장음표시 사용
371쪽
Eorum qui sine electione succumbunt & vincuntur, alter, id est incontinens a voluptate su peratus inuitus absque electione ad comittenda gagitia trahiturialter qui mollis est,a dolore quo libet,etiam eo qui a plerisque toleratur,absque electione etiam ipse duci consueuir,dum nullo modo ex ansentia voluptatis & cupiditatis dolorem concapere vult,sed oblectari semper, ac suoerue mentem cupiditatem explere . quare differunt inter se incontinens, & intemperans: incont nens siquidem sire electione:intemperans cum elemone voluptatem sectatur,qui sane unicuiquevide tur esse deterior quam incontinens:quippe qui etiam non cupiens, vel remisse & leuiter cupiens turpia agat,& venereorum lib1dinibus iamper inuoluatur in continens vero vehementi cupiditate superatus sequi turpes voluptates cosueurtisicut etiam peior censetur,si nulla ira incitatus quis p1am,quam si aratus verbera alicui infligat .nam qui id facit,siηin affectu esstit costitutus,id est ine to τω edistis incitatione ei set perturbatus,quid ageret eodem modo si intemperans vel nulla vel leui cupidita θέωρ. te irritatus adulterium committit,quid facturum esse eum credendum est, si vehementi aliqua cupiditate afficereturΘ
Ex iis vero quos diximus alter in mollitiae specie magis est: alter est in A
continens incontinenti autem continens molli tolerans Opponitur. tolerare
enim in resistendo consistit,continentia in cont1nendo & cohibendo. diuersunt autem est resistere N. cohibere,non secus ac non superari,& Vincere,Vt hac ca usa continentia quarn tolerantia sit expet1 bilior. 1 o
Ex iis quos diximus,alter in mollitiae specie est,id est mollis est,qui a doloribus, quibus plerique non succumbunt,vincitur: alter,qui a voluptatibus superatur quibuS plerique et1am sunt inferiores,incontinens est .ac moli1 quidem toleraDS est oppositus,incontinenti continens nam tolerare in resistendo consistit,id est dum non cedit aliquis,nec superare se a grauibus & vehementi bus dolor1bus,quibus plerique vincuntur,permittit:sed repugnat,ac renititur. led concinentia estra coli1bendis,& comprimendas iis voluptatibus,quibus plerique succumbere ac v1nci solent. cui et o al1ud sit resistere de aliud cohiberernam qui resistit & non cedit,non continu3 et1am v1ncit, qt11 cohibet autem vincit meliusque sit vincere quam non vinci sequitur,ut continentia que vinresestere. ci GV m tQlζrantia quae non Vinc1tur,expetibilior,ac mel 1Or esse quoque censeatur.
y vero deficit in iis aduersus quae plerique renituntur, & possunt: is 3ς mollis est,& delicatus: deliciar enim mollitia quaedam est. qui scilicet palliutrahit,ne si 1psiim tollat, dolorem sibi laborando creet:& dum grotantem
Imitatur,miserum esse non existimat, cum misero similis sit.
Qui deficit,& vincitur a doloribus aduersus quos plerique e vulgo sortiter se gerunt, ac resistunt,quosque possiunt vulgares homines reprimere,ac coli1bere mollis est,ac delicatus. lui vide licet per terram trahi sibi pallium permittit,sursumque retrahere atque attollere non pat1tur, ne Ianorando creet,id est efficiat & comparet sibi dolorem,si tollere voluerit: imitansque aegrotantem qui vestem defluentem ex humeris,cu brachra attollere prae infirmitate nequeat, sursum colligere non potest miserum se esse no putat,cum tamen misero,id est aegrotanti perquam simil1s sit. 40
Pari modo quoque circa continentiam & incontinetiam res sese habet. non enim siquis vehementibus & modum excedentibus aut voluptatibus, aut doloribus vincitur id mirum est. qu1n si resistens vincitur, venia etiam dignum habetur ut Theodecti Philoctetes a vipera morsius: aut Carcini In Alope Cercyon:& sicut ij qui clam cohibere risiam nitantur : In profusum
cachinnum erumpunt id quod Xenophanto contigit.
. Si Cut admiratione dignum non est, siquis a magnis & vehementibus voluptatibus superetur, quipPς quod as non incontinens dicatur sed si resistendo vincitur, venia dignus esse censeaturisic RquoquςIi magnas doloribus quispiam succumbat, neque mirari, neque mollem appellare huius 'mo ominem depemus quin potius ignoscere,ii praesertim aduersus magnos ac graues dolores en , t -ΤG superetur: quemadmodum apud 1 heodectum Ph1loctetes . Theodectus enim p ςt3 cmus fabula Philoctetes in manu a serpente morsus,atque ob id Vehementi-USMOlorious a Mamatus inducitur:qui cum aliquandiu acres doloria cruciatus sustinuisset,ac sertater TeM1trHer,taniae u Cumbit,atque exclamat succurrite precor mihi,manuque abscindite. quianeuu1taIacit,aMOloriousq; vincitur,n5 mollis, sed venia dignus poli' videtur, sut enim magni.
372쪽
Apud Carcinum item Tragicum poetam Cercyon inducitur Alopes puellae pater, qui cum filiaresciuisset stupratam fuisse,ab ea requirebat quis stupri illius auctor fuasset: asserens se Vbi id cotagnoneri nullum dolorem esse cocepturum:quod cum Alope manifestasset,lanto dolore opprestasus est,ut ne vivendu quidem sibi esse amplius censeret hic RUOque mollis dicendus non est, quippe cum etiam ipse aliquandiu dolori restiterit,eumque Voluerit cohibere. Xenophatus vero cum coli1bere rasum vellet,in profusum cachinnum erupit.Vel quod 1nquat d quod Xenophanto eo tigit Jad superiora referendum est ut intelligamus Xenophanto contigisse, ut vel morsus a serpente etiam ipse ut Philoctetes,vel aliquo alio dolore graui affectus ut Cercyon , succubuerit, ac de sponderit animum ac tandem in maximam desperationem effusus sit Don secus atque illi qui cohibere risum volentes in cachinnum crepant.
Sed si ab iis vincitur,lisque nequit repugnare, quibus plerique possunt
resistere: atque id no ex natura generis aut morbo. emadmodum apud Persarum reges mollities ex genere est:& sicut foemina a mari distat.
Non est mollis qui vehemetibus doloribus resistendo vincitur: sed qui iis quibus plerique evulgo resistunt,succumbit,mollis est nisi id ex natura generis proueniat, id est vel ex sceminei se xus imbecillitate,vel ex natione,cum quis a pueritia in luxu de voluptat1bus est educatus. Cuius zo modi reges Persarum sunt,qui ex genere & natione mollitia quadam praed1ti sunt: barbari enim cum sint, involuptatibus semper dediti vixerunt,doloribusque minime assueti: ut quicquid inci derit,quod vel paruam afferre molestiam possit,facile superentur. Quod igitur a leuibus doloribus vel ex natura generis,uel morbi infirmitate facile vincitur,mollis dicendus neque ipse est.
Iocosus quoque esse intemperans videtur Od est mollis. iocus enim cusit requies relaxatio est. Iocosus vero ex iis est qui in hac excedunt.
Iocosus dicitur qui iocis delectatur,1ocarique semper vult atque is est mollis.Iocus enim est relaxatio .relaxatio autem requies est. at mollis requie oblectatur Zc voluptate,& non dolet. ioco--- sus vero est qui in hac excedit id est qui requiem immoderate affectat & cupit. Iocosus igitur mollis est.
In continentia alia temeritas, alia imbecillitas est. nam alij ubi consulta runt in iis quae decreuerunt,ob affectum postea non perstant: alij quia non consultarunt, ab affectu ducuntur. nonnulli enim, quemadmodum qui se prius titillarint,non titillantur: ita quoque ipsi cum praesenserint, ac praetii derint, eque ipsos dc rationem praeexcitarint,sive luctandum , siue molestuquip piam fuerit: ab affectu non superantur praecipue vero celeres & atra bile assecti, temeraria incontinentia sunt in cotinentes. illi enim ob celeritate, 6' hi ob vehementiam rationem non expectant,propterea quod procliues adsequendam imaginationem sunt.
Incontinetiam in temeritatem Sc imbecillitatem subdiuidit .alii enim id est imbelles qui sunt de infirmi,consultant quidem de considerant adulterium de stuprum esse malum, non tamen in iis quae consultarunt,persistunt sed libidini indulgent adulteriumque de stuprum committui, a per turbatione,& cupiditate superati.qui propterea imbelles incontinentes dicuntur,qu1a Victi ei rei Muam malam esse de fugiendam censuerunt, succumbunt. alij vero id est temerarii & praecipites non considerant an hoc malum sit,necne,sed stat1m ducuntur de trahuntur ab affectu & cupidita te,id est nulla rei praemeditatione facta v1ncuntur perinde atque 1li1 qui statim Vbi attinguntur,titillatione affici consueuerunt. nam si considerationem adhibui ssent,fortasse non fuissent superati .sunt enim nonnulli qui si praeconsultent,vinci se nullo pacto sinui cu enim praesenserint de pret V consultarint,dc praeu1derint id esse malum quod vel abiens dolorem, vel praetens voluptatem af fert: non superant .non secus atque illi qui cum partem aliquam corporis ubi titillationes patiutur,fr1ch1one praetentarint,atque Ita assuefecerint:non amplius, siquis 1lluc titillat1ones inferre velit titillantur,sed sine ulla motione contrectationem ferunt.temeraria autem incontinentia incontinentes,id est temerarii incontinentes praecipue sunt celeres atque atra bile praed1ti. illi enim obeeleritatem naturae hi Ob Vehementiam affectionis ex atra bale contractae,rat1onis consil1u de considerationem non expectant:propterea quod subito imaginationem & id quod visum sibi fuerat, persequuntur. statim nanque ubi suave aliquid estis existimarint, ad id nulla habita consideratio in ἐγκυλίον-
373쪽
iniae incontinentis intemper latis differentia fit. cap. VIII.
AT intemperans sicut dictum es non est eiusmodi,Vt eu poen1teat. per stat enim in propossio: sed in continentem quod amodo poenitet. quo circa non sicut dubitavimus ita sese res habet,sed hic facile potest sanari il
le in curabilis est: quippe quod pravitas ex morbis aquae inter cutem & t bi incontinentia comitial1 bus perquam similis sit. Illa enim continua, haec non continua improbitas est. atque omnino diuersum est incontinentiae dc ibvitii genus: vitium enim latet,incontinentia non latet.
Intemperans idoneus ad poenitentiam non est iccirco non ita est ut prius dubitauimus de intemperante,quod sanari facilius quam incontinens posset:sed econtrario intemperans est insanabilis sanabil1s incontinens .prauitas enim id est intemperantia illis ex morbis,cuiusmodi est aqua inter cutem,& η tabes,comparari potest nam qui Vel aqua inter cutem,Vel tabe laborat,non hodie morbo corripitur,cras minime:sed assidue nulla intermissione facta semper afflictatur: sic in temperantia assidue de continue intemperati homini inest.semper enim rationem corruptam habet ut semper malum bonum ipsi esse videatur.in continetia vero comitiali morbo persimilis est: λο sicut enim comitialas morbus non est continuus,neque assiduam afflictationem affert iis,qui a fecti eo sunt sed vel bis vel ter in die,vel post duos aut tres dies invadit: ut in iis qui a daemone agitantur sic improbitas Dec d est incontinentia non continua est,neque semper adestmon enim semper in perturbatione affectus est quispiat sed eatenus tantum infestat, quatenus incontinensa cupiditate superatur. Ac demum incontinentia diuersium quid a vitio est, hoc est ab intemperantia. nam intemperantia seipsam latet:adulterium enim esse malum ignorat,ac tanquam bonum se ctatur incontinetia non ita,sed licet mala esse cognoscat,victa tamen a cupiditate id persequitur.
Ex iis autem ipsis illi qu1 exturbantur, meliores sunt, quam qui ratione habent,atque in ea non persistunt.a minori enim affectu superantur: & no 3o inconsiliti ut alij sunt. nam similis incontinens est iis,qui & cito,& pauco vino,& pauciore etiam quam plerique inebriantur.
Cum ex 1ncontinentibus auos ene temerarios dixer1t,al1os 1mbecalles: nunc inquit eos Qui exturbantur e rdi1one dc consilio,id est temerarios,qui antequam praeuideant quappiam,ssiperan
tur meliores esse incontinencibus infirmis,qui rationem habent,id est rationis praeconsultatione, in ea tamen non persistunt. hi enim infirmi a paruis Zc imbecillibus voluptatibus videntur oppugnari,cum praeconsuliandi habeant facultatem rat temerarij &: praecipites a magnis de vehementibus vi iccirco statim nullo habito praemeditandi loco trahantur ac Vincantur. propterea venia etiam digni magis habentur temeraraj,quam infimili siquidem a paruis voluptatibus illecti, illi a magnas .h1 cum piaecon1ultatIOne,lli1 sine,Vanciantur.a minor1 enim affectu Ac cupid1tate infirmi doneque sine consultatione ut alij,id est temerarij superantur atque ob id similes iis sunt,qui cita,&pauciore etiam vino in ebrietatem incidunt, quam plerique soleant. plerique enim non nisi ubi multo vano oppressi fuerint,inebriantur.
In cont1nentiam igitur non esse vitium manifestum est: sed quadam ex parte fortasse. haec enim praeter electionem,id eX electione est. sed in actio nibus tamen habet similitudinem. quemadmodum Demodocus in Mile sos dicebati: Milesii sane no sunt quidem imprudentes: sed ea tamen agut, quae imprudentes solent: sic incontinentes licet iniusti non sint, iniuste a
men agunt. SOIncontinentia non esse vitium ut est intemperantia,patet: quadam tame ex parte & non pro 1US tortarie esse vitium v1detur.quatenus scil1cet & circa eadem subiecta,1d est venereorum labidi ne S eriatur, a cupiditatibus vincitur in eo tamen ditarentia est,quod haec,id est incontinentia praeter e QCtronem Caenon enim eligit:id,id est intemperantia ex electione fit,& eligit similitudinem I Opa: pt an continentia cum intemperantia in actionibus.nam vitaeque voluptuosis actio mous Ome antur, atque inuoluuntur.sicut Demodocus de Milesiis dicebat:qui cum Larius esset: arus autem non procu R Mileto insula est:Milesios multis at 1is cauillis carpere cOsueuerat, tum
374쪽
illo,cum diceret non esse quidem Milesios imprudentes,sicd agere tamen ea quς imprudentes solent.1rc 1ncontinentes cum non sint iniust id est intemperantes, iniuste tamen assuti t
Quoniam vero alter talis est,Vt non ex eo quod persuasus sit,voluptates corpor1s supra modum , M Prieter rectam rationem sequatiar: alter autem persuasus est,qu1a est talis ut eas sequaturiilli dissuaderi facile potest: litii enon potest. Virtus enim dc prauitas prIncipium altera corrumpit,altera conio seruat. in actionibus autem principium illud est cuius causa res fit, sicut in mathematicis 6UppolitIOnes. nam neqtie illic ratio est quae doctrinam tra dat pimcipiorum,neque hic. sed virtus vel naturalis,vel a uetudine comparata,recte Opinandi circa principium praeceptrix est.
Qiua 1nou1t alter id est incontinens sequitur & inquirat voluptates corporis supra modum praeterque rectam rata nem : non ed qudd persuasum habeat adulterium esse bonum, & sequi id b & committere eligat,sed absque electione d faciat:alter vero qui est intemper aras, persuasus est,&comm1ttere adulter1um aut stuprum eligit,idque esse bonum opinatur, propterea qu6d talis est: id est corruptam habet rationem, ut semper corporis voluptates sequatur hanc ob causam sit, ut 1lu incont1nenti,scilicet qui absque electione adulteratur,d1ssuaderi facile possit, curatio ue adhiberti hu1c autem,1d est intemperanti qui ex electione voluptates sectatur,non possit: ac pronterearn curabil1s sit.Sicut enim virtus principium finale conseruat,ita prauitas & v1tium corrump1t ac perdit. Qu1 enim est intemperans proponere sibi bonum finem nequit,ut abstinendum sib1 est e a voluptatibus putet: sed corruptus cum sit, corruptu etiam finem habet,quo sibi proponit bonum esse voluptates sectari.qui vero econtrario est temperans,bonum finem cum recta utatur ratione ἔγείπι η- 11 1 1n actionabus statuit.Principiu autem in actionibus est cuius causa res fit,id est finis ipse: que- δονους. i. sitaueo admodum in mathematicas suppositiones principia esse consueuerunt:id scilicet quod ponunt, ac xum esse uola 1tatuunt mathemat1c1,cum dicunt,punctum esse 1d cuius nulla pars est aut lineam ese longitudi- ptatibus. nem sine latitudine.nullam enim adhibent his principiis rationem ac demonstrationem sed sim 'r' pliciter ita sine ulla demonstratione sumenda discipulis proponunt.sic etiam hic actionum finem ratione ac demonstratione cognoscere minime possumus sed virtus est siue naturalis, siue assuetudine comparata hoc est moralis,quae recte opinandi preceptrix est. id est quae recte principiti,hoc est finem inuenit,neque errare quempiam sinit.nam siue natura,siue assuetudine ad V1tam tempe ranter traducedam bene quispiam est instructus, finem is quoque bonu sibi proponat necesse est.
Ac temperans quidem huiusmodi est: hu1c Vero contrarIUS 1ntCperans . . quidam qui ex affectu e recta ratione exturbatur : quem sanesta
perat affectus: ut ex recta ratrone min1 me agat,non tamen ita superat,Vt ta-
lIs euadat,qui eiusmod1 voluptates effuse sib1 esse sectandas persuasum habeat:atque hic est incontinens,qui 1ntemperante mel1or est nec est absolu
te prauus: quappe quod in eo id quod optimum est,id est principiti ipsum
conseruetur. contrarius huic al1us est qu1 persistit neque ex affectu exturbatur. Hinc igitur alterum probum,alterum prauum esse habitum patet.
Temperans huiusmodi est,ut quibus oportet,& quando oportet,Oblectetur: cui contrarius & OpposituS intemperans est. est autem quidam,id est incontinens,qui a recta ratione exturbatur abs C affectu & vincitur:quem sane affectus & cupiditas vincit,ut non secundum rectam rationem operetur.non tamen ita vincit,ut persuasum habeat,& sibi effuse ac libere,id est ex electione indui gendum esse voluptatibus censeat:qui est incontinens: qui quidem absolute prauus & malus non αναί lluc. i. est,cum integram naD at rata ne .in eo en1m quod V1nC1tur,esse maluS Videtur.malus tamen inte- impudenter.
gram non habet rationem,sed corruptam at in incontinente id quod est optimum,seruatur id est principium ipsum finale,& ratio recta,quae in ipso corrupta minime est al1us est continens cilicet qui perstat in ratione,neque ex ea dimouetur a cupiditate superatus incontinenti contrar1us. atque hinc alterum ex his habitibus,id est continentia esse probum & bonum, alterum incolinentiae esse prauum 3c malum perspicuum est. E De continentis
375쪽
De continentis Cr pertinacis conuenientiu er differentia. cap. IX.
UTrum igitur continens is est qui in qualicunque ratione δί qualicula
que eleet1 One,an qu 1 in recta tanthm persistit: Virtam Item incontines
qui in qualicunque & ratione & electione perstat an qui in falsa ratione,& non recta electione permanet nunquid ex acci Genti in qualicunque per se vero in vera ratione,& 1n recta electione persistit alter,alter non per sistit nam siquis illud ob hoc eligit & siectatur hoc per se:prius illud ex accidenti sectatur atqtae eligit.
Quoniam superius dixerat quosdam existimare Sc continentem eii esse qui in opinione per sisteret,& incontinentem qui ex opinione exturbaretu nunc dubitat,utrum continens sit qui inoualicunque opin1one tam bona quam mala pCrsistit,an qui in recta de bona tantummodo : & sita mili modo utrum incolinens in qualibet siue bona siue mala fuerit,an in falsa dc mala perseueret. deinde soluit dubitationem nunquid inquiens ex accidenti Sc non proprie dc continens in qualitacunque tam bona quam mala opinione persistere,& incontinens in qualicunque siue bona sit siue mala,dicetur non persistereΘper se vero & proprie qui continens est, in vera ratione & bona opi nione persistit: & simili modo incontinens in falsa dc mala opinione per se dc proprie perstat na' p λ γλυ- siquis dulciti rerum sit appetes,& sectetur & inquirat illud ob hoc, id est vinu dulce ob dulcedine a P ' cuius appetes est. per se qui de & proprie sectabitur dc inquiret hoc ,id est dulcedineipsam ex accita denti vero etiam prius illud, id est Vanum persequetur, atque eliget: quia enim accidit v1no vi sit dulcemropterea sit,ut qui dulcia appetir,ipsum persequatur sic continens in bona opinione proprie & per se persistit:si autem prauam habeat opinionem,in ea tamen non Quasi praua , sed quasi bona sit perstat quippe cum fallatur,& quae mala est bonam esse existimet. quare propr1e de per se in bona perstat quia tamen sepe accidar,Vt ea mala si efficitur,ut in mala quoque S praua persistat. incontinens item est qui proprie in bona opinione non perseuerat: quod si mala forte opinione sit praeditus,in eaque non perstetrin ea non tanquam mala, sed tanquam bona non perma net: luandoquidem bonam etiam ipse illam esse putat quare incontinens quoque per se in bona opinione non perstat.si vero accidit,Vt mala sit,ex accidenti in ea non persistit: sicut continens in somala non tanquam mala,sed tanquam bona perseuerat.
Per se autem simpliciter & absolute appellamus. Q are fit, ut quodammodo in qualicunque opinione: absolute autem In Vera alter perseueret,al
ter non perse Ueret. Quid sit per se 1nterpretatur per se enim simpliciter de absolute,id est proprie inquit signi fia
care. quare Cualicunque in opinione quodam modo,id est ex accidenti vel persistit continens,vel non persistit incontinens absolute vero & proprie in vera,id est bona opinione qui perseuerat est continens,in continens qui non per seuerat.
Sunt autem nonnulli in opinione perseueranteS,qUOS pertinaces vocat, qOvt obstinati & qui non facile dissuasione admittunt: qui sim1litud1ne quidecum continente quandam habet,sicut prodigus cum liberali,audax cu for ti: diu ei si tamen in multis sunt. continens en1m ex affectu & cupiditate n immutaturmam cu in cicieri sciasioni obtemperans est ille no a rat1one. cu piditates en1m admittunt plerique,atque a voluptatibuS ducuntur. ac sunt qui de pertinaces qtii suae sunt sentetiς homines,& inerudivi,& rusticu atq; hi quide suae sunt sentetiae ex voluptate & dolore: gaudent enim cum vin cunis. non dissuasi fuerinti dolent contra si sua perinde ac sint decreta, 1rr1ta fuerint effecta. ut hac ratione incontineti mag1s u. continenti similes sint.
Sunt nonnulli,inquit,qui in propria opinione perseuerates ab ea dimoueri se nullo modo patiuntur qua pertin Ces appellantur, eo quod nitunturi in ea persistere: σχ'ρογνύμ ονας Greci VO-cant.quonaam Vero in Opinione sua tam continens persistit quam pertinax,in hocsimilitudinem quanda inter se habent sunt item diuersi,& inter se longe differunt,propterea quod continens ob affectu,& cupiditate ab opinione sua qua ab affecturi perturbat1onabas, turpibusque cupiditatibus abstinendum so
376쪽
pertinax a ratione no suadetur,sed a cupiditatibus & voluptatibuS ducitur .Pertinaces autem simiqui suae sunt 1ententiae homines qui ἰδογνωμονε- a Graecis di utur: qui in propria opinionstant suntque ineruditi ac rustici hi enim imperiti cu sint,nulli rationi acquiescunt, atque hi ' u .dem,id est pertinaces suae sunt sententiae ex voluptate dc dolore. gaudent enim si non d11suasi λε rint:& si irrita sint ea quae dixerunt,dolent.suas enim sententias,& quicquid demii dixerint. quasi decreta ac leges,euincere,ac rata esse voluntavi si etiam cum dies est,esse noctem asseruerint sibi non esse contrὰ dicendum putent.pertinaces igitur cum ab affectibus, & turpibus voluptatibus superentur,incontinenti similes magis sunt. VSed sunt etiam quidam qui in iis quae decreuerunt no perstant,neque tamen ob mcont1nentia ut in Philoctete Sophoclis Neoptolemus. atqui is ob Ioluptatem quidem, non perstitit: sed honestum erat. verum enim dicere ipsi erat honestum,cum ad mentiendum ab Vlyme fuisset persuasus. non enim omnis qui Ob Voltaptatem quippiam agit, intemperas est,aut prauus: Lo aut incontinens: sed qui ob turpem voluptatem agit.
Sunt nonnulli qui an us quae statuerunt, non permanent,& tamen non ex incontinentia id se c1unt:vt Achinis filius Neoptolemus apud Sophoclem qui cum ab Vlysse,ut superius etiam diximus,persuasus,se mentaturum esse,& Philoctetem decepturum promisisset, in ea sententia postea non perst1cit. N eque tamen ob id 1ncontinens est dicedus,licet a voluptate inductus id fecer1t: vouptas enim ,adum honestate erat coniuncta,qua ad verum dicendum, dolosque omittendos in re aucendo ad Troiam Philoctete incitabatur. ita enim In altercatione cum Vlysse apud SoDho
Aud1re quae est turpe,& molestiam parit, O Nate Laertis,ea factu turpia δε Mihi esse iudico quoque,atque insuauia. Is nanque non sum,Vt fraude quicquam agam mala: V Neque ipse,neque qui procreauit me pater, V Fidens Achilles viribus,sicut ferunt. V Q lare paratus ipse quoque,si vi est opus, ' Promptusque ero,agere nec recuso quippiam: vique usus istum fortiter ducam virum I ecum,haud dolosa fraude. nam quis est timorὰ Numne iste solus,unoque gradiens pede
1 andem hanc cateruam varibus nostram opprimat
. . Cum missisS istuc tecum Vlysses sim,piget
x San ut si nunc vocabor proditor: Voto tamen magis fiustrarier volo Honeste agedo si potλri turpiter. ducebatur igitur hic a voluptate aperte agedi,& no metiendi quaeciaonesta eraἱ .incontinens aute non a qualibet,sedaturpi voluptate de sententia dimouetur. JCum autem sit quidam etia talis,qui corporalibus minus quam Opor reat,oblectetiar,ne ille in ratione tamen persistatunter hunc & incontinen-ic medius continens est. incontinens enim in ratione non persistit, quia magἰS quam Oportet: hic,quia minus quam Oportet, quippiam sectatur. at con tinens perstat, & ob neutrum immutatur. Si continentia vero honesta est SQ utro1que hos contrarios habitus esse prauos: sicuti etiam Videntur, necesse est. quia tamen alter ex his in paucis,& raro solet repetam: sit,ut,quemadmodum temperantia intemperantiae esse contraria tantum videtur, sic incontinentiς continentia esse videatur.
Quidam est qui minus si oportet, corporalibri s assectabus & voluptatibus gaudet: qui etiam ipse non petitat an rataone, qu abstinendum ei se a voluptatibus precipit: st estque nomine va- wr u cas.1s ab incontinente In eo differt,quod incontinens a corporis voluptatibus turp1bus multum: Z.h. hic verd
377쪽
hic vero qui sine nomine est,parum v1ncitur. inter hunc nomine carentem dc incontinente continen S mediuS estrui continentia quoque duorum v1tiorum mediocritas sit. incontinens siquidem non perstat in ratione eo quod magis quam oportet a voluptatibus turpibus luperat ar. hic, eo lminus quam oportet,ab iisdem vincitur.at continens persistit in recta ratione,& ob neutrum mutatur,id est de ratione non exturbatur a voluptatibus,neque superatur,ob alterum ex his,id est ex altero aliquo,dum vel minus,vel magis quam deceat,voluptates persequitur : quia tamen alter ex his habitibus,id est is qui caret nomine,raro extar,& in paucis conspicitur,no iecus ac stupictitas.
raro enim in hominibus al1quibus reperiri consueuit:fit,ut incontinentia magis contraria consinentiae,quam h1c habitus qu1 Vacat DomiΠe,esse Videatur.
CPeterum quia multa diciatur ex similitudine,consequitur, ut continen Iotia temperantis quoque per similitudinem sit. nam & continens eiusmodiestat nihil praeter rectam rationem ob corporis voluptates faciat: & similiter temperans,sed ille tamen prauas habet cupIditateS. hic non habeti atque hic est talis ut praeter rationem non oblectetur: ille ut oblectetur quidem:
Quia superius dixerat, nonullos esse qui continentem & temperantem eunde esse,Opinaren- 1 otur iccirco hic propterea quod multa ex sim1litudine dicuntur sequi ac fieri inquit x t continentia& temperantia quandam habeant inter se similitudinem:& continens t inperans ex similitudine quadam appelletur .nam de continens nihil facit atque agit praeter rectae rationis praeceptionem a corporis voluptat1bus superatus non en1m 1e V1nci ab e1S permittit,sed in rectae I at1onis consilio licet hinc inde impugnatus perseuerat. dc temperans simili modo praeter rectam consultat1onem ag1t nihil. sed ille tamen,id est continens prauas habens cupid1tates ab eis sese continet, rationemque sequitur:hic temperans cupid1tates prauas nullas habet.atque hic quidem, id est temperans, est eius nodi ut praeter rationem non oblecteturiquippe qui n1hil prorsuS a turpibus voluptatibus oppugnari consueuerit.Ille qu1 continens est,uoluptat1bus qu1dem afficitur praeter rectam ratio nem: prauas en1m habet voluptates sed est tame tal1s,ut ab ipsis non ducatur,& iuperetur: sed eas 3O
S 1 miles item incontinens & intemperans inter se si C. qui quidem cum sint diuersi,virique corporis voluptates sequuntur: sed alter oportere existi
mans,alter non existimans 1d facit.
Superius quoque dixit ex quorundam opinione incontinetem & intemperantem eunde esie: nunc quo modo incontinens de intemperans tum iidem sint,tum diuersi,declarat.quatenus en1m utrique corporis sequuntur & inquirunt voluptates, iidem sunt quatenus Vero alter, id est intem perans eligit,atque ex electione sibi turpes Voluptates persequendas putat alter Vero,id est incon tinens non eligit,neque oportere supra modum voluptatibus indulgere existimat sed ab eis prae ter elect1onem superatur in eo d1uersi inter se esse cognoscuntur. 4o
Prudentiam Cr incontinentiam simul in eodem non e fcap. X.
Ed neque ut idem simul de prudens & 1n continens sit, seri ullo modo' potest qui enim prudens sit, eu simul & probum esse moribus demonstratum est. adde quod non in eo solum 9, cognoscit, est prudens quis i
piam sed 1n eo quod est actuosus: incontinens autem actuosus non est.
Alia item superius opinio adducta fuerat,qua nonnulli eundem posse de incontinetem dc prudcntem esse amrmabant eam nunc refellit ac reprobat in hunc modum:si,inquit, prudens hone si S ac probus necessarid quoque esse debet,omnibusque virtutibus instructus,ut prius fuit demostratum,in continentia autem vitium est: restat, ut idem & prudens δc incontinens esse nullo pa- Socto possit pr terea prudens non ob id aut est,aut dicitur prudens, quia tantummodo bona & W1lia cognoscit:led quia actuosis id est idoneus ad bona agenda est . at incontinens non est ad bonavi prudenssed ad mala agenda IdoneuS.ssitas, 'Callidum tamen esse in continentem in11h1l vetat. unde etiam prUden tes esse nonnulli Videntur quia sint m continetes: propterea quod calliditas
eo modo quo silperius diximus a prudentia discrepat: estque quantum ad
378쪽
rationem spectat, proxima: quantum ad electionem, ii uersa.
Nonnulli callidum quoque esse prudentem dicunt nihil autem Vetat, quin cauidus incontines sit. iccirco videri possunt nonnulli prudentes esse incontinentes . Calladi enam Pa udentes quodammodo sunt propterea quod calliditas paululum quid , Vt priuS Qtiam dLXλmus, a prudent1a differt. quantum enim ad rationem attinet d est ad definitione Prudentaa Propanqua ac proxima est eal l1ditas, quandamque cum ea habet similitudinem: quippe quod calliditas habitus quoque ipsiast, non secus ac prudentia eorum quς ad finem deducunt,perceptIUUS .dItterent1a Vero est in electio ne prudelis enim electio bona est,quae semper ea proponit quae ad bonum finem deductura sunt. callidi vero et1am malamam ad malum finem deducentia quandoque eligit.
Neque igitur ut cognoscens,& contemplans, sed ut dormiens ,3 vino oppressius ac sponte quidem agit: quodam enim modo cognoscit & quid & cuius causa facit: prauus tamen non est: quippe quod electio eius probast . quare semiprauus est,& non iniustus . non enim est insidiosus.
Superius quoque an incontinens omnino vinci a turpibus voluptatibus possit, dubitauerat: rationemque quorundam adduxerat,qui non poste exastimabant. si enim rectam rationem in te gram habet,ac synceram incontinens,praeter eau S mandatum quicquam agere qui potestὸcuius opinionis refutationem ac solutionem hic subiungit:atque inquit,a turpibus voluptatibus supera- O n incontinentem,non ut qui cogno1cit,dc rectam habet ratIonem & scientiam, & contemplatur, id est ex scietia illa operatur,atque ag1t sed ut qui dormit,temulentusi est. QSemadmodu enim qui scientia,& habitu aliquo aut grammaticae, aut alterius alicuius artis praeditus est, si ciormiat, aut ebrius sit,quo minus operari ex arte 1lla queat,a somno,aut vino impediri consueuit:ita incontinens licci rectam rationem habeat,ne utatur tamen eius consilio in agendo,ab affectuum perturbatione prohibetur. ac sponte Quidem,& non inscienter malum committit: quodam enim modo quia faciat,& cuius causa faciat nouit prauus iamcn d1cendus non est quippe quod prauus & malus ille sit,cuius electio est malanncontinentis autem elect1o proba & bona habeatur. praeter electionem enim agit ea mala,quae agit quocirca quia electio eius est bona,non prauus,sed semi prauus,id est non ex toto,sed ex dimidio malus est existimandus:& non iniustus. 1niustus enim insi- ς diosus est,& qui ex proposito lasonem infert: cuiusmodi non esse incontinente perspicuum est.
Alter enim ex ipsis In iis quae consilitauit,non perstat: alter qui atra bile est affectus,ne consultat quidem omnino. Ac similis quidem est incontinesciuitati,quae Omnia quidem quae feri debent,decernat legesque bonas habeat,sed eis tamen non utatur: queadmodum Anaxandri des cavillatus est: Nil iura curans consulebat c1uitas: prauus vero utenti quidem legibias, sed malis milis est.
Cum incontinens sit & temerarius & imbecillis:alter ex ipsis id est imbecillis dc infirmus, inrise iis quae consultauit,non permanet alter qui atra bile est affectus de temerarius est, ac praeceps, De prorsus quidem consultat: sed a perturbatione ita rapitur, ut consilium omne ac delaberationem praeuertat. Atque incontanens quidem ciuitati est similis, quae bona decreta , bona Sque legeS cum sanciat,illis non Utitur,ut Anaxandrides poeta carpens ciuitatem quanda quae bonas leges quidem habebat,sed malis utebatur,hoc cau1llo notau1t c1uitas,inquiens, nil iura & lage S bonas curaris,consulebat,legesque ac decreta bona instituebat quae scilicet postea erat neglectura, quibu1que Visera miDimc erat. nam incontinens cum rectam habeat rationem quari legem,quae ab ea pretci Piutur non agit,sed contraria prauus ver3,1d est intemperans ciuitati est similis quae utitur qui
Versatur autem incontinentia & cont1nentia cIrca Id quod multitii G1so nis hab1tum excedit: nam alter amplius,alter minUs perstat, quam mult1 tridinis facultas sit. Atque ex incontinentiis sanabilior illa est,qua qui atra bi te sunt praediti,uti consueuerunt,quam ea quae illorum est qui costa itat, sed postea tamen in iis qUae consultarunt,non persis Unta. In continentes item exas uetudine,quam ex natura sanari facilius possunt: quippe quod conluetudine quam naturam immutare facilius sit. nam ob id quoque cosuetudine
379쪽
mutare est dissicile quia naturae perquam similis est: quemadmodu etiam Euenus inquit: Consuetudo quidem rerum tractatio longa est:
Quam procedentem naturam dIcimus est e.
Quia igitur continentia i 1t S incontinentia, quid tolerantia & mollities: quaque hi habitus inter se rationem habeant, dictum 1am est.
Continentia & incontinentia circa illud est quod multorum habitum excedit. nam continens perstat in ratione,seseque magis continet,quam multorum facultas sit,id est quam habitus multi tudinis patiaturiquippe Quod eas Voluptates superet,quabus plerique vinci consueuerunt. incontinens autem nihil 1n ratione persistit,sed ab illis etia cupiditatibus vincitur, quibus plerique e vulgo sunt superiores. Sanari autem facilius potest ea incontanentia,quae temeraria est, qua melacholici sunt praediti Quam illa qua imbecilles & infirmi utuntur, qui consultant quidem,sed ub1 consultarunt, non perstant in sententia. nam si temerarij & praecip1tes qui sine praeconsultatione a cupiditatibus trahunrur praeconsultarent ab affectibus minime superarentur. imbecilles autem licet preteconsultent, superantur tamen ,ac paruis praesertim cupiditat1bus succumbunt. Ex incontinentibus item cum alij natura sint eiusmodi, quemadmodum ferini qui marium concub1tu delectantur alia turpibus voluptatibus assueti habitum illum ex assuetudine malum contraxerint qui ex affuetudine incontinentes sunt,quam qui natura,curari facilius queunt eo quod natura consuetudine est disticilior:& cosuetudo ob id est difficilis,quia naturam im1tatur,atque in naturam evadit. sicut Euenus poeta inquit consuetudinem nihil aliud esse affirmans,quam longam rerum tracta tioneris,atque exercitatione quae qu1dem exercitatio procedens,atque in finem progredies de murri in naturam trasit. Quod si consuetudo propterea quod naturae similis est, auelli ac remoueri difficulter potest,multo dissicalius immutari natura ipsa poterit. Te uolaptate. cap. NI.
A1 vero de voluptate & dolore contemplari eius est qui circa ciuilem facultatem philosophatur.is enim finis eius' architectus est ad quem
spectantes unUmqUOdque t Um malum,tiam bonum appellamus.
Ad eum pertinet qui circa ciuilem facultatem ph1losophatur, id est qui ciuilis & moralis est,
de voluptate & dolore,an bonum sit necne,conficierare .is enim ciuilis V1r architectus est.archite
inis aute dicitur,qui de omnibus praecipit,ac statuit:sic enim ciu1lis hominis est,ut prccipiat quis ex iuuenibus esse musicus,quis miles debeat atque uniuscuiusque finis sit architectus,atque insti tutor,tam m1litaris,quae est Victoria,quam musici,quod est modulate loqui ac iubeat qucin quisq; consequatur,& quid quenque agere Oporteat,ut ad hunc vel illum finem perueniat: ad quem sane finem spectantes, unumquodque quod agimus,si non conferat & conducat ad eum consequendύ, absolute malum si conferat,absolute bonum vocamus nam csi ciuilis de omnibus huiusmodi in quirat & contempletur,illud quoque eius negocium est,ut bonum necne sit voluptas, consideret.
Praeterea de his considerare necessarium etiam est quippe quod virtute moralem & vitium circa voluptates,& dolores constituerimus: & felicita tem pleraque existere cum Voluptate asserant: unde etiam beatum a verbo πη- p quod est gata dere, non Inarint.
Necessarium insuper est de his Voluptate sc1licet & dolore tractare .nam cum praesens haec di sputatio de virtutibus & vitiis moralibus sit omnis autem virtus,atque Omne Uitium circa voluptates & dolores versetur:& felicitatem plerique operationem esse animae cum Voluptate asserar, t felicatatis partem esse voluptatem dicant unde etiam beatum Graeci μακαριον a quod
est gRudere quasi ιλακροχούριορ,id est longigaudium appellarint, ed logo totius vitae tempore gaudς t & laetetur:propterea fit,ut de voluptate & dolore agere in praesentia necessariu etiam sit.
Qui ousdam igitur nulla voluptas neque per se neque ex accIdenti esse bonum Videtur: non enim poste idem & bonum esse & voltaptatem asIerunt. alij nonnullas bonas plerasque prauas esse opinantur. tertia sentcilapi terea est, etiam si omnes sint bonae,optimum tamen voluptate esse nul
380쪽
De voluptate acturus primum quid quisque ex Veteribus de ea senserit,in medium proseri deinde singulorum opiniones conatur c5firmare,postremri eas confutat ac refellit. Prima icitur o pinio est,quae nullam voluptatem bonum esse statuit Teque Per se, neque ex accidenti . non enim voluptas & bonum idem sunt quippe quod fieri reciprocatio non possit: ut siquid bonum id vota luptas,siquid voluptas id bonum continus sit alij nonnullas & quasdam voluptates bonas, plerasque vero est e malas opinantur. tertia Cpinio eoru est,qui licet omnes voluptates bonae essent fieri tamen non posse affirmant,ut voluptas Optimum,id est summus, atque ultimus finis sit bonumd illud quod proprie bonum est,quodque omnia appetunt.
1o Atque Omnino qUIdem non esse bonum propterea diciat, quod omnis voluptas generatio est sensibilis In naturam : nulla enim generat lo finibus est cognata .verbi causa nulla aedificatio domus est.
Cum posuerit prius Veterum opiniones,nunc etiam confirmare,quatenus licet,eas conatur. naqui dicunt nullam omnino Voluptatem esse bonum, opinionem suam in hunc modum corrobo rant omnis volupta nquiunt generatio sensibilis est in naturam: generatio autem est imperfecta quod autem Imperfectum est,bonum non est.nulla igitur voluptas bonum est . generat1onem ις autem esie imperfectam,hinc patet,quod nulla generatio cognata & similis finibus est: cum mo-- c 'tio quaedam si,quae & imperseetirm ad perfectionem,& quod non est,ad id quod est, perducat.o- .i generam mne enim quod gignitur,in eo quod gign1tur,imperfectum est finis vero est perfectus,atque abso tio adsensebia lutus ut generatio quae imperfecta est,fini qui est perfectus esse similis nequeat exempli gratia, ae- leni naturam
disicatio quae est generatio quaedam atque effectio ad est ad finem quenda tendens motio: fini sitio quae est domus,similis non est. Cum vero inquit voluptatem esse generationem ad naturam quae sensiu percipiatu id significa voluptatem esse generationem, id est repletionem & restauratione indigentiae & defectus ipsius naturae.voluptas en1m id quo indiget natura, replet ac supplet. nam siquis essemat,alimento indiget, cibumque ipsum quo nutriatur appetit: Voluptasque huic est,cum alimentis naturae indigent1 a s turatur,atque expletur addidit sensibilem,propterea quod qui csu-36 rit & comedit & faturatur,sensu etiam saturationis illius voluptatem percipit vel ob id, ut a con codi1on1bus & digestionibus eam distinguat,quae licet etiam ap1ae motiones alimentorum , & alterationes in naturam sint sine sensu tamen ullo ericiunturicum igitur voluptas generatio sit generatio autem sit imperfecta nullam omnino voluptatem bonum esse isti colligebant.
Temperans preterea voluptates fugit. item prudens quod dolore vacat, perseqUitur,non quod iucundum est. voluptates etiam prudentiae sunt ina pedimento:atque eo magis,quo quis magis oblectatur. ut in Venereorum voluptate contingit,in qua constitutus nemo intelligere quippiam potest. Huc acced1t, quo a voluptatis nulla ars est: chm tamen bonum omne optas 40 artis esse censeatur. adde quod pueri quoque & bestiae voluptates per se
Aliud argumentia haec sunt quo voluptas non esse bonum probatur in secunda figura in huc modum collectu temperans fugit voluptates nihil quod temperans fugit, bonum esimo est igitur voluptas bonum .Item,quod dolore vacat,non est iucundurmprudens 1llud affectat, quod dolore Vacat,& Uoluptatem Odit nihil autem quod odit prudens,est bonum voluptas igitur bonum non est Item voluptates prudentiae impedimento sit nimihil quod prudentiam impedit, est bonum:voluptas ergo non est bonum quanid enim magis quis oblectatur,ut in venere Orum libidine cos i cituritanto magis impediri consueuit,quo minus sapiat,ac consideret quippiam . nemo enim qui in hac Venereorum voluptate est const1tutus,intelligere ac mente percipere qui quam potest.Preterea,omne bonii artis alicurus est opus,ut sanitas medicinae recta scripti O Opus grammaticae est. ψ at voluptatis ars nulla est bonum igitur non est voluptas .Postremd pueri & bestiae corporis voluptates id est supra modum & Comedere, & bibere, & coitu Vti cupiunt,& inquirunt: nihil vero quod a pueris & bestiis quae rationis Vsu carent, petitur,bonu est ergo emcitur,ut voluptas bo
Quod autem non Omnes esse probas dicant, propterea est, quia turpes etia nonnullae,& probrosis,& noxiae quoque reperitatur. quippe quod morbosa sint quaedam ex iis quae voluptate assiciunt. At non optimu esse volu