장음표시 사용
361쪽
incontinens dicitur.ac propterea qu3d circa eadem subiecta Virique versantur,incontinentem de intemperantem in eodem constituimus,id est,eundem esse dicimusmon quempia ex illis qui cum additione incontinentes vocantur,sed absolute & proprae incontinentem etia cum intemperante eundem dic1mus, & continentem item cum temperante , eo quod circa easdem voluptates venereorum quodam modo utrique versantur. Q v O D A Μ modo adiungit,ut iniatinentis & in temperantis differentia ostendat qu1 licet eadem subIecra habeant,circa quae Operentur, non eo dem modo tamen utrique operationes fias exercent:sed illi,id est intemperantes,eo quod corrupta habent rationem,malum eligentes id est ex electione & proposito agunt:.hi, id est, incontinentes non eligentes,hoc est non proponentes malum agere, sed bonum, quippe qui rationem adhuc in tegram ac sanam habeant,a cupiditate tamen inuiti ad perpetrandum flagitiu aliquod trahuntur. Io
Vnde magis Intemperantem e tam cliceremus,qui vel nihil vel ' leuiter cupiens & excellus sectatur, & dolores mediocres fugit, quam hunc qui propterea idem facIt,quia Vehemere Chapiditate asscstur. quid enim faceret 1lle si aut valida aliqua cupiditas, aut m necessariarum rerum inopia vehe mens dolor incester et
Iccirco prior ille est, magisq; intemperans merito dicetur,qui etia si non cupiat, vel leuiter de
parum cupiat,excessum venerearum voluptatum sectari consueuit,& fugere mediocres & paruos dolores,quam hic,id est in continens,qIi vehementi cupid1tate superatus malum pariter electione 2 Oagit. nam si intemperans vel nullo modo,vel parum a cupiditate ' permotus, atq; incitatus vene re 1s uti supra modum soler, i incesseret ipsum atque inuaderet valida ac vehemes cupiditas, quid faceretξsimili modo si ingenti aliquo dolore afficiatur,eo quod per tres aut quatuor dies pane 1ndrgeat quid facturum eum esse credendum estῖimpati lane aliquod malum,atque intolerandum.
Quoniam vero ex cupiditatibias & Voluptatibus aliae sunt ex 1iς, quae genere sunt honesta ac proba . nam iucundorum nonnulla natura sunt expetenda,alia his contraria, alia media, sicut prius diuisum a nobis est: vi pecumae, lucrum, V1chorla & honor: in omnibus porro & talibus. & mediis. non quia amciunt Ur,& cupiunt,& amant,vituperantur homines: sed quia
quodam modo afficiuntur, dc eX cedunt.
De immanitate ac feritate docturus nonnulla prius de subiectis ipsis exponit, circa quae immanitas versaturiatque iccirco cum superius iucunda in duo diuisisset,in necessaria, & per se expetibilia munc quo feritatis subiectum inueniat,tertiu membru superiori diuisioni adiungit. atq; inquit,quoniam ex iucundis alia honesta ac proba,id est,bona genere,hoc est subiecto sunt.ex iucundis enim alia sunt natura expetenda & bona,vt victoria,diuitiae,pecuniae, lucrum:alia contraria his, id est,natura fugi edamam comedere carnes crudas licet suave nonnullis sit,detestabile tamen est,ac fugiendurmalia aute sunt media,ut comedere,& vestiri que hominibus iucunda quidesunt,suapte tamen natura neq; ex petenda, neq; fugienda: sed ex indigentia necessaria . cococtis oenim ac digestis iis que iam comedimus,fit ut nouo cibo indigeamus,quo ventris esurie possimus faturare. cum igitur iucunda haec sint, sicut sit perius divisimus,id est, sicut in diuisione superiori iadi ximus de necessariis sc1licet,&per se expetibilibus . nam tertiit membrit,ut dixi, hic adiungitan omnibus & talibus, id est,natura expetibilibus,& mediis,quae neq; expetibilia sunt natura,neque fugi eda,sed necessaria,n5 vituperatur homines,si cupiat absolute honorari,vel vincere,vel pecu o nias coparare ac lucrari,neq; si edere aut bibere,aut vestiri absolute velinimo em in eo φ cupi ut, scd in eo ς quodamodo cupiur,vituperati Oe digni habetur: id est,ed 9, 1moderate assicititur,&in cupiditate excedui.ut si vel toto die quis comedere,vel domi manens purpureo pallio ornari,vel
supra modii lucrari,ac coquirere pecunias,velit. noena cupere, sed 1 moderate cupere Vitio datur.
Iccirco quicunque praeter rationem vel superatur,vel aliquid ex iis quae SQ nat ara sunt honesta & bona persequuntur. ut illi qui circa honorem magis quam Oporteat, student vel c1rca filios & parentes bona enim haec sunt, &qui circa ea st aderat, laudari consueuerunt, sed 1n his tamen eXcest US etiam
quidam est, si quis quemadmodum Niobe aduersus Deos pugnaret: aUt erga patrem ita esset affectus,ut Satyrus qui ' patricola appellabatur. valde enim
362쪽
Cum igitur no in cupiditate,sed in modo cupiditatis Vituperentur homineS:quicuno; oraeter rectam rationem,id est,immoderate & exuperanter Vel superantur dc Vincutur, opprimunturque ab affestibus et aliquid ex iis quae natura sunt eXpetenda dc bona, quaerUnt, Vt honorari de viniacere,& magis quam oporteat,id est, sia pra modum dc Cum e cessu,affectant, vituperatione digni sunt ubique enim mediocritas de moderatio laudatur,Vt etia si quis Vel honorari, vel lucrari mo derate cupiat,non probro detur. nam excessius & immoderatio in unaquaque re etiam bona vitu perium meretur.namius quoqUe amor Vel erga liberos, Vel erga parentes simili modo est vitupe ro rabilis:ut si parentes liberos,vel si liberi parentes immoderato amore prosequatur. nam licet botana haec sint amare parentes & liberos, & ex iis quae bona & expetenda natura sunt, quique circa haec moderate sese gerunt,laudentur: excessus tamen etiam in his vituperatione dignus est . simienim nonnulli qui supra modum liberos suos ament ut Niobe, quae liberos suos adeo amabat,vicum diis etiam pugnare no vereretur cum enim duodecim liberos haberet, mares sex,ac totidemGminas,tanto amore eos prosequebatur, ut se anteponere ea de causa Latonae ausa fuerit, seque dea prestantiorem esse existimarit:quod Latona duos tantum,Dianam de Apollinem,ipsa duode c1m procreasset nulla ex parte diis inferiores. at cum suos liberos adeo amat quispiam , ut & deos .ctiam contemnat,aduersusque eos pugnet: vituperabile proculdubio est, id quod etia Satyrus fata ciebat,qui propterea Cuod patrem supra modum amabat,patricola,id est φιλοπάτωρ, hoc est pa tris amator vocitabatur. nam cum puellae cuiusdam amore esset captus, patrisque Sostrati auxilium ad eam potiendam fuisset expertus:adeo ex ea re posthac patrem dilexit, ut post eius morte se quoque ipse vita priuare voluerit, ac de rupe quadam praecipitarit. Amare igitur patrem supra modum,ut patre mortuo mori etiam ipse quispiam velit, vituperatione dignum est. nam etia Sa. tyrus qui ob patris ob1tum 11bi ipse mortem consciuit,valde insanire videbatur.
Nulla igitur circa hec prauitas existit ob id quod dictum est propterea
quod unumquodque per se est ex us quae natura sunt expetenda praui ta-36 men & fugiendi excesius ipsorum sunt.simili modo quoque neque incon
tinentia chm incontinentia non modo fugienda,Verum etiam ex 1is sit, lugvituperatione digna habentur . ex affectus tamen similitudine incontinen t1am adiungetes circa unumquodque dicunt. Vt malum medicum, malum histrionem, quem absolute malum nullo modo Vocarent.
Nulla igitur prauitas,inouit,circa haec,id est circa honorem,diuitias, amorem, lucriam, ob id quod d1ctum est,id est,propterea quod unumquodque ipsorum,diuitiae sc1licet, honor,amor & si milia,ipsa per se ex iis sunt quae natura sunt expetibilia excessus tamen ipsora, id est, quaerere si pra modum honorari,ac supra modum ditescere,atque huiusmodi,sugienda sunt. similiter neque
o incontinentia proprie est supra modum atque immoderate lucrari,aut honorari,ac tale quippiam affectare . quia incontinent1a non tam fugienda est, quam vituperabilis . quoniam Vero quaere re supra modum lucrari,aut honorari, aut amare similitudinem quandam ob excessum cum aste-ctu,id est,cum incontinentia habet,eo quod incontinens quoque supra modum cum excessu st Nat ζο frui venereorum Voluptatibus vult, adiuncta incontinentia circa unumquodque apsbru dicimus, hic pecuniarum incontinens est lucri incontinens irae incontinens: honoris IncontinenS : Vt sine adaitione incontinentem huiusmodi appellare non soleamus. Quemadmodum si aut medicu vi- eamus qui medicina male utatur,aut histrionem,qui male fabulas agat, atq; imitetur:non malos absolute vocare coiis euimus,sed illum malum medicum hunc malum histrionem dicimus: cum ipserum peccatum non vitium absolute sit,ut est incolinentia,aut ignauia, sed vitium in arte qua exerceTt ut non immerito malus medicus,malus histrio cum additione appellandi sint.
Quemadmodum ita liae neq; hic propterea quod Vnumquodq; ipso rum non vitium,sed proportione simile est: ita videlicet etiam illic ex1stita
mandum est incontinentiam 5c continentiam eam duntaxat esse quae circa eadem,circa quae temperantia Versatur, & intemperatiis a. nam circa iram
per similitudinem dicimus unde etiam addentes irae incontinentem , sicut honoris,& lucri appellamus.
Sicut igitur neque hic,id est,in histrione de medico,eo quod peccatum ipsorum vitiu absolute
363쪽
non est,sed proportione simile vitio ed quod peccatum ipsoru similitudinem quadam cum vitio
habet quemadmodum enim intemperans a recta ratione aberrat,ita hi in siaa quis , arte, aberrant ac peccant .sicut igitur si quis vel medeatur male,vel fabulas agat male,rao absolute malus,sed cum additione malus medicus,& malus histrio appellatur ita quoq; illic, id est in m continente existimandum est. incontinentia en1m Je continentiam solum dc sine additione eam d1cimus,uue circa eadem subiecta,circa quae intemperantia dc temperatia Versatur at circa iram,& honorem, & pe cunias,atq; huiusmodi caetera non proprie incontinentia,& continentiam, sed per similitudinem
immoderationis de excessus ita vocamus.vnde si viderimus aliquem pecunias mediocriter amare, eum non absolute continentem, sed cum additione pecuniarum continentem nominare consuevimus. econtrarid que supra modum vel pecunias affectare,vel irasci nouerimus,non absolute in- IO continentem,sed apposita etia re circa quam peccat,pecuniaru,vel irae incontinentem dicimus.
circa iucundapraeter naturam non esse incontinentiam,eiusf dusi esse lectes. cap. V.
CVm aut na nonnulla luctanda natura sint,atque ex his alia absolute ac simpliciter, alia pro generibus animalium atque hominum: nonnulla vero non natura, feci partim ex laesionibus, partim ex consuetudine, partim etiam ob naturas pracias huiusmodi sint: c1rca quoque horum sin
gula inspicere similes habitus possumus. 2
De immanitate acturus, voluptates in naturales Sc non naturales distinguit: inquitque ex naturalibus at 1as essὸ absolute omnibus iucundas: ut, comedere 3c bibere Omn1bus aeque suave ani mal1ous videtur,propterea qu6d humido dc sic alimento omnia ind1gent alaas pro genere quo misso ta9 rumcumque animalium Nue hominum , cum & animalia quaedam herbis, quaedam carnibus vesci delectentur.& hominibus aliis al1a cibar1a iucunda sint. nonnulla vero non natura voluntatem arreI unt, led fugienda potius natura sunt. atque ex his alia quibusdam videntur 1uauia ex Ite sone aliqua sensiuae partis quae vel morbo, vel insania contigerita alia ex consuetudine: lia ex natur a praua,plauoque habitu huiusmodi videntur.Ac circa unumquodque horum qu non natura iucunda sunt,sm1les continentiae & incontinentiae videre habitus licet.
DIco autem ferinosae VIusmodi erat ea mulier quam grauidarum Ven- 3 Qttes iescindere atqUe Inde imitas comedere cosueuisse inqu1tant. Vel ea qui bus a1unt quasdam esselatas circa Pontum natrones oblectari. allos enim ci udis,alios h lamanIs cal nibus Vesci, al1Os sibi inu 1cem infantes ad epulan
dum mutuare perhibent. vel quod de Phalar1 de dicitur.
Enum ea at ea quas no sunt natura iucunda atque inquit:ini res comedere iucundum natura minime est sed tamen 1d Lamiae iucudum videbatur. Lamia enim mulier quaedam erat circa Pontum . quae cum filios suos amisisset, aliarum mulierram filios infantes insectabatur, atque edebat. Sunt item iucunda praeter naturam,ea quibus nonnulli efferati atque agrestes homines oblectan- tur. nam Scythar qui circa Pontum degunt,crudis piscibus vescuntur alia humanas carnes come- ἡψdunt alis suos 1psorum fil1os comedendos inter se mutuo dare consueuerunt atque ad suave & iucundum ipsis videtur. Phalaris quoque siuum ipsius filium dicitur comed1sse.
Atque hi quidem ferini habitus sint . at 13 vero nonnullis ex morbo dcansam a c5t1ngunt ut illi,qui matre mactauit, & m cibum sumpsit: qui item conserui iecur comed1t. alij item morbosi sunt,uel ex consuetudine : ut pilorum euulsiones,unguium rosiones, carbonum etiam & terrae comestio nes praeterea venereorum usus cum maribus: id quod tum natura,tum co-iuetudine euenit quemadmodum illis qui a pueritia consueuerunt. Q, b ' fi' 'x 1Vς ἡ 'manes habitus sunt,qui ex praua & mala natura hominu proueniunt.. . 'μ' Odo serini Sc praeter naturam qui ex morbo vel ex assuetudine contrahun- qui Qλ Igues rodit,ac comedit,aut crines,& pilos euellit habitu vel ex morbo, Vel 2 6 H δὲ SQ In insaniam quoque delapsus quidam seruus iecur coserui sui comedit.
erxes eri rum rex urore etia ipse incitatus adeo humanitatem exuit, Vt mactatam matremam 1n cloumaump1erit.iuaue itern nonnullis,sed praeter naturam tamen Videtur, Carbones co
medere .m quibus erum atrae bilis humor redundat,id contingit:sicut quibus inest humor acaduS, iis
364쪽
iis terrae ac luti esus esse iucundus consueuit. ex aliqua enim morbosa affectione vel atrae bilis,vel acidi humoris his haec naturae deprauatio accidit.ut autem concumbere cum maribus iucundum nonnullis sit,ium mala natura,atque in ad malum procliuis,tum assuetudo facit: qui enim a pue- Φritia ei flagitio assueuerint,ex malorum atque impurorum hominum Conueri tionς deprauantur, προς Setiam si bona natura,atque ad virtutem propense prMditi mprint- . ωὐόρ.
Quibus unque igitur in causa est natura, eos incondinenteS appellaret nemo sicut neque foeminas quod non subagitent, sed subagitentur: simili modo neque eos qui ex consuetudine morbo se sese habent.
aibuscunque natura mala ac flagitiosa in causa est,ut marium concubitum sectentur,eos incontinentes diceret nemorpropterea quod natura ipsis est huiusmodi, atque ad malum procliuis. nam neque taminas ob id incontinentes vocant,quod maribus nubunt, & non ecotratio Uxores ducunt:quippe cum id earum natura minime patiatur . neque eos item qui morbosa aliqua affectione non natura insita, sed ex consuetudine contracta maribus abutuntur,incontinentes dicere debemusreo quod hi rationem habent corruptam,neque cognoscut an Omnino malum id sit: incontinentes vero integra ac sana ratione praediti sunt.
Ac cum habet quidem unumquodque horum quispiam,viiij terminos
fio excedit perinde atq; immanitas ac feritas: cum habet tamen & vel superat, Vel superatur,ea neqUe continentia absolute,neque incontinentia est, sed ex
similitudine.sicut etiam ille qui circa iram affectus est, non incontinens,sed hoc modo affectionis incontinens dicendus est.
Cum habet quis unumquodque horum, qtis enumerauimus, videlicet si carnibus crudis aut humanis vescatur,& carbones edat, atque huiusnodi alia faciatrid omne humanum vitium excedit,estque extra humanitatis terminos.quippe cum haec feris potius,quam hominibus conueniat. sicut etiam feritas omne vitium excedit. cum tamen habet quispiam haec, id est, cum carnes crudas,vel terram edere cupit,cupiditatemq; cohibet ac superat atque id minime facitieum non ab solute de sine additione continentem dicimus,sed affectum etiam addimus, circa quem versatur, ac cotinentem ferinum appellamus.simili modo si a cupiditate victus lutum comederit, aut quippiam aliud eorum quae dicta sunt,non absolute incontinens & sine additione, sed ex similitudine ob vitii excessum,& cum additione serinus incontinens vocatur . sicut etiam eum qui vehementer Ac nimium irascitur, ex similitudine quam in excessu cum eo habet, qui proprie incontinens dicitur,hoc modo,id est cum add1tione illius affectionis qua perturbatur, id est, irae incontinentem,non absolute incontinentem appellare consuevimus.
Omne enim excedens V1tium & imprudentia,& timiditas,3c intempe rantia. acerbitas partim ferinum est,partim morbosum . qu1 nanque talis . natura est, ut omnia timeat, etiam si mus obstrepuerit . ferina is timiditate timidus est. quidam etia felem ex morbo timebat. ex imprudentibu S Item qui irrationabiles sunt,& sensu tantummodo vivunt, ferini habentur: Gliusmod1 nonnullae longinquorum barbarorum nationes stant.
Omne modum excectens vitium siue imprudentia,sive timiditas,sive intemperantia,sive a--cerbitas, id est,iracundia fuerit,partim ferinum est,partim morbosum,id est,ex morbo aliquo co- tractum. qui enim natura tal1s est,ut si etiam mus strepitum fecerit,timeot:timidus serina timidi tale esse dicitur . simili modo quoque si ex natura supra modum ' irascatur quispiam , nimisque . , asperC atque infeste in vindicta sumenda sese gerat:ferma asperitate iracundus est . qui item si vita . I ci V derit felem formidat ac timet,ex morbo aliquo atque insania in eum pauorem inductus, timidusso ferina timiditate appellandus est. 1mprudentes etiam qui ex natura sunt irrationabiles, id est stulta' ''ti,& ratione quamminimum utentes,& sensu tantummodo Vluunt: ut bruta quiae ratione penitus carent,ut sunt nonnulli ' longinqui ct procul in extremis orbis partibus habitantes barbari: se rini etiam ips,atque immanes vocantur.
Qui autem ex morbo aut comitiali,aiit insania idem faciunt, morbosi sunt. fieri vero potest ut ex his aliqua interdum quispia habeat tantum , & non superetur. quemadmodum si Phalaris cupiens infantem edere, & ad
365쪽
venereorum nefariam voluptatem 1ncitatus,se cohibuisset. fit etiam, ut nosolum habeat haec aliquis verum etiam sciperetUr..tIi vero sunt imprudentes ex morbo vel comitiali vel insania, soloque sensit vivunt, moria bosi imprudentes dicuntur . non secus atque ille morbosa timiditate praeditus dicebatur , qui fele inspecta formidabat horum vero ferinorum vitiorum euenit, Vt nonnulla quispiam habeat, non tamen ab ipsis vincatur & superetumsed ipse ea coerceat,ac vincat.ut si Phalaris cupiens infantem edere nefandam illam cupiditatem coli1buisset,vel nefarium coitum appetes tetrat illius libid1nis impetum repressisset,non continens sine additione ,sed continens serinus dictus fuisset,ed quod a ferinis cupiditatibus se continuisset .saepe etiam fit, ut superetur de vincatur quispiam , qui ferinas voluptates habet: qui incontinens cum additione, id est ferinus incontinens propterea dici- ἔψtur,quia a fer1nis cupiditatibus superatur.
Quemadmodu igitur prauitas quae homini conuenit,absolute prauitas
dicitum quae vero cu additione appellatur,non absolute,sed ferina,vel mor bosa prauitas vocatur: eodem modo esse IncontInentia patet aliam ferina, al1a morbosam. absolute vero solam eam , qUae inteperantiae humanae cor respondet. Incontinentia itaq; & continentiam circa ea tantum versari circa quae intemperantia & temperantia circa al1a Vero aliam incontinentiae speia zociem esse,quq non absolute,sed per translationem ita dicatur,perspiculi est.
Sicut prauitas,uerbi causa intemperantia quae homini conuenit,id est,quae circa humanas voluptates versatur,hoc est circa Venereoru libidines,quae humanae concupiscentiae 11mites non ex cedunt,ut est cum muliere rem habere,absolute & sine additione prauitas, id est intemperatia dicituraea vero quae circa libidines est,quae non homini,sed bestiis conueniunt, cuiusmodi est concumbere cum imaribus cum additione prauitas & intemperantia,id est, ferina intemperantia, vel morbosa intemperatia appellaturiabsolute vero,id est,sine additione nullo modo. Ita quoque incontinentia,quae cum addatione dicitur,ferina,vel morbosa incontinentia est. morbosa enim in is νε pectis continentia ea est,cum quis a ferinis cupiditatibus ex morbo aliquo superatur ut sunt qui renati soνόσου νοσύ morbo affecti sunt,qui cum ex coitu quoddam adiumentum consequantur, supra modum inter dum eum affectant.absolute vero dc sine additione incontinentia sola ea est,quae proprie incontinentia dicitur,quae humanae intemperatiae correspondet,id est, quae circa venerea hominibus co- uenientia versatur hoc est circa eas voluptates quae tactu percipiuntur, circa quas intemperantiae quoque & temperantiae negociu est, circa has autem versari incontinentiam ex antedictis mani festum est. de esse item aliud incolinenti it genus, quod in aliis rebus ira videlicet, pecuniis hono ribus ferinisque etiam voluptatibus existeret quae quidem incontinentia non absolute de simpliciter Id est,proprie de sine additione,sed per translationem dc similitudinem quandam de cum additione incontinentia diceretur declaratum iam est. De incontinentia irae,uoluptatum derrentiis, uitio humano. cap.VL
I Ain vero minus turpem esse incontinentiam irae, quam cupiditatu con sideremus. ira enim audire quidem rationem videtur, sed non recte tamen percipere, quemadmodum festini ministri faciunt, qui prius quam
i istii, ijgi iis Q mnia quae dicuntur, audiuerint, eX currunt: deinde t ab assione aberrat:& a mandato. canes quoq; ante quam inspexerint an amicus sit quispia, si strepitum tan
tummodo fecerit, latrant:1ia1ra Ob feruorem,celeritatemi naturae,audiens
quidem,sed non quid praecipiatur,attendens,ad vindictam incitatur . nam statim Vbi ratio vel imaginatio contumeliam, aut contemptum esse Osten' soderit,ipsa quasi ratiocinando collegerit bellum ei esse inferendis, indigna
tur at clapidItas si latum ratio aut sensus suave esse al1qu1d dixerit, ad frui't1onem ellas incitatur. quare ira rationem quodam modo sequitur, cupidi'tas non sequitur: turpIOr Igitur cupid1tas est. irae enim mcotinens a ratIones rodam modo vincitur lic vero a cupiditate,non a ratione superatur.
366쪽
Ιrae incontinentiam, quam cupiditatum minu S malum esse multis rationibus demon1traturus est,quarum una est haec.iram videri, inquit,audire quidem rationem,sed no exacte tamen quid iubeat percipere:sicut ministri celeres ac festinates, qui prius quam heri Orationem abiluerint, atque expleuerint ac re ipsam quam mandaturi sunt,explicare desierint,statim praecurrunt, ut quod iubetur exenuantumdein cle errant,dc non faciunt 1d quod commassum est,propterea quod no intate re & perfecte,sed ex parte quod herus praecepit,audiuerunt. & canes etiam sit strepitum alique audiuerint,statim latrant prius quam aduertat,amicusne an inimicus sit ille qui accedit .simili modo iram inquit,audire quidem rationem quae Verbi causa adulterium comisisse quempiam dicat, an iubeat tamen sumendam esse ab eo poenam,necne,non expectare sed confestim ob feruore ca-io liditatemque naturae ad vindictam inferendam incitari. ratio enim siue imaginatio,id est ratio- Φψα so otia nis ipsius species ac cogitatio irae ostendit ac manifestauit factum id hoc est adulterium esse contumeliam,seu contemptum:ira autem non expectata iussione an vindicta inferenda e1 st,quasi ratiocinando collegerit,illum adulterium commisisse si vero qui huiusinodi sit,bellum esse inferendum,poenamque irrogandam,continuo indignatur,ac furit:verum cup1ditas simul ac ratio corrupta scilicet latum dixerit et sensus suave esse aliquid,ad fruitionem eius incitatur. quare cum ira rationem rectam quodam modo sequatur, quodam modo J autem inquit eo qudd quada ex parte audit,quadam non ,dum ob celeritatem integre audire non expectat quid iubeat ratio .cum ve ἐἱro cupilitas rectae rationi nullo modo,sed corruptae obteperet,restat ut qui cup1ditatis est in On--φ' tinens,irae incontinente longe turpior sit propterea quod irae incontinens a ratione quodam modo & quadam ex parte licet non integre & perfecte,vincitumhic autem, id est cupiditatis incontinens non a ratione sed a cupiditate superatur,quae ad flagitium perpetradum trahit, atque incitat.
Praeterea magis ignoscedum est,siquis naturales appetitiones sequatur:
nam talibus etiam cupiditatibus quae comunes omnibus sunt, & quatenus sunt comm Unes,Venia magis dari consueuit. at iracundia & acerbitas naturalis magis est quam cupiditates quae excedunt,& necessar1ae minime sunt.
,6 quemadmodum ille qui se excusabat quod patrem verberasset: na hic in
quit, suum,& ille item suum verberavit:& commonstrans Infantem, hic etiam inquit,ubi vir euaserit,me ipsum verberab1t: gentile enim nobis hoc
est. ille quoque qui trahebatur a filio,vbi ad ianuam deuentum est,desiste
re iubebat: nam se quoque eousque patrem suum traxisse.
Altera haec est ratio qua turpiorem esse iras cupiditate demonstrat,ed qu3d naturalis est magis id quod ex eo patet,qudd ira esse gentilitium vitiu. Se ex genere ipso sequi videtur. na si meus pater sit iracudus,ego quoque eiusmodi sum,& filius meus, dc nepos: ut per totam prCgeniem hic
affectus irae naturaliter propagati videatur cupiditas vero naturalis non est. at naturalibus appetitionibus venia magis daturinam etiam ea cupiditatibus exhibetur,quae communes sunt, Vt siquis 60 aut esuriens comedere,aut sitiens bibere appetatud enim commune omnibus hominibuS,ac naturale est cum unusquisque & edere cupiat,cum esurit,& bibere, cum sitit. & quatenus sunt communes,id est si non supra satietatem edere aut bibere toto die cupiat quispiam .quae enim ita mO- dum excedit cupiditas vituperatione digna est,neque veniam meretur. huiusmodi igitur cupidi talibus quae intra terminos naturales continentur , ignoscendum est . si enim quis Viderit quem piam esurientem ac propterea cupiditate edendi incitatum irasci, potius eum Venia quam opprobrio prosequendum censebit:.quippe cum non ignoret naturam esse quae ad comedendum, atque appetendum cibum ipsum impellat.at iracudia & acerbitas quae etiam modum excedit, magis est naturaliS quam quae excedit cupiditas non necessaria,id est quam cupiditas pecuniarum,& victoriar: ut siquis supra modum aut vincere aut lucrari cupiat. exempli causa,quidam cum patrem suu
ira incitatus verberibus affecisset,atque ob id in iudicium traheretur,ita se excusabat, R defende φ bat:hic id est pater meus,inquiens,patrem suum quoque Verberauit: & pater item patris mei patrem suum:& hic meus filius ubi in virum adoleverit,me ipsum nihilominus caedet eo quὼd gentilit1a nobis atque e genere proueniens ira est:atque hoc d1cebat,ut iracundia naturaliter, & ex generis successione sibi inesse declararet:ac propterea venia dignum se esse ostenderet. Alius item cuper vim a filio traheretur,Vbi ad ianuam Vsque protractus fuit, ibi aesistere a violentia filium suu
monebat:propterea qudd ipse quoq; cum patrem suum traxisset eousque, id est ad 1anuam usque& ostium rudicialis fori,ibi eum dimisisset.
367쪽
Adde quod qui ins Ussius agunt sunt iniustiore S : iracundus vero mi
ni me est insidiosus, sed apertus, sicut etiam ira. at cupiditas huiusmodi est, qualem etiam Venerem dicunt. Cyprigenae enim fraudes nectentis, de
zonam de pectore soluit inquit Homerus, Hic fraus est,quq vel prudentes decip1t ipsos. Quare si 1niustior & turpior incontinentia haec est,
quam ea quae circa iram versatur: & absolute incontinentia: & quodam modo vitium erit.
Tertia ratio haec est in hunc modum .iniustiores illi sunt qui sunt insidios: iracuncius non est insidiosus neque ira est elusi nodi,quae aduersarium latenter inuadat,sed aperta est aperte enim sine ulla dissimulatione in inimicos inuehitur:at cupiditas insidiosa est: quippe quae clam de dolose ἔπασcάλ ad fruendam appetitam remstsese insinuet. siquis enim puellae alicuius concubitum appetit, non λ 7 aperte de statim ipsi stuprum infert:sed consultat quomodo de latenter eam illiciat, de clam id faciat,ne resciscat quispiam Quemadmodum Homerus Venerem appellat Cyprigenam fraudes nectentem.Venus enim cupid1tas est,quae non manifeste de aperte aggreditur quod cupit,sed occultos dolos struit,ac fallit.nam de balteo eius in quo illecebrae omnes,dolique ac fallaciae continentur,ita apud Homerum est.cum enim Iuno inducere in amorem sui velit Iouem,simuletque se ad reconciliandam gratiam inter Tethyn de Oceanum ire,rogetque Venerem ut ea in re sibi opem ferat,amoremque & illecebras det: Venus balteum suum ad conciliandum amorem maxime accommodatum ei tradit:qui quoniam sutilis erat,ac consertus κεςος appellatur.Qua de re Homerus ad hunc modum inquit. Αst huic respondens sic est Cytherara loquuta: Iussa mihi haec neque fas,neque detrectare decorum est,
O Iuno simmo nanque es coniuncta tonanti Coniugio,& magno super aethere cum Ioue regnas. N
Sic ait,& nitido zonam de pectore soluit, Sutilis,& vario quar erat intertexta labore: In qua cuncta inerant illectamenta,dolique: Hic amor hic desiderium,blandusque susurrus, Hic fraus est,quae vel prudentes decipit ipsos. Hanc Cypris Iunoni offert,dehinc talia fatur dee. Si igitur ira non est insidiose,sed cupiditas insidiosi vero qui occulte de clam laedunt,iniustiores ill1s sunt qui aperte offendunt: nam eoS qui aperte an uadunt,euitare quispiam posset: restat vi ncontinentia cupiditatis quam incontinentia irae sit iniustior,ac turpior,sitque ab lute incontinFntia,ac vitium quodam modo .fquodam mOdoJadiungit,ut significet cupiditatis incontinentiam si spectemus ad incontinetiam irae, esse abra solute incontinentiam de vitium,utpote quae inius 1or ac turpior sit si ad vitium comparetur, esse ex parte vitium de ex similitudine,non absolute de simpliciter vitium,sed quae ei quod abselute dc o simpliciter vitium est,prope accedat.
Accedit quod dolore affectas columelia utitur nemo. qui autem ex ira quippiam facit cum dolore id facit: qui vero contumelia ut1tur, cum Voluptate. 11 igitur ea sunt iniustiora ob quae indignari maxime conuenit, incontinentia quoque cupiditatis eiusmodi erit: quippe cum in ira contumelia minime sit . incontinentiam itaque cupiditat1s ea quae circa iram existit esse
turpiorem: continentiam item incontinentiam circa cupiditates & voluptates corporis versari manifestum est.
QR rtam rationem hanc affert, qua incontinentiam cupiditatis tr i in continetia esse turpiorem demonstrat. dolore affectus contumelia utitur nemo,id est lasciuia de petulatia libidinis; pro adulterio Cnim dc stupro contumeliam hic accipit .vnusquisque vero qui cum ira facit, dolo ς tactus facit ira enim nihil aliud est quam doloris vicissim inserendi appetitus.qui autem contume ita utitur,id est stuprum di adulterium eommittit, cum cupiditate de voluptate id facit. s igitur affectus illi iniustiores sunt contra quo; irasci magis debemus,efficietur,ut cupiditatis incontinen tia quoque iniustior esse Censeatur nam si incontinenter se gerere quempiam Videamus iis nimia Vel pecuniarum & lucri,Vel venereorum cupiditate magis contra ipsum irascimur, ac succense-
368쪽
mus, quam si ira incitari supramodu aliquem inspexerimu :ed quod ob id irascitur unusquisque,
quod iniuria ac dolore affectus est. non enim contumelia id est Cortus dc adulterium in ira est, de cum ira perpetratur Atque ita iam patet de incontinentiam cupiditatas incontinentia irae esse turpiorem atque iniustiorem:& continentiam dc incontinentiZm circλ corporis Voluptates, quae latactu scilicet percipiuntur,Versari. .
Harum autem ipsarum differentiae stimendae sunt. 1ic Ut Cn Im a princi pio dictum fuit aliae tam genere quam magnitUdine lita manae sunt ac naturales: aliae ferinae: aliae ex laesionibus de morbis euenientes. ac circa ham priyR mas temperantia δί intemperantia versatumVnde bestias neque temperantes neque intemperantes dicimus nisi per translationem: SI si quo alio modo omnino animalium genus aliud ab al1o tum contumelia de salacitate, tum voracitate differt.
Differentias corporis voluptatum resumit ac statuit: ac circa quas ex ipsis temperantia de intemperatia Versetur,ostendit.ex corporis enim voluptatibus,inquit,aliae humanae sunt ac natura
las:& genere,id est subiecto, circa quod versantur,& magnitudine,id est dum modum quendam in
ipsis seruamus,& naturales terminos non excessimus excpla gratia, humana de naturalis voluptas, o quantum ad genus attinet est,cum vesci pane, &st concumbere cum muliere appetit quispiam. Φ σαυδυα quantum vero ad magnitudinem spectat,cum non si1pra satietatem dc modum id facit: nam si im- Q. moderate nimium de toto die vel edere vel coire cupiat,ea iam non humana,sed fer1na erit vesumptas existimanda .aliae sunt ferinae voluptates Jc immanes, Ut carnes hominum comedere: aliae ex laesionibus Se morbis ex insania videlicet,& praua ex aegrotatione affectione contracta euemunt. ex his autem voluptatibus temperantia dc intemperantia circa primas, id est humanas de natura-Ies tantummodo versetur. unde bestias non nus per translationem dc 11 militudinem temperantes aut intemperantes vocare consuevimus . & si aliquo alio modo animalium genera inter se differant seu columelia,id est coitu & libidine,& salacitate quaestorναααὶρἱα dicitur,id est profusa coe ηheetiox uundi petulantia,qua canes de equi etiam praeter caetera animalia maxime incitantur .seu Voracita- codice graeco o te & edacitate,qua omnia promiscue comedunt,ut lupi atque huiusmodi. nam ex hac animalium correpta est: differentia alia ex ipsis intemperantia ut canes de equos de lupos, alia temperantia ut camelos so- quae ut hic
lemus appellare . scripta est,rea
Non enim eleetionem, neque rationem habent: sed e natura non secus ponenda ejt ac furentes homines excesserunt. feritas autem minus quidem quam Vitiu, sed horr1bilius tamen malum est.
Causam subiungit cur bruta animalia neque intemperantia,neque temperantia dicantur: Propterea quod scilicet qui temperans est,temperantes res quas agit,eligit,habetque rationem, Id est recta i& integra utitur ratione simili modo quoque intemperans ex electione intemperanter se gerit,rationemque etiam ipse licet corruptam sequitur.at bestiae neque electionem,neque rationem habent, sed sunt e natura exturbatae moti quod e natura sua irrationali excesserint, dc in rationa-
lem trasierint,sed quod similes sint iis hominibus qui e natura sua ob insania dimoti sunt, ct quasi .
irrationales evaserunt. furentes enim homines & insania agitati cum rationem corrupta habeant, electione mani me utuntur,sed sine electione,sineque ratione omnia agunt sic bestiae ratione de ele
o ctione omnino carent atque hinc sequitur,ut fer1tas quae in bestiis scilicet ipsi S cst,minus malum, sed horribilius tamen quam vitium sit.
Quippe cum no sit corrupta quemadmodUm in homine Optima pars, sed defit,& non habeat. sim 1le nanque est perinde ac si inanimatum ad animatum conferre velimus,utrum peius sit. semper enim prauitas eius quod so non habet principium: intellectus autem est principium minus idonea ad
Cur feritas minus malum vitio sit,hic declaratrita inquiens:minus malum quam vitium feritas est, propterea quod in bestiis & feris optima pars,id est ratio non est corrupta de deprauata , ut in temperante qui rationem corruptam sequatur:sed prorsus deest . bestiae siquidem ratione penitus carent ut praua non deprauata natura praeditae sint. O circa seritas cum vitio nullo modo coparanda est quemadmodum neque in-nImatum cum animato,quae nullam inter se habent similitudinem,
369쪽
tudineim,qua conferri debeant.nam siquis feritatem cum vitio conserat,idem faciet,ac si animatu comparet cum in animato,atque virum ex ipsis peius ac deterius sit,inquirat:iniustitiane quae ina nimata & habitus animae est,an iniustus homo qui est animatus Θ nam prauitas, id est feritas eius quod caret principio,id est bestiae & ferae,quae intellectu caret:intellectus enim principium est minus est noxia atque ad laedendum idonea, quam vitium hominis qui ratione atque intellectu gubernatur.homo enim cum ratione & consilio ad nocendum alicui inducitur, bestia sine conside ratione ulla fertur:vt propterea nocere ac laedere minus possit.
Non secus igitur est ac si iniustitiam ad iniustum hominem quispiam
coserat: utrunque enim aliquo modo peius est. millies plura enim mala ho iomo malus quam bestia perpetraret.
Comparare feritatem cum vitio perinde est ac si inanimatum, id est iniustitiam cum animato, id est iniusto homine conseramus .similium enim inter se hoc est habitus ad habitum, vel habitu praediti ad habitu praeditum fieri comparatio debet. nemo enim fanae mentis habitum qui anima caret,ad eum qui habitu est praeditus qui animatus est comparabit: sed animati ad animatum , de& inanimati ad inanimatum collationem esse faciendam ducet.vtrsique enim tam iniustitia quam iniustus homo alterum altero peius quota modo est. Nam si iniustus propterea lςdit ac malus est, quia iniustitiae est particeps multd iniustior ipsa iniustitia erit existimanda. quemadmodu si quod 'igni accedit calefit,multo calidior ignis ipse est rursus econtrario cum iniustatia res in animata sit, ac propterea laedere quempiam nequeat,si per se consideretur,iniustus vero animatus sit: ut inferiare alteri damnii possit sequitur,ut iniustus peior iniustitia esse videatur.Ita fit, ut in1ustitia aliquomodo peior aliquo melior sit:& iniustus item & melior & peior habeatur. nam multo plura mala agere potest homo malus quam bestia,eo quord rationis illa est expers, atque uti c5silio in insere da miuria nequit: homo rationalis est,& consulendo machinari perniciem in alterum potest. De continente incolliseente olerante, G molZ cap. VII.
A T vero circa tactiis gustatusque voluptates & dolore S, cupiditates ite abfugas, circa quas intemperatia & temperantia definita prius est, ita
se habere quispiam potest,ut & quibus plerique sunt superiores ab iis vin
catur:& ea superet,quibus plerique succumbunt. ex his autem qui circa voluptates versatur, alter incontinen S, alter continens: qui circa dolores,alter mollis tolerans alter dicitur. plurimorum vero habitus medij sunt,licet magis ad deteriores declinent.
Circa voluptates tactus & gustatus circa quas temperantiam de intemperantiam versari superius definitum est,fieri potest ut quispiam ita se gerat,vi vincatur a cupiditatibus,quibus pleriq; e vulgo superiores sunt,& non seperantur ut siquis vinum falernum bibere appetat: is sane cohi- 4 Obere cupiditatem eam etiam si e vulgo sit,potest. sunt tamen nonnulli qui ab h1s vincuntur, etiam quibus plerique sunt superiores nonnulli quoque reperiuntur qui vehementes cupiditates veneri reorum & libid1 num quibus plerique vulgares superantur,coercent,ac Vincunt. superatur enim ac si iccumbit libidinibus vulgus, propterea quod scortationem esse malam percipere ac discernere non valet. Ex his autem qui vel ea vincunt quibus plerique sunt inferiores , vel superantur abias quibus pleraque non succumbunt: qui circa voluptates versatur, alter, id est qui a cupiditati bus superatur ,quibus plerique sunt superiores, incontinens est: alter qui se ab iis continet, qui bus plerique succumbunt,continens.qui autem c1rca dolores agit,si a doloribus superetur, quos Pierique ferre consueuerunt:mollis est. nam amittere amicos dolorem alicui affert, quem tame tolcrare etiam e vulgo quilibet potesta quo vinci ac superari mollis hominis est. Dixit autem circa doloreS Versari mollem,non quod incontinentia & continentia quoque circa eosdem non verse- SQ tur,seu quia magis continentis & incontinentis negocium in voluptatibus quam in doloribus cospiciatui . continens siquidem ab1entia voluptatum minime dolet: mollis vero licet etiam ipse circa VoluptateS X ersetur, exercetur tamen magis circa dolores quippe qui ex voluptatis etiam cuiucI1bet absentia dolorem concipiat. Vt si vinum Pramnium aut Falcrnum cupiat, cupiditatemque e nequeat e plere Vehementer dolebit mollis,atque adeo ut de vita animum despondeat: quem sane dolorem qui ex hac delacati vini appetitione suscipitur,plerique e vulgo superare consueuCruriat qui dolorem eum Vincit,quo superiores plerique non sunt,tolerans dicitur. Vt siquis in imagnil periculum
370쪽
periculum incidens id forti ac constanti animo feraimeque permittat se dolore afflictari ac confici, ed eum cohibeat ac vincat,quo plerique e Vulgo homine 5 nOD frangi Cmnino non possunt horum autem vulgar1u habitus medii sunt,1d est mediocritateS sed quia mediocritates Virtutes sunt, iccirco subiuncit licet sint mediocritates,in deteri u S tamen declinant ac Vergiant. mediocritates enim vocat vulgi habitus,eo quod inter molles,& tolerantes e Istunt. plerique C Vingo nanque cua doloribus superentur,qu1bus tolerans superior est:eos Vancunt quibUS mollis infringitur, atque opprimitur. cum item voluptates refrenent, quibuS in Continens sUperatur: itS quibus continen qdominari consueuit,succumbunt ac Vincuntur. atque ita fit, Vt licet inter incontinentes & conlitanentes med1i sint,ad peiores tamen & deteriores Voluptates,doloresque declinent.
Sed quia nonnullae voluptates necessar1ae stant, aliae non necessariae, &quada tenus: eXcessus vero & desectus neces acii minime sunt: & si1 1li modo etiam circa cupiditates & dolores res sese habet: qui iucudarum rertam excessus vel cum excessu,vel ex electione & propter ipsas, nullamq; aliam
ob rem euenientem persequitur,m temperan S est.
Nonnullae voluptates necessariaestusque ad quendam terminum sunt: na comedere quoad ex- - τι-pleatur venter,& fames sedetur,ne starium: suprafatietatem veta,& immoderate toto die idem νος.i. quadam facere non necessarium est.al 1ae autem Voluptates sunt quae etiam cum modo necessarie non sunt, ten. M. Vt honor1s,ut victoriae, ut d1uitiaru. caeterum tam in necessariis quam in non necessariis neque ex
cessus,neque defectus necessarii habeniux.nam sicut nulla omnino in cibo & potu aut diu mis volvotate affici non est laudabile sita supra modum affici superuacaneum & non necessarium,sed vi tu peratione dignum est. idem in cupiditatibus,& doloribus cotingit.qui enim persequitur & inquirit iucundarum rerum excessus,vel cum excessu id est qui vel vehementissimis de maximis voluptatibus & cupiditatibus & venereoru l1bidinibus affici studet: vel licet non magnae sint voluptates,ut lucri,ut honoris & sim1lium,ipse tamen cum excessi. etiam his Oblectari ,1n hisque excedere affectat & cupit atque hoc ex electione & proposito, propterque ipsaS Voluptates facit, non alia aliqua de causaris intemperans est. nam si lucrandi gratia adulterium quisp1am comittere studeat,non intemperan S,sed auarus potius,lucrique cup1dus appellabitur.neque item intemperans φ est dicendus qui cum uxore tyranni consuescit,remque habet, si id non ob voluptatem ipsam &li didinem faciat, sed ob al1quid aliud quod euenturum inde sit: quo scilicet ea rat1one aut 1nterficiendi,aut eliciendi tyrann1 occasionem nactus libertatem afferre ac salutem patriae possit.
Necesse en 1m est huc non esse eius odi,ut eum poeniteat: quare est In
curabilis:nam quem non poenitet,in curabilis est. qui vero deficit, est huic oppositus. qui est medius emperans. simili modo quoque qui coiporis do
lores non quia s1t inserior & vincatur,sed ex electione fugit.
Necesse est intemperantem qui cum electione voluptates inquirit,non esse eiusmodi , Vt eum poeniteat facti.quod si ita est, incurabilis quoque 1ntemperans est.atq; hoc modo soluit id quod sit perius proposuerat,ex quorundam aliorum opinione cum diceret intemperantem facilius curari ac sanari quam incontinentem posse .hoc en1m ex sententia sua h1c ponit Aristoteles , incontinentem Vtpote qui lanam atque integram habeat rationem,esse magas idoneum afferens Vt curetur,quam intemperantem:intemperantem vero cui principium corruptum est, nullam admittere curationem posse . qui aute in voluptate deficit,nullaq; omnino in re Oblectationem capere vult, stupidus est ac torpidus, in opposito intemperantiae vitio constitutus .at qui medius est,& in me-
sotibus cupiditatibus ac voluptatibus superatus ac victus, ut dolere propterea nequeat: sed ex electione & proposito facit.
At eorum qui non elagiant,alter ob Voluptatem, alter ob 1d quod fugit dolorem ex cupiditate euenientem,ducitur: quare inter se disserunt. viii cui oue enim peior esse VI derellar,siqui S alat Iulii a Ut leuiter cupiens turpe ali quid perpetrareti. quam si vehementi clapiditate asseditus idem facerer. item si non iratus,quamua Iratus Verberarct quispiam. quid enim ageret, si1 1n affectu esset constitutus ideo intemperans incontinente deterior est.