장음표시 사용
431쪽
Uecuniae & facultates. Si igitur correctionem admittit,ita luccurrendum est si est in curabilis,amicitia post tentatum tame aux1lium d)s luenda est. neque ille qui eam dissoluit absurda quippiam
atque inausti facere videbitur,quandoquidem non tali & prauo ho Ina erat amicus,'e orto. v tnon ςu que prsus amabat,repudiet,neq; cui erat amicus:sed que no amavat,auerietur,ac Ierugiat.
At vero si alter perstet alter vero probior euaserit, Ita ut longe pia stet Virtute,ia unquid utendum amico est an fieri non potest in magna autem distantia id maxime perspicuum fit, ut in amicitiis a puer Ilia connatis.11 C-
Dim alter permaneat an1mo puer, alter Vir quam optimus euadat: RUOpacto esse poterunt amici,cUm neque iisdem Oblectentur,neque gaudeant,&doleant neque enim inter sese mutuo haec inerunt 1psis. absque his vero esse amicos non licebat: quippe cum fieri nequeat,ut simul degat. Sed de his dictum iam est.
Si alter ex am1c1s deprauatus si di lueda amicitia est,ut dixitisi vero utrique sint probi qui dem sed alter talis perstet,qualis a principio fueratUalter aute magis m V1rtute progrediatur, probior ue multo euadatmiiquid 1s qui adeo profecit,Vti amplius altero amaco debet Vbi ata requ1- bsuit Aristoteles,responsonem subiungit,feri non posse 1nquiens, ut alle qu1 adeo alie euectus an virtute est,ei amicus sit, lu1 in inferiori suo statu permansiCatque hoc ex puerorum ama cit1a confirmat .nam si duo a puerit1a sint amici,quorum alter animo permaneat puer: alter V1r quam opt1-mus & praestantissimus euadat esse am1c1 hi amplius non poterunt: cum neque iisdem & gaudeat& doleant.Neque enim inter se mutuo haec inerunt ipsis .id est,neq; enim fieri potest, ut quod v1ro optimo visum fuerit iucundum aut molestum,amor eve aut odio prosequendum, id ei quoque qui puer animo est,eiusmodi esse videatur.' Absque his vero,id est absque eo ut eadem & ament& oderint,& sequantur de fugiant agere simul,& conuersari,& conuiuere non licet sine conlatictu autem ut amici sint,fieri non potest. Quod si ita est,qui adeo longe inter se differunt, esse amici
Num aut e nihilo secius se gerere debet erga ipsum ac II nunqUam tuu set amicus an ante habitae consuetudinis memoria retinenda eri & quem admodum amicis magis quam alienis gratificandum esse existimamus: ita
iis qui suerunt,ob amicitiam quae prius intercessit,tribuendum aliquid est. quando non ob nimiam prauitatem facta est d1ssolutio.
Sed si amici non erunt,nunquid,inquit, praestantissimus ille erga eum qui puer animo permansit,nihilo diuersius se geret,sed ita plane ut solet erga alios similes,qui amici ec nunquam fuerunt immemorque prioris amic1tiae de consuetudinis omn1no eritξnon sane pristina amicitia obliuiois ni penitus mandala est:sed sicut esse melius putamus,ut gratificemur amicas, quam alienis & bru AOtis an malmus ita iis qui olim fuerunt amici,ob veterem amicitiam tribuedum aliquid est,quod videlicet dari ei conuenit,qui animo puer sit. Quod si non ob virtutis excelletiam sed ob magnitudinem viti; & improbitatis alterius soluta fuit amicitia: improbo nihil dandum est . non enim debemus vitia,sicut dictum est, suppeditando ac suggerendo instrumenta corroborare, sed omni ratione imbecilla reddere ac destruere. Quae opera amicitiae, CT quod non ni pravorum. cap. IIII.
1 Ana Vero ea quae ad amicos attinent, & qvibus amicitiae definiuntur, exii S quae erga se quisque agit,esse videntur profecta. Statuunt en1m amicuesse eum qui vult dc agit bona , atat quae apparent,illius causa:Vel eu qui Vult dc esse & viuere amicia ipsius causa. id quod matres erga filios faciunt:& amici inter quos offensio al1 qua incidit.
Cum dixerit ea quae ad amicos attinent 4 subiungit & quibus amicitiit definiuturJid est quibus notae ac manifestae fiuntud enim definiri hoc loco significat .cum enim videmus alaque ea quς sibiipsi Vult, tque Optat alteri quoque optare ac velle:hunc amicum esse credimus.Nam Vnde PRtroclo amicum fuisς Achillem cognoscimus nisi ex eo quod Achilles quaecunque ipse habςb-r, eadem Patroclo Volstbat,optabatque cotingere Cum igitur aliquem alterius causa Vel salutis, Vel felicitatis bona Velle, si procurare conspicimus:eum amicum illius esse credimus, cui bona Pro
432쪽
curat. nam si non alterius causa sed sua id studeat,ut de luxuriati,& oblect ari,& frui ipse amici bonis valeataeum non amicum,sed adulatorem,& auarum,& gulae deditum de Vetri, atque huius nodi hominem esse existimamus.Velle autem alterum esse δέ viuere eius ipsius causa,matribus proprium est quae l1beros suos ita amant,ut esse dc uiuere COS Cupiant eorum ipsorum causa nulla e tiam inde utilitate sperata Idem etiam amici faciunt, ter quos Oisensio alaqua incidit. licet enim neque 1nter se versentur , neque conuictu mutuo ob dallensionem dc offensionem obortam viati tum volunt tamen etiam ipsi sibi mutuo bona,Optantque sibi mutuo,Vt Vivant, beneque ac felici ter vitam traducant. h:ec nanque Vera amicitIa est suntque hi veri amici,qui etiam si non versen tur simul,non desinunt tamen bona amicis non sua,sed illorum causa optare ac velle. Nonnulli igi Q tur statuunt eum esse amicum,qui vult & agit bona,& quae apparent ede bona, illius causa quem amat. Agere autem bona is intelligendus est qui omnia facit,& procurat, ut & que adsunt amico, bona permaneant,& quae absunt,eueniant.
Alij eum qui simul degit,& eadem eligit: aut qui condolet δί cogaudet
cu amico. maXime vero etiam hoc matribus contingit. at aliquo ex his amicitia quoque definiunt,quorti vialiquodque probo viro erga seipsum inest.
Nonnulli dicunt esse amicum eum, qui simul versatur ac degit cum eo quem amat, & eadem vult illi,quae etiam sibi .sed haec a priore non diuersa admodum opinio est. alia condolentem dc coeto gaudentem este amicum dicunt.1d quod matribus maxime omnium inesse conspicitur. atque his quidem omn1bus,aut aliquibus,aut aliquo etiam horum amicitiam definire consueuerunt. quora sane unumquodque probo viro inest. agere videlicet bona amici causa velle alterum de esse & viuere, nullamque inde utilitatem sperare uimul Versari ac degere condolere dc congaudere: OmnIainquam haec erga seipsum probo viro insunt: quippe quod probus Vir maxime sui iplius amicussit non enim quilibet absolute seipsum amat, sed qui rationalem animi sui partem alit iis quibus Datura ali cosueuit. Cum igitur probus vir se1psum amet,bona etiam causa sua agit tum siqvid re die egerit,laetatur:dolet contra,si non ita recte successerit quippiam: secumque hoc modo congaudet,& condolet solum autem bonum virum sibiipsi esse amicum,seque ipsum amare, reliquos Vero non modo se non amare,sed inimicos quoque atque hostes sui esse,inde fac1le perspicerevnus 3 Q quisque posset. omnes enim cum alicuius nos esse maximos amicos sign1ficare volumus,dicere solemus ego & ille anima una sumus siciit magnus in theologia Gregorius in magni Basil1j fune
bri oratione.anima una in duobus corpor1bus. At si proprie amici Sc veri ali 1 sunt,quorum una a ruma est,dum Zc eadem ambo volunt,& eadem agunt,neque ulla in re dissentiunt: anima vero cupartes duas habeat,alteram rationis participem,alteram vacantem ratione,tunc Ve1C una, & non multiformis ac varia est,cum in ea ratio 3c affectus Inter se consentiunt,concordesque flant: efficitur ut cu1us anima huius nodi est,is & sibiipsi esse amicus,& seipsu amare dici merito possit. Huiusta odi verti solius probi v1ri anima est:solus igitur probus vir amicus sibiipsi est,seque amat. id
quod breuius etiam ita coll1getur: probi viri anima una es quoru una est anima,i; sunt amici probus igitur vir sibiipsi est amicus .m hoc enim solo quietae ac tranquillae animae Partes reperiutur, O cum nulla dissensione ac seditione turbatae inter se prorsus consentiant. At ver si amicus sui ille est,cuius animae partes sunt concordes: 1li1 se non amabunt,quorum animae partes dassentvini,di scoraesque suntrita ut altera haec,altera illa appetat,& persequatur.tales aute praui homines simi. se igitur non amant praui,neque cum pugnent ac secum ipsi dissentiant, amici sui ipirum sunt. hoc etiam in incontinentibus patere potest,qui modo aliquid cum voluptate agunt, modo poenitenta a ducti seipsos corr1piunt ac castigat. simili modo quoque in aliis vitiis semper prauus secum dissentit,si 1que aduersatur ac repugnat.
Caeteris vero,qUatenus tales se esse ex1stimant. videtur enim, queadmo dum dic cum est,u1rtus,& probuς v1r unicuique esse mensUra . IS enim secuconsent1t,& eadem tota anIma appetit.
Vnumquodque igitur eorsi quae dicta iunt,probo viro insunt. at reliquis eatenus insunt, quatenus se esse probos ac bonos existimant.nam quatenus tales, de mutuo se amant, & bona amico volunt eius ipsius causa, ct caetera faciunt,quae sunt commemorata estque mesura omnium ac re
gula probus vir .Eos enim qui ita se mutuo amant,sicut seipsum probus vir,amicos statuimus:amicitiae ergo mensara probus Var est. Qui item irascuntur, aut non irascuntur quando de quo modo probus vir facit,mansuetos appellam us est igitur probus Vir mansuetudinis etiam mesura.Sic qui timet aut non timet quado de quo modo probus vir solet,sortem dicimus:fortitudinis igitur probus vir quoque mensura est.Sic in reliquis omnibus virtutis de probi viri mensura uti consueui-
433쪽
μωνυχι - πιλυ χι- mus. Quemadmodum enim cubitus,& modius Se caeterae mensuras,quia neque maiores neq; minores evadunt,sed semper eaedem permanent,alias res metiuntur:id quod si mutarentur, praestare
non possent ita & probus vir aliorum mensura fit propterea qudd idem semper manet, atque ea dem semper affectat atque appetit tota anima, id est omnibus animae partibus.non en1m scut in incontinentibus videre licet,alia in ipso ratio vult,alia irrationalis pars appetit,sed eadem utraeq;:
Et vult etiam sibiipsi bona,& quae apparet,atque agit . boni enim est sui
quoque causa bonum elaborare antellectivae siquidem partis gratia,quae esse unusquisque nostrum videtur. vult quoque viuere se, & saluum esse , dc 'semaxime id quo sapit Probo enim viro esse bonum est.
Cum seipsum amet probus Vir,sibiipsi bona Vultmemo enim amicus est, de veris loquor, qui amico bona non velit.quare cum bonus vir amicus sibiipsi sit,bona quoque sibi adesse vult atque a ui,ut & praesentia permaneant,& absentia eueniat:quippo cum boni officium sit bonum elabo rareta est operari atque agere,atque id non irrationalis partis cause,sed sui ipsius, id est rationatalis partis gratia quae uniuscuiusque nostrum esssentia est .pars enim irrational1s iis qui secudum naturam vitam traducunt,nullo loco haberi debet.Vult item probus vir se vivere,id est partem eam animae qua sapit,quae rationalis est,uiuere:hoc est ea agere Vult,quae parti illi quae ratiocinatur, de cogitat,utilia sunt.qui enim non secundum naturam vivit, sed immoderatis perturbationibus a- λ gitatur atque opprimituriis in dissimilitudinem fertur,atque ita in corruptione delabitur,ut quodam modo neque vivat,neque sit.bonus autem vir 3e esse & viuere vult,id est bonum agere,pro
pterea quod esse bonum ipsi est hoc est esse ipsi in bene agendo atque operando consistit. vult igi
tur vivere & esse id est bona exercere atque agere quia bonum est probo viro esse . bona enim a Sere atque operari bonum est.
Vnusquisque autem sibiipssi vult bona. essectus vero alius illud quod e
Dasit,omnia habere el1git nemo. habet enim etiam nunc deus bonum, sed
cum sit ipse id quodcunque est.
Verus homo diuinum quid est,id est anima intellectiva, ut in decimo huius operis libro etiaipse inquit,his verbis:hoc autem unusquisque nostrum esse videretur.quocirca absurdu est,si non suam quisque,sed alterius alicuius vitam el1gat.aliquem alterum irrationalem ammae partem appellans.& rursu einceps.quod enim,inquit,accommodatum unicuique est, id natura optimum
vnicuique est,ac iucundissimum:& homini igitur vita quae secundum intellectum traducitur: siquidem homo maxime hoc est.s igitur unusquisque,vt dicebamus, homo bona sibi vult: probus autem vir homo proprie eit,& non Sardanapalus sequitur ut probus vir solus velit sibi bona , atque ea quae vere bona sunt.qui enim sibi adesse vult diuitias,luxum,immoderatas corporis voluptatesns no sibi haec esse vult,sed irrationali parti,quae multiceps bestia est.ille verὰ sua bona pers equitur,qui actionem,& contemplationem affectat.1dque est maximum,ac praestantissimum bo- onum,ut id quod est unusquisque,esie perseueret:vt rationalis nostri pars pura atque ilhesia conseruetur . nam qui ex affectibus vitam traducunt,non sunt id quod sunt, id est intellectuales animae sed illud sunt,quod curant,atque excolunt,hoc est bruti quidam ac ratione carentes vel lupi , vel sues,vel asini,vel alia aliqua huiusmodi animalia Vult igitur probus vir bonum hoc sibi adesie,ut sit videlicet,id quod est. Quis enim est qui essiectus alius,uerbi causa si quadrupes,vel volucris,vel Sardanapalus euaserit,bona habere eligatPunicuique enim optimum ac prestantisssimum illud est, Vt sua ipsius species atque essentia sit,& permaneat, & conseruetur.ac fieri nullo modo potest,ut si X humana specie in al1am mutetur quispiam,bona is probi viri habeat.quodsi concedere aliquis Velit,speciemque 1 iam in quam mutatio hominis facta fuerit,bona probi viri habere affirmet: co edemus etiam nos habere quidem posse ea sed non ut sibi bona:propterea quod ea quae bona hoixum sunt,equo non sunt bona:neque econtrario quae equo,eadem homini.id quod manifestat exi m ipte iam inquit habet enim etiam nunc deus bonum,sed cum sit &c. J id est sed habet qui-dom bonu, sed permanes id quod est Deus. na si e natura quam habet in aliud quid mutaretur, rohaberet id quod nunc habet:&si haberet,ei bonu non esset. Non omnibus enim eade esse boΠ ,1ed alii li R Pζrspicuum est:quippe cum bonu equo sit,solipedi esse,atque una ac solida ungui tanta muniri id autem homini bonu minime sit. na homini econtrario bonu est multifidas h/bς re manus,& i quinque digitos distinctas simili modo & pedes. id quod equo pessimu est.idem in reliquis speciebu, ZdςO claret, ut plura in praesentia commemorare superuacaneum e sse Videt tur.
434쪽
Unusquisque vero id quod intelligit,esse videretur,vel praecipue. qui
est huiusmodi secum degere vult. iucunde enim id facit. quippe cum & fa
ctorum oblectabiles recordationes,& futurorum spes bonae 11nt: tales ante sint iucundae. contemplationibus praeterea abundat cogitatione: condolet que & collaetatur secum maxime idem enim prorsUS & molestum est & incundum & non alias allia d. poenitentIa siqUidem Vacar,ut Ita dicam
io Vnusquisq; videtur esse id quod intelligit,id est ipsa animae intellectauae pars, vel praecipue id hoc autem subiungit,propterea quod irrationalis quoque pars multum facit ac confert ad coniti tuendum id quod apud Peripateticos priuatim quale appellatur.priuatim quale autem Vocant, si ιδεο του ue proprie quale indiuidua quod' ex proprietatibus quibusda constituitur,ut Socrate S,& Plato: zωρ.
quaru sane proprietatum tota collectio in nullo alio reperiri unqua posset . nam comuniter quale uniuersale apsu in ut homo nuncupant. qui aute est huiusimodi, id est probus vir, secta degere vult. iucunde enim id facit. cum enim in seipium conuersus lumen stab1le ac puru ex virtutibus incensum fulgoremque ex scientiis emicantem v1det laetatur ac gestat:praeteritarumque rerum memor1a, ac fututarum spes eum ita oblectant, ut ab externarum rerum c6tagio aUocent,secumque Versiaridc in rerum contemplat1one permanere inducant. Condolet item secum,siqu1d quod erat faciendidum,praetermiserit. congaudet & c laetatur,cum honesta re bona operatur. Prorsus enim , id est semper atque omnino iucundum ipsi est bonum,prauum est molestu estque, ut ita dicam in v-Diuersum poenitentia vacans. nemo enim qui recte agit & honeste, in poenitent1am incidit. cum igitur semper hic honesta agat,poenirentia prorsus vacat. quin si etiam non semper honeste ac recte se gerat,sed aliquando prauum aliquid committat:id adeo exiguum est, ut ne prauum quidem esse videatur.
Eo 9, igitur probo viro erga seipsum unumquodque horu inest, is aue
erga armcu,perinde atque erga seipsum sese gerit: est enim amicus alter ipse: amicitia quoq; esse horti aliquid videtur,& antici illi quibus haec Insul.
5O Vnumquodque horum vocat collaetari secum,condolere,sperare bona ob facta praeterita gaudere. ex eo igitur quod unumquodque horum inest probo viro,& se gerit,affectusq; est erga amicum, tanquam erga seipsum qui enim amat est quasi alter amatus : & amicitia aliquid horum es hv1debitur:& amici 1lli esse videbuntur qui collaetabuntur Ec condolebunt, qui versari cum amico volent, simulque degere,& caetera huiusmodi.
Nam uti tum erga seipsum amicitia sit, necne,m praesentia omittamus. Videretur autem eatenus esse amicitia, quatenust est duo vel plura ex iis quaedrina sutat:& quia excessus ana1 cit 1ae similis est ei quae erga seipsum est.
o Dictum est paulo si aperius hoc in libro fieri posse ut amicitia ut erga seipsum,ut repetere rursus eadem non oporteat. videretur autem inquit amicus erga seipsum esse quispiam, no quatenus est unus ille qui seipsum amat,sed quatenus duo : duo appellans & rationalem animae nostrae partem id quod proprie sumus,& irrationalem humana enim species & homo proprie non irratiOnalis,sed rationalis animae nostrae pars est cum igitur har dus; partes inter se non dissentiunt,seditioneque nulla inter se agitantur sed ita consentiunt,ut ratione vacas parS menti S motionibus ac Voluntatibus obtemperet ac pareatilicetque essentia & natura duae sint,vna ex concomia esse videaturiamicitia est erga seipsum,quatenus duo sunt,uel plura etiam duobus.quod perinde est ac si dicat,si in duas partes diuidas animaem,in rationalem,& irrationalem,erit amicitia erga seipsum, quatenus duo erunt sin autem in tria distribuas rationem,iracundiam,& cupiditatem, non quateueo nus duo,sed quatenus plura id est tria erunt amicitia homin 1 erga seipsum esse dicetur. Fertur autem etiam alia lectio,quae ita habet.videretur autem eatenus esse amicitia, quatenus non amplius duo sunt eadem,quod ita esset intelligendum.quauis duae sint partes rationalis,& irrationalis, amicitia tamen erga serpsum tunc est,cum hae concordia & co sensu num euaserint . atque hoc ita se habet, tum etiam quia amantis erga amicum excedens atque exuperans amicitia sim 1lis ei est, quae est erga seipsum . qui enim aliquem amat sicut seipsum,is cum excessu & supra modum amat.
At ante dicta messe videntur etiam pleris Ue,qUamuIs pracii sint . nun quid tamen quatenus sibi placent,probosque se estis existimant, eatenus participes eorum sunt.
435쪽
γαδους , id e; quas fas non est cotrahere.
Antedicta appellat ea quae probis viris inesse dixit, id est velle seipsum Viuere , & saluum esse:
mul degere secum colitetari & condolere erga amicum icut ergaaeipum atademavere.'Peroue autem eos d1cat qui ex sensu v1 tam traducunt, populumquc & turba & λi/κε pαλοε, θ αα,id est multicipites alumnos ut Plato ait) quos in se habet cupIditatem enim & leoninam iratacundiam alunt & sagmant, rationemquae affectibus substernut & quae a perare debet seru1re co, gunt. Sed v1de quam exacte loquatur hic Aristoteles .non dixit enim haec absolute inesse prauis hominibus,sed videri 1 nesse: perinde ac si ita dicerermon instant quidem haec re vera prau1s, sed op1nione tantum quadam inesse apparent neque enam omne quod V1detur atque apparet,verum etiaest quippe cum plerisque hominibus ὀ vulgo diuinae & vires corporas quam sap1entia & pruden- Qtia expetendae magis esse v1deatur: id quod re Vera minime est. Qi item multo ampl1or terra cum sit pedali magnitudine apparet. si ali modo plerique homines etiam praui amare seipsos viden tu ' & velle seipsos vivere & suos amicos,secumq; simul degere & cum amicis velle : quod tamens quis recte o pendar, verum no est.Illud siquidem se esse existimant,quod curant, alunt,& fag1nanticurant autem irrationalem partem quae in ipsi S est arrationalem igItur partem, no rationem hominem esse opinanturmam si rationem esse speciem humanam statuerent,darent operam ut ea cotemplatione & actione enutrita imperaret,ac dominaretur .Hoc idem Ipse etiam declarat, cum causam cur 1ta videatur,subiungit nunquid,inquiens,tamen quatenus placent sibi ipsis &c. na quialia appetit,& al1a vulti. eum sibi ipsi non placere manifestum est . qui vero eade de appetit & vult sibi placet at huiusmodi plerique homines sunt. quia enim eadem & cupiunt,& volunt: 11bi platacent id quod in al1is quoque fieri v1demus,nam qui eadem appetunt & volunt,ij sibi inter se platacent & consentiunt: displicent contrὰ & dissentiunt,cum alia appetunt,& alia volunt. Quoniam agitur probi viri sibiipsis placent,plerique e vulgo se esse probos propterea existiman quia sib1ipsis placent atque ea in re dupliciter peccant .primum quia non sibi p1acent .non enim irrationalis pars cui obsequuntur, ac placent,homo est, sed rationalis: deinde ' quia non vera reciprocatione utuntur.l1cet enim probus VIr sibUpsi placeat, Ia ea agit,quae placent 1 ab1Om. non tamen sequ1tur,vi qui sibi videtur placere,continuo probus vir sit.Probi igitur sibiipsis placent, propterea m ea quae vere bona sunt. habent:praui autem non quaa re vera Oona habent, 1ed quia habere opinatur sibi etiam 1psi placent .Prauos autem appellat non scelestos ac facinorosos, atque omn1no pes bosmos homines,sed eos qui ex ignoratione Verorum bonorum,ad mala perinde ac bona sint, acquirenda ferr1 consueuerunt atque ob id bonos sese este existimat. Atque hoc est quod his x erbis significat. Cum vero inquit eatenus participes eorum sunt ita intelligit. quatenus existimant se esse bonos,eatenus etiam bonorum se esse participes putant:bona appellans amare seipsos,& amicos velle secum versarescol laetari condolere, & caetera huiusmodi, quae superius commemorauit. vel participes bonorum sunt,quantum ad alios attinet qui ad ipsos spectant: qui enim ad ips*s re spiciunt,eos antedictorum bonorum participes esse op1nantur.
Nam ex iis qui vehementer sunt prava & facinoros nemini haec inlunt: quin ne videntur quidem .sere autem neque prauis. dissentiunt enim inter se,dum alia cupiunt,alia volunt:vt incontinentes, qui loco eorum quae sibi es e bona videntiai ucunda quidem eligunt,sed noxia. alij autem ob igna
uiam & segnitiem ab agendis iis desistunt, quae sibi esse optima existimat. At qui multa & grauia scelera perpetrariat:& ob prauitatem odio haben tur vitam fugiunt,seque ipsos interficiunt.
Illis quos superius dixit licet re vera non insint ea quae ad amicos spectant,inesse tamen videntur:at prauis & facinorosis hi autem sunt qui cognatorum & fratrum caedem commiserunt qui sacrR diripuerunt qui incestas nuptias fecerunt: qui obscaenis ac nefariis voluptatibus fuerunt inquinati his inquam non modo non insunt,sed ne inesse quidem videntur ea quae superius sunt co Syn Cmorata . qui enim seipsos odere in omni molestia ac perturbatione constituti, nunquanque sibi plRcen neque eadem volunt,sed Euripi instar ab aliis ad alia semper transferritur, quippς qui nulla re qu m agunt,oblectentur:ij quo pacto esse & viuere existimare bones possunt Vel quo mo do serpses, ut alios amabunt cum seipsos fugiantΘquo modo aut secum aut cum aliis Versabutur, ac Vitam traducent,cum ipsi vitam fugiant sibique ipsis mortem consciscant)quia autem supζrius Videri ha C pr ui S inesse dixerat,quosque prauos intelligat explicarit,non scelestos scilicet S facinorosOS,sed non ProbOS,inter quos incontinentes etiam reponuntur propterea hic adiungix fere autem neque prauisJ fere enim addissit ob incontinentes. m cum aliis praui ineste videan
436쪽
tur,incontinentibus non videntur ut recte dictum sit, fere omnibus prauis, non tamen absolute omnibus ea videri inesse . dissensio siquide in incontinentibuS manifesu apparet, cum ea quidem volunt quae bona homini re vera sunt sed ad Venerea brutorumque animaliam Voluptates postea
Ac quaerunt quidem improbi huiusmodi alios IUIbUS ctam diem tra ducant I seipsos fugiunt:propterea quod quando secum sunt, multorum& o rauium scelerum recordantur, atque alia huiusmodi sperant, quorum O quando cum alus versantur,obnui sciantur: cumque nihil in se amabile natabeant,amice erga seipsos nullo modo assic1untur.
Non quaerunt improbi homines simul versari cum al1is ea causa qua probi viri solet,led quia
cum vellent seipsos per1mere,& ob timiditatem facere id non audeant, inuenire student aliquo S, non amicos illos quidem mam neque sibi,neque aliis sicut dictum est,sunt ana1cnquabus cum Ver' .sentur,ut eorum consuetudine distract1 suorum scelerum obliviscantur. cum en1m soli sunt, ie- Φανο me γηcumque habitant,cum nequeant aliud quam scelera & facinora quae perpetrarunt cogitare mQmO ρ τ; H e stria illorum adeo turbantur,ut offuscat1one,& tumultu,& aestuatione multa animi oppressi MOἰς grauium scelestia maxima afflictentur. a qua cum versantur cum aliis,leuari consueuerunt . Cum nati 1l 1gItur In sim. se amabile habeant:quid enim vel bonum,uel iucundum , vel utile esse in hu1usmod1 homInibus potest neque erga seipsos amice assiciuntur,id est neque amare se1psos, neque secum Versiar1 VO-lunt:quippe cum versari cum eo quem oderit,uelit nemo .hi vero seipsos odio prosequatur: ut secum esse secumque degere nullo modo velint.
Neque igitur collaetantur, neque condolent huiusmocii homines secU. seditione enim anima eorum agitatur. pars enim una ob prauitatem dolet, cum aliquibus abstinet altera laetatur, & quas1 d1 uellentes illa huc,hec illuc
trahit.& l1cet fer1 nequeat ut simul doleat & laetetur quispiam , sed paulo
Dost tamen dolet qu1a laetatus est: nolletque ea sibi iucunda extitisse. poenItentia enim praui pleta I sunt. Prauus ergo cum nihil in se habeat amab1le: neque erga seipsum am1ce esse a tus v1 detur. Quod si ita se habere valde miserum est enixe fugienda pravitas est dandaque opera Vnicuique, Ut probus ei vadat: sic en1m fiet ut & erga seipsum amice esse asseruis, aliorueste amicus possit.
Neque collaetari,neque condolere huiusmodi scelesti homines possunt. illi en1m congaudent' Αφ & condolent, qui consentiunt,qu1busque idem vel honestum & iucundum, vel non honeliusnnon iucundum videtur:& denique quibus ide aut placet,aut d1spl1cet.quibus vero concora1a n c& consensio non inest,congaudere S condolere nullo pacto queut .In probis enim iras, quia amperat & dominatur ratio,irrationalis vero pars subd1ta est,atque Obteperatota ut nulla alcorG1R& seditio inter ipsas reperiatur quibus ratio oblectatur & gaudet Iaside delectatur et1am Irrat1Onalis Dars quae Item ratio aegre fert,& abhorret, eadem irrationalis pars refugit.ac Propterea sint, It probi v1ri secum collaetari & condolere possint praui no possint.cum en1m in his anama seditione semper laboret rat1oneque vacans pars principatum obtinear, ratio Praeter naturam suo11c1atur,Vt quae iucunda irrationali parti sunt,rat1oni sit iniucunda & molesta quae contra placent ra-tIon1, brutae part1 displiceant:qui fieri potest ut hi collaetari aut co dolere secum Valeant2qua enim o in re aut actione rat1O dolorsm,altera pars voluptatem percipit, Ollaeto aut condolere no est.&strahunt igitur miserum homrnem prauum rationalis parS,& 1rrat1OnalIS,atque altera huc, altera illuc diuellunt,atque ex Vno multa efficiunt. Vt druersis immo contrariis appetit1on1bus & cup1ditat bus inc1tatus simul & laetetur,& doleat:quippe cum quando irrationalis pars laet1tia assic1tur, ratio dolorem concipiat vel contra quando illa dolet,haec latetur.nam licet simul,ut inqu1t,lςtati & dolere non possit, paulo post tamen ob id dolet quia tartatus est: quiaque illa quibus paulo ante ob' ectatus fuerat, quorumque tuc iam poemtuit,sibi iucuda extiterunt. Si igitur ita male & marisere cum hu1usmodi prauis hominibus astuΠpraestas non lente & segniter,sed enixe & celeriter admodum fugienda est.
437쪽
Ana vero beneuolent1a est quidem similis amicitiae,am I cIlla tamen non
est quippe cum beneuolent1a erga ignotos quoque,dc latens esse possit: δ amicitia non possit. Et prius etiam dicta haec lunt.
Consentaneum est ei qui de amicitia disserit,de beneuolentia quoque quae videtur esse amicitalia,considerare:virum sit amicitia,quemadmodum v1detur,an non amic1t1a,M1dem,sed amicit1artamen qua dam pars sit)Est autem beneuolentia non amicitia,sed princip1um a citiae .pr1nc1p1u Vero non esse 1dem cum eo cuias est principium,manifestum est.vnde beneuolent1am simile este Ioamicitiae inquit,non tamen esse amicitiam:propterea qudd amicit1a erga 1llos est,inter quos ama re & redamatio reperitur,& erga illos qui se mutuo amari non ignorant,& erga notos. at benevolentia de er a eos etiam qui non redamant,& erga ignotos est. saepe enim fit,ut si fama al1cuius acinos peruenerat,quem nunquam Vidimus,Vel quHd bellicae artis peritus,vel qu3d praestas musicus, vel qudd regendae c1uitati 1doneus maxime sit:erga eum benevoli statim essiciamur :de tamen ipse ita beneuolὰ nos esse affectos erga ipsum ignoret.Nam,ut ipse etiam Aristoteles alabi refert, Da rium regem Persarum in Persia de morantem nonnulli qui in Graecia erant,& nunqua ipsum fuerant intuiti beneuolentia prosequebanturΠid quod tamen rex ipse nesciebat. Si 1gitur am1cos eos dic1mus,qui cognoscunt se mutud,& redamant,qu1que neqUe se amare & redamar1 1gnorant be- o nevolentia vero erga ignorantes,& ignotos exist beneuolεtia amicitia esse nullo modo poterit
Sed neque amatio esti neque enim intentionem, neque appetitionem habet,quae amationem conseqUUntur. atque amatIO qUIdem cum consuetudirie beneuolentia de recenti etiam fit.
Intentionem appellat intentam Voluntatem,atque incitationem ad amicitiam. Vnde etia subae iungi neque appetitionem habetJ. appetitio enim partim cupiditas,partim iracundia,partim voluntas est Nam cupiditas iucundarum rerum appetitio est,quae sensu praeditis inest.cupiunt liquicem atque appetuot voluptatem ea tantummodo quae sentiunt.iracundia autem appet1tio est vi
ciscendi al1quem qui contempsisse videatur .voluntas item bonorum appetitio est cum iudicio & 3 ocosilio existens,solius hominis propria .reliquas enim duas, cupiditatem v1delicet & iracundiam aliis etia omnibus quae sensum habet,non perfectioribus solum animalibus, sed imperfectis quo que ut cul1cibus,& vermibus inesse perspicuum est. Beneuolentia igitur neque amic1tia est, neque d1lect1o & amatio ipsa,id est via ad amicitiam. amatio enim calefactioni, & dealbationi pro portione restondet.sicut enim calefactio ad caliditatem,& dealbatio ad albedinem,& fanatio ad fanitatem ita amatio ad amicitiam sese habet sicuique dealbatio inter nigrum & album media inter cedit,ita amatio inter beneuolentiam de amicitiam media est Quoniam igitur amatio incitata cusit,celerior ac tardior,non secus atque sanatio & dealbatio est: beneuolentia autem, celerior non est,sicut neque morbus,aut nigredo:beneuolentia amatio no est. Sed fortasse cu inquit neque enim habet 1ntentionem 1id est δατα Mis graece,ita est intelligendum,perinde ac si1 dicatabeneuo- blantia non est amatio non enim est exiesio,id est porrectio,& via a quo ad quod,ut dealbatio quoque . quόd si amatio est motio a quo ad quod,beneuolentia vero no est eiusmodi: beneuolentia a-inario non est. atque amatio quidem ad amicitia tendit,atque eo nos deducit, ut amici efficiamur illi,quem amamus. unusquisque enim 1n quo est amatio,fieri amicus ei cupit, erga quem amationem habet,ac dilectionem qui vero est benevolus non omnibus quibus est benevolus, effici amicus vult:quippe quόd omnes qui sunt factionis venetae erga aurigam quidem benevoli sint, non tamen ei fieri amici velint:vnde amatio eis erga aurigam non est.atque amatio quidem cum consuetudine est ubi enim multo tempore inter se versati fuerint aliqui,atque inde morum, virtuticque Cognitionem mutuo perceperint,ad amicitiam procedunt:pxocessus verd ille amatio est . beneuolentia autem principium est amicitiae. unde videlicet incipit amatio: neque omnis amicitiae principiu est,sed erus tantummodo quae inter probos viros cociliatur: propterea qudd morum & so VirtutλS non utilitatis & voluptatis beneuolentia esse consueuit. semperque est amatio cum con suetudine,beneuolent1a verδ & cum consuetudine, & sine consuetudine de recenti, id est repente, & subito existit . ubi enim vidit aliquis probum virum,aut de eo audiuit quippiam, Continu benevolus et Quadat.id quod tamen non semper,sed plerumque contingit. Si igitur beneuolcnti repente aliquando ac fere absque tempore oritur,amatio vero omnis cum tempore fit:.beneuolentia esse amatio nullo modo potest.
Id quod etiam erga certatores contingit. benevoli si quidem eis fiunt. simulque
438쪽
V r igitur principium amicitiae esse,non secUS atque amoriS Ca voluptas quae eX aspectu percipitur nemo enim amore capItur,ms1 pIIUS'pe cre fuerit oblectatus. qui vero forma oblectatur, nihilo magis amore carItur,ed cum & absentes desiderat & praesentes cupit Ita vero etiam amesse non possunt, nis1 benevoli prius fuerint,benevoli autem nihilo m diis imi volunt enim tantum bona iis quibus fiunt benevoli,nihil tame co-
ceret aa: chm inueterata suerit,& in consuetudine Geuenes It,am I cI A e Iadat: non ea quidem quae ex utilitate,aut Voluptate concIliatur: neqUe enim ob haec beneuolent1a existit.
y cor non est proprie fons neque carier est clypeus, sed tradata Ro
439쪽
-αγοραlοις, id est circusoraneis ut ita dicam homini
Muntur,familiaresque fuerint effecti,amici evadunt atque ita ex beneuoletia amicitia perficitur Sed fortasse locus hic rectius intelligetur,fi lectionem aIteram uerborum Aristotelis sequi uelimus, quae in nonnullis exempluribis univi literae immutatione adhuc modum fertAr: σὶο φαίη ἁναυ- τη ν Tις αργουν ἄν, φιλιαν d est, Iccirco tranFlatione Ates quispiam ipsam esse ociosam amicitiam die eret ita enim translationis uis facile apparebit, quα proportione constat sicut enim crater scutum Bacchi, scutum crater Martis per translationem reciprocam dicitur sc beneuolentia ociosa amicitia,er amiciatia inueterata beneuolentia atque operosa appellabitur. J
Nam qui beneficio est affectus,pro Usquae accepit,beneuolentiam retribuit,iuste se geren S.
Vbi ostendit beneuoletiam non es se amicitiam nunc a beneficentiae retributione eam separat. pler1sque enim & beneuolentia recompensatio beneficiJ,& beneficii recompensatio esse benevolentia videtur:& eos qui benefic1um referunt,beneuolOS nonnulli appellant.vnde inquit ille qui rependit pro iis quae accepit,beneuolentiam tribuit quia enim refert beneficium, benevolus d1ci non debet.nam benevoli bene quidem affectos esse, bonumque habere illos volunt quibus sunt beneuol1mon tamen in ipsos conferunt quapPia.quocirca iusti potius huiusmodi qui gratias rediadunt,quam benevoli meritd appellabuntur:aequalia enim retr1buere iustum est.
Qui vero aliquem prospere agere vult spe utilitatis consequendae ex eare: no 1llised sibi potius benevolus est: quemadmodu neque am1cus si co modi alicuius causa 1lli obsequitur. Omnino autem beneuolentia ob virtu tem & probitatem quandam existit,cum pulcher aliquis,aut fortis aut tale aliquid vitiis cuip1am fuerit. sicut de certatoribus iam diximus.
Separauit superius beneuolentiam a beneficii retributione munc eandem ab amicitia seiunest quae ob ut1litatem est. qui enim alterum prosipere agere cupit,ut ex eius prosperitate utilitat m a l1quam consequaturmon benevolus illi est ted potius sib1 est amicus. eiusmodi enim est haec uua ob utilitatem consist1t amic1t1assicut tape dictum iam est. quemadmodum neque amicus propriὰ est 1lle,qu1 ob commodum aliquod suum alteri obsequitur: proprie enim est subintellii ndunuquippὸ cum de eo qu1 ob virtutem & Verὸ est amicus,vera tantummodo oratio sit Cum igitur be i 'neuolent1a ob virtutem & probitatem oriatur,perspicuum est eam neque esse benefic1i retrabutionem neque am1 cIt1am ob utilitatem,cum Volumus fortunatὸ agere quemp1am commodi nostri caula.superius et1am non esse eam Veram amicitiam demonstratum est,neque amationem reliquum igitur est, It am1citiae sicut ex metaphora diceret quispiam,principium sit. De concordia. cap ' V I.
Oncord1a praeterea spectare quoq; ad amicitia videtur: unde opinio
nis colens o minIm C est. hoc en Im 1 IS etiam qui mutuo sese ignorant
posset ineme neq; eos qui qualibet de re consentitat, co cordes esse in qu 1uci verbi causa,si1 de coelestibus co sentianti concordes enim de his esse ad ''am1c1tiam non attinet. sed ciuitates cocordes esse dicunt,cu de illis quae co ferunt, consentiunt,& eadem eligUt. aglantque ea quae publice visa fuerint.
Est etia concord1a amicitia ob ea quae conserui & conducunt,non secus atque illa quae ob utilitate fittin eo tamen ab 1lla differe, quae ob utilitatem exastit,& ob parua & ob magna,cum sordicis,atque e vulgo hominibus cotrahi consueuit: cocordia ver3 magnorum tantum odo causa fit atqueaeoru quae tot1 ciuitati,seu ciuitatibus,ac gentibus coducunt. concordia siqui de Graecorum quo tepore ipsos Xerses 1nuasit, comunis totius Graeciae Vtilatatis causa euasit. Est igitur cocordia amica quaeda res atque ad amicitia spectans rac propterea opinionas consensio no est. no enim est
in meus aliquiS,Vel is que ego ignorem,ide de sole sentiamus,maiorem eum. Vς ς aliquo bo corpore simili modo in opinione coueniamus3α ἡδε- - VIVIRO sur' Rmici,sequc mutuo non cognoscunt, fieri nullo modo potaςm plagunt,aguntque ea quae omnibus simul visa sunt: tunc concordes esse ho
Circa agenda igitur concordes sunt,atque ea quae in magnitudine cO ἀ-
440쪽
stunt,& utrisque vel omnibus inesse possunt Ut ciuitates cum omnibus vita
sum fuerit magistratus electione esse crean UOS: Vel ineundam cum Lacedaemonus soc1etatem: vel regnare Pittacum . quando etIam Ipse Voluer1t. At cuVterque seipsum vult,ut in Phoenistas,in sed mone sunt.
Cocordia igitur circa agendas res Versatur,quae tamen no Paruae sint,sicut diximus,sed magne, quaeque inesse utrisque qui consentiunt, possint.nam si ala Is queunt inesse,ali1S nequeunt,ij vi co cordes sint fieri nullo pacto potest. na si magistratus electione esse creand1, faciendaque esse societatas cum lacedaemoniis omnibus Videatur qui in ciuitate sunt, concors ciuitas est si aliis videatur, Io aliis min1me: discors & dissentiens item si toti ciuitati placeat Pittacum regnare,& ipse et a P1rta cus velit .concorS ciuitas cta Pittaco est,& Pittacus cum ciuitate . at si volente Pittaco ciuitas non consentiat vel si consentiat ciuitas ct P1ttacus nolit:.neque ita concord1a de cosensus erIt. Cum autem duo sunt & uterque regnare ipse vult absque altero, seditio est, ut 1n Phoenissis conspicitur.
Phoenisice aute fabula est Euripidis, sin qua Eteocles & Polynices filii Oedipi inducuntur, tanta , .ue
seditione incitati,& discordia,ut potius extrema calamita e & internicionem & sui,& familDp to tius Videre patiantur, si cedere alter alteri iure regnandi velit. Eteocles enim ad matrem Iocastam . V 8' 'quae ipsos conciliare inter se maxime cupiebat, ad hunc modum inquit. φος - , MatCr,ego nunc libere,quod sentio, ,, Tibi explicabo,rem tegens ambagibus dio Nullis lupernas scanderem selis vias, ,. Si esset facultas mihi nec ire sub nigram ,, Terram recusarem,atque ad ima tartara, si Magna ut deorum sceptra possem consequi. se Bonum ergo cum habeam hoc,Demini concedere,, Nunc illud o mater, tenere at mihi volo. ,, & post multam ultro citroque habitam altercationem,& contentionem ,1ta subiungit Polynices: - Tota corruat domus. Nam forte meus cruentus ensis ociosus non erit. Et paulopost: Nec dum sopitae spes iacent sed spero diis iuuantibus Hoc interempto, patrio nunc me imperaturum solo. 3o Cum igitur uterque se regnare cuperet & vellet,discordes maxime inter se erant. J
Concordes autem esse non est,si idem uterque animo concipit quodcuque illud sit: sed si quod in eodem est. vi cum & populus & probi viri optimos regnare consentitant. Ita enim omni blas contingit id quod appetunt.
Non est cocordia,inquit, cum duo aliqui,aut plures idem In animo habent ac cogitant, quod-cuque illud sit,sue regnum,sive possessio,siue honor,siue aliqu1d aliud: ita ut non omnium simul, sed uniuscuiusque priuatim sit verbi causa,si Eteocles regnare se absque Polynice cogitet,Polynices vero simili moΘo absque fratre regnare se in animo habeat ea concordia minime erit, licet manimo eandem rem,id est regnare absque fratre virique concip1ant sed ea est concordia cum con40 sensis hic de eadem re est & in eodem 1d est de eadem re & eadem persona: cum 1d quod vult alter,alter et1am vult.ut si Vult quispiam regnare,& ego regnare quoque ipsum vori concordia : si ille vult de ego nolo ipsum regnare, sed al1 quem alium,vel me ipsum quoque: discordia & seditio inter nos est. quavis enim de regno conueniamus,de per na tamen inter nos dissensio est.
Concordia vero c1uilis esse amicit 1 a videtur: quemadmodu etiam diritatur. circa condiacentia enim versatur,atqUe ea qtiae ad Vltam attinent. estque
huiusmodi concord1a inter probos viros: hi enim & secum, & inter se sunt cocordes, cum In Iisdem ut ita dicam sint. huiusmodi siquidem nominiam ' voluntates permanent neque transsiliunt fictat Euripus: Voluntque ea quae& iusta sunt, de conducunt: atque haec comm Uniter appetunt.
Cum dixerit concordiam esse consensum circa id quod conducit vel sibi vel toti ciuitati, ciuile quid esse concordiam nunc ostendit:id est caullis facultatis non al1 cuius alterius disciplinae, nonaturalis,non risciplinaris partem quandam .Est enim cauale quid concordia,propterea quod circa ea quae conducunt,uersatur,quaeque ad Viuendum attinent.spectatur autem concordaa & 1nter