장음표시 사용
411쪽
dex bub t Tm ρ αἱ ara, ii eis praeter dignitate, qualectionesecitatus est siet. interp.
neque sodalibus eadem & ciuibus simili modo etiam in reliquis amicitiis.
diuersae igitur et1am iniuri e ad unum JUemque horum sunt: incrementi que accipiunt,quo magis erna amicos filani Vt pectantis sodale priuare grata Uuis esto,quam ciuem:& non opem ferre fratri quam alieno: patrem ite per Cutere quam quemlibet alium . Au geri etiam simul cum amicitia ius ipsum natura consueuit: utpote cum In iisdem consistant,& aequaliter pertingant. At vero societates omnes partibus ciuilis similes sunt. na ob utile aliqciod ibconueniunt homines,aliquidque eortim comparantes quae ad vitam perti nent:& cita 1lis lacietas Vtilitatis gratia videtur, & a princ1pio constitisse,&perseuerare. id enim & legumlatores coniectant,& ius esse inquiunt, quod comuniter coducit. Reliquς Igitur societates particulatim utilitate appetiit. ex epli causa,nauigatores eam qUae ex na Uigatione euenit, Vel ad pecuniarucomparationem vel tale aliqUid spectantem: comilitones eam quae ex bel lo acquiritur siue pecunias,siue VICLOria,siue Urbe appetant. similiter quoq; ibtribules & cur1 ales. Nonnullς Vero societates fieri ob voluptate videntur,
chorealium scilicet sodalium,& collatorum: quae sacrificij, & co uictus causa coficiuntur. Atque hae qui de omnes sub ciuili constitutae sunt. non enim praesentem utilitate ci Uilis appezit, sed ad omnem vita spectat, & qui sacrifi
cia faciunt circa ea liae conuentus,honores diis exhibent: & s1bnpsis cu vo luptate reqviem coparant . prisca enim sacrificia & couentus videntur post
fructuum collectiones quasi primitiae quaedam seri consuevisse: in his e
mm maXime temporIbuS OCIO Vacabant. Omnes igitur societates partes esse Rciuit 1s videntur. tales autem amicitiar tales societates consequentur. Illud quod in principio dictum est,ubi dicebat id quod maxime iustum est esse amicabile, sita
mile esse his videtur.amicitia enim & ius circa eadem dc in 1 isdem coiistit. nam cum amicitia in ter milites sit,reliquosque coartifices:ius etiam ipsum inter eosdem est. non enim ex his quispiam quod 'pro dignitate est,accipere Vellei .est etiam circa eadem,quippe cum militibus circa milita res res,nautis circa nautacas am1citia sit.in quibus vero am1citia est,in iisdem ius quoque esse inde confirmatur,quod omni communicationi & societati esse ius quoddam videtur,necnon ami citia.quatenus enim communicanr,id est in quibus artibus societatem habent,in his quoque amici sunt.ut siquis & miles forte esset & iudex,alterique esset amicus qui tantummodo eis et miles sis oin eo quod miles esset, cum altero ama citia esset coniunctus,cum eoque eQuo iure uteretur,qua in re videlicet societatem inter se mutuo haberent. Vnde etiam prouerbium communes amicorum res esse inquit,quia in communitate amicitia societateque contistit.sed fratribus quidem & soda libus communia omnia sunt, diuitiae, possessiones,caetera 11s qui tantum sunt milites,militaria tantummodo atque in reliqu1s similiter.Fratres etiam plura,alia pauciora habent communia: quippe cum fratrum amicitia malis quam comm1litonum amicit1a sit: atque iccirco ius quoque inter fratres,& reliquos differat. nam incrementum accipit,magiSque est iustu,quo erga amicos magis fit. Sed hoc ex cotrario comprobat. nam si grauius crimen est, sodalem quam ciuem pecuniis defraud rς ita quoque ius quod erga amicos magis exhibetur,maius erit,ac praestantius .si vero amicitia augetur us quoque ipsum augeri necesse est quippe cum utraque in iis de versentur ac consistant. atque lix quidem mil1tum & reliquorum societates membra ciuilis societatis sunt.vnde tales amicitiae verb1 causa mil1tum,illorum ciu1lium videlicet societates sequvnrur.
De speciebus ciuilitatis. cap. X.
CIUil itatis vero tres species sunt,totidemque transgressiones, quasi cor
r Uptiones quaedam illarum. Ac cita 1 litates quidem regniam,& ' Opri mi potentia, di tert1 a quae a ces1bus exist t: qua censipotetiarn Vocare accomodatum videtur: sed pleriq; rempublica eam appellare consueuertat,
412쪽
harum optima regnum,pessima censipotentia est. Ac regni quidem transgressio tyrannis est. ambo enim vitatis imperio constant: plurimum latamen disserunt. Tyrannus enim suam,reX subditorum Villitatem spectat. noenim est rex nisi ex se ipse sufficiat,omnibus si bonis eX cellat:atqui tal1s est, nulla re ind1get. quocirca Utilitatem non sibi ted subditis procurabit. nam qui eiusmodi non est, sortitilitas potiUS est,qUam rex. TyrannIS Vero econiatratib huic,suum ipsius bonum persequitur. clariusque eam esse pessimam man1sesturn est. id enim est pessimum quod optimo est contrarita: e regno autem in tyrannidem transitus fit:tyranis enim principatus Vmus pratillas est. δί prauus rex,tyrannus euadit. Ex optimipotentia autem in paucipotentiam sit mutatio,vitio principum qui praeter dignitatem res ciuitatis distribuunt,& omnia,aut pleraque bona sibiipsis reseruant,& magistratus semper 1isdem demandant,diuitias plurimi facientes. Vnde pauci atque Iidem praui loco optimorum dominantur. Sed ex censipotentia uapopulipoten tiam:hae enim sinitimae inter se sunt. multitudinis enim & censipotetia esse consueuit,& aequales omnes qui in censu sunt. At populi potentia, quippe
cum paulum reipublicae speciem transgred1atur,minime praua est. Ac res publi cae quidem seu ciuil1tates in hunc maxime modum immutantur . ita
en1m ad minimum & facillime transeunt. Quarum similitudines & quasi exempla sumere etiam in familiis quispiam poli et . patris enim erga filios societas figuram regni habet: quippe cum patri cura filiom sit. unde etiam S Homerus Iouem patrem appellat: eo quod regnum paternum imperium esse debet. At apud Persas patris impertu tyrannicum est,qUi ut seruis siliis suis utuntur.Tyrannicu item est heri erga seruos:in eo enim id quod hero utile est agitur. Sed hoc esse rectum videtur Persicum illud prauum, atque errans: eoru enim qui sunt diuersi,diuersa quoq; imper1a sunt. Viri & uxo ris optimatu potestati simile apparet:pro dignitate siquide imperat vir, ac
cIrca ea circa Quae V1rum deceta quae aute Uxori conueniunt, ea illi reddit. na
q0 si omnium dominus esse velit vir in pauc1potent1am delabitur: praeter di
gnitate enim id facit, non quatenus est melior. Interitu vero VXOreS QUO que quibus patrimonium omne obtigit,dominantumVnde non ex Virtute
sed ex diuitiis & potentia,sicut in paucorti potentatu imperia fiunt. Fratruautem societas censipotentiae similis est. sunt enim equales,nisi quatenus ς tatibus distant.vnde si1 longe aetatibus diuersi si1nt,fraterna inter ipsos amicitia non amplius est. Populi potentia autem in iis maxime cohabitationibus apparet,quae sine domino sunt. ibi enim aequales omnes. in iis item , ub1 cu, o princeps imbellis sit,potestatem agendi quidlibet unusquisque habet.
Tertiam ciuilitatis seu reipublicae speciem τιμοκρατιαμ, id est centipotentiam seu censorum administrationem esse inquit:quae ita appellatur ex eo quod ex censibus atque aestimationibus pecuniarum constat.qui enim certa pecuniarum summa Censentur,easque exhibent:principatum in huiusmodi administratione accipiunt:Vnde censipotentia appellatur. vitia vero hominu faciunt,
ut ex optimipotentia in qua Optimi quiq; dominantur,in paucipotentia, paucorum ii & prauoria dominatu administratio delabatur .na si boni essent pauci illi, n1h1l mali ex ea mutatione coetangeret.Populipotetia aute,id est δlημοκραIι P minime praua ex reliquis scil1cet tras ressionibus esse B.iiij. inquit
413쪽
inediocritate excessit.Nam siqu1s per se eam Volueris CG IMC , Ust M
populipotentia erum omnes dominantur,m tyrannIde Vero Vnu rau potentia Pu inmitos prauos administrare rem,quam unum, aut paucos longe peius est.essicitur igitur, ut popu potentia reliquis duabus transgressonabuS longe GeterIOrdit. De amicitia regis,praerna amiliari Cr fraterna. cap.
I regi sane ema subditos in beneficii supereminentia. bene facit emm HS quibus imperat: siquidem bonus cum sit psorum curam habet, ut bene RQ
abant non secUS atqUe OUitam pastor. unde Homerus Agamemnonem pastorem populorum dixit.talis autem paterna etiam est tametsi magnitu G1 ne beneficiorum praestat. auctor enim eius est quod videtur esse maximu
vi v1 delicet sint fil1j: eorumque educationis,& institutionis:id quo maior1
bus quoq; attribuitur.Nam & pater filiorum,& maiores nepotUm, & rex a se rectorum natura impertu obtinet. Atque amicitiae hae in supere nen iatia sunt. atque Iccirco honorantur parentes ac Ius Inter hos no Idem est, sed pro dignitate sic enim & am1citia. Viri item & VXotas eadem amicitia est, atque in optimi potentia constituta: quippe cum ecundum virtute &riae stanti ora amplius bonia fit & unicuique Quod co Uenit. Ita qUΟque et Ia IUS.
Cum tres species ciuili atum seu rerum publ1cam posuerit: in unaquaque inqu1t eatenuS am1-citiam esse,quatenus & ius .nam si maius est ius regis erga subditos,quam opt1matum & oemo rum erga eos cui ab ipsis reguntur amicitia qUoque maior ac pulchr1Or est.Regrae au-t pater propo ione respondet: sed praestat tamen paterna beneficu S. natat patervr sint filii .id quod maximum est.1dem quoque au1s ac ma1or1bus attr1buatur, Id est concedatuvino in v tm producerint,& reliqua licet non absque medio,sed IntercedentibuS,ac medIIS parentibus. Vel adem hoc a parent1bus nostris attribuitur ma1or1bus, quod v1del1cet 1 plos In lucem& v1tam ut essent,procrearint. Supereminet autem lituusmod1 amicitia paretum & regum. neque idem ius est patri erga filios,maioribusque erga nepotes,& reg1 erga subditos, neque amicIlIaal milis sed d1uersia ac pro dignitate. viri item erga uxorem amic1cia Aristocratiae est per a . pdecoro enim est,& Varo amplius bonum exhibetur,simil1 modo & 1us inter IpLOS eat.
At vero fratrum ana1citia' sodalitie est si 1l1s:aequales siquidem lunt crico aetanei. atque huiusmodi similium morum similiumquet affectuum plerumque sunt. huic similis rei publicae illius amicitia est, quae ex ceni 1s con- ostat: quippe cum in ea aequales inter se esse ciues debeant,ac probi: per VI cesque & ex aequo principatus fiat,simili modo amicitIa.
Cum dixerit fratrum amicitiam censorum administrat1om esse similem munc sodalit1ae ea comparatilicet diaulo melior hςc sodalium habeatur.sodalicia en1m aequalium est & c Oetaneorum,eo rumque qui similibus moribus praediti sunt,sim1lesque affectus habet: seu ut altera similium disciplinarum sunt.loco enim verb1 in quibusdam exemplaribuS c ιλο α reperitur,quod eos significat,qui iisdem disc1pl1n1s & Imbuti sunt,& delectantur.talis audemeriam statrum amicit1a est sunt en1m coaetanei quodam modo etiam apsi, & nisi corruptum an1mum habeat,& moribus,& affectibus consentiunt.huic autem 1d est sodalitiae am1citiae sinul1sea est,quae in censorum administratione existit. in hac enim republIca pares esse debent ciues anter se, C probi non exacta illi quidem,atque exquisita virtute,led educati tamen laberaIHed, meGIOcriter secundum leges institut1:vnde populari administratione longe melior est,in qua promῖicu ς Omne S nulla etiam ingenua eruditione praedit1 dominari consueuerunt.at in allis qὶN Ce u tur,per Vices & ez aequo admin1stratio fit.sm1li modo amicitia parium videlicet,& non eoru quieescellunt, esse consueuit. J ....
In transgressionibus autem sicut iuris ita amic1tiae etiam parum admo' dii est:& mmirnu omnium in pessima. in tyrannide siquidem amIcitiae Ie
414쪽
peritur aut nihil aut parum .in quibus enim principi & stabdito commune est nihil ,1n iis neque amic1tia est: quippe cum neque Ius aliquod sit sed tale
qui potam,quod artifici erga Instr Umem Um,animae erga corpus hero erga seruum. nam haec utilitateI ab iis conseqUUntur, 'UI Ipsi S Vti consueuerunt.
Sicut illi qui transgrediuntur antedictas rerum publicarum specie S,parUm habent ruris 1nter se ita Quoque parum amicitiae habeant,necesse est ac minΙmum Ommia Pestima, quae tyrannis est: tvrannus enim subditos non amat,sed eis Utitur quasi instrumentis ad prauitatem suam exercenta dam-& si amat,parum admodum amat,atque id utilitat1s suae causa . nam ubi nihil est principi &Libd1to commune, sed princeps omnia in seipsum trahit ac rapit: neque amic1tia, neque rus elle aliquod potest. neque enim artificis erga instrumentum esse al1 quam am1citiam iustae al1quod di-c1masmeque animae erga corpus,neque heri erga dominum . illi enim qui iis utuntur, curant quIdem ac iuuant ipsa haec ted non amant.artifex enim instrumenti su 1 curam habet expolitque 1d diligenter,ac conseruat,ita corpus anima, & seruum herus sed sui causa tamen id fac1unt: lud x i- del1cet ipsorum min1sterio uti commode possint.
Se 4 erga in animata neque amicitia ulla est: neq; ius: neq; erga equUm, aut bouem,neque erga seruum, quatenus seruus est nihil enum habent coia mune. nam sicut seruus animatum est instrum tum , ita instrumentum in animatus seruos est. quocirca in eo quod est seruus erga ipsum amicitia noest: in eo quod homo est: quippe cum unicuique homini ius quoddam est evideatur erira unumquemque qUI cum ipso legis, ac foedel IS elle particep Spotest.& amicitia igitur erit, quatenus homo est. Atque in tyrannidibus . quidem amicitiae,& iuris pari admodum est : in populi administrat1onibus plurimum. cum enim sint ς quales,multa inter se habent comunia.
O uo modo amic1tiam hero erga seruum nullam eme d1xerit,nunc declarat. nam quatenus est in ' seruus quispiam,eatenus nullam cum hero aequata talem habere debet sed hero conuerrit ut seruo omnia imperet,quae ad suum commodum,suamque Utilitatem spinent. quatenus Vero est homo, ille qui servit,in eo cum hero habere amicitiam quandam potest. quin immo Dontis 1 longe praestantiores cond1tione seruili seruos nacti,non modo amicos,sed locios ac sodales sibi illos reddi dere.In turannidibus igitur vel parua vel nulla erga subditos amicitia est: in populipotentiis plurimum,Omnium scilicet ciuilitatum,quae modum transgrediuntur. nam cum si1nt aeqUales, multa habent comunia:ubi ver est communio,ibi & amicit1am de ius locum habere perspicuum est.
IN communione igitur & societate omnis amicitia cosistit, sicut dictum
est. consanguineam tamen & sodalitiam segregaret quispiam . nam CVH-les,& tribules,& nauticae,& quae sunt huiusmodi sociabibus magiS limiles sunt. esse enim quasi ex pactione quadam videntur. Inter naS Vero ali uui; etiam hospitalitiam reponeret, . n/ In communitate & societate amicitia omnis est hoc est omnes ex ςO M*dsψςi hhabent-sese mutud amant.ut sunt cmes,contribules,& connauigantes,& caeteri huiusmodi. ab h1s autem amicat1is eas quae sunt inter cognatos & sodales segregaret d est separaret quispiam non en1m hi ob societatem sunt amici,sed ob honestatem,& naturae comunctionem. natura enim co--atum est,ut cognati ament cognatos .sodalicia quoque amicitia ob bonum apsum, morumque
sp Informitatem , Italasque aequal1tatem existit. sociala S autem amicitias, atque m communione consistentes eas vocat,ρος Quasi ex pactione quadam fiunt. nam si huiusmodi sunt sociales,mento sunt inter cognatos S sodales,in communione & societate esse min1me dicendς sunt: quippe cum non ex pactione sed natura inducente & cognati,& sodales sese mutud ament.
Consanguinea autem esse multis Im Is Videtur, & tota ex paterna de pendere. parentes enim amant liberos,quasi ex se qu1ddam s1nt: liberi autem Darentes quasi ex illis quippiam sint magisque sciunt parentes, qui ex
415쪽
se orti sint liberi, quam nati ex illis se est e genitos. maiorem Item id a quo aliquid est,cu genito habet necess1tudinis connexionem: quam quod factu est, cum eo qui fecit. proprium enim ei a quo oritur quippiam est id quod eX Ipsis oriturtavi deras,ut cap1llus,& quodlio et ei qui id habet illorum au tem nulli id a quo oritur, vel minus. accedit etiam longinquitaS temporis. hi siquidem l1beros statim ubi nat1 sunt amant: illi progressa temporIS parentes,ubi uitelligentiam , aut sensum adepti sunt. Atque ninc cur matres
magis diligant,etia patet. Paretes igitur filios ut seipsos amant: qui enim ex ipsis oriuntur,sunt quasi alteri ipsi, tum separati sunt. filij autem parentes, ut ab 1llis producti. At fratres se mutuo diligunt,ex eo quod ex iisdem nati sint. eadem enim qua cum illis habent,natura ipsos inter se esse idem facit: unde inquiunt eundem sanguine, eademq; radicem, alch huiusmodi. sunt itaq; idem quodam modo et1a in distinctis. Multum etia ad amic1tia facit& coeducatio,& aetas: aetati enim aequalem aequalis delectat:& consuescen- ,6tes sodales sunt. unde fraterna haec amicitia sodalitiae est persimili q.
Consanguinea 3c cognata amicitia multi sermis ac varia est:vt patris erga filios:filiorum erga patrem. fratrum inter sie: eterorum denique,qui cognatione coniuncti sunt.sed reliquae omnes ab ea quae parentum est originem habent, maiorique est pater filio, quam filius patri necessitudinis nexu coiunctus .fratres autem inter se sunt idem respectu parentum: nam cum sint idem cum parentibus,1d eos inter se quoque esse idem facit nam quae e1dem sunt aequalia,ea inter se etiam esse aequalia necesse est.sint enim ex eode sanguine,eademq; rad1ce. fanguis etenim de radix sibi pro portione respodent. nam quemadmodum rami qui ab eadem radice producti sunt,& inter se mutuo,& cum radice similitudinem habent,sed inter se tamen sunt ex eo similes, quod ab eadem ra- 3 odice omnes pullularunt:sic qui ab eodem parentu sanguine orti sunt,in eo sunt inter se similes, dcconiuncti quod ab eodem sanguine extiterunt quantumq; ad originem unicam paternam attinet, ex qua dependent: idem cum patre sunt,licet d1stineti ac diuisi corporibus fuerint.
Patrueles item & reliqui cognati ex his coniunctione habent,eo quod
videlicet ab 11sdem sunt: suntque ali3 propinquiores,abj alieni OreS, quo Vel propius vel longius auctor generis abest,estque amicitia filiis erga paretes,& hominibus erga deos tanqua erga bonum quoddam,atq; excellens. beneficia enim maxima contulere: quippe cum sint in causa Vt & snt,& enu- triti atq; educati fuerint, posteaquam 111 lucem venerunt. habetque huius mod1 amicitia iucunditatem atque utilitatem eo magis quam alienae: quo etiam comunior vita inter ipsos est Sunt item in fraterna, ea quae in sed a litia,& mag1s inter probos, omn1no sim1les: quo coruunctiores etiam ab
ortu se mutuo diligunt, quoque ' moribus sunt similiores qui ex iisdem
nati sunt simulque nutriti,atque instituti similiter. Temporis praeterea co probatio plurima ac firmissima est. Atque in caeteris cognatis ita amicitiae rario pro portione seruatur.
Parrueles seu consobrint,reliquique cognati ut nepotes,& pronepotes coniunctionem inter se necessitudinemq; habent,ed quod ex i1sdem fratr1bus sunt procreati,ac dependent, e quibus mamgis propinqui illi sunt,qu1 ad generis auctorem magis accedunt.
Viro item & uxori amicitia esse natura v1detur: homo enim coniugale magis,quam ciuile animal est: quanto prior magisque necessaria est fami lia quam ciuitas, ae filiorum quoque procreatio animal1bUS communior. Sed aliis quidem anImalibus eatenus comunicat1o est: at homines non so
416쪽
bolis procreandae tantummodo, sed rerum etiam quae ad vitam spectant, comparandarum causa cohabitant. officia enim continuo diuisa inter apsos sunt alia viri,& alia uxoris: sibIque mutuo opitulantur, quae propria sunt, in comune const1tuentes atque Ob Id & Villitas & IUCUnditas esse in hac a micitia videtur. esse etiam posset Ob Virtutem si probi elient. est s1qui clemviratasque virtus: atqtae eiUlmodi re gauderent. V Inculum autem ipso1 umecte niij videntur. unde citius qui liberis carent,dissolui cosueuerunt: quipiape cum filij commune bonum ambobus sit . quod autem commune est, conne tit. At Vero cUm quaeritur quo modo Viro cum uxore sit conuiuendum omnino amico cum amico mihil aliud quaeri Videtur, quam quo pacto Ius est. neque enim amico erga amicum,neque erga alienum, & soda lena & condiscipulum 1 dem ius esse constat.
Quanto,inquit,familia magis necessaria est quam ciuitas & prior, tanto otia sobolis procreatio animalibus,magisque homin1 communior est,magisque necessaria . nam sicut nasi esset fana1-eto tia, constare ciuitas non posset: ita si filia non gignerentur qui carissimi sunt, neque vita humana, neque amicitia consisteret. Qui autem quaerit,quo modo vata viri cum uxore, & am1 cI cum amI-co esse debeat is nih1l aliud quaerit, quam an simile ius inter se habeant. quod quia simile non est, neque limitem vitam eorum inter se futuram esse censendum est. Te duplici iure Cr de compensanda amicitia. cap. ΣΙΙΙ.
Vm tres sint amicitiae,quemadmodum in princ1pio diistum est, ec in Unaquaq; alij in squalitate,alij in excellentia sint amici:sm1liter enim
boni fiunt amici,& mel1or peiori similiter etiam iucundi,& ob Vtili 3c tale,vel aeqUales in ad 1 umet1s exh1bend1s, vel disserentes: eos qui in aequa litate cosistunt, δc amando & reliquis adaequari oportet: eos Vero qui sunt inaequales,reddere quod pro portione sita pereminentiae reqUITILUI.
Tres cum sint amicitiae,ut d1xit,ob bonu,ob iucundum, ob utile in unaquaque sunt & aequa les & supereminentes aequales quidem, cum utrique sunt boni supereminentes cum alter bonus, alter diues est ita tamen,ut diues cognoscat se quanto diuiti1s excell1t, tanto ecia a bono viro V1rtute superari, et stipereminentes,cum alter bonus est,alter prauus quidem, sed non eiusmocta tamen qui prorsus sit corruptus sed qui corrigi,ac reduci ad meliore frugem posi1t. Aequales 1tem, cum duo faceti inter se sunt amici supereminentes,cum alter urbanitate,alter d1um1S excellit. m. ri mili modo etiam aequales sunt,cum utrique tequam utilitatem sibi mutuo exh1bent, supereminc res,cum hic maiorem,ille minorem. Qui igitur sunt aequales tam ob bonum quam aucunuus', utile debent in amado quoque adaequari. nam si boni aequales sint, aequali amore mutuo eie pA Osequentur pari modo in caeteris. qui sunt inaequales,eos pro port1one reddere sib1 mutuum Opολ- tet ut probus vir d1uiti eum honorem exh1beat,quem diuitiς postulant diues probum V1rum 11O
noret,sicut virtute praeditum de ζῖ' . . . . in r
Expostulationes aute de querelae in ea amic1t1a fieri consueUCrunt, quae eX utilitate est vel sola,vel max1me: atque id non iniuria. qUt enim ob vu- tutem amici sunt, ad benefic1a sib1 mutuo conferenda sunt promptu quods Q virtut1s & amicit1ae proprium est. eorum Vero quI In hoc certant,exponia lat1ones nullae,neque pugnae ess possimU.qUIppe cum erga eum qU1 amat& benefacit ind1gnetur nemo sed si gratus si benefaciendo etiam 1 pse respondeat . que benefaciendo uperat,cum consequatur id quod cupit, xc cusare nullo modo amicum possit: nam Vterque bonum appetit. Neque ii iis admodum quae ex voluptate consistunt, contingere accusatio cosse e
uir simul enim utrisque id fit,quod cupiunt, si conuictu mutuo oblectan-
417쪽
tur ridIculus enim videretur, qui non Oblectantem accusaI et,curn liceat no ἐνκλu - simul degere. At ea est ' expostulatrix amicitia quae ex VtIlItate cotrahitur: nam clim ob commodum proprium mutua consuetudine V tantur , pnaris semper indigent, minusque se habere existimant, quim conueniat. accusanῖque quod quantum indigent tantum etiam non tequUntUI, CUm G1 Rm sint: qui vero bene faciunt,tantiam exhibere neqUeunt, qUant Um mm Eent illi qui accipiunt Videtur autem sicut ius est duplex,alterum non ici 1 ptum alterum legitimu: sic amIcitia quae ex utilitate fit,moral1s altera e H e, altera itima. querelae igitur tunc praecipue oriuntur, cum non eX eadem contractus fiunt ac dissolutiones. Ac legitima quidem in condict1s consi stit altera omnino vulgatas e manu In manum:liberalsor altera in tempus,
ex pacto tamen quid pro quo reddendum sit. in qua manifestum quidem est & non ambiguum quod debetur : sed amica dilatio conceditur. unde inter nonnullos ex his 1ud1cia minime fiunt: sed acquiescendum putant,
cum fide inter se contraXerint.
l ne constat.unde cum in hac sola fere quaer1monIa: contingant,quaeri consueuerunt amici,si di 1-s utiones non fiant,sicut contraxerunt. si enim quiS alicui quinquaginta numOS tanquam ana1co . - me det ac de tanore ne verbum quidem Vllum faciat, sed non scripto 1ure contrahat deinde m so lutione tanus msuper exigatris alio 1ure contraxit, alio dissolut1onem esse fac1endam censet Le-
ut m ma autem amicitia etiam ipsae duplex est uulgaris altera ac forensis, cum quis stat1m aliud ac-hq 'f'ς x ,hud in manu; dat , numerataque pecun1a rem agit altera ad tempus, quae est i beralior, 3 'ρ ' φε aE1idet dat quispium alicui, verbi causa decem mmos si bran annum sequentem restituen- - ' do, eum tauore: nesstumque est 1n hac quod debetur.vnde si ille qui accepit, Ulterius differt,
ac non reddit,amici est non repetere. .
ψέοὶ βάἶῖς. Sed moralis non In condictis versatur: sed tanquam am1 co donat, aut quodcunque aliud alteri exhibet: deinde aut aequale aut amplius sibi e 11 erecipiendum censet,quasi non dederit,sed mutuarici cum autem non licui contraxit,etiam d1ssoluat alteriam accusabit.hoc vero contIngit, propterea quod volunt quidem honesta omnes, aut plerique, sed utilia tamen eli gunt. honestum enim est beneficium conferre, non ut vicistim recipIamus. utile autem benefic1o assici est.
Moralis amicitia quae ex Vtilitate constat, dat ut amico sed exigit postea aut aequale, aut amphis quassi non deder1t utilitatis 1ll1us causa qui accepit. sed mutuant & Mnerauerit, ut ex ea te lucrum faceret.cum igitur sine tanore contraxerit, & postea cum Gnore dissolut1onem fac1en dam censeat accusab1t .atque hoc,id est,accusare am1cum,aliterque cotract1Ones, atque al1ter dis solutiones facere,ex eo euenit,qudd omnes vider1 probi & honesti volunt atq; Icc1rco cum dant, nihil requirunt,ut boni esse videantur, deinde ex ea datione utilitatem consequi cupiunt.ac pro
Si quis igitur potest,retribuere debet dignas gratias IIs quae accepit, at' scique id sponte: inuitus enim ana1cus faciendus non est. et 1gitur utpote qUI aberrauerit in principio, ab eoque acceperit beneficium , a quo non Opol tebat: non enim ab amico accepit, atque eo qui propter ipsum id fac ret-
perinde ac si ex condictis beneficio affectus sit,ita dissoluendum . pepigi 'set siquidem qui potest se esse redditurum & eum qui non potest, neque ille qui dedit,dignum censuisset qui acciperet. quare si potest, reddzndum
418쪽
est. in principio autem est considerandum, a quo & qtra conditione beneia
S1 igitur potest ille oui accepit, debet reddere dign m beneficium iis quae accepit, atque id sponte: si ille videlicet vult qui ded1t. nam alioqui inuatus non est am1cus faciendus 1lle a quo a cepimus .sed quasi errauerimus in princapio accipi rido, dum λbeo fu Imus affecti benefic a quo non oportebat,eo quod videlacet non tanquam amICUS nobi S dabat:quIa cum malo contraximus, D rinde ac si1 ex conuentione actum anter nos esset,reddere Ita debemus .nam qui habet si ille qui dedit reo uisiuisset,pepigisset se esse redditurum & ille qui dedit dandum esse mimine censi et, IO si ille qui accepit,non fuisset soluendo.quoc1rca a pr1ncap1o considerandum est,a quo Irro, ADO no ne an malo beneficium accipiamus quaque coditione de pactione, ut si acqu1elcere his postea velimus,accipiendum sin minus,non accipiendum nobis esse censeam US. .
Dub1tat1onem autem haec res habet, utrum Vtilitate eius qUl accepIt,an
beneficio eius qui contulit,ineti edum sit 1d quod rotribuere debemus qUI enim acceperunt, eXtenuantes rem talia se accepiste a benemeritis dicunt, quae sicut illis parua erant ta ips1 accipere ab alus poterant Illi vero contra, ouae max1ma erant apud se,& ab alus non licebat, & in periculis, ac nece I sitatibus huiusmodi se dedisse aiunt. nunqu1d igitur quia ob utilitatem est amicitia,eius qui beneficio est affectus util1tas m en sura est hic enim e It 1squi indiget:& 1lle hu1c opitulatur,quasi aequam gratiam recepsur US- Ianxa -- .. igitur fuit ' opitulat1o quantum adiutus est . unde tantum eli illi reciae n. dum,quantiam est consequutus,vel etiam amplius. id quod honestius eli.
Dubitatio oritur utrum sequi debeamus utilitatem eius qui beneficio est affectus,an beneficium eius qui dedat,atque Ita retribut1onem facere . quam solu1t, mensuram esse debere inquaens C eius qua accep1t util1tatem .si en1m qu1s decem numos alicui dederit & h1s 1lle centum fuer1t lu-- cratiis,ei qui benefic1um contul1t,d1midium tot1us lucr1 est restituendum quippe cum ita dederit, quasi aequam etiam 1pse lucri port1onem recepturus nam si 1lle qui assectus est benefic1o centumnumorum emolumentum est consequutus tantum Ille qui dedit, contulisse censen cius est . quo ei se, dimidium lucri,vel amplius etiam est rςxxibVς04VN' . . . it c o C. IIn am Icli1IS autem quae ex virtute eXIstunt,crimInat1Ones nullae sunt. secleius electio qui benefic1um contul1t,mensurae similis est: quippe cum VII tutis ac morum Praec1pua vis in electIone consistat.
In amiciti1s proborii hocum cr1minat1ones & querelς non contingunt 4o bonum secat,electio mensura sit,& ipse nih1l velit, neque ex1Sat. neque conqueretur Vnquam, accusabit. De querelis in amicitia per supereminentiam, T de abdication γ
πN illis vero quete ex supereminentia fiunt, dissensioneS quoque accider consueuerunt: uterque enim plus stibi esse habendum cense quod quam J do fit amicitis dr solvitur. nam qui praestantior est conuenire sibi existi
mat, ut plas habeat:bono enim amplsus esse tribuendum . similiter etiam eo qui est Utiliori inutilem enim aiunt non oportere aequalem parcem habere. 3 alioqui ministrationem futuram no amicitiam, nisi pro dignItate Operum fiant ea,qIae In amicitia aSuntur. P ra i siIPIdem sicut m pecuniarum comunicatione plura accipiunt,qui plura contuleruntata In amicitia quoque esse facienda. At indigus & inferior e truib:boni enim amici este opem
ferre indigentibus. qu Id enim inquiunt, prodest, si probo viro aut pOL Dix uispiam sit amicus, si nullam utilitatem ex eo sit consequuturus . vi cler
419쪽
autem Vterque recte censere. Oportetque viri liae ex amicitia amplius quidem tribui non eiusdem tamen rei amplius sed ei qui excellit,honoris: et qui indiget, lucri. virtutis enim & beneficij praemium honor, indigentiae subsidium lucrum est.
Quoniam tres amicitiae species sunt,atque supereminentias habere possunt: dissensio etiam in excellentiis contingit .vult enim praestantior,id est, bonus , vult item diues: is enim utilior est: Plus altero habere. inquit enim diues eum qui inutilis est in diuitiis, non debere aequalem d1uitiarum portionem haberemam si ita fiat,ministerium futurum id suum,non amicitiam si ipse mini- Iostret de exhibeat pecunias,ille Vero ex aequo earum nihilo minus particeps sit. simili modo etiam contra alter vult. Quocirca,inquit,ei qui excellit Vel diuitiis,vel virtute honor est tribuendus:indigenti autem exhibendae pecuniae suntivi hoc modo & excellentiae ratio habeatur, & nihilo mi nus seruetur aequalitaS.
Hoc ita se habere in rebus publicis apparet. non enim honore assicitur, qui nullum bonum reipublice affert: quippe cum id quod publicum est ei i di, ose detur, ' qui de republica bene meretur. publicia autem quoddam est ho nor. non enim feri potest, ut & lucretur quispiam ex republica,& honore- , qtu r: cum in omnibus minus habere sustineat nemo. et igitur qui in pecuniis e si inferior honorem: ei qui munera no accepit pecunias trIbuunt. quod enim pro dignitate fit amicitiam,sicut dristum est,& adaequat,& conseruat. Ita igitur etia cum inaequalibus ver sandum est ab eoq; qui aut in pecuniis, aut in virtute est adiutus retribuendus honor est: atq; id, quatenus facultas
ipsius fert. quod eni fieri potest,non quod pro dignitate fit,amicitia exigit.
Videntur etiam in rebus publicis illi honores consequi qui vel excellunt diuitiis,vel in rem- publicam benefici sunt unde esse mirum non debet,si qui pecunias accipit,non honoratur. nemo is siquidem est,qui minus habere in omnibus velit: ut & pecunias det,& honores n5 accipiat quippe cum ei qui pecunias exhibet honores tribuendi sint:& si quis pecunias accipit, ad virtutemq;1nstruitur,rependere honorem debeat,atque id pro viribus, ac quatenus potest. cum id quod pro dignitate fit,non requirat amicitia,sed quod potest.
Neque enim quod pro dignitate fit, in omnibus est sicut in honoribus qui diis aut parentibus exhibentur: nemo enim referre his d1gnam gratia posset: sed qui pro viribus colit,is esse probus videtUr. atque Iccirco non li cere filio patrem abdicare patri autem filiu licere Videretur. reddere enim ooportet eum qui debet. at quicquid fecerit filius,nihil dignum collatis be nesciis fecit . quare semper debet. quibus autem debetur, 1is dimittendi est facultas igitur patri quoque erit. Adde quod nemo fortasse unquam se
cessurus videretur,nisi prauitate exta peret. nam praeter naturalem amicitia
subsidium non detrectare humanu est. ei vero fugiendum est, aut non studendia opem ferre,ssi sit prauus. beneficio enim assici volunt pleriq; , facere aut e Vt mutile fugere cosueuerunt. Ac de his quidem hactenus dictum sit.
In omnibus quod pro dignitate est,minime seruatur: ut erga deos & parentes . non enim pro 'dignitate Venerari eos quispiam potest. iccirco non licere, inquit, filio patrem repudiare : quappccum OportςRt eum qui debet, reddere : nihilque eiusmod1 facere possit filius quod beneficus paternis dignum sit.Vnde filij dimittendi patri potestas est, cui ille debet. nemo vero a filio secedς- ret,eumquς ῆbdicaret,nisi prauum admodum esse ipsum videret.
420쪽
Arisbotelis Stagirit se moralium
CUM EUSTRATI INICAENI EPISCOPI EXPLA- Ιο
natione,quam nonnulli Michaeli Ephesio ascribunt, Ioanne Bernardo Feliciano interprete. Micitiam non modo esse partem totius atque uniuersalis iustitiae quae est quasi legalitas quaedam,verum etiam particularis,que aequi est distributaua: obscurum non omnino est .haec enim 1 ustitia, ut in Auinto hu1us operis libro demonstratu est,aequalitatis est distributiva. & amic1tia quoque aequalitatem amicis exhibet: quippe cum esse aequalitatem necesse 11t , si seruara amicitia debeat. nam si1 quantum pauper diuitem & amat & honorat, proportione latum etiam vicissim recipiat ex rebus, qu1bus affluit diueS:ami ria seruaturisin minus di luitur. in reliquis etiam simil1 modo : It hinc Darticularis iustitiae partem esse amicitiam constet. Nam eam non ut genus dici de part1cularibus esse ει numero eorum quae ab uno sunt,ad unumque dicuntur 1n secundo magnorumorat 1um libro ab Aristotele ipsi, definitum est..udd si alicubi species hic amic1tias appetad
quo modo accipiendum sit, in praecedenta libro declarauit. cum enim tria amab1l1a sint ob quae idelicet homines amant,bonum,iucudum,utile:treS quoque et Te am Ic1t1as necesse esst . quemp1am amat,eum vel tanquam bonum amat,Vt sapientem, aut zzmper/Πῖς , Ru forxςm, . o. stui aut omn1bus his simul virtutibus praeditum:vel tanquam iucundum cuiusmodi est ' Vr- ,hanus homo ac facetus, aut amica vel tanquam utilem.VtiliS autem dicitur 1lle ex quo bonam al- ιQuod euenit. ob utilitatem autem Vulgares maxime amici sunt. Ac bonum qu1dem & 1ucundu Q amab1lia sunt,ut fines: ut1le,ut ad finem conducens. In superiori igitur libro cum de partibus his, seu meciebus amicitiae,atque absiolute de amicitia ipsa traciant: quaenam Ipsa sit, inter quos con- si strit & circa quid versetur, optime expl1cauit . Quaenam sit, cum virtutem eam esse dixit, autc: vire e . nam amicit1a etiam c1rca act1ones & affectus, sicut vIrtus vertatur. amicae enim a nonnullae sunt:& amor ipse affectus est . Inter quos , cum Uter similes & diffundes pollec sistere asseruit inter bonos enim est ac probos viros,qui quatenus bon1 ac similes sunt, eatenus
d ob utilitatem & voluptatem inter dissimile S. Circa quId vCIO,cum circa esse am Πῖ-δx ςς ςI μμ babhail. Hie in superiori libro clim dixerit,-li-qVς μψ' . in hoc nono libro reliqua quae de amycrtia restant o dicenda,persequitur. Quae conseruent amicitiam. cap. I.
T N omnibus amicitiis, quae di sinules specie sunt, id quod pia o onet e pondet icut dictum est,amicitiam civiseruae. Q Uemadmo Nun 'ui sutori pro calceis pro dignitate
λmpliu&, sed aequaele Vtrique byllinendum censerent .mter quos faen) aequatrias in omnibuS, mi Cim zst. At patris ei τὶ filium e 'a patrem amicitia simili' atque aequalis absolutz n Π est quippe cum neque pater filioneauesfilius patis aequalis sit. rccirco,quod pro portione fit, Zmi Itum horum conserua L Oportae A
tris erga filiunti quare inter hos ami Citiam illud seruar qu d Seometrica conuenientia aequλὶ est. a P - 41 fure ouantitatis minime consistit,sicut satis , superque 1n qu1nto libro demonitr tum est,sed in ratronum similirudine Amicitkλs Rute non inter similes tantum,sed incer es