장음표시 사용
401쪽
soluunturinam non sui mutuo erant amici sed utilitatis.
Amicitia ob iucunditatem,& utilitatem ex similitudine huius,amicitia dicitur.nam qui ob voluptatem sunt amici,sibi mutuo iucundi:& qui ob utilitatem, Iabi mutuo Vtiles sunt . boni autem amici & utiles & iucundi necessario esse consueuerunt. aod Vero subiungit,huiuimodi est per spicuum est in his quoque amicitias perseuerare ac durare,si quatenus fieri potest,aequalitas in ipsis useruetur praesteturque idem,& ab eodem,id est si vel iucunditas,vel utilitas ab utroque ex
hibeatur:& non ut amatori & amato fiat recompensatio, qui non honestum amorem sequuntur. qui vero amatorias res non voluptate,sed utilitate metiuntur: ut illi fiunt qui pecuniae causa cita-matoribus consuescunt ij 3c leuiter amant, Sc fac1le dissoluuntur. Io
Atque ob voluptatem quidem & utilitatem & praui inter se,& boni er
ga prauos,& neuter erga qualemciaque esse amicus potes bat per seipsos non111 bonos esse manifestu est,praui enim,mssi VtilitaS aliqUa intercedat nati tua consuetudine non oblectantur. solaque est bonorU amicitia. in qua nullus calumniae locus pateat mon enim facile cuipiam de eo credunt,qui lon go tempore ab ipsis fuer1t probatus.& crederem his est, & nulla iniuria se mutuo afficere, quicquid demum in vera amicitia esse censetur.
Neutrum eum appellat qui medius est inter prauum & bonum . bonum autem prauo amicum esse posse & ob utilitatem,& ob iucunditatem concedit: de neutrum Vtrique tam bono,quam malo.At probum virum prauo aut utilitatis,aut iucunditatis causa futurum esse amicum , non facile credendum videt quippe cum Teque bonus mali,neque malus boni consuetudine gaudeat: ne- S μου πιια- que ille huic,neqae hic 1lli esse utilis velit. Dis fortasse prauum eum Vocet qui non prorsus insa Itas nabilis est ovem cum viderit bonus vir non ineptum ad v1rtutem natura esse,sed corruptu tamen ac deprauatum,emendarique posse non diffidat: & iucundus ipsi,& utilis esse non veretur: ut ita allectum postea corrigat,atque ad virtutem consormet.ob haec enim & Utilitatem ab eo & iucunia
ditatem etiam percipiet. At ea amicitia quae ob ipsos illos qui amantur,existit, in solis bonis viris 3 ore ritur estque sola haec eiusmodi,ut nullum calumniae locum exhibeat.nam quia toga experientia se mutuo cognouerant,nullam fidem adhibent iis qui calumniam inferre ipsis conantur.neque quicquam huiusmodi audire patiuntur:sed sibi mutuo valde credunt, nullamque iniuriam sibi un
In al11s vero societatibus nihil vetat, quo minus talia existant. nam clim
homines eos quoque amico S Vocet, qui ob utilitatem sunt amici, ut ciuita tes: confaederationes en1m inter c1 Uitates feri utilitatis causa videtur: & eos
qui ob voluptatem se mutuo diligian ut pueri:fortasse tales homines d1 cere ana1cos nos quoque debemus specieri ue amicitiae esse plures: ac primo qoquidem & proprie cum quae bonorum est hominum,quatenias sunt boni: reliquas vero per similitudinem: quatenus enim bonum quid,&simile in ter 1psos est, eatenus sunt amici. iucundum siquidem voluptuosis homini bus bonum quid est. sed non admodum hae coiianguntur: neque iidem &ob utilitatem & ob iucunditatem sunt amici. quae enim ex accidenti sunt,
Ea Omnia in omni amicitia esse deberent:sed in sola tamen bonorum reperiuntur.na praui credunt interdum prauis de am1cis dicentibus,& amicis non credunt. adde quod nonnulli etiam in- SOiuriR amicos afficiunt,unde non proprie sunt amici sed quia homines tales etiam amicitias appellarc CQnsacuerunt ex similitudine quadam,quam ad veram amicitiam habent: hos etiam nos diccre amicos debemus:ita tamen ut sciamus in eo differre,quod no in uno eodemque genere Omnςssunt scd proprie amicitiae bonorum caeteri: ex similitudine & improprie dicuntur. haec enim non admodum inter se Connectuntur,iden quae ex voluptate,cum ea quς ex utilitate ezistit.quς enim sunt eae accidenti,non copulatur. Sed hoc falsum esse videri potest.na quid impedimento ςst quin idem de albus sit,& musicus,atque utraque haec habeat ex accident1Θcaeterumno hoc est quod inquit:sed de iis loquitur,in quibus primo ac proprie aliquid dicitur: deinde ab eo nonulla alia improprie
402쪽
proprie dc per accidens appellantur sicut primo homo medicus dicituriex accidenti vero instrii mentum,& medicamentum. talaa oenim per accidens dicta copulRri non possunt .ita hic proprie aiamici sunt boni per accidens & ab h1s dicti,c teri:Vnde connecti inter se non facile queutit.
Cum vero in has species amicitia distributa sit: praui ob utilitate vel uoluptate qua in re sunt similes: boni ob seIpsos sunt amI cI. qua ratione enim
boni sunt,sese mutuo amant. atque hi absolute amici:illi ex accidet1 sunt &quia cum his habent similitudinem.
' In tres species diuisa amicitia,aequivoce amici inter se dilutur.atque in prima specie mali esse nullo modo possunt. ob virtutem enim probi viri sese mutuo amant mali autem sicut virtutis, ita amicitiae quae ex Virtute conflatur,esse participes nequeunt. at ob voluptatem esse possunt amici praui homines: quippe cum praui nonnulli reperiantur,qui sibi mutuo voluptatem supped1tent, atque ob id amici inter se sint. ob utilitatem quoque amici inter se praui fui:& fere hac praecipue ratione amicitias contrahnnt praui. nam ut ab aliquibus ea consequantur quibus indigent, illis revicissim utilia quaedam subministrat atque huiusmodi communicatio,& recompensatio amici- αγ- tia nominatur in qua tad1u versantur,quoad utiles sibi mutuo fuerintaqua in re sunt similes. in eo enim sunt similes, quod ut1les inter se sunt, vel iucud1: quatenusque vel voluptatem vel utilitatem sbi mutuo praestant,eatenus similes atque amici sunt. non sint enim similes absolute, neque sibi, O neque inter se .sed tamen 111hil impedit,quo minus licet quatenus homines,sint dissimiles in eo tamen quod vel voluptatem,vel utilitatem sibi mutuo exhibent,similitudinem inter se habeant. naquatenus homines,essent similes,si moribus inter se conuenirent eadem ob causam etiam qui ob utilitatem sunt amica,eatenus sunt amici,quatenus sunt utiles. boni autem propter seipsos amicis t.iccirco hi absolute & per se sunt amic1,illi per accidens: qui quomodo per accidens sint, dictum iam est. Ex similitudane vero quam cum bonis habent,amici dicuntur:propterea quod boni praeterquam quod amici per se sunt,iucunditatem quoque,& utilitatem in se habentnn qua praui 1imiles his quodam modo sint.veruntamen boni finem amicitiae suae neque Voluptatem , neque utilitatem habent sed cum propter seipsos inter se ament,& ad hunc scopii spectent: ex eo sequi tur ut & iucundi & utiles sibi mutuo sint .praui autem qui ob util1tatem, aut voluptatem sunt amiγψ ci,hos fines amicitiae sibi propositos habent. Qui dicendi amici, Cr qui ad amicitiam apti. cap. V.
QVemadmodum autem in virtutibus alij ex habitU ali3 ex operatione
tanti qui Vero dormiunt,vel locis d1V1ti sunt,non operantur illi quidem: sed
ita tamen affecti sunt,ut amice Operentur.
- Sicut in virtutibus alii ex habitu ,alii ex operatione boni dicuntur ex habitu, ut dormientes: ex operatione ut illi qui secundum virtutem agit trita in amicitia quoque inquit,illi qui dormiui,
locisque sunt distincti,ex habitu si mi amici qui vero conuiuunt & mutua consuetudine delectantur,bonaque sibi mutuo suppeditant, ex operatione. efficiunt enim atque agunt ea quae ad amici tiam spectant praesertim si boni sint,perfectaque amicitia coniuncti . nam si ita sint, bona amicis ipsorum amicorum causa suppeditabunt sique bene agere ac fortunate ipsos audiuerint, laetabun tur contra dolore afficientur,si in 1nfortunia aliqua eos incidisse cognorint na hcc omnia ad amicas actiones attinent .postremo id quod maximum est,amando amoreque ipso operabuntur.
Nam loca non am1 citiam absolute , sed operat1onem dissoluunt. sque diuturna absentia fuerit amicitiae quoque videtur obliUIonem Inducere.Vn, de dictum est multas 1am amicitias dissolu1ttinata Ilitas.
Cum veri amici propter seipsos amici sint,neque Ob aliud quippiam:satis amica prosecto operabuntur si ament sie mutus. Sed Aristoteles non dicit amicitiam interuallo locorum, sed opera tionem dissolui,fortasse non immerito cum absentia maximam amicitiae operationem tollat,quae est conuictus,mutuaeque consuetudinis fruitio. Quaquam fortasse Verius dicere potuisset, eos qui Ioeis disiunm si int,ea operatione non esse operaturos quae inter amicos maxima est, id est n5 esse simul eonuersaturos.iccirco Videtur plerisque amicitia dissolui ac tolli,si diuturna absentia cotingat:Videtur: uidem,sed prauis hominibus: i cum amicitias ob ut1litatem,vel voluptatem sectentur si diu ab11nt,amicitiae etiam Obliuiscuntari bonorum vero amicitia non est huiusna di sed fir
403쪽
ma ac stabilis semper nulla neque locorum distantia neque temporis diuturnitate labefactatur.
Senes autem aut ' austeri esse ad am 1 citiam idonei non Videntum quippe cum parum voluptatis in 1pssis infit: cum molesto aute,aut non suau 1 versari possit nemo. natura enim quod molestum est,fugere: quod Iucudum, appetere videtur. Sed qui se mutuo admittunt,non tamen simul viuunt: benevolis potius,quam amicis s1m1les sunt. nam nihil est ita amicorum , ut simul viuere. praesidium enim indigi appetunt: simul autem diem traducere 1 o
etiam beati,quippe citro solitariis his esse minime coueniat: 1imul vero de
gere non l1ceat,nisi iucundi sint,iisdemque oblectentur. id quod habere so
Quod de senibus &austeris inquit,plerunque euenire cosueuit,si scilicet probi viri non sint.
nam cum omnis amicitia cum voluptate sit austeri vero & senes ut plurimum neque inter se, ne que cum aliis iucundi esse possint,nisi videlicet virtute iucundi efficiatur fit,ut minime idonei ad amicitiam sint huiusmodi homines,qui cum virtutem non habeant, severitatem quandam vel ex senectute contraxerunt vel natura insitam obtinent. Qui autem se mutuo admittunt, nec simul vi 2. Otam traducunt benevoli potius quam amici sunt. cdm enim sibi mutuo velint bene conuictum,id quod maximum est ac proprium amicitiae,praetermittunt. Quod cum inquit Aristoteles,declarat, quomodo pauid superius dixerir,eos qui non conuiuunt,ex amicitia nUn Operari: quippe cum nihil ita sit amicorum proprium,ut simul viuere .dum enim ait ita Jostendit alia quoque esse amicorum propria,quaeque ad Operationem amicitie pertineant: mhil tame adeo magnia,ut convictus. Cuius rei illud indicium est,quod veri amici qu1 in eode loco fiunt,absque mutuo congressu, mutuaque cosuetudine vivere n5 pati utur. quasi haec maxime propria amicitiae, operatio st. Sed ipse etiam huiusce rei argumentum subiungit felices inquiens appetere simul cum amicis diem totum traducere .nam qu1 indigi sunt,& ob utilitatem amici: praesidio solo, atque adiumento opus habent,satisque id ipsis est,etia si mutua cousuetudine non fruaturi felices vero, id est boni qui ex JOVirtute opzrantur,non emolumento indigent,sed totos dies cum amicis traducere cupiunt:praecipue iis,qui vel virtute sunt praedit vel saltem bene affecti ad eam consequendam videntur.abso lute en1m homo non est solitarium animai,ut leo aut lupus , aut aliquod aliud quod vivere per se potest,sed ciuile,ac sociabile .atque iccirco virtute praeditus,ac felix,quod natura homini ines id exquisite exequitur: indigetque aliquo,qui cum degat,diemque traducat. ad quod cu amicus ido- Deus maxime sit bonus ac felix vir amicitia indiget neque unquam,etiam si omnia bona habiturus esset,solus vavere eligeret.fieri vero non potest ut nis iucundi sint aliqui,simul degant.& amicus amico iucundissimus est.vnde fit,ut sodalitia amicitia, quae iuuenum est, non utilitatis causa confata,ita se habeataeo quod sodales S mutua consuetudine,& iisdem rebus oblectentur
Ac maxime quidem amicitia ,s1cut saepius iam d1ximus, bonorum est. 'Rquod enim ab lute bonum,ac iucundum est,amabile est,atque elig1bile: unicuique vero quod unicuique est tale. bonus aute bono ob utraque haec. Caeterum d1lectio as stu1,amicitia habitu 1 ssimil1s est.
Maxime amicitia ea est,quae est bonorum. absolute enim amabile & eligibile,est absolute bo- . num & absolute iucundurn unicuique vero & bonum & iucundum,illud quod unicuique eiusmodi est.bono autem tam bonum,quam iucundum bonus vir est. tum dilectionem & amorem aste- -2 hctui esse sim1lem inquit. sed nonnulli tamen dilectiones non solum affectus, sed habitus quoque ςsse opinantumquippe cum affectus temporariae motiones sint,quae in corpore,aut animo existut: h/bitu Verd qualitates quaedam permanentes ex quibus operationes proficiscuntur. quida enim SQ Vini am tores,ali j opsonij amatores appellantur,ex habitu videl1cet qui in ipsis est, qui est & Op- ιDDij ct Vini amor,& dilectio. Quocirca considerandum, nunquid affectum hic vocet non temporarium motum tantummodo:sed affectuosam etiam dispositionem, quae in sola affectuosa animae parte,non in rationali costituta esimam amicitia in rationis participe, & in ea quae caret ratione, sexistit.cum enim iudicarit quispiam de elegerit amicum aliquem sibi cociliare, quod est rationis erga ipsum asti Citur,quod irrat1onalis partis est. Atque ita hab1tus in utrisque ana me part1bus consstit amor Verd in solo affectu,& ex affectu operaturiatq; ob id dilect1onem affectum, amicitiam habitum appellauit. Sed Cct tamen amicitia etiam quae est habitus,& quae est operatio: Vt superius declaratum
404쪽
declaratum est .nunc vero amicitiam habitum vocat respectu affectus no operationis. Amicitiam autem esse habitum,ut diximus,qui in utrisque animae partibus existit: amorem vero & d1leet1onem affectum d est affectuosam quandam dispositionem,ςX qu OperationeS ex assiectu solo promunturrita subiungendo manifestar,cum inquit:
D1 lect1o enim nih1lominus est erga in animata. cum electione vero redamantiat electio ab habitu est: dc bona Volunt iis quos amant, illorum causa non ex affectu sed ex habitu:& amantes amicum, quoci sibi ipsis bonu est, io amant bonus enim Vir amICUS effectus bonum ei fit,cui est amicus. uterque letitur da quod sibi bonum est,amat: & aequalem vicem voluntati & iucunditati refert. aequalitas enim amicitia dicitur. At haec in bonorum amicitia maxime insunt.
Ex his patet dilectionem dc amorem affectuosam quandam dispositionem etiam erga inanimatas res esse: ut vini amor erga Vinu:& erga op nium opsenii amor,& cupiditas .ex qua dispositione ex solo affectu operatio efficitur,cum illi vini,hi op Anij affectu superantur. Am1citia vero quia ex electione est,electio autem consaltatrix est appetitio,habitus est in rationali,& affectuosa animae parte constitutus,ex quo amici bona amicis Volunt Ipsorum illorum causa, non ex a recta 'V solo sed ex habitu qui in vitisque partibus existit. amantesque amicum simul & amicum,& quod sibi bonum est,amant amicus enim bonum amico est: redduntque sibi aequalem vicem inter se: quippe cum alter alteri bona eius ipsius quem amat,causa velit,suauisque ac iucundus sit . unde etiam amicitia aequa amici retributio dicitur. atque hoc in bonorum amicitia maxime 1nest. caeterae enim ex similitudine,ob eas quas d1ximus causas dicuntur.
In qua amicitia plures pollini ess e amici. cap. VI.
austeris vero dc senibus eo minus amicitia si, quo sint morosiores mit nusque consuetudinibus gaudenti. haec enim maXime videntur esse ami-5ς ca am1c1tiaeque essicientia. atque iccirco iuuenes cito amici essicitatur: se nes non ita: quippe cum non fiant ana1ci illis quibus non oblectantur. Simili modo quoque austeri. sed hi benevoli quide inter se sunt, quia bene volunto ad indigentias subueniunt: amici tame non admodu stant, propterea quod non simul diem traducunt, neque mutua consuetudine delectantur quae ad amicitiam pertinere maxime videntur.
De senibus & austeris hominibus,cur videlicet amici non admodum fiant: item de iuuenibus cur citius ac magis amicos sib1 concilient cum manifestum est,tum stiper1us satis d1ctum tuit.
4O At vero ut multis quispiam sit amicus amicitia perfecta, fieri no potest.
quemadmodum neque ut amore multorum simul aliquis capiatur. exta pe- rationi enim sim 1le hoc est quod autem est hu1usmodi, ad unum spectare natura consueuit. Multos vero e1dem simul vehementer placere, non facile est: sortasse etiam neque bonum est e. opus praeterea est de experimentu c
pere, Sc consuetudine uti: id quod perquam dissicile est
Μultis esse amicum amicitia illa perfecta non facile esse inquit sicut neque amore esie captum multorum . quippe cum exuperatio quaedam atque excellentia quaedam in amando amicitia hu1u1s' modi siti idque quod excell1t non ad multos,sed ad paucos spectet . nam exupeIat1onem & exces sum hic in bono appellat. Cur aute inter multos esse huiusmodi amicitia nequeat, dub1taret quilas iam . nam si essent multi boni,ut ita statuamus, id vetaret quo minus bonus vir periculo de ips facto omnibus simil1ter esse amicus posset sed coniungendae nimirum causae sunt, quas subdit: oii ,1 non facile fit,ut multi bono Varo Vehementer placeanimeque enim bonum esse cuilibet ob rim est: sed fatis superque est,si unum Vel duos homines huiusmodi reperiamus. neque praeter ea fieri potest,ut multorum simul experietiam capiamus:qua omnino opus est, si modo calumnia omni vacare huiusmodi amicitiam Volumus .consuetudo insuper mutua requiritur,quar pr ter vir
405쪽
ob utilitatem tamen & iucuditatem fieri potest, ut multis quis placeat: multi enim tales sunt:& in breui tempore ministrationes fiant. Magisque ex his ea similis est amicitiae quae ex iucunditate existit,cdm eadem ab virisque exhibentur:& sese mutuo vel 1isdem oblectatur: cuiusmodi iuuenum amicitiae suntu agisque in his quod liberale est,conspicitur. Quae vero est
Ob virlitatem,vulgarium hominum est.
Ob utilitatem vel iucunditatem fieri potest, ut multis sint amici nonnulli: talium enim multa , best turbameque multo opus est tempore,multaue inquisitione .1n breui enim spatio temporis mi nistrationes,id est ea quae utilitatem Vel iucunditatem sumministrant, manifesta fiunt, ac patent: quidque sib1 iucundum,vel Vtile sit,breui discere Unusquisque potest.quando tamen alteru ex his non extiterit,amicitia distatuitur. cum enim breui tempore confletur: breui etiam durat. cium vero utraeque hae amicitiae,quae videlicet ex utilitate,& quae ex voluptate comparatur, ex similitudine quam cum prima illa & praecipua habent,amicitia: dicatur:quae voluptatas causa fit,magis primae illi amicitiae similis est,cum utraque ab utroque Voluptas exhibetur: quippe cum debeant illiqu1 reuera amici sunt, iucunde inter se versari,mutuaque cosuetudine delectari .id quod iis qui obvoluptatem amant inesse manifestum est. Adde quod liberalior est,magisque ingenua huiusmodi amic1tia,quam ea quae ex Vtilitate constat. non enim Ob lucrum, aut emolumentum pecuniarum et Oaut aliqua alia utilitate hi amici sunt:sed ex affectu interdum inter se mutuo, aut ex eo quod iisdesiue exercitationibus,siue disciplinis,sive lusibus oblectationem capiunt. amicitia vero ob utilitatem uulgarium hominum,& ill 1beralium magis est.
Et beati utilibus minime an d1get,sed iucundis. volunt enim simul cum aliquibus vivere,& molestiam paruo tempore tolerant. nam assidue, susti neret nemo quin ne bonii qUidem ipsum si molestia ipsi esset. iccirco amicos iucundos quaerUnt.1ortasse vero oportet ut etiam bonos, cum tales ipsi sint:& sibi ipsis ite bonos . ita enim ipsis inertit ea, quae amicis inesse debet.
Amicitiam Quae ex voluptate existit,verae amicitiae magis esse similem hinc perspicuum est:*beati & felices homines,id est ut in superioribus declaratum fuit,qui ex virtute operantur, utilibus amicis no indigent,sed iucundas.Vellent enim pr cipue amicos virtute perfectos sibique prorsus similes habere sed si id non potest, satis ipsis est,si mediocres aliquos inuenerint, qui iucudi ipsis sint. conuiuere enim cum aliquibus omnino volunt quia, ut dictum prius est, fieri nequit, ut ilitarii degat neque quod molestum est,ferre diu possunt immo neque ipsum bonum, si molestum esset,sust1neret ac toleraret quispiam. hoc autem quodam modo ita dix1t: nam cu bonum ipsum nihil aliud sit,quam felicitas,esse molestum nullo modo potest simul enim ac molestum est, Continuo neque bonum est neque felicitas. sed ex conditione ita est ab Aristotele dictu:si felicitas molestam vitam faceret,selix esse nemo vellet.patet igitur & ob alia expetendam esse felicitatem, & ouuia vitam voluptuosam ac iucundam reddat. Vnde, inquit, homines siuaues ac iucundos amicos quaerunt quasi absque his constare amicitia nequeat. Oportet autem non solum iucundos amicos quaerere,verum etiam bonos. Quod verost subiungit & sibii piis etiam bonosJnon proprium fortasse bonorum est,atque eorum qui perfectam amicitiam sibi conc1liani,hi enim n5 ad se spectantes amant amicos,ut sibi bonum aliquod ab iis quos amant,eueniat: sed tantummodo ob id amat, quia boni sunt 1lli qui amantur.Vnde fortasse non disiuncte, sed copulate intelligenda haec fiunt: quia scilicet bonus amico etiam bonus est studendum igitur esse inquit, ut amicos conciliemus, qui re vera boni sint qui autem re vera boni sunt,ij simul & boni absolute, & amicis boni necessarid sunt.
At' qui in potestatibus constituti sunt: distinctis amicis uti videnturia- iij enim ipsis utiles,alh iucund1 sunt. vi autem utraque iidem extrabeant,no
admodum contingit: quippe cum neque iucundos cum Virtute, neque Vtiles ad honestas res quaeranti sed alios facetos voluptatis causa, ali OS 1 doneos ad agenda ea quae mandata fuerint . haec autem in eodem non admodum
sunt. probum quidem virum esse simul δc iucudum & utilem, dictum iam est. Sed ei qui excellit,huiusmodi amicus seri non solet, nisi etiam Virtute
406쪽
193 excellatur:sin minus,non adaequatur eX rata portione staferatus. Caeterum non admodum tales esse consueuerunt.
In potestate constitutos appellat tyrannos, & qui regeS sunt nomine, sed non re hi enim diae n et, 31tinctos habent amicos quibus ut turialios utiles,aI1os aucudos cuius rei illud est in eatis. . nuda qneque eos qucerunt qui incundi sunt cum Virtute. iidem enim utilitatem quoque afferrent, o Eriti. utiles ad honesta: iidem siquidem simili modo iucundi quoque essent. nam ad honesta utile, noti nisi virtute praedati sunt virtute verri praediti viri,sicut dictum 1am est,sunt etiam iucundi Potentes autem homInes cum voluptatem appetunt,Vrbanorum ac facetorum am1corum consuetudine utuntur 'cum Vt1litatem spectant, eo S admatiunt,qua ad agenda ea quae iubentur, idonei ac proptisunt. haec vero utraque coniungi inter se non admodus lent. qui enim urbani appellantur, scur-
re cum sint,plerumque ad actiones sunt inutiles.idonei ver6 ad eYequenda mandata ut plurimum '' Omm gratia carent,atque urbanitate.vialis autem ac iucudus simul solus probus vir est: sim ct ex nx1rtute ad agenda honesta sit idoneus,& ex morum similitudine actionabusque honestis bono Viro aucunditatem ac voluptatem afferat. Sed bonus vir ei qui excellit, fieri amicus non consueuit: Diii IS qua potestate excellat,virtute superetur.ita enim intellagendum cst ad quod inquit msi ctaav1rtute excellaturJ:vi as qui est in potestate cognoscat se esse inferiore, & erga bonum virum non secus atque erga superiorem se gerat .ita enam aequalitas proportione inter hos existeret si diuitiis 1 o quidem & potestate se excellere existam aret, bonum tamen virum utpote ex virtute se praestata Orem adm1raretur.talis en1m potenS vir bene natura esset affectus,si honestarum rerum esset aemulator. neque dub1um est, qua curam sua probo viro committeret.quod si faceret amicitiam eius bonus vir facile pateretur alioqui sustinere nullo modo possietatilia superbiam tyrannicam, S obsequia illiberalia re semulia quammaxime abhorreat. Verum cum illa qui sunt in potestatibus, hu- 'ausimodi manum e sint, i bonos viros tanquam se excellentiores admiretur fit, ut boni viri eorumam Ic1tram non admodum sectentur Sed quaexunt nonnulli, si ille qui in potestate constitutus est, e 1lat probus vir nunquad ea probus vir non esset amicus,qu1a virtute ipsum non superasevera stulta duo1tatio est.hoc en1m concessum iam est,bonum bono absque medio ullo am1 cum feri.Vnde licet 1n potestate alter constitutus sit: potestas Dahal vetabit, quo minus contrah1 inter hos amici-,6 cia. Optime POilΙt.nam versabuntur hi inter se in reliquis Omnibus aequales: in iis vers quae te iti me ad caualem soc1etatem spectant,libenter alter ei qui est in potestate,cedet,ac subiicietur perspicuum enim est de eum esse legitime regnaturum,& amicum legitime obtemperaturii: utpote qui ciuilem societatem custodire ac seruare maxime Omnium Vclit.
2 Itque hae quidem amicIlIae in aequalitate consistui. eade enim ab Uttas que exh1bentur,voluntque sibi mutuo : aut alterum pro altero recompensatat,ut Voluptatem pro VtIlltate has autem minus este amicit Ias, nam US JUe
permanere dictum iam est. Sed & ob sim1litud1ne & ob d 1ssimilitud1nem
bent clam ea qtLE est ex virtute videntur amicit1ae: cita 1ppe cum altera IUCUn
ditatem,altera utilitatem in se habeat quae utraque ill 1 ecia instant: in eo Ve io quod illa cattania Vacat, stab1l1sque est,hae c1to immutantur, ab Isque m Ult1s disseiunt: ex 1llius dissima litudine amicitiae non vident Ur.
Bono1 u amicitia prorsus in aequalitate est.sunt autem quodam modo etiam reliquae . nam qui OD IOIuptatem amant, sibi mutuo voluptate exhibent .similiter qui ob utilitatem amici sunt,u talia sol mutuo subministrant. alii alterii pro altero comutant. verb1 causa voluptate exhibita emolu- mentum utilitatis accipiunt ut qui lucri causa urbanitate apud alioS utuntur. Sed hos & minus a
micos esse & minus permanere,dictum laest. Quodq; subiungat ex sim alitudine vidclicet eiusde& dissimilitudine amacos & videri,& non videri,satis patet .quatenuS enam in amicitia que ex Vir Φ τὲ - , ti
tute existit,& aucundu inest,& utile:eatenus amicitiae caeterae e1 similes existimantur otiarenti; ve t
ge absunt: quippe qui neq; eos Offendat qui nihil ad ipsos perimet: qui Verd reliqui; amicitiis co UT
1uncti sunt 1namus se mutuo assicere aliquado non Verentur.Alias quoque multas di Terentias m- ILII venire quispiam posset,quibus dὶiumales primae illi caeterae amicaliae esse amicitiae non videntur. Im ubi B D e amicitia
407쪽
De amicitia in supereminentia. cap. VII.
ALtera est amicitiae species ex supereminentia: Vt pati I erga filium , dc denique seniori erga iuniorem,&Viro erga VXOrem,& p tanta pi omni erga subditos. sed hae 1nter se et1am differunt. non enim eadem est parenti bus erga liberos,& principibus erga subditos: verum neq; patri erga filiti,& filio erga patrerm neq; viro erga uxorem,& VXOri e I ga VI TU ID. diu Isa enim unicuique horum virtus, di Uersumqt, Optas est: diuersa item ea ob qUse ibamant: diuersi igitur etiam amoreS,& amicitiae erut . atque eadem quidem utrique ab altero neque exhibentur,neqtae sunt requirenda: sed cum paren
tibus liber1 ea tribuunt,quae debentur iis qui genuerunt,& paretes fili1s ea quae fili1s exhiberi debent: stabilis talium,ac bona amicitia est.
Altera est amicitiae species per supereminentia quae alienior paulo est: non fecus ac Ius quod ex aequalitate alterum est,alterum ex supereminentia,ut patr1s ad filiv,heri ad seruum, vim ad uxorem & breuiter principis ad subd1tum .ita quoque amicitia altera e X aeqUalitate ,ex excestu altera. - o similis enim quodam modo iustitiae est consist1tuue in i1sdem in quibus rustitia, quae per excellentiam est. nam patris amicitia erga filium,& se moris erga iuniorem:prudentior enim semor est, ut imperet:& viri erga uxorem,& omnino princip1s ad subditum ex superexcellecia est. perspicuum enim est principem excellere, excelli subditum. Sed hae inter se etia differunt. non enim eade paretibus a filiis,& principibus a subditis exhibentur: neque fili1s a paretabus, de subditis a principibus. sed accomodata quae la natura sunt a filiis erga parentes ministeria, dc parentibus erga suos Draesidentiae ac procurationes:quorum nihil ad principes de subditos attinet. In hoc ergo diuerthuiusmodi amicitia quod non eadem a parentibus erga filios,& a filiis erga parentes, neque a vi-IO erga uxorem.& ab Uxore erga virum existunt. nam parentibus de Viris dominari conuenit,vxo ribus & si1is minime:hocque est quod ana1 citiam hanc non in aequalitate, sed in excellent1a con- Istituit. Sed haec unusquisque concederet.causa vero quam subiungit,cur inter hos amicitia eadem non sit, no paruam dubitationem afferre potest.Inquit enim , diuersa enimVnicuique horum vir tus cliuersumque opus est J.quidam enim aliam patris aliam fit 1j,aliam viri,aliam uxoris virtutem esse negant. Sed satis erit,si in viro Jc uxore rationem consideremus:quippe cum eadem postea dici de patre & filio possint. In hunc modum etenim interrogant,praecipue Socratici. nunquid viru
ese iustum oportet,vxore vero iniustarn non profecto. Quad vero ' temperante Virum ,Vxorem intemperantemΘneque hoc sane. atque ita per omnes virtutes interrogante S,& tam virum quam mulierem virtutes omnes habere oportere asserentes,tandem eandem esse Sc viri de uxoris virtu
tem cocludunt: ad quoa quid re1podendum sit,cognoscemus,si a principe de Iubdito incipiamus. Nam si principis virtus in recte dominando,subditi in recte obtemperando consistit,eadem prin- 4ocipis S subditi virtus non erit.vitium siquidem lubditi est,si ea quae sunt principis, agere uelit. I itium simili modo principis,si quae sunt 1ubditi,agat .sicut gubernatoris virtus cen1enda est, si agat ea quae ad gubernatorem nautarumque praesidem spectant nautaru autem Virtus, si a gubernato re se regi permittant,subd1tique ei sint.Nihil enim id rationi huic officere debet: quod de regere dc regi ad eandem scientiam attinet.tametsi negari id non d1fficulter potest . qui enim idoneus est, Vt regat artis aptus ad regendum alios continues non erit .nam obedire principibus assueti,licet ex assuetudine illa virtutem obtemperandi consequantur , ut gubernationi principum subiecti esse sciant:imperare tamen ac regere alios ignorant. Q udd si concedatur,eundem peritum utriusque simul effici,atque utraque scire: dicendum erit,quatenus Imperat ac regit,alteia Virtute . quatenuS regitur atque obedit altera esse praeditu. S1 igitur alia est principis,alia subditi virtus in omnibus in Vero ntedictis secietatibus atq; amic1tiis principes sunt de subditi,pater enim imperat,filius Ooe dit ac subditus est horum Vniuscuiusque virtus al1a atque alia est. Sed haec in omnibus principaribus, Omnibusque amicitiis quae per excellentiam existunt,consideranda diligentius sunt.
In omnibus autem amicit1 is quae per supereminentiam existUnt, amor . etiam proportione esse debet. ut meliore amari magis,quam amare,& VtI'liorem, & allorum Vnumquemq; similiter. cum enim pro dignitate amor extiterit: tunc quodam modo aequalitas fit. id quod esse amicitiae videtur.
408쪽
In huiusmodi amicitiis non solum amicit1a, verum etiam amorem ac dilectionem ipsam proportIOne esse oportet.& fortasse ex amore amici taa conuenientiam hanc proportionemque habebat nasi praestantior,& viilior magis amatur, si ille qui tali non est: dc amor Sc amicitia pro portati e correspodebit sicut enim in ciuilibus distributionibu pro dignitate honorem edihiberi oportet ita in amicitiis ex supereminentia amor ipse debet pro dignatate dastribui .erit Cnim aequatalitas si amare de amari pro portione Sc dignitate contingat. Ratio haec docet Parentes amari matagis debere a filiis, ῆ amare:eo quod de utiliores sint dc pr stantiores .1dem in reliquis omn1bus qui principatu Obtinent,seruandum.quo enim meliores,eo magis amari ab Inferior1bus debet, quam1o amare ipsi inferiores. Sed quaerendum videtur de huiusmodi amicitiis per excellentiam,nunquid inter antedictas illas species reponendae sint,an alias aliquas species per se ipsae conficiant ξ Atque Eudemus quide &Theophrastus has quoque per supereminentia amicitias allerunt mi1sde aut ob utilitate,aut ob voluptate,aut ob virtutem,non secus ac caeteras constare . nam qui imperat SC qui obedit,probi inter se amici esse possvnr. ut in reliquis sint amici atque aequales an iure & legi bus alter excedat,alter excedatur.pater item dc filius probi esse possunt:atque omniu maxime paternam excellentiam patri concedat filius necesse est. pari modo & bona uxor,viro bono idem faciet. Utr1que enim naturam sequuti alter reget,altera regetur.si vero probi non sint & virtute perfecti,sed mediocres,nemini dubium est,quin de ob voluptatem & utilitatem qui superant& 1uperantur,amici este queant:tam princeps de subditus,s uxor de maritus. De filio tamen & parete aliqua oboriri posset dubitatio,an fieri possit,ut ob utilitatem sese mutuo ament: an ob aliud quid bene velit filio pater,quam ob eum ipsum quem amat si videl1cet Iecuncium naturam amet. Ita Ut amicitia haec naturalis potius amicitia quaedam esse videatur .Fortasse autem talem etiam amicitia cum naturaliter fit,& voluptas,& utilitas consequ1tur .id an ita sit considerandum.
At vero aequale in iustis & amicitia esse non similiter videtur. na in iustis primo est quod est pro dignitate,secudo quod in quantitate est In ana1
citi a Vero quod est in qualitate primo se cudo quod pro dignitate est. id autem perspicuti est,si multa v1rtutis & viiij,affluetiae,aut alicu1us alter1us di 'S stantia fuerit: non enim amplius sunt amici. sed ne esse quidem se dignia putat. Hoc autem in iis clarissime patet, ita I plurimum omnibus bonis prς- stat. Item in reg1bus: neq; en1m his plerique esse amicos se clignum ductat, cu inferiores longe sint meque optimis dc sapientissimis diu qui nihili sunt.
Aequale in iustis S in amicit1a non sim1liter se habere inquitiquippe cum in iustis primum sit
id ςquale 9 pro dignitate est,cu superior de praestantior non eadem consequirur,quae inferior.secundum vero id quod in quant1tate consisticiquod alib1 aequale numero appellat. id autem fit, cuingenui Omnes ac liberales homines aequale ius consequuntur.qua aequal1tate utendum sibi maxi 'μοκρα
AO me censent 1llae ciuitates,quae 'populari gubernat1one adm1mstratumin quibus cum omneS IIberi sint,eadem ac similia omnes consequenda sibi esse existimant. at in amicitia aequalitas in quantis Otate prima ac praecipua est. Oportet enim,ut qui amici sunt,aequales sint inter se aequale aute quod est pro dionitate secundo loco in amicitia habetur:quippe cum ea quae proprie amicitia est,in supereminentia alter1us esse non soleat. id quod manifestum in iis est,ubi multa quorundam inter se distantia conspicitur. nam qui nihili est,uirtute praedito ac probo homini amicus fieri minime cosueuiimeque regibus, alii qui longe ipsis sunt inferiores Sed neque diis proprie amicus est quis pia probi tamen viri amici eorum dicuntur,& qu1 deicolae vocantur,id est diis amaci .sed pro prie amicos eos appello qui in aequalitate constituti sunt. infinita enim inter nos de deos distant1a est ut satis superq; nobis sit, si eos benignos ac propitios habuerimus,nobisque venerab1les fuerint . nam cum res longe inter se differant, dubium non est quin diuersa nomina etiam ipsa haec
In his tame exacta praefinitio non est,quousque sint amici. multis enim ablatis adhuc manet. Si vero longe separatus aliquis sit,ut deus no amplius manet. de etiam in dubitatὲOnem Venit: nunquid amici amicis maxima
ex bonis velint, ut deos es et non enim amplius ipsis erunt amici: neque
409쪽
etiam erunt bona: amici enim bona sunt. Si igitur recte dictum est,amicum amico velle bona eius ipsius causa: eum ipsum Faliscunque est, manere o porteret: homin1 autem permanenti maXima bona adesse volet. dc fortas e non omina: sibi ipsi enim maxime bene unusquisque vult.
Praefinire exacta ratione non licet,quousque supereminentia haec debeat progredi, ut consistere amicitia adhuc possit.nam neque caetera quae in actionem cadunt,queunt exacte definiri. cum tamen multa intercedit distantia amicitia tollitur quocirca dubitatur, an amicu S amico maxima bona volet,id est: ut deus sit. sed perspicuum es prudentem unum ea quae OmniΠΟ esse nequeunt, 1 ocuiusmodi est ex homine deum fier amico nunqunm esse optaturum . verum ex supposit1One dIctum esse hic ab Amistotele intelligendum est .si fieri posset,ut deus euaderet quispiam,volet ne id ipsi amicus)nam si id volet,amicum quoque non amplius sibi esse amicum volet quare neque etiabonum sibi eum esse volet. amicus enim alteri amico bonia est . siragitur amicus amico eius ipsius causa bona vult ei,dum is ipse est,id est dum homo est,ac permanet, omnem boni excellentia volet .atque haec ad dubitatione attinent. quod vero postea subdit, amicum inquiens sibi maxime bona velle,id non de iis dicitur,qui prima amicitia coniuncti sunt,sed de reliquis qui aequi uoce amici appellantur. Amicitiam magis con stere in eo ut amet,cum ut ametur. cap. VIII.
PLerique autem ob ambitionem amar1 magis videntur velle quam a- φ Rmare unde amatores ad citatoria pleriq; sunt. adulator enim am1cus est qui excellItur,aut se esse talem,magisque amare,q amari se ssimulat: a mari aute & honorari, quod videlicet plerique appetui prope accedere in ter se videntur. sed non per se tamen honorem eligere v1 dentur,sed ex acci
deta. gaudent enim plerique cu ab iis qui in potestate constituti sunt,hono rantur ob spe: quippe cum si aliqua re indiguerint, ea ab ipsis consequutu ros se esse existimet: atq; ita honore quasi 11gno quo da benefici j accipi edi ueo
laetari consueuerint . qui vero a probis vicis & scient1bus honore assectat, ij propriam Opinione de se ipsis confirmare cupiunt: gaudentque quod boni sint eorum ludicio qui Id dictant, credentes. at amar1 per se gaudet. JUOcIr ca id melius esse,quam honorari:& amicitia expeteda per se esse viderettar.
Causam reddit cur plerique amari magis velint,quam amare. ob ambitionem enim, cupiditatemque honoris id faciunt,dum idem amari de honorari esse op1nantur: cum tamen diuersa inter se sinimam honorari non per se et agunt,sed ex accidenti. nam gaudent cum honorantur ab iis qui sunt in potestate constituti,ob spem aliquorum quibus indigent,consequendorti, potetiamq; appetentes .cu vero a probis Viris honore assiciuntur,testes se habere existimant, quod boni sint. at
que ob id laetantur,dum opinionem quam de se ipsi habent, confirmant,at amari per se gaudent. melius igitur ac praestant1us amari est quam honorari:& amicitia item quam honor: quippe cum melius sit quod per se quam quod ob aliud expetendum est.
Sed in eo quod amat aliquis magis,quam in eo quod amatur,consistere
Videtur. argumeto fiunt matres,quae amando gaudet. nonnullae en1m filios sUCs educandos tradunt,amantque sc1entes ,redamari no curant, si utruque
non potest. sed satis ipsis v1detur si liberos suost bene agentes inspiciant. a mantque ipsos etiam si ob ignorationem illi quae matri debentur,tribuere so
ne queant. CV vero amicitia magis in amando consistat,& amatores amico
ru lalactenturi amare esse amicorii virtus videtur . quare inter quos hoc pro dignitate fit: a1 stabiles amic1 sunt: amic1tiaqtae eoi hi permanet. at hoc modo Illi ella quI inaequales sunt amici maxime es ent: eo quod adaequari possit. aequalitas Veso & sim 1 litudo amicitia est.& praecipue ea quae est eX Virtute similitudo . cu enim stabiles per se ipsi sint aetia inter se mutuo permanent
410쪽
Iss& neque indigent prauis, neque talla sirbministrant: sed ut ita dicam etiam prohibent. bonorum siquidem est ne itae ipsos peccare,neqtae arnicis per mittere. prau 1 autem firmitatem qu Ide nullam habent, neque enim 11bita ipsi 11 miles permanent. 1ed ad paruum tempUS tamen am Ici fiunt,prauitate1nter se mutuo oblectati. qtai vero sUni VtileS,& Iuctandi, litatius durat: per manent enim quoad voluptates & Vtilitates sibi mutuo exh1buer1nt.
Amicitia in eo quidem est,ut amet quispiam & ametur : magis tamen in eo Vt amet, quam utio ametur,consistit quippe cum Virorumque amicoru Operatio in eo g, amat, constituta sit,non in eo quod amatur. at Vnumquodque in quo Operationem exercet suam,in eo consistit. amicitia igitur in eo consistere dicenda est,in quo operatio eius conspicitur Huiusce rei argumentum adducit,lmatres amando gaudent,etiam si a fit 1is iis non redamentur,qui tollendi atque educand1 alias mu l1er1bus traditi fuerint. nam hi apud alienas enutriti cum matres suas non agnoscant, CaS Non amant. sumit autem hic Aristoteles non amicitiam,sed amorem & dilectione amicitia enim est inter mutuo amantes,parentum tamen amor erga filios vestigium quoddam amicitiae in se habet: vestigium d1co,propterea quod flij interdum non redamant: sed in eo amicitiae valde similis est hic amor, quod parentes liberis suis eorum ipsorum causa bona volunt. In quo praecipuum amicitiae opus consistit. Si igitur amicitia in eo quod amat quispiam,quam quod amatur,constituta est,iaudanturque illi qui amant amicos sequitur ut amare amicorum virtus sit.
Ex contrariis autem misi me videtur fier1 am1 citia, quae ob utilitate existit. ut pauper diuiti imperito sciens amicus fit. quod en1m consequitur ali quis indigus, illud appetens aliud quid recompensat. Huc trahere etiam quispiam posset amatorem & amatum, pulchrum item & turpem. Vnde amatores ridiculi interdum videntur, dum sicut amant, ita se esse amandos censent si simili modo sane essent amabiles, riame censere ita deberent: civ
i R nil 1l vero hu1usmod1 habeant,ridiculum est. Sed forsitan neque contraria per se contrarium appetit,sed ex accidentum eo ij autem appetitio est,quod bonum est. verbi causa sicco bonum est non si humidum euadat, sed 11 ad
lo a proposito alienIOra sint, in praesent Ia Omittantur.
Cum superius dixisset,contrarium quod contrarium est, appetere,Vt humetem amare pluviam cum terra est arida nunc eius solutionem subiungit: in qu1tque non per se sed ex acc1denta cotrarium in contrarij appetitionem venire per se en1m quod medium est,appetere: medium enim eLt O bonum. Cuius re1 exemplum 1llud est quod hum1dum non arescere vult, 1ed ad medium piar Ontraru participationem deduci. aer siqu1dem si supra modum humorem conceperit, non proPter' ea imbrem deorsum detrudit,ut 1upra modum exiccetur, atque areacised ut n1mia illa humassitate expressa ad mediocritatem redigatur.sic calidum,& caetera. De civili amicitia. cap. IX.
T YIdetur autem , quemadmodum in principio dici 'n est, circa ea aena, V & in iisdem & amicitia esse & ius. 1n omni enim societate esse quod
dam ius videtur,& amicitia quoque conuectores enim & commilitones tanqua am IcOS appellant: pari modo etIa 'UI In ams societatio has versantur. quatenias aiate Inter se commercium habet,eatenus amicitia inter ipsos est: nam & ius.&prouerbium communes res amicorum esse inquit: re
Ete sane. in comunitate siquidem amicitia est: fratribus alitem & sodal1bus comunia omnia sunt: reliquis definita atque aliquibus plura quibusda pauciora quippe cu amicitiae quoqUe aliae magis sint,alsae minus. Differunt au- te δί iura sa no enim eade sunt parentibus erga filios,& fratribus inter se,