamen omnium congressionibus comis hic atque amicus non uno modo utitur sed pro personarum varietate ita diuerso,Vt quod singulis conuenit,decorumque est,un1cuique attri buat. ac per se Quidem eligit voluptatem afferre, per se item fugit molestare : ut non nisi ex accidenti id faciat cum inde scilicet vel maior honestas, vel utilitas vel quandoque etiam maior VO-luptas euentura est. Atque eiusmodi est haec Virtus,quae definir1 potest,esse mediocritas quae carca O voluptates & aegritudines versatur,non omnes,sed eas tantum quae ex consuetudinibus,congressionibusque euenire consueuerunt:necnon citam actiones : quippe cum sermo & colloquut1o in actionum numerum veniant. Nam quod Operatione sua gaudet, doletque si impediatur: id cum reliquis omnibus virtutabus habet commune.
Qui autem obsequitur,si nulla alia de causa id fac1t,nisi ut iucundus sit, placidus est & obsequiosus: si ut emolumentum aliquod adipiscatur,atqtae 1d vel pecuniis, vel iis rebus quae pecuniis comparantur, adulator. at Cum qui omnra moleste accipit esse morosum & litigiosum iam diximus. quia
36 vero medium caret nomine,inter sese eXtrema Ipsa opponi videntur.
Quae de excessu & desectu hic,inquit,satis manifesta sunt.nam qui omnibus applaudit no alia de causa,nisi ut placeat & obsequatur,placidus & obsequiosius: qui ut lucretur, adulator dicitur: oui contra omnibus obsistit,asperumque ac molestum se eaehibet, morosus litigiosusque est que- admodum qui a comicis introduci consueuit,morosus,asper,atq; insuauis omnibus qui cum 1mmanior agrestiorq; sit,quam qui exuperat,mediocritati quoq; magis aduersari dicendus est. De ueracitate Cr eius extremis. cap. ΙΙ.
Irca eadem fere etiam arrogantiae mediocritas versatiata quae quidem etiam ipsa nomen non habet. non ab re autem erit, ut de his quoqUe i, disseramus. nam & singula pertractando melius quae ad mores spe ctant,percipere poterimus:& virtutes esse mediocritates tunc demUm credemus ubi in omnibus id ita se habere perspexerimus.
Alius quidam mediocris habitus est,qui circa eade versatur, id est, circa sermones & actus qui in conuictu, mutuisque congressionibus fieri solent adiungitur autem sereJ quia licet in eo con ueniat cum superiore, quod 1n conuictu hominum Operationes suas exercet non tamen circa eadem Prorsias versam dicendus est ille enim circa iucunditatem: hic circa Veritatem exist1t. quemquIdem habitum nomine etiam 1psum vacare inquit posset tamen appellari vendicent1a seu veracitaS,id est, Mild τι κου vel ut ipse vocat, αλκθεια, hoc est, veritas appelletur . qui enim eo esto praeditUS,Veritate praecipue colit,mendaciu auersatur atq, odit si maxime, si Vero utile 11t de omnibus habitibus sigillatim ita pertractare satis manifestum est, Vt inquit:quippe cum ex eo stat,ut melius & quae ad mores spectant, hoc est habitus omnes qui in moribus consistimi, cognoscamus:& virtutes omnes esse mediocritates sine ulla dubitatione perspiciamus.
In conuiuendo igitur qui cum voluptate & dolore congressiones faciunt, dicti 1am sunt. nunc de Veracibus & mentietibus atq; id tam verbis,
quam actionibus de fictione dicendum est. Arrogans quide est is qui illu
207쪽
stria quaedam vel quae non habet, vel maiora quam habeat, fingit, ac sibi
vendicat. dissimulator contra, qui quae sibi instant Vel negat, e IMI minuit. At medius cum sit ipse ille qu1 est, & tam Vita quam VerbIS Verax, ea ipsa
plane quae sibi insunt neque maiora,neqUe m Inoia eue conni et VI.
Quoniam & verum d1cere & mentiri non tam loquendo, quam agendo etiam licet veritas Verd simplex est & aperta, mendac1um mult1plex ac fraudulentum : iccirco :Verac1bus se & mencientibus esse dicturum, qu1 non tam in verbis quam negocus essint huius modi,sub1unxit & ficticine Jut ostenderet quo modo & verb1s & rebus mendax esse aliquas po1set:fingendo sc1licet ea quae non sunt.nam cum ea non uriunt alicui,quae fingunt , phid in re mendac1um est. At vero qui 1n mendacio excedit, rogans qui deficit, dissimulator auq, do si dicitur qui est in mediocritate constitutus,verax seu Veridicus. Is autem n1hil neque simul: neque dissimulat, sed est ille ipse qui est, qui graece -- uno Verbo melius exprim1tur. qui idem qui est etiam apparet, estque is simplex atque apertus: singulasque ipsas res 1ta ut sum, apertas ac simplices ostendat ac profert. non enim est erusinodlivi fingere aut loquenao,aut agen do ouippiam patiaturivi si non sit diues, diuitias:si non sit robustus,robur ac vires: si non sit potens potentiam simulet,atque ostentet aut contra si adsint haec omn1a, d1ssimulet atque occulcet: sed talis omnino quatas est,Videri eti m VVix . . .. c C et o
Atq; horum unumquodque potest & alicuius & nullitas rei causa ner1. Qualis aute unusquis m est,talia etiam,mssi alicuius rei calas a faciat,& agit &d1 citriaecnon ita vita quoq; suam Omnem instItuit. ac per te quIdem mendacium prauum est & vituperatione dignum, verum honestum δί lauda bile. iccirco fit, ut verax ipse qui est medius laudem mereatur: mentiente Saule v1tuperio afficiendi sinitivitast, illi quidem,sed magis tamen arrogans. Sed de utrisq; his iam dicamus ac prius de veraci . non enim de eo intelligi volumus,qui in pactionibus veru dicit atq; iis quae ad iniustitia vel iustitia se ectatud enim est alterius virtutis sed de eo qui l1cet nihil huiusmodi in 36 tersit,& vita & verbis, propterea veru dicit, qu1 a talis ex habitu est: qu 1 sane cum sit huiusmodi mento est e probus videtur . qui enim veritatis est stu-d1osus,& ubi nihil refert,verum diciti multo magis ubi referet,id faciet,ubi enim turpe est mendacium cauebit prosem quod per se etiam euitabat.
Atque hoc nulla alia de causa facit verax,msi quia verid1centie habitu praeditus est.fieri enim potest ut & ex habitu dc sine habitu quoque vel verum,uel falsum quispiam dicat. nam aut iustitiae causa ut in scederibus paciscendis & commerciis,aut metu poenae,ut in iudicus mendax etiam aliquando verum dicet:& veridicus si quando ingruet necessitas, Ut vel amicos, Vel patrIae an magna aliqua calamitate afferre opem possit: v1m sib1 quodam modo inferet,ac corra hab1tum suum mentietur id est, falsum quippiam dicet. Verum de his non est h1c sermo. non enim ex 11s quae vel aliquando et aliquam ob causam fiunt,qualis unusquisque est, agnoscitur sed exus quae plς-runque,& ex habitu efficiuntur. qualis siquidem unusquisque est,talia etiam de agit & dacit at talis est unusquisque,qualis est hab1tus,quo est praelius ex hab1tu agitur aget omnia ac dicetis qUIVerax est,nulla alia causa nisi 1psius veritat1s studio inductus.quoc1rca no 1minerato laude dignus Videtur nam si ubi n1hil refert, nullaque est ne cessitas,uerum dicit, multo magIS Id faciet Ubi refert:id est, ubi necessarium est 1n comerciis & pactis: sique mendac1um per se te absolute euitat, multo magis ubi id turpe erit,euitabit .ibi autem est turpe maxime mentiri, IDI VeritaS m x1me requiritu Uid quod in pactis & conuentionibus praecipue usu venit. nam alioquI 11 1 I eLOD PAtriae vel amici,ut dixi,falutem fiat, nullam turpitud1nem inuret.
Talis autem est laudabilis: licet magis ad id declinet, quod Vero minus est. nam quia inuidios, sunt nimiae excellentiae, id esse moderatIUS VI cle,
Licet autem Verax hic veritatem in omnibus persequatur: quia tamen nonnulla sunt adeo CX-
cellentia S clara,ut si quis ea de se dieserit molestus audientibus sit & inuidiosus,iactabunuu que
208쪽
potius Videri possit, atri verax: quique probus est importunitatem Omnem A inuidiam cauere Cmnino debetuccircd interdum fit, ut modestius de se quam Verius loqua coactus ad defectu ve
Qui autem ma1ora quam habeat,fingit, lita n lit is Ita Cama fac1t, prauo quidem similis est: a 1oqu1 enim min1 me gaudere. menciacio.Vanus ta men potitas videtur quam malus. Sin alIcilitas causa, am. G1OIIae & honoris:
atque is non admodum est vituperabilis, sicut arrogans: aut argenti, eo rutraque quae ad argentum pertinent qui deformior est.
Quemadmodum verax alter est qui alicuius rei causa verum dicit alter qui nullius: qui ex habitu operatur, proprieque Verax appellatur ita quoque mentientium ac maiora quam sinῖ,11 1 ar rogantium duae species sunt quarum una eorum est,qui ma1ora quidem quam habeant, simulant: null1us tamen rea causa magis id faciunt, quam quod hab1tu eo mentiend1 praediti 1unt: qui 1ane Draui suntluippe qui mendac1O oblectentur:& proprie sunt arrogantes: sed magis tamen stolaci ac van1 habentur,quam mali: cum nullo ladend1 stud1o ac malignitate, sed stulima quadam ac vanitate Potius mentiantur. eorum altera species est, qui stud1ose ob aliqu1d al1ud ma1ora sibi ac tribuunt. Quam re vera simi: atque hi superioribus peiores sunt in duasque etiam 1psi partes clau1duntur alteri enim ex his ment1untur ea causa, ut honorem & glorIam aucUpentur, qu1 non aia *ς modum sunt vatuperand1,sicut neque arrogans, id est, 1lle qua proprie arrogans dicItur: asieri,Vrvecunias lucrentur,aut ea quae pecunias suppeditant. qui prosectd arrogantium omnium pess ariae turpissimi ob id sunt,quod l1cet omnes arrogantes dicantur, & proprie prima. hi praeter arrogantiam habere etiam in se iniustitiam quandam Videntur. .
At arrogans non m potestate sed in electione com1Luli: ex II ad Itu enun& quia est talis,arrogans est-
Arro ans non in potestate consistit,sed electione id est, non in eo quod possit ma1ora & cla-r1ora qu in habeat, sibi fingere atque arrogare, id enim unusquisque etiam probuS & vera potest sed in eo quod talis est,ut ex electione id fac1at quippe cum non potestas m causa 1at, ut tales '' simus ac tales,sed electio . na vi in topic1s & al1bi quoque inquit, potestates & facultates num mes, ni v1tuperandar,sed electiones.1llae enim oppositarum rerum sent,inter seq; aduersant1um, quar
Queadmodum etia mendax,alter est,qu1 medacio Iplo gaia det: alter,qu1 vel gloria vel lucrum appetit. qu I igitur gloriae causa arroganter te geruns, eiusmodi res simulat ob quas laudar1, et1cesq; pred1 cari homines co1U CUC60 runt: qui lucri eas quam fru1tione alij Oblectatur: qu q; ecia 11no adsint,la tere facile posti ut med1cu esse,aut Vate,atat sapiete atq; Iccirco pleri fit, tril
iusmodi res sib1 fingui atq; arrogati quippe cu in ipsis ea sint, J V UIXlmUS.
Cum arro antem in electione consistere dixerit, mutato arrogantis nomine in mendacem idem euident1us ostendit.mendax en1m non est qui potest, sed qui eligit mentari: mentaturque aut eo Quod mendacio gaudeat: nonnull1 etenim huiusmodi reperiuntur aut gloriae vel lucri apptione 'c gloriae quidem causa ea fingere consueuerunt, quae aut a natura aut fortuna Prouenmn Vt Dulch tudinem, ut vires, ut diuit1as, & rel1qua e1usdem generis : Ob mcrum autem ea qu &alais oblectationem exhibent, & latere facilὸ possu quia enim latent, creduntur. qu1a ObWctant,pecunias et 1 ciunt cu1usmod1 est diuinatio , medicina,ac sapaeni7a: haec enim quia p- quimperiti sunt ac ferre de eis iudicium nequeunt,dissiculter possunt Coum 1: pulchr1tudin1s vero, ' ac mum,necnon estutiarum 1n promptu redargutio est. diuinationis pra terea ruturarumque re rum praescientia mult1 sunt cupies ac studiosi multos item med 1c1na, ac sap1ent1a oblectatulla obmul os a necessirios in v1ta usius sap1entia ob admirat1onei .Vt mercedem soluere 1sta profitentibus homines minime grauentur. Sed sapientiam tamen tam quI lucrum, quam qui gniam at sectan ' sibi stilent vendicare necnon qui virorumque horum causa mentiuntur,ut sopnistae. In
rique igitur haec, ed qudd antedicta omnia in se habeant, gloriam scil1cet, fruit1onem, difficiIemietas utionem fingunt sibi ineso, c proii ςnxur ....
209쪽
At dissimulatores minus quam sit clicentes, moribus esse elegantiores videntur. apparet enim eos non quaestias gratia id facere,sed ut eu1tent 1in portunitatem, ac fastum. atque hi quoque maxime illustria & clara lolent recusare: luemadmodum etiam Socrates faciebat.
Eorum quoque qui minora sua dicendo efficiunt, duo sunt genera: alij enim clariora & quae fastum aliquem possent prie se ferre, recusiare consueuerunt: elegantioresque, id est, human1 ac modesti videntur:quippe qui non gloriam aut lucrum appetere,sed importunitate ac fastum euItare velle videantur '
Quj autem parua dc manifesta dissimulant, i versute delicati dicuntur,
de contemnendi sunt. adde quod haec arrogantia interdum videtur ut La ced temonioru Vesti LUS. nam tam ocessus, quam nimius defectus ad arro santiam spectat. qUI Vero moderate dissimulatione utuntur, eaq; disumulant,quίe non nimis sunt aperta,atq; ante oculos posita elegantes V1dentur
Alii quoelibet vel parua & aperta dissimulant, quos versute delicatos vocat, seu versute glorio sos,m ece Sαυκοπανουργους - βαυκοP enim delicatat,molle,rucudum antiquis dicebatur sumptu verbum a luxurioso quodam Ionicoru calceom genere mulieribus accommodatoru,qui βαυ-G- Olες nuncupantur: de ovibus mentione facit Aristophanes in ea fabula quam sacra Cerer1s celebrantes 1nscripsit Clitarchus G cucid est, gloriosum interpretatur. parua enim de se negant huiusmodi homines fraudulenter ac malitiose,ut magna sibi arrogent, maioremq; de se opinionem in audientium animis reJinquantivi arrogantes Potius si dissimulatores esse censendi sint: quem modum etiam Lacones qui vilibus admodum vestibus ac breu1Ous usq; ad genua pertingent1bus uti consueuerant: de quibus trad1t Xenophon .id enim facere V1debantur, Ut fiugal1tatis ac continentiae gloriam aucuparentur: unde merito Comoediae eos carpunt ut Plato in Legatis. Giudeς,1nquit,credo quod eum curaris suppl/Πῖῆriςx . . . . . is Barbatulum, articomum, sordissimanum, lacernit ham. nimia enim haec abiectio ac vi- I1tas ostentatio potius quaedam erat,atque arroganxi SOAc veraci quidem arrogans magIS Opponitur,peior enim est.
Magis autem mediocritati aduersatur arrogantia quam dissimulatio,propterea qudd peius est 1ique odiosius,cum seipsum effert aliquis,quam cum deprimit.illud enim praui, modumque excedentis:hoc probi hominis esse ac modesti videtur. De facetudine cir ein extremis. ccp. VIII.
Vin autem in Vita requies etia qu dam sit,in qua homines ioco utantur: videtur etiam hic esse congressio quaedam moderata & dicendi ea quae Oportet,& Vt Oportet, & audiendi. differetia quoq; in eo erit, ut & inter tales quosdam dicamus M tales audiamus. Circa quae excessum Aoetiam esse medij & defectum perspicua est. Qui igitur ridiculis excedunt,' scurrae esse atq; importuni videntiar: qui ridicula penitus affectant,adeo ut studeant potius risum mouere,quam honeste loqui,doloret eum non afficere que cavillantur. Qui aute neq; ipsi quicq ridiculi dicunt,neq; alios
dicentes aequo animo patiuntur,rusticI & duri sunt. At qui apte ac mode rate locatur,faceti ac versatiles dicuntur,qUas1 ad versione apti, moria enim huiuscemodi esse videntur motiones atq; Vt corpora, Ita etIa moreS eX motionibus Iudicantur. Quonia vero ridiculum admodu redundat,& plaetaq; sunt qui iocis delectantur & cauillis magis si deceat: effectum est,ut scurrad quasὶ elegantes faceti nuncupentur quos tamen disterre ab elegantibu S, ac non parum quidem ex iis quae diximus,manifesta est. Huic autem medio habItUI congruit etiam urbanitas seu dexteritas. urbani vero est ac dexterihominibus talia dicere de audire,qualia probo atq; ingenuo conuentUnt,
210쪽
Duae ante dictae vinules Ad ea quae amicitiae similis est,quam conuersatricem appellauimus,&Veracitas circa omnes ta in vita quam in verbis congreluones munuS suum exerCent: haec de qUa nunc agit,circa parte quanda vitae versatur. Cum enim probus Vir in assidua feriarum rerum tractatione occupata mentem habeat,requie aliqua ac recreatione interda indiget: ne diuturna defatigatione oppressum ingenij sui acumen obtundatur,more arcuu, qui si semPer intenti relinquan
tur durum 1llud 1uu robur am1ttunt,taxiq; de Inutiles evaduntriccirco iocosa quaedam mediocritatas extitit qUae animos ingenua urb&nitate al1quantulum relaxaret: atque ata alacriores postea ad 1er1as res Obeundas remitteret.quae facetudo seu Vt Verbum ex Verbo exprimamus, apta Versatio,
id est CetIα-uοι appellaturrieo quod faceti dicendo iocis de salibus faciunt eam rem & reprae-- ientant,quam imitanturiatque id non rustice, sed Urbane atque apte ut oratio 1psorum quasi motio quaedam animi numerosa, ac gestus quidem Concinnus atq, ad versionem aptus, id est sine esse videatur sicut enim ex motione de gestu aptitudo corporis dignosc1 cosueuit, agilene sit, an lentum,fanu an aegru,validu an infirmunanta ex facet1s iocis quasi aptis motionibus quibusdaac gestibus animi elegantia,& concinnitas agnoscitur.Vnde haec messiocritas quia apte & accommodate ad unamquaque rem vertitur,non soli1 πὀλία. id est apta versatio & agilitas a Graec1s nom1nata est sed quandoque etiata I RSιρτης hoc est dexteritas de urbanitas dicitur . debet enim qui apte iocari Vult,dextere Ac urbane id facere:id est 1d studere, ut non solum neque alium quempiam ostendat neque eum in quem cauit his & salibus utitur,veruetiam Oblectet, voluptateque afficiat. non enim ide est dolore no afficere & oblectare latius enim illud manat: qualia item V oportet,& d1cat,& audiatmeque semper,neque ubique neque apud omnes dicat: sed te poris,loci personae rationem habeat, taeterorum uue omnium quae ad virtutes absoluendas requ1runtur.
Quaedam enim sunt,quae & 1oco d1cere & audire talem hominem de cet: & ingenui hominis locus a seruilis & item erud Iti ab inerti diti ioco G1- stat. Id quod ex comoedus veteribus & nouis licet unicuique perspicererillis enim verborum obscoen 1tas, h1s obscoenitatis suspicio tantum risum faciebat. Haec autem In honestate non paruam habent differentiam.
Alius est iocus qui conuenit ingenuo Se libero homini alius qui seruili & ignobil1 alius item qui eruestum,alius qui ineruditum decetud quod veterum de nouarum comoediarum exeplo declarat.qui enim veteres comoedias scripsere,omnia suis verbiS explicabant,risumque ooscoenita te dicendi captare conteuerant.nouarum autem auctores modestiuS atque honestius se gesserui, risum censentes non turpitudine sed suspicione,id est latenti aliqua signancatione,& allusione nomanifesta expressione esse faciendum:quippe cum non parum 1ntersit, ad elegantiam de hone1tatem aperte ne exprimas quae turpia sunt,an latenter innuas ac significe S. .
Vtrum igitur ea re definiendus est aptus cauillator quod ea dicat quae
ingenuum hominem decet an quod molestia non afficiat audientem , alat o etiam Oblectetur in hoc quoque nullam certam definitionem admittit a
liud enim alij & odiosum & iucundum esse consueuit: quocirca. talia etiaaudiet mam quae quisque audire patitur,eadem quoque facere viaet m. sed
non omnia facieta. cauillum enim conu1c1um quoddam est. legu latores autem cum nonnulla conuicia prohibeant, debebant fortas e cauilla ella vetare. Elegas igitur & ingenuus quasi sibi ipse lex sit,ita se geret ac talis quidem medius est,siue urbanus & dexter,sive facetus appellandus sit.
Quonaam,sicut superius etiam dixit,morales hae virtutes in particularibas ersantur,nihilque de eis sigillatim definiri cert3 potestii ccirc3 merito utra re definiendus facetuS si,duo 1tat iocandone ut erudita virum decet,an non molestando audientes,aut et1am delectando .licet enim Opus s Q sit fortasse ut diximus utraque haec habere eu qui iocis ac salibus Vti apte debet utrum tamen magis facienda sit difficile est definire,cum id ab audientium persona depedeat. non idem en1m est iucundum aut molestu omnibus fieri enim potest ut bene quis de ingenue faceti1s utatur,ob rusticitatem vero eorum qui audiunt,non modo non delectet,verum et1am offendat ac molestiam a ferat vi nisi personae rationem habeat apud quam vel in quam dicit,talia etiam auditurus elle Videatur,qua 1a Lxerit: talia enim Vnusquisque audire patitur,quae facit non fac1et igitur omnia facetus id est non Qualibet utetur dicacitate,& quomodocunq; ,dicacitas siquidem & cauillatio n i ta modum