장음표시 사용
391쪽
est ac feruet semperque vehementi appetitu iritantur dum toto die comedere & b1bere multum cupIunt.Voluptas enim vehemens dc modum excedens dolorem expellit, siue dolori contraria sit atque Opposita,sive non contraria, qualiscunque fuerit .ac propterea, propter videlicet immode ratas Voluptates intemperantes & praui efficiuntur.
autem s1ne dolore sunt voluptates, excessum non habent. atq; laae
natura,no ex accidenti iucundarum rerum sunt. EX accIdenti aute iucuncta appello quae medic1nam afferonimam quia accidit, Vt medicina consequa
mur, tum id quod sanum substat agit aliquid: propterea esse iucudum VI
detum natura vero iucunda,quae tali S naturae actionem effic1unt.
Voluptates quae ex intelligendo,& contemplando eueniunt sine dolore sunt,excessumq; non habent.quanto erum quis magis intelligit,tanto laudatur magis:quippe cum in virtutibus cotemplativis exces ius nullus reperiatur. quae igitur sine dolore existunt voluptates,id est, contemplati ute,quae absque dolore fiunt,exce1sum nullum habent. corporis enim voluptates cum dolore, de cupiditate eueniunt. nam cum Quis esurit,dolet prius , ac cupit comedere: deinde dum alimentis ventre explet,Voluptate afficitur:voluptas Vero contemplandi & intelligendi dolore vacatmullus enim praeced1t dolor:hae Vero Voluptates quae excessu carent,cum ex iucundis natura, id eI proprie iucundis rebus & non ex accidenta eueniant, vituperabiles minime sunt.quae enim ex conte- λ plando euerat proprie voluptas est. EX accIdem1 aude 1ucunda appellat,quae m ac Lur, qUae repae
tiones sunt nature indigetis,id est,corporis voluptates. Ppterea siquide edere & bibere voluptate affert quia accidit,ut dum edunt & bibunt homines medicina cosequantur 'd est, ventre repleat, Hu soli s- saturenturidum id quod fanum substat,id est,dum ' altrix facultas agit aliquid,& valet .nam si ea non valeat & robusta sit,neque comedere,neque bibere,neq; operari quippiam animal posset. o v v id quod substat dinquit,ed quod etia si sensus omnes sensivaque omnis facultas 1nanimali deficiat,videndi scilicet audiedi & reliquae omnes,sola vero altrix de nutricatrix stibstet a c relan- quatur: vivit animai,dum alitur:postremaq; omnia baec altrix cum animal moritur, deficit. prius em alteratrix vis,prius sensitia,Prius excretrix interit:altrix vero no nisi ultimo loco deficere co sueuit. non est igitur proprie iucundus & voluptuosus esus & potus, sed ob vetris repletione esse ΘΠ eiusmodi videtur.na coteptatiui habitu S,Virtutuque operationes natura,1d est,proprie 1ucude sunt.
Nulla autem res propterea est, Qtiae eadem semper suauis fit, quia simplex natura nostra minime est, sed insitum diuersum quid etiam habet, quo est corruptibilis: ut si alterum quid agat,id alteri naturae sit praeter na turam: cUm Vero adaequantur,neque molestum,neque iucundum id quod agitur esse videatur.
Non semoer idem iucundum nobis est, sed alia atque alia videntur voluptatem afferre : quia natura nostra non est simplex. non enim ex anima sola constamus, sed inest diuersum etiam quid, qo ex quo constituti sumus,id est,corpus,quo sumus corruptibiles. Cum enim non simus simplices, sed compositi ex anima & corpore fit,Vt non eadem Voluptate assiciatur 3c anima & corpus: sed aliud sit quod animam,aliud quod corpus oblectet. Vnde si alterum quid,id est,si anima agit atque operatur,ex operationeQue ea intelligendi voluptatem percipit,id praeter naturam & non iucundum alteri naturae est quippe cum id quo Oblectatur anima,iucundum non sit corpori, sed mole
stum. cum vero adaequantur,& quibuS Oblectatur anima,Usdem voluptate afficituI cIIam corpuS. tunc accidit,ut quod iucundum animae est,id cum agitur ab anima, neque molestum corpor1 neque iucundum esse videatur.
Nam si alicuius natura simplex sit,ei semper eadem actio erit iucund1s-ssima. atque iccirco Deus semper una ac simplici gaudet voluptate . neque Qenim motionis tantum, sed immobilitatis etiam operatio est magisque in IV Iete quam In motu voluptas consistit.
Si simplicem naturam aliquis habeat ut angeli,& Deus,et eadem actio, simplexque operata suauissima est,id est,eadem voluptate oblectatur. cum enim simplicis sit naturae, Voluptate semper afficitur ea, quae ex intelligendo euenit, nullaque alia : quippe cum iucundum semper , Dum η π πρὸς αυ- atque idem ei sit iccirco Deus semper eadem gaudet voluptate una ac simplici quae est, ' dum in τ ορ-seipsum conuertitur,seque ipsum intelligit.Sed fortasse aliquis obiiceret, si Deus inqu1es Immo-
392쪽
bilis est,uoluptas autem est motusmam voluptas est operatio, operatio Verd motus est:quo modo in Deo esse voluptatem dicere possumusξriam si voluptate Rifici cur,etiam mouetur: quod absurdum est.obiectionem hanc ita Loluit hic Aristoteles, Voluptatem afferenS Non esse mot:onis tantatum modo operat1onem,uersim etia immobilitati S:Volupt/temq, in quiete magi S, quam 1n motu consistere quoad enim mens ad intelligendum aliquid mouetur, quaa in motu est & turbati orievoluptate n5 assicitur sed tunc oblectatur re gaudet,Vbi quod Inuestigat & Intelligere studet iam percepit atque intellexit. sic enim voluptas in quiete & immobilitate magiS esse conspicitur.
At vero mutatio omnItim res suauissima est,Vt ' poeta inquit, ob praro uitatem qUandam sicut enim homo prauus mutab1lIs e strita etiam natura,
quae mutatione indiget: non enim est simplex, neque proba. Ac de continentia quidem & in cotinentia, & de voluptate & dolore. quidque unumquodque horum,& quo modo alia ex ipsis sunt bona,al1a mala, dictu iam est. posthac vero de amicitia dicemus.
Rursus diceret quispiam,si mutatio uniuscuiusque rei iucunda est, Deus veta mutatione nullam admittit:qui fieri potest,Vt Deus voluptate afficiatur ad hoc respondet, poetam dixisse , ob-o prauitatem quandam esse suauissimam omnium mutationem, id est, ob prauam naturam : quippe cum prauo homini mutari ab alio in aliud iucundum esse videatur . sicut enim prauus homo in aliud atque aliud mutari cosue uitalia etiam natura,quae mutata One indiget, in qua Videtur iucundum esse,si mutatio subinde fiat,praua est. neque enim natura simplex , qualis est Dei, vel proba de bona mutationem ex alia re in aliam iucundam esse arbitratur. bonorum siquidem ct Virtute praeditorum hominum natura,non secus atque simplex,stabilis est,atque immutabilis. quod en1m bonum. est & honestum,immutabile est. - Sumptu viae detiar ex Euripidis Oreste μῆIαβολκ
Aristotelis Stagiritae morali UmNICOM ACHIORVM
Ioanne Perii ardo Feliciano interprete. De amicitia. cap. I.
Ost haec sequitur ut de amicitia disieramus : quippe quae
alat V Irtus quaedam,aut cum virtute est.
De amic1tia disserere ei qui de moribus de virtutibus considerat, proprium est maxime:quippe quod aut virtus quaedam sit, a Ut cum Virtute, Vt inquit.nam de unam virtutem dicere possumus ita esse amicitiam, ut sortitudInem,& temperantiam, aeterasque alias. amicitia enim circa affectus &actiones,sicut reliquae,etiam ipsa versatur sunt enim actiones amicabiles,&amare affectus qu1dam est. Adde quod amicitia adulationis med1OcritaS est , eiusque nomine Vacantis affectionis, quae quasi in rusticitas quaedam, ac morositas hominis aliorum familiaritate ad Φαγριοτη .Lvoluptatem aliquam uti nescientis.atque adulator quidem est qui excedit,qui nimium esse iucun- feritis. dus,ac supra modum studet: amicus,qui in hoc mediocriter se gerit,& quando oportet,iucundiam se exhibet,quando non oportet,minime.qui ver3 m iucunditate deficit, in desectu est. Possumus etiam alio modo & qui excedit in amicitia, & qui deficit considerare: ut eum excedere dicamUs, qui supra modum ac furiose amore utitur sicut de Satyro fertur,qui adeo amabat patre ut post ητῶ φιλειν mortem eius ne vivendum quidem sibi esse censuerit: eum deficere. qui aficto hoc omnino vacat,ut amare nec velat,nec poss1t amicum Verd,Qui in amado mediocritatem seruat. Si quis igitur
393쪽
ad haec spectet,fortasse virtutem quandam esse amicitiam dicere poterit:.li Vero eam non esse qui dem Virtutem , sed virtute praediti hominis propriam esse, solisque iis qui boni perfecte sunt inta esse quispiam asserat efficietur,ut cum virtute esse videatur .POssiimus etiam Vni ex Virtut1bus, id est,iustitiae ipsam ascribere cum enim rus 1lia distributiva quaedim aequalitas sit: amicitia est,quae aequalitatem amicis exhibet qui enim re vera amici sunt, eos esse inter se aequales necesse est, ut hoc Nodo pars quaedam esse institiae censenda sit. Atque haec sunt ob quae hic Aristoteles aut vir
tutem esse amicitiam,aut cum virtute dixit.
Resq; est ad vita misime necessaria. absq; amicis enim vivere, licet cae tera bona omnia suppeteret, eligeret nemo. nam & diuites,& principatus,
potestates h habentes maxime indigere amicis videntur. Quid enim pro dest eius nodi prosperitas,si beneficiu tollatur, quod erga amicos & preci
pue fit, 3c maxime laudatur aut quo modo sine amicis custodiri, coseruarique posset quato enim amplior tanto etiam periculosior est. In paupertate etiam & reliqu1s infortuniis amicos esse Via Icum perfugium putant.
Quoniam ex bonis alia necessaria sunt, alia honesta amicitiam bonum esse utroque modo otastendit. ac necessarium quidem solet appellare illud,sine quo vivere non possumusmunc id vocat, si1 ne quo nemo qu1 naturali modo sese habeat:Viuere eligeret cuiusmodi amicitia est. sine ea enim V1uere eligeret nemo,nisi corrupta natura sit.Amicitiam igitur necessariam esse inquit, tam diuitatibus,maximaque in potestate constitutis, quam pauperibu S & impotentibus: tam iuuenibus &pueris,quam viris & senioribus Diuites sane & potentes amicis indiget, propterea quod iusi ha beant amicos,neque diuitiarum,neque potentatus Vlla Utilitas est. Vtilitas quippe atque usius diui--ῖ αIχεως, tiarum &st potentatuum in bene merendo consistit,& benefaciendo.beneficium autem optirnu, id est,pote ix. maximeque laudabile illud est,quod in amicos consertur.Sed argumentum hoc non necessariam demonstrat amicitiam sed honestam potius:quippe quae honesta rei causa sit, quod est beneficiti. quo modo tamen hic necessariu sumat,aduertendum est line quo videlicet nemo naturaliter affetactus diuitias eligeret,aut quatenus est diues, aliter vivere, quam beneficia conferendo: qua re qui amicis caret, prorsus priuatur. Quod sequitur Vero,Valde necessariam diuiti & potenti amicitiam - μυ- ρ- esse declarat . ad tutelam enim & conseruatione ' prosperae fortunae,magna vis in amicis constita
ντων .iεο- tuta est quin etiam in paupertate perfugium,& subsidium amici ipsi sunt.
noram. Iuuenibus 1tem coducit ad id ut no peccent:& se moribus ad obsequiu& ad defectum actionia ad quas ob imbecillitatem aux1lio indigent: & iis
qui in flore aetatis sunt constituti ad honestas res capessendas. S1 bin1 simul ire parent. nam tu ad intelligendum & agendum magis idonei sunt.
Rursus cum inquit,iuuenibus ad id ut non peccent,corrigendo conducere amicos: honestum quid esse magis, quam necessarium amicitiam asserere Videtur . sed correctio honesta res quidem fortasse est,ueruntamen etiam necessaria:quippe cum saepenumero prohibeat, quo minus in magna aliqua mala incidamus Senioribus Vero, & in flore aetatis constitutis vitis praesidio esse amicitiam manifestum est. Quod autem, inquit, si bini simul ire parent, ex Homero sumptum est. Nam cum Nestor hortaretur Graecos ingentibus propositis praemiis, ut aliquis ex ipsis explora
tum castra Troianorum proficisceretur: omnesque alia ob rerum trepidationem formidarent ac tacerent Diomedes in hunc modum se iturum esse promittit,atque a1t: Nelide me animi robur, generosaque Virtu SIncitat hostiles nunc explorare phalangas Vicinas:sed si mecum mittatur de alter, Maior erit spes,& maior fiducia. nanque
S1 bini simul ire parent,cito praeuenit alter Consilium alterius,quo res succedere Pacto, tiliter queat at solus si confissat ipse, Tardius & leuius quicquid consultat,habetur. J
Inesse etiam natura ei videtur quod genuit, erga id quod genitum est; et item quod genitum est erga id quod genuit: atque id non solum in hominibus sed etia in auibus, EM pletiisq; alus animalibus cotingit:& iis item
394쪽
quae eiusdem nationis sunt,& hominibus praecipuὶ de humanos id est
hominum amatores laudamus. Quam familiaris etiam atqlae amica res sit homini unusquisque homo,in erroribUs quoque conspicere licet.
Natura etiam comparatum est,ut parentibus erga filios amicitia necessarid silmon solum ii, ter homines,verum et1am inter alia aDamalia,quo Videlicet educara possint:& ecotrario filii; eista parentes. amicitiam autem ' pro amore nun C sumit, qui principium amicitiae cum sit, nondum vocari amicitia proprie potest:propterea quod amacatia 1nter eos est, qui mutuo sese amant. Natatura praeterea Inter ea quae sunt eiusdem nationis,amicitiam conciliauit,ut a sese mutud adiuuentatur Hominibus atem natura inest amicitia, omnibus erga omnes: 1d quod 1n erroribu S praecipue conspicitur, cum Viam agnorantibus indicamus: cum vagantes hospitio suscipimus: cum indigentibus succutrimus,nisi ab avaritia simus peruersi ac deprauati . hic quoque amicitiam aptitudine& conciliationem ad amicitiam vocat.
- αντὶ e Videtur etIam ciUItates continere amrcitia. & lesti satores magis apsi g1ustitiae stucient: concordia en1m esse simile quid am1citiae videtur , qua illi max1me affectant editionem vero, quae in Im1 cItia est, maxime ex Pellunt.
nam si1 sint amici,iustitia opus non est sin autem ssint iusti, amicitia indiget. Adde quod id quod maxime ius est,esse amicabile v1 detur: neque solum
necessanu est,uerum etiam honestum. amicoru enim amatores laudamus. multorumque amicitia una quaedam eme ex honestis rebus Videtur . prae terea nonnulli eosdem & bonos Viros & amicos esse opinantur.
Ciuitates etiam continet ac conciliat amicat1acquippe cum cocordia simile ouid amicitiae sit.
qui concordes enim sunt,& consentiunt,c5mune bonum' procurant .id quod operationi amici tiae simile est.& si sint amici aliqui,nihil iustitia est opus inter ipsos : si vero iusti, amicitia adhuc id est, augent. indigent, ob ea quae paulo ante de diuitibus & pauperibus, de iuuenibus & - v1ris , & senibus ' ακροχιωρ , dicta ia sunt. Prauerea quod maxime ius est,esse amicabile videtur: multa enim iuris sunt genera: id est, aetate 'sicut ubi de iustitia agebatur,ostendit: ciuile, paternum, herile . ex his vero maxime ius est ciu1le: forentibiati quod amicabili est simile,eo i in aequalitate eorum qui sunt participes,consistit dictum etiam est amicitiam requirere,ut amic1 quatenus fieri potest,aequales sint ac pares. Fortasse vero 1ta quoque hoc intelligeret quisp1a:vt assereret, ex omnibus iuribus illud max1me esse ius quod erga amicos existit quippe cum erga hos ea quae amicabilia,id est,amicitiae iura appellantur, maxime seruanda sint.nam amicitiam non solum iustam,verum etiam honestam rem esse ipse demonstrauit.
Controuers1a autem de ipsa non parua est nam alij similitudine quan . . eam esse statuunt,& similes ana1 cos. unde similem in qu 1unt ad simile ire,& graculum aci graculum,& caetera huiusmod1. ali) econtrarib figulos omnes tales esse inter se dictit: ac de his ipsis altius, dc naturalius inuestigat.
Euripides quidem InquienS: M Humentem amare pluuiam cum terra est arida, D Coelumque sacrum cum grauatum est imbribus, a Tellur1s arentis cadere in sinum appetere. Et bleraclitus aduersarium esse conserens: ex disserentibus pulcherrimam coaptat1onem fieri: δc omnia ex lite oriri. contraria vero his asserunt
cum alij, tum Empedocles : simile enim simile appetere ait. Sed naturales dubitationes missas faciamus:quippe quae pr senti considerat loni min1me
sint accommodatae qUς autem humanae sunt & ad mores affectusque per tinent inspiciamus: Virum Videlicet Inter Omn CS homines amicitia contingat: an fieri non possit, Vt praui ami I sint:Vtrum item una species amicit1 aean plures repetiantur. A. iij. A ij
395쪽
Alij similitudinem quandam amicitiam esse dicunt, propterea quod ex morum similitudine videtur existere:alii eos qui similes sunt,figulos inter se esse,ici est,tabi mutuo inuidere , atque ad uersari affirmanti ut Hesiodus inquit: Et figulus fgulo,& fabro faber inuidet ipse. eos vero qui non sunt similes, sed cotrarii po- istius,inter se esse amicos dicunt . quorum virorurn que opiniones probabiliter confii mat prouerbiis nonnullis,poetarumque ac philosophorum sententiis adductis. Quoniam Vero aliqui philosophi difficiliora pertractantes,alii ex similitudine, alij ex contrarietate uniuersum costitiste opinantur has considerationes ut naturales omittit. quae vero morali disputationi idonea sunt, ea in quirit duasque dubitationes considerandas proponit alteram, utrum inter omnes amicitia posi1t existere an fieri neQueat,Vt praui are aci sint alteram,an una spec1es amicitiae,an plures sint neque 1 oita tamen quaerit,an plures species sint, quae sub uno genere constituantur sed an in pluridus amicitiae speciebus commune nomen tantum,atque aequivocum amicitia sit. Nam se talem quaestio
nem proponere disputationis progressu declarabit.
Qui enim una est e speciem,ex eo opinantur, quod magis & minus ad mittit: ' no idoneo argia mento nituntur:nam ea et1 a qu:E diuersa sunt spe cie,ma IS dc minu S admittere consueuerunt. de quibus antea iam dictu est.
' Quod inquit,huiusmodi est : existimant nonnulli quod amicitia non sit aequivoca, satis ido- χοneum argumentum illud esse,quod magis & minus suscipit. nam quae magis Zc manu S adm1ttunt: sub unum genus reduci inquiunt,inter seque esse univoca vi calidum cum suscipiat magis & nu Dus,non est aeqviuocum simili modo ct dulce.quoniam igitur amicitia alia magis,alia minus esse reperitur,magis ea quae est bOUOrum, quae Prauorum est, minu S. e IIe non posse eam aequivocamasserunt. at qui ita dicunt,non idoneo argumento miuntur .nam ea etiam quae diuersa sunt specie, neque sub eodem genere constituuntur,magis & minus admittunt. de quibus antea iam dictum est hoc est in Nicomachiis quae iam exciderunt.Magis autem & minus ostendere in iis quae multifariam dicuntur,difficile non est.ens enim multifariam diciturnia eoque substantia magis,acci dentia minus sunt quippe cum ex substantia eueniat,ut caetera omnIa existat. hoc autem maxime cont1ngit,cum ea quae multifariam dicuntur , ab eodem ad idem referuntur: quemadmodum est 3 Qens .id quod idem in amicitia quoque est . ex similitudine siquidem amicitiae bonoru reliquae etiadicuntur,& ab hac nomen sortitae sunt.sicut posterius clarius patebit. De amabilL cιl. II.
b Orta ste vero de his co stabit si amabile ipsum cognitum fuerit quippe
cum non quodlibet amari videatur,sed quod amabile est id autem aut
bonum,aut Iucundum,aut utile sit.
Quia amic1tia in eo consistit & quod amat,& quod amaturiamatur autem quod est amabile: de amicitia quot ipsius videlicet species sint, patebat, si prius quot modis amabile ipsum dicatur, fuerit distinctum .tripartito autem d1stinguitur:amabile enim vel bonum,uel iucundum,vel utile AEQesse inquit:
Vt 1le autem id esse videri potes , per quod bonum aliquod aut voluptas efficitur: ita ut bonum & 1ucundum amabilia sint ut fines.
De hac diuisione dubitatur videtur enim ex st opposito diuisisse vel genus a specie,vel com- αντιο iηρη- mune nomen ab uno ex significatis ab ipso nomine . siue enim bonum sit bonorum genus, utile κεν ' Verd unumquid genus distinxit ex opposito speciei,cum aliud bonum aliud utile esse dixit: perinde ac si quis aliud esse animai,aliud hominem assereret. siue bonum ex iis sit quae multifar1a dicuntur, queadmodum videturnia quoque similis diuisio est,no secus ac si quis aliud esse ens, aliud substantiam dicat. Quocirca d1cendum est Aristotelem hic bonum non ut commune ab utili distin issς , sed proprie bonum accepisse pro eo quod per sese expetabile est: siue illud propter se solum ς petibile sit,ut felicitas: sue propter se & propter aliud,ut sanitas ut sensuu vigor: Vt Virtus PipPς Cum haec & propter se,& propter felicitatem expetenda sint quae omnia proprie nunc bonὸ appellRuit.Vtilia vero,ea quae ob aliud quid expetunturivi diuitiae: nam diuitiς elaam ex V tilibus rebub sunt,sicut in primis huius operis disputationibus ostendit, cum dixit de felicitate loquens: D IVITIAE autem non sunt id quod quaerimus bonum utiles siquidem, alteriusq; gratia sunt 4. Turbari Vero minime debemus quod simul diuitias de abstlute bonas, & ob aliud ex petendas esse ait .abilute enim bonae propterea dicuntur,quia ei qui secundum naturam aflcctus
396쪽
estcid est,uirtute praedito viro ad honestas actiones exequζnd S instrumenta sunt non secus atque instrumentum musicum,quod ab lute ad musicas operationes musico homini c5gruit. ob aliud autem si int expetendae da uiri quia Ob earum Vsum eas C petimus. Vnde etiam diuitiarum partes quibus utimur,ab usu γρη in te, id est, pecuniae nuncupλntur- sed Vtile atteriUS causa esse eespe tendum ipse et1am declarativisse esse inquiens, Per quod bonum aliquod, Vel Voluptas emeitur. Cum tria igitur 11nt amabilia bonum de iucundum,Vt sines amaDilia sunt.utile vero, sicut ea
ad finem aliquem conferunt ac condiacuNT.
Vtrum igitur bonum amant,an qUOd apsIS bonum Cit. discrepant en1m interdum haec. si liter quoque cIrca Ipsum 1Uctandum.
Deinceps quaerit,utrum bonum ament homines an quod ipsis bonum est. dictu enim prius quoq; est aliud esse absolute bonum,aliud cuidam boninnam quod naturali const1tutione affecto corpori salubre est, id simpliciter, atque absolute bonum dicitur: cuidam vero bonum id, quod aegrotanti est salubre:vt inciso, & adustio, caeteraeque medicationes sunt. Sim 1li modo suave ac iucundum aliud est absolute, aliud cuidam . absolute sane natura bene affecto cuidam, praeter naturam interdum affecto : quippe cum amara uacunda ac suauia ei qui corruptum habet gustatum, esse aliquando v1deantur.bono igitur homini quod simpliciter est bonum, ipsi quoque bona est,& non discrepat in prauo discrepantia est. non enim & absolute bonum, & ipsi bonum idem est: sed interdum & quibusdam quod absolute est malum,bonum essicitur: ut morbus, & paupertas: Q quae multis interdum prauis hominibus bona atque Utilia euaciunt.
Videtur autem quod ipsi bonum est, amare unusquisque:& esse quidequod absolute bonum est,amabile: cuique vero, quod cuIque est. at amat
unusquisque non quod ipsi est bonu,sed quod apparet: sed id nihil refert.
Quaerit Virum bonum quod simpliciter atq; λ1olute est bonu,ament homines,an quod ipsis est bonum .videtur enim unusquisque amare id quod ipsi bonum est, seu potius quod ipsi bonum apparet:quippe cum multi sint,qui in imaginationis errore versentur. Quod igitur ala amab1le est -o ut bonum nunquid absolute,an alicui,an apparens bonum est distinguit,atque ait,quod absolute amabile est,ut bonum esse id bonii amabile ablolute quod raro est amabile,vel esse apparet,cuida esse amabile. de iucundo licet h1c n1hil dicat,idem sentiendum . nam quod amabile est, ut iugun dum si ut absolute iucundum,absolute est amabile si1 ut cuidam iucundum,cuidam amab1le est.
Cum tria vero sint propter quae amant homines, de mammatoria amore amicitia minime dicitur: quippe cum neque redamati O,neq; Voluntas Doni
illorum ulla sit. ridiculum enim esset fortasse si vino quisp1am bona vellet: nam si modo al1 quid est aluum esse 1llud vult aliquis,ut ipse habeat.
Hic amorem seu d1lectionem ab amicitia distinguit diuersumque esse quid ostendit id quod ex aliis quoque rebus esse perspicuum potest. nam matres liberos suos adhuc infantes amant . di lectioque ea est,seu amor,amicitia minime.non enim redamantur.amatores item amant, se a Cum interdum odio ipsi habeantur, nulla inter ipsos amicitia est . sed Aristoteles evadentHAim' exemplo utituricum ait erga inanimata amorem & dilectionem quidem esse posse,amicitiam no pode. sicut erga Vinisi . non enim est redamatio, reciprocatioque amoris, neque voluntas bon1 vini ipsius causa.non enim bene vult qu1spiam vino sed si modo vult al1quid, saluum iptum esse vult & co seruari non vini sed sui cauta,ut ipse frui eo possit- . se
Amico autem 1nquiunt bona velle oportere, Illius causa: eOSque qui ita bona volunt 11 non idem ab illo ex1stat benevolos dictant.beneuolent1amenIm In mutua affectione amicitiam esse . an addendum est non latentem
' ' nam multi benevoli sunt iis etiam quos non videriant,quos scilicet putant modestos esse vel utiles. quo etiam modo illorum quispiam erga hos assi ei posset. ac benevoli quidem esse inter se hi videntur: amicos autem eosqu1 quo modo inter se affecti star Ignorant,appellare quis posset
Quia ex an ledictis opinari posset quispiam amicitiam esse, cum quis bonum vult alicui eius ipsius causa : huiusmodi voluntatem beneuolentiam esse, inquit. nam qui bona vult alicui eius ipsius causa etia si ab illo idem non referatur,beneuoluS est.amicitia vero beneuolentia in mutuai A. iiij. affectionet
397쪽
affectione ,reciprocationeque est.an addendum est,inquit, non latentem fieri siquidem potest, ut
nonnulli sint,qui mutuo se ament,cum alter alterum Probum esse atque Utilem Opinetur: lateant tamen ,atque ignorent se ita mutuo esse affectos quos amicoS appellaret nemo . nam illi amici ditacendi sunt,qui cum mutua beneuolentia se prosequantur,n5 latent. sed hoc modo videretur eoruetiam amicitiam esse censere qui nulla inter se consuetudine unquam usi sunt mod3 benevoli in ter se fuerint,credantque alter alterum probum ac bona esse,seque mutuo esse affectos non igno Tent.quocirca non ita non latere accapiendum est , ut audire ac cognoscere tantummodo signin cet,se mutuo esse affect os: sed ita,ut congressum ac ' consuetudinem frequentem etiam comple- συμποῦ Αοὐς ctatur . oportet enim ut animi eorum qui vere amici futuri sunt, frequenti consuetudine ac conuictu coniungi,atque Vniri, multaque experientia confirmari, ut mutuo se esse probos certo cre- IOdant.Eadem haec ipse Quoque de Verὶs amicis procedendo ulterius dicit. De Jeciebus amicitiae. Cap. m.
Portet igitur ut benevoli mutuo inter se sint, velintq; bona ob unum
aliquid ex i1s quae dicta sunt: ea vero inter se specie disserunt: eroo di
lectiones quoque & amicitiae tres enim aequales numero amabilibus
amicitiae species sunt: quippe clam in unoquoq; sit redarnatio n5 latens. qui
autem mutuo se amant,volunt sibi natatuo bona eatenta S, quatenus amant. 2PCum ex antedictis,tum ex his colligere qumpiam potest, amicitiam Aristotelem ita definire, ut dicat eam esse beneuolentiam in mutua affectione non latentem. beneuolentiam vero boni voluntatem eius ipsius causa cui bene quispiam vult. Sed si Omnis amicita ar una definitio est, ae quivocae amicitiae nullo modo essent, ut ipsi Uidetur . an licet etiam eorum quae multifar1am di cuntur,unam rationem sumere,quae non Proprie definiti O,sed descr1ptio potius 1loquae vero haec sint non est obscurum: ea Videlicet quae non longe a se mutuo distant: nam cum ab uno multa appellantur,ut medIcinalis liber,& medicinale instrumentum, ab uno utraque medicinal1 homi ne nuncupata: sumi in his Vna ratio medicinalis omnium potest: atque omnia que a medicina
quomodocunque medicinalia Vocantur, Vnum dici queunt. In amicitia idem quodam modo fit: nam prima amicitia & quae proprie dicitur,Vt progrediendo declarab1t, bonorum hominum est, 3. eorumque qui in virtute similes ac pares sunt. aliae autem ex similitudine huius dicuntur ex haco;
leamus . nam quod sint aequivocae hae amicitiae ex amabilibus rebus etiam constat: quippe cum bonum,utile,& iucundum , non eodem modo amab1lia omni sint . bonum enim per se : mcundum & utile ex accidenti,atque ob aliud, expetendum, atque amabile est. id quod in bonis viris esse perspicuum praeca pue potest. bonus siquidem vir nullam aliam ob rem , nisi ob seipsium ama- tumutilis vero non ita, sed ob usum tantum & utilitatem diligitur sicut ob voluptatem iucundus. transfert autem etiam Ipse amabilia ad eos qui amicitia amabiles sunt:quorum bonus unum quid ex bonis est atque 1 is quae per se maxime expetuntur:Vtilis & iucundus, ex iis quae ob alia expetitabilia , atque amabilia sunt. Considerandum tamen nunquid data haec amicitiae definitio,primae 4o amicitiae,eiusque sit quae proprie dicitur. definitio enim haec est. beneuolent1a in mutua affectio ne minime latens beneuolentia autem est voluntas boni eius ipsius causa, cui quispia bene vult: velle enim bona re vera boni tantummodo viri est: qui cum bona cognoscat, ea amico contingere atque edi hiberi vult.qui vero vel ob voluptatem,Vel ob utilitate sunt amici, cum bona ignorent,bona amico non prorsu S Volunt. adde quod eius ipsius causa velle bona primae amiciti pro prium estiam in aliis ad se spectantes homines amicis bona volunt voluptuosi sane amici ut frui Voluptate queant:utiles,ut utilitatem con1equantur quare communis definitio minime est. sed sicut prima amicitia proprie est,reliquae videntur ita quoque haec definitio primae & propriae ami Citiae cum sit,esse quoque aliarum videtur inquit autem velle amicos sibi mutuo bona non laten tes Ob Vnum aliquid ex antediistis,id est,uel ob bonum,uel ob iucundum, vel ob utile haec autem sointei te specie differunt.haec enim non ita differre, ut sub unum & idem genus referantur, sed Venomen tantum Commune habeant,dtinum iam est . quare dilectiones quoque quae in singulis his
exastunt.& amicitiae specie ditarent: neque commune genus neque dilect1Ones inter se , neque amic1trae habebunt. nam curn amabilia differant,differre etiam has necesse est . in quo autem di te 21o ct amicalia dimet utξ in eo sane quddno dilectione n est reciprocatio in amicitia est qui autem se mutuo amant,bene sibi mutuo volunt eatenus,quatenus amant: boni,quatenus boni: iucundi,quatenus iucundi Vtiles,quatenus utiles.
398쪽
Q ii quidem ob utilitatem amant se mutuo,noti per se amant: sed ciua tenus bonum al1 quod a se mutuo percipi Uni simili modo qui ob voluptatem amici sunt: non enim urbanos amant,quia qualitate qVadam sunt asse ψύα Ied quia iucund1 ipsis sunt ita & qui Ob Villitatem, dc qui Ob Voluptate τινας amant: illi ob suum bonum,hi ob suam voluptatem diligui. non quatenus est ille qui amatur sed Quatenus est utilis vel iucundus . ex accidenti igitur
amicitiae nae sunt.non enim qUaten US est Ille qUI amat Ur , ' Victa nque I S siti no enim face eatenus amatur: sed quatenus bonum al1 quid alter,alter voluptatem affert. tot sy optor
huiusmodi autem am1c1trae dissolui facile positant, cu similes ipsi non permaneant. nam 11 non amplius Iucundi,aut utiles fuerint,amare desistunt. at ut1le non permanet, sed al1as al1ud evadit: quo si, ut dissoluto eo ob quod amici erat,am Icilla quoque ipsa dis loluatur,quippe quae propter illuci erat.
Qui ob utilitatem mutuo se amant, non per se,sed per acc1dens amant. non enim ob ipsum de per ipsum amant,sed quatenus aliquod bonum sibi ex ea amicitia mutuo eueni quod utile est.vnde ex acc1deti est huiusmodi amicit1a ex eo enim quod accid1t,ut a se mutuo ville al1quid euenIat,& non propter seipsos conflata est similiter quoque qui ob voluptatem amant, non per se amant, sed ex accidenti. non enim facetos amant quia qualitate quadam sunt affecti, sed qu1a voluptatem ipsis afferunt. Sed absurdum fortasse videretur, si propterea ex accidenti amicitiam voluptuosam e 1le dicat,quia amicos non eo quod boni sunt,amant: eiusdem enim non esse speciei satis constat. nam perande est,ac si diceret,bonorum amic1tiam ex accidenti esse propterea qudd non eo quod urbani sunt a se mutuo amantur.Ad hoc dicendum,qualitate quadam affectos,1d est πιουσTινας Quasi aliquales dicas,eos hic appellare qui ex qualitate simpliciter dicuntur, no ad aliquid referti
Iuptatem ex urbanis amici ipsorum percipiant: non tamen quatenus sunt Vrbani, eos amant, sed φ quatenus iucund1tatem & voluptatem ipsis afferuntis enim essent urbani, iucundi vero ipsis Donessent,non amarentur.qui igitur ob utilitatem amant, sui commodi causa:& qui ob voluptatem, suae voluptatis causa daligunt:non quatenus est ille qui amatur,quicunque is sit, siue urbanus, siue diues: sed quatenus alle voluptatem,hic utilitatem prestat. Quocirca huiusmod1 amicitiae dissolui facile possunt,cu similes amplius non permaneant illi qui prius amabantur.nihil enim Vetat,quin adhuc urbanus al1quis sit,aut diues.sed si vel urbanus non amplius erit voluptati, vel diues utilitati ,1lli cui antea solebat huius nodi amicitia prorsus dissoluetur,ac perib1t.
MaX1 me vero 1nter senes huiusmodi am1 citia videtur existere: no enim
qui hac qtate sunt tuam dum persequuntur, sed utile. qmcunque item eX iu4c uenibus at liae In flore aetatis constitutis hom1nibus util1tatem sectantur. tales alatem neque viuere simul consueuerunt: quandoque etiam neque sunt iucundi neq; tali consuetudine in i 1get nisi ut1les sint. eatenus enim sunt mcudi quatenus bonu aliquod sperant . inter has hospitalem etiam reponiat.
Vt plurimum,inquit,inter senes amicitia utilis existit: & inter viros quoque eos qui utilitati vacant accipit autem h1c senem & virum non st e proborum genere,sed e Vulgo hominem. senes η se et enim huiusmodi quia in multis indigentiis constituti sunt,quod honestum est & bonum non co- δαὐgnouerunt lucrum plurimi faciunt: atque ob id utiles tantummodo sibi amicos comparant. viri ζitem,qui in flore aetat1s fant qui lucro acquirendo inhiant,nullos alios nisi eos amicos sibi facien 'dos censent qui ut1les s1nt. atque hi non admodum conuictu mutuo Utuntur: conuictus siquidem absque mutua oblectatione mina me est. at hi ob utilitatem ne oblectatur quidem interdu amicis, nisi quatenus ut1les sunt: iucundatatemque & suauitatem nullam habent, quae conuictus cociliat Sac confirmat. atque ita ea re quς maXima ac pulcherrima in Veris am1citiis est,conuictu videlicet, 'vis quaeque ex eo e aenit,iucunditate ac fruitione amicorum penitus carent. ουδυ ὐκ
At iuuenum amicitia esse Ob Voluptatem videtur: quippe cum ex age , si V ρ
stu vitam traducant:& maxime quod sibi iucundum est,quodque est prς-ost
399쪽
t d.l. bacra tione enim pr- miles etiam in
sens sectentur. mutata autem aetate iucunda ipia etia diuersa evadunt: unde cito amici & fiunt,& esse desinunt quia amicitia Vna cum ita cunditate mutatur. talis vero voluptatis velox mutatio est. ΙUuenes etiam amatori j sunt: quippe cum ex perturbationis assectu & voluptate multa 1lla amator 1ae a lectIOnIs vis oriatur. 1 deo fit ut & ament,& c1to desistant, saepe eodem die sententiam mutantes simulque toto die uersari,& co uiuere uelint. Ita enim
id quod ex amicitia reqUirunt,ipsis euenit.
Iuuenum amicitia Ob voluptatem Plerumque est quia eX affectu non ex ratione vivunt. Voluptas autem affectus est.quando igitur iucundi sunt inter se,mutud se amant.sed haec quoque amicitia dissolui facile potest nam una cum aetate iucunda ipsia etiam mutantan quibus mutatis,amicitiae quoque ipsae quae ob iucunditatem extiterant, mutentur,necesse est. verumtamen hi iucunde in conuictu versantur. ita enim maxime ipsis eueniunt ea quae ex amicitia quam habent,requirut. nam cum amicitia ipsis sit ob voluptatem,cum mutuo congressu & couictu utuntur, maxime frui voluptate consi1euerunt. Cum vero inquit quia amicitia cum iucunditate mutatur), de ea intelligit amicitia,quae vel ex affectu tantum,vel ex aetate existit .amatorii enim iuuenes sunt: quippe citex perturbationis affectu & voluptate multa illa amatoriae affectionis vis oriatum parua vero & in paucis ex ratione . quia igitur ex perturbatione vivunt iuueneS,merito amatori; sunt Atque hq a- 1 cimicitiae impersedi e 1unt.
Bonoria vero Zc eorum qui in virtute sunt similes, amicitia perfecta de muni est . hi enim mutuo sibi bene ssimiliter volunt, quatenus sunt bonu boni autem sunt per se: at qui amicis bona volunt ipsorum causa,maxime amici sunt: quippe cum per se,ita sese habeant,& non ex acc1deti. unde horum amicitia precipue permanet,quoad boni fuerint: virtus vero stabilis res est. estque uterque δc absolute bonus &. amico. na boni & absolute, dc sibi mu
tuo boni sunt: utiles item,& iucundi similiter. boni enim sunt 3c absolute, 3 o& sibi mutuo iucundi. singulis si quidem propriae actiones,& tales volupta
tem asserunt: bonorum autem actiones tales vel sm1les sunt. unde fit ut ta
lis amicitia stabilis merito sit . in ipsa enim omnia quae amicis esse debent,
coniunguntur. nam cum omnis amicitia ob bonum sit,aut ob voluptatem
vel absolute vel amanti,&per similitudinem quandam: huic omnia antedicta per se insunt. t huic enim similes etiam reliquae sunt: & absolute bonis,
absoluteque iucundum inest. laaec autem maxime amab1lla sunt: amare etiam Jc quae maxime est amicitia atque optima in his est.
Persecta est amicitia bonorum hominum,& in virtute sim1lium. omnia enim habent quς in a micitiae definitione continenturibona enim sibi mutuo volunt ob seipsos: aliae autem sunt impersed ae,cum non omnia in definitione contenta habeant. volunt siquidem alia amici bona amicis quae esse bona existimant atque id non illorum causa,sed sua faciunt.praeterea boni per se amant,
quatenus scilicet boni sunt illi ex accidenti .non enim quatenus faceti aliqui simi,ut diximus, vel jdiuites:sed quatenus ipsis iucundi sunt,aut utiles,ab huiusmodi hominibus amantur.quod autemper se est,perfectum: quod ex accidenti fit,imperfectum omne evadit.id quod etiam esse argumento potςst,quda reliquae amicitiae aequivoce dicantur: quippe cum quod per se est,& quod est per accidens,eiusdem generis esse nullo modo possit. nam quod est per accides, posterius est eo quod , o iper se ζst, merito igitur bonoru amicitia stabilis ac firma est. ob id enim quod boni sunt,& ob virtute mutuo sese amant. virtus autem stabilis ac firma est. qui enim iucundi sunt alicui, & ob id ammantur, eos absolute etiam esse iucundo; non est necesse: neque qui utiles alicui sunt, esse absolu are utiles. at bonuS & absolute bonus,& amico bonus est qui enim boni sunt,& absolute sunt boni, Ac inter se mutuo, Vtiles item & iucundi. consequitur enim ut sibi mutuo utilitatem alterant: stititque absolute iucundi ,& sibi mutus. quandoquidem propriae unicuique actiones, tuisque similes iucundae sunt, bonorum verὰ actiones vel tales,vel omnium maxime sunt similes.Vnde iucundi inter se boni sunt.ac propterea perfecta etiam & stabilis est bonorum amicitia: cum omnia quae
400쪽
quae amicitiis insunt,in ea simul coniuncta habeantur. Omnis enim amicitia vel ob bonum vel obvoluptatem existit:& ob bonum absolute,& ob iucundum absolute, id quod in verorum amicorum amicitia inest vel ob id quod bonum amanti est,Vel suaue ex similitudine quadam . qui enim
non ob id quod absolute bonum est,uel iucundum,sed ob id quod sibi huiusmodi est, amant ii a,
citiam eam habent,quae ex similitudine dicitur,non quae proprie & praeeipue amicitia est At proborum hominum amicitiae omnia insunimam & ob absolute bonum de ob sibi bonum & ob absolute iucundum & ob sibi iucundum amant. huic enim similes etiam reliquae sunt. huic scili cet amicitiae bonorum hominum ,reliquae etiam species amicitiae similes sunt.Si autem horu ver borum altera lectio admittatur,que in quibusdam exemplaribus reperitur,quq est, Io ρ ωα τα λο - . ita interpretabimur .hac ratione enim si1miles etia in reliquis sunt,id est ob hoe quia boni ipsi sunt,etiam in reliquis similes,id est iucundi similiter,atque viales sunt, no boni tantummodo similiter.
Par autem est,ut rarae tales amicitiae sint: quippe cum pauci huiusmodi repeta antur. adde quod tempore dc consuetudine indiget. na, ut est in prouerbio, ieri nequit,ut mutuo homines sese cognoscant prius quam sale qui clicitur consumpserinimeqtae prius sesse admittant,sintque inter se amic1, qalter alteri amab1lis S videatur esse,& credatur. qui autem cito sese gerunt1o am1ce inter se volui Illi quidem esse amicused non sunt tamen,nisi quoque& amabiles sint se esse non 1gnorent. ac Voluntas quidem amicitiae Velox est,amicitia minime. haec igitur & tepore & reliquis perfecta est: ex o
mnibusque his existicisimilisque utrique ab utroque est. id quod inesse a
pore ad consuetudinem faciendam,experimentumque capiendum. Itasse enim ex paruo interdum successu cognoscere quempiam probus vir posiet sed interdum tamen fit,ut aliquand1u bonorum verborum dissimulatione lateat aliquis,Vt in eo deprehendendo CXperimento ac tempore opus sit ac propterea superius in amicitiae definitione,quando eam esse dicebat beneuoletiam in mutua affectione minime latentem: ut ne lateat beneuolentia opus esse diximus inter se consuetudinem habere amicos,atque ita mutuam cognoscere beneUolentiam . nam se mutuo esse beneuolos ac bonos, ex alterius boni viri experimento credere forsitan possent: habere autem consiletudinem nisi inter se conueniant & congrediantur,nullo modo possent: quam ad veram amicitia Cuae sine perturbatione futura est, esse necessariam nemini dubium est. Haec igitur bonorum amicitia e tram tempore perfecta est,& reliquis mam & longo temporis spacio iudicatur: de per se est, non ex accidenti & denique omnia habet,bonum, utile,& iucundu. quodque omnium perfecti stasimum in ipsa est, est virtus quae sine ulla dubitatione secundum felic1tatem perfectiss1ma res omnium est.similis item utrique ab utroque ex1stit, quod amicis inesse debet. amicitia enim est aequalitas,quae nullo pacto esse potest,nisi sim1liter utrique sese mutuo ament Honestam arnicitiarn proprie dici amicitiam,alias uero ex accidenti. cap. IIII.
AT vero quae ob iucudum existit amicitia, huius 11militudinem habet: nam boni iucudi inter se sunt. mili modo quoque qui ob utilitatem
amant: quippe cum boni quoque tales erga se mutuo sint. Max1 me autem inter hos etiam amicitiς tunc perdurant, cum aequalitas ab Utrisque mutuo exhibetur,ut Voluptas neque tantummodo ita,Vertim etiam ab eodem , ut
urbanis: sed non ut amatori & amato. hi enim non iisdem oblectantur: sed alter amore illius,alter obsequiis amatoris gaudet. quo fit ut desinente aeta
tis flore quandoque etiam amicitia ipsa desinat: quippe cu alteri facies non amplius iucunda sit alteri obsequium non praestetur. Multi autem perma
nent si pares moribus cum sint, ex cosse eludine mores d1lexerunt. at qui noiucund1tatem in amatoriis rebus,sed Villitatem compensant, ij minas Sc a mant,& perseuerant. qui vero ob Vtilitatem sunt amici,una cu utilitate dis