장음표시 사용
441쪽
probos viros,& prauos etiam homines.sed praui cum parum admodia tecum concordes sint,semperque fere secum dissentiant si erga alios de cum aliis non contentiant, ira esse non debet. probi autem viri eadem semper eligunt & volunt,eadem que operantur,atque agunt, id est ea quae &iusta sunt Sc conferunt: ut cum firmat semper,atque immutabileS Voluntate S eorum sint Oncor dia etiam inter ipsos stabilis consequatur.
At Vt praui concordes sint, nisi parum per sicut etiam ut sint amici, fieri
non potesticum in utilibus rebus ampliorem partem appetat: in laboribus contra & ministrationibus defciant cum enim untii quasque sibi haec velit, alterum ad examen reuocat,& prohibet. nam quod commune est,perit,cuab his non serueturiatque inde euenit,Vt clam allis necessitatem inferat, ipsi vero quae iusta sunt facere nolint: seditione agitentur.
Prauos inter se esse concordes nisi parumper ac breui tempore,quemadmodum etiam amicos esse:breui enim durat amicitia ipsorum fieri non potest. nam cum supemorem cond1tionem appetant pluraque ex ut1l1bus habere velint,pauciora contra ex laboribus de aerumnis,ut in quinto libro de iniusto agens dix1t seditione agitantur assidue,ac dissὸntiunt. nam cum velit unusqu1sque prauus ampliorem partem utilium rerum, in Orem vero noxiarum & molestarum sibi cociliare, ac comparare alterum ad examen reuocat, id est examinat ac iudicat, quasi dignus omnino illis 2 ost hoc est paucioribus bonis,& pluribus malis .atque ita inter se dissentiui, in seditioneque sunt: cum id quod commune est,non remaneat commune singulis ad se id distrahentibus atque vendi catibus atque id praecipue euenit, propterea quod cum cogant alios iuste se gerere, ipse agere quae iusta sint,nolunt quo pacto enim vel ego ad iusta agenda a te inducar,si tu idem prius non facias vel me n1hil huiusimodi agente,tu cogi ad id raciendum poteris oportet enim ut qui inducere mCad iuste me gerendum erga ipsiam vult, prius ipse ita erga me se gerat. simili modo & ego prius iuste me gerere erga 1llum debeo,quem Inducere ad idem faciendum volo. De beneficentia. cap. VII.
AT vero benefici amare magis Videntur eos quos benescus affecerunt, quam affecti illos a quibus acceperunt id quod quas a rat 1one dimen in 'taneum quaeri consueuit. Pleris Ue igitur id contingere propterea videtur, quia hi debent illis debetur sicut ergo in mutuis illi qu1 debent,eos non esse volunt quibus debent: qui Vero mutuarunt de salute debitorum curam
etiam habent sic & eos aiunt qui beneficIum cotulerunt,Vtpote gratias recepturos velle illos esse quibus contuler tant: illis autem non esse curae, ut
quippiam retribuant. Atque Epicharmus qui de fortasse d1ceret ipsos haec
ἐκ 'ex prauo spectantes dicere. 4o
Λωρυενους. Omnia persequitumquae cuctis amicitiis euenire consueuerunt. cuiusmodi est etiam hoc quod illi qui beneficia contulerunt,magis amare Videantur eOS qui acceperut,quam qui acceperunt,eos qui contulerunt. quod quia a ratione dissentaneum , planeque absurdum est,causam eius inquirit. primumque aliorum hac de re opiniones refert,quibus ipse non assentitur: deinde eam quae placet,subiungit. Dicunt igitur plerique eos qui beneficiC sunt affecti,atque acceperunt, debere, ac quodam modo reddendae gratiae esse obnoxios:deberi Vero allis qui Contulerat: atque iccirco eos qui beneficium dederunt,magis qui acceperunt,minus amare affirmat. sicut enim in mutuis fieri consueuit,qui debent,non esse eos cupiunt a quibus acceperunt:qui Verd mutuarunt,prriter quam
quod volunt esse de vivere eos qui sibi debent, curam etiam de illorum salute habent,ut videlicet recipere debitum pos intilic eos qui beneficium contulerunt, dicunt velle eos esse & viuere qui soacceperunt,& quoda modo debet,quasi inde gratias recepturi sint. illis ver6 qui bene sunt affecti,
non esse curae, Ut gratiam referant ac propterea neque velle eos esse ac vivere qui benemeriti de ipsis sunt si Verd de vita ipsorum nihil curant,& vivantne an non vivant,non laborant,quo pacto amare eos possunt Atque hanc causam cur beneficio affecti de se benemeritos non ament, Epi charmus dicebλt,Plerosque ex prauo spectates afferre,vel ex prauo considerates. duplex enim lectio reperitu Θωμε ους spectates & Αωρουμενους cosiderantes quarti tamen utrariaque ea de sententia est. quod dicebat Epicharmus huiusmodi est pleriq: hqc ad quaest1onis solutionem afferui, ex prauo spectantes seu considerantes,id est ad prauitatem eorum qui beneficio sunt affecti respi
442쪽
cientes. spectantes enim ad id quod ab ingratis & prauas hominibus fieri cosueuit, de omnibus in
uniuersum qui beneficium acceperunt,ita pronunciant.
Sed esse haec humana res videtur. immemoreS enim sint plerique: magisque beneficium accipere quam conferre appellant.
Vbi causam dixit,quam plerique afferre Consueuerunt, cur amare magis benefici eos videati tur in quos beneficia contulerunt:postea opinionem suam hac de re subiungit. obscuram tameti breuitas horum verborum sententia reddit, quae huiusmodi est humana res esse hςc videtur. id est hoc quod fit,ad vere bona anquirenda ac dignoscenda,hominum negligeUae pvoprium est. pauci enim admodu sunt,qui moderari affectus Vartutibus Velmitaseque ira excolant,& adornet,ut quando,& quatenus oporteat, isa moueantur dentque Operam Vt mente atque intellectu vivant.quippe cum mens prςcipue homo sit,ut in sequenti libro declarabitur. Cum ig1tur paucissimi sint hu-rusmodi homines restat,ut multi praui reperiantur:atque ideo ingrati ingratus enim unus quisque prauus est,amicit1amque erga benemeritum non habet Na probi viri beneficos non secus ac se ipsos amant,suntque ad referendas gratias ac dandum,quam ad accipiendum promptiores. sicut en1m vitia magis est accipere velle quam dare ita magis afficere beneficio,quam affici virtutis est. quoniam igitur beneficia conferre plerique nolunt,propterea etiam neque amant.
V1deretur autem huiusce rei magis naturalis causa esse, neque similis ei Quae de mutuantibus relata est. non enim est dilemo circa illos, sed volutas, o ut salui sint recipiendi causa. at qui beneficium contulerunt,eOS qui acceperunt diligui atque amant, etia si nulla in re ipsis utiles vel in p rasentia sint, vel in posterum sint futuri. Id quod etiam in artificibus coting1t: unus ins
que en Im Opus proprium magis amat, qUam ab Opere amaretur, si animatatum feret max1me vero fortasse circa poetas id e e Uenit, qui poemata pro pria perinde ac filios supra modum amant. Huic rei simile est quod ad benemeritos attinet: nam beneficio affectus Opus ipsorum est: id igitur amat magis, qUam Opus eum qui effecit.
Causiam plerique dicebant cur benefici magis ament eos quos beneficiis affecerunt,simile esse causae faeneratorum de mutuantium sicut enim mutuantes salvos esse volunt suos debitores: qui debent ver3,nolunt esse & viuere eos quibus debent ita benemeritos velle salvos esse eos aiebant qui beneficio fuerunt affecti illos vero qui acceperunt,cum debeant,nolle esse eos a quibus acce perunt, nedum amare,ac gratiam referre .hanc causam cum non admittat Aristoteles,alia quae magis naturalis est,subdit:neque simile est,inquiens,id quod de mutuantibus dictum est. neque enim dilectio est & amatio mutuantium erga illos qui mutuo acceperunt,sed voluntas tantum, Ut fatui sint debitores,quo recipere pecuniam suam queant.qui enim Socratem non eius ipsiuS causa, sed ob proprium commodam saluum esse vult is non amat Socratem,neque amicUs SocratiS est, ob eas quas sis perius diximus,causas benefici vero amant no est igitur simile hoc sed naturae hom1nuq O magis insita ac propriu. Sicut enim natura omnes scire appetui, ut in libro mPAT τα *υακα dictu est sicut ite natura omnes esse ac vivere cupiuisita natural1 quoda affectu propria opera, & actiones,& poemata omnes diligunt: sic parentes filios sic poetae & tragoedi poemata sua ac fabulas: s1C Oratores suas Orationes sic artifices propria opera amore prosequuntur . Sicut igitur in his euenit:ita in illis qui beneficia contulerunt,& qui acceperunt,contingit.qui enim beneficio est affectus,quasi opus benefici es f.Vnusqu1sq; vero magis opus suum amat, quam ab Opere amaretur, si animae esset particeps factum. quare benefica eos in quos beneficia Cotulerunt, quasi propria opera natural1ter amant. etiam si nullam ab Ipsis utilitatem nequem Praesentia capiant,neque in posterum consequuturi sint.
Huiusce rei illud in causa est ouod esse est expetibile,atque amab1le o β mnibus sumus autem operatione & actu: Viuendo enim atque agendo su mus. qui fecit igitur Operatione Opias ipsum quodam modo est: quocirca a mat opus,propterea quod esse appetit at hoc naturale est. quod en 1m potestate est id operatione opus ipsum 1nd1cat.
Causa,inquit,cur proprium opus Unusquisque amet,ea est quod esse de viuere omnibus expeti D.1ij. bile est,
443쪽
bile est,atque amabile. sumus autem nos non eo quoa pollimuS esse,sed eo quod re ipsa de opera tione iam limus.sicut enim oratorem esse eum non dicimus,qui infans est,& nondum didicit: sed eum qui arte iam instructus est potestque operari,& exercere Oratoriam artem: Cc statua non vota camus aes quod rude est,sed quod figura statuae iam est formatum: sic hominem,uel leonem,uel e quum esse non dicimus eum qui nondum sit,& possit esse sed eum qui iam est, dc uiuit de vel operatur, Vel ad operandum idoneus est.declarat autem quid sit esse operatione seu re ipia de actu, cuinquit Vivendo dc agendo J.idem enim est,cum d1cimus hac vivit dc operatur,Vel potest operari: Vt huiusmod1 ratiocinatio sit:honao qui v1uit dc operatur,vel potest operari,homo est:qui uruit de Cperatur,est actu de operat onerqui est igitur,actu est.si igitur este acta atque operatione expetibi Iole omnibus,atque amabile est opus vero exeplicausa Socratis nihil aliud est, tusi ipse Socrates actu:efficietur,ut Socrati opus ipsius amabile sit: propterea quod esse Socratis qui operatus est, ac fecit,res effecta ipsa est.opus autem esse actu eum qui operatus est,non est prorsus obscurum: imago enim operatione atque actu pictor ipse est. nam ars potestate est id quod ab ipsa efficitur. aedificatotia enim nihil aliud est quam aedes cum lapidibus .haec aedes igitur aedificatoria est cum lapita dibus:estque in aede ipsa aedificatoria,seu aedificator,non quatenus homo,sed quatenus aedificator atque eiusmodi artifex est quod si aedificatoria ars aedes est cum lapidibus,aedificatoria vero atque aedificator idem sunt aedes atque aedificator idem erunt eritque aedes actu apse aedificator. Quareetia qui beneficio est affectus,nihil aliud erit,quam ipse ille qui affecit . esse enim & operatio be- 16 nefici in eo est qui beneficiu accepit at esse est amab1le : amabilis igitur est qui beneficio est affectus illi qui affecit.beneficus autem ab eo in quem contulit beneficiu ,propterea non amatur,quia esse eius qui affectus est in eo minime est qui afficit neq; quicquam ab a cto in eum qui affecit profectum est,ut inesse aliquid ipsius in illo queat.
Adde quod ei qui benefic1um contulit honestum illud est quod amo ne est persectu: quare gaudet eo in quo illud est. qui vero affectus est nihil
honesti habet in illo qui affecit. sed si modo quicquam habet, id est quod
conducit. at id minus iucundum,atque amabile est.
Qui beneficium contulit,honestum quoddam egit,quod ipse ille est qui accepit, in eo videlita Sycet quod accepit. in eo vero qui cotulit, nulla honesta res inest,quae ab eo qui accepit, fuerit facta. quare qui beneficio affecit,dum videt proprium opus,gaudet,idque amat: affectus autem cum nihil sui in illo qui affecit,inspiciat neque gaudet,neq; amatmihil enim honesti quod apse egerit, in
bene merito apparet atque elucet,ut ob id laetari,atque amare ipsum queati sed si modo quicquam est,id non est honestum sed quod conducit. quod confert enim accipienti in dante est.at quod cofert,minus est iucundum,minusque amabile quam honestum.quod confert enim Sc conducit, est utile utile est quo bonum aliquod acquiritur .atque ita bonum finis estiquod conducit ad bonum tendit.sed sanitatem quae finis est,magis amamus,quam sanguinis missionem aut purgatione,quae sanitatis causa fiunt.magis igitur bonum quod finis est, quam conducens quod ad finem tendit, quoque bonum ipsum comparatur, amabile estiat in eo qui beneficio est affectus,bonum quodda εο afficientis conspicitur in afficiente utile quoddam affecti inest magisque,vt dictum est,bona amamus quam ea quae utilia sunt,& conducunt: natura igitur comparatum est,ut qui beneficium contulit, magis amet eum qui id accepit, quam ab eodem redametur.
Praesentis siquidem operatio futuri spes,facti memoria iucuda est. at tu cund1ssimum est quod operatione consistit,atque amabile simili modo . ei igitur qui affecit,opus permanet honestum enim est diuturnu. ei vero qui
est affectus,praeteriit VtIlitaS.
HOC quoque ad confirmationem eiusdem rei subiungitur quod videlicet qui beneficium contulerunt,magis ament eos qui acceperunt: quam econtrario: estque huius rationis collectio in huc so Odum si iucundum est amabile,quod magis est iucundum magis amabile erit: at iucundii est amab/le,sequitur igitur ut magis iucundum magis quoque amabile sit. est autem praesentis rei operatiO,serue memoria,futurae spes iucunda:vcl enim cum operatur quispiam honeste,gaudet dc Voluptatem c Pit Vel cum se aliquid huiusmodi fecisse in memoriam reuocat vel cum se facturu spcrat,aut consequuturum boni quippiam natura autem magis iucunda sunt,maioremque Volupta' tem & oblectationem Rfferunt praesentia si vel praeterita,vel futura: estque qui beneficium cotulit, sicut ostendet,Vt praeteritum:qui accepit,vi presens Ac adhuc manes qui accepit ergo Vtpote praescias ac permanens,quam qui praeteriit,neque amplius est,erit amabilior . Na si quod praesens est, iucundius
444쪽
resp5det:efficitur,ut beneficio affectus 1ucuncior iit, qUM ia mini ,amab1l1or quo que sit necesse est. Atque haec AristoteJ1s argumentatio est. Porit autem primum ad quod causam hanc potissimum continet,cum inquit, at iucundissimum est quod operatione consistribid quod
' Couod in iucundi incrementum adeptum est,sicut candidissimum quod ad summar ' increvit est istitur praesens iucundissimum omnium,atque amabue simili modo, 1a eLLam lissimium:atque ictar praeterito amabilius. Qui d si praesens amabilius poterito est: eius 'R vero qu1 affecit beneficio,honestum opus presens est,ac permanet, qua ille Ipse est,qui est affectus
utilitas autem beneficio affecta homin 1s iam abiit constat, eum qu1 affec1r,naturaliter magiS aIIaare uuam qui est afrectus propterea quod,sicut declaratum est,pretes eta a magis quam praeterit tura natura amare consuevimuS Vertim quo modo CpUseauS qui affecit,manetbeaus autem qfectus est,abutξ cum beneficio affect1 opus quae est vialitas,eorum sit quae ad fine tenaunt erus Iero qui affecit,ouae est honestas,finis sit evenat,ut in agend1s rebus praetet1t1s Ias quae aci finem conducunt fius ipse superuemat, qui actu est ac permanet. frictiones enim &sangu Is misissiones, &Potiones mecacae quae sanitatis causa adh1bentur,non sunt,neque permanet,vbI conualuat ille qm rotabatised fini ipse permanet,quae sanitas est. Item cum esuriens quispiam, fameque cofectUSao su peto pane recreatus est,ac vires recepit: panis qui ad alimonia VlIl1s fuit,abiit ac pr terut,VI diri r simili modo in apendis rebus coting1t:Vt si pecunias mutuo acceptis qui κατασω-
Ac memoria quidem honestarum rerum iucunda est: utilium non admodum vel minus. expectatio vero sese habere contrario modo videtur.
utilium minus: suturarum autem econtrario Vtilium iucundior, nOneltarum mInUS IU consueuit Nam cum honesta fines sint, utilia quae ad finem conducunt: fines autem eY1stere non Dossint absque iis quae media sunt ad finemque conducunt in futuris magis rucUdς nobis sunt pe-
ti otii tali tatem ac copiam consequuturos nos esse speramus, quam CopIa Ipsa, diuitIam rumi, felicitas. uae quia longius abest,minus afficere animum nostrum solet. In praecentis
iucudissimum est iJ quod est actu & operatrone ac propterea γrbe ficio est 2 pq actu & oneratione ipsa costitutus amari consueuicinam si beneficus nunc Oenemus, 'operaretur zonserretque beneficia fortata id esset c5sentaneum cam autem non opere turnu diam operatus sit qui fieri potest ut ob id magis amet,quia ope tur Ad hanc inremone respo hi erbis potest perinde ac si ita dicat: quavis etiam concedae quispiam beneficum non age re at 'e onerarieraeae liqaem Edegisse iam,oPeratuque C si. quoque firJL natura magis ameto beneficium coAulit,si qui accrpid si enim iucundor zst, 'uz abilior honestarum rerum, ct utilium memoria: benencuS Vtilia zS, ,ex quibuS ho est V sequuta stant, quete etia perma' brinest rum reru quae eueneriit,& finis recordatur ille qu1 affecIt, propterea G, V1det ea quae
' n uermanent qui affectus est,no ea,sed utilia tantsi memoria tenet. eaus enim tantiamO- mutuo accepit,recordatur,qUI mutuatu S est,non etia eoru bonoru quae ex mutuo euenedψ' '. thoid uni t ille oui affecit beneficio minus Qui est affectus na ae Omnς s
445쪽
se mutuo accepisse,atque ex ea re bona multa acquisiuisse,quodam modo' aegre ferre cosueuerunt.
Atque amatio sane effectioni : amari assectioni simile est. amare igitur atque ea quae ad amicitiam pertinent, eos conseqUUntUr,qui in actione ex
Si excellere,& dominari magis cupimus,quam excelli,ac subiici:benefacere autem est excellere,bene affici excelli sequitur ut benefacere & beneficia conferre naturaliter amemus. at benefacere nihil aliud est quam ille ipse qui accipit beneficiu1 magis igitur qui beneficium confert, natura amat eum qui accipit.quam qui accipit,eum qui confert. nam benefic1o affici est excelli, ex celli autem molestia est,ac minime amabile: minime amabile igitur est beneficio affici.excelli prae δ' terea in excellent1a eius qui ex Cellit,cOUspicitur. quare qui excellit,amabilis non est: at beneficus excellit:amabilis igitur etiam ipse minariae erit benefacere ite est excellere, excellere amabile est: benefacer ergo amabile est excellentia autem benefici,& esse eius quatenus excellit, beneficusque
est in eo cospicitur qui excellitur, beneficioque est affectus: beneficio affectus igitur amabilis est: magisque est naturale ut ille amet qui affecit beneficio, quam qui affectus est . Beneficum autem quatenus est beneficu S,Operationemque eius in eo esse qui beneficium accepit, inde perspicuum est, quod pictor quoque ea ratione qua pictor est,operatioque eius in imagine picta esse dicitur Hie loci huius sententia est.sed verba ipsis etiam consideremus. Amat1o inquit & amare effect1o ni est simile: effetitio autem in efficiente est,sicut affectio in eo qui assicatur: efficies autem est ovi a confert,no qui accipit beneficium:in eo igitur qui confert,amatio atque amare est, non in eo qui accepit. sciendum vero effectionem & affectionem,non secus atque ascensum & descensum subiecta re idem esse, ratione d1 fferre:sicut in libris de physico auditu latius dictum est . Cum i itur a mat1o in benefico,sicut effectio in efficiente sit: conssequitur,ut illi qui in actione excellunt id est benefici,magis ament.actionem enim beneficium,ac beneficetiam hic appellat. beneficos autem qui in actione excellunt,id est qui in eo excellunt,quatenus benefaciunt. fieri enim potest, ut quim hoc excellit,alia in re excellatur,titque inferior. Quemadmodum Alexander rex cum militari peritia & diuitiis pra ceptorem suum Aristotelem superaretrab eCdem tamen sapientia ac naturae cognitione longe superabatur. Amare autem & quae ad amicitiam pertinent,idem est.
Praeterea omnes ea qUae laboriose facta sunt,magis amant: ut qui pecu 3'nias acqui 1 Uerunt,magis,quam qUl ab aliis acceperiat . at beneficio assic1 labore vacare benefacere laboriosum videtur.
Mag1s esse amabilia,magisque a nobi S amari ea quorsi acquistio cum labore fit, quam ea quae facile,sineque ullo labore nobis eueniunt: pecuniis,iisque quae pleruque fer1 solent,declarat . quien1m a parentibuS, I ei am1c1S, et quibus iis alias pecunias sine ullo suo labore acceperunt: facilli me eas petentibus,atque Indigentibus exhibent. quandoque etiam quibuslibet hominibus, qui busque non oportet,eas profundunt. qui Verd acquisiverunt,sibique eas labore atque aerumnis c5 pararunt amant quam maxime,sibique ea S quam maxime possunt, nituntur reseruare : quin pe qui difficultatem in 1llis acquirendis experti sunt. quod si quod laboriosum est, d1ficulterque compa qOratur,d1ligimus,atque amamus:benefacere Verd ex iis quae dissiculter comparantur,fit praesens e nim argumentatio beneficis iis qui cum Iabore acquisiverunt,videtur couenire. benefacere igitur, conferreque benacium laboriosum est:quare etiam amabile. at benefacere & beneficium ipse ii te est,ut diximus, tui accipit. qui accipit igitur,quam qui cc fert beneficium,amab1lior est. Potest etiam argumentum hoc ad omnes beneficOS accommodari, non ad eos tantummodo qui sudore comparatas opes distribuunt. dare enim absolute quam accipere molestius est: quod molestu est id dum recedit,est amabile cuius enim absentia est molesta, amabile est.
Propterea etiam matres liberorum sunt amantiores laboriosior siquidegeneratIo est,mag1sque suos esse filios sciunt. Id autem beneficis quoque esse proprium videtur. Sp
. EX Nplo ade cofirmat. inquit enim matres magis amare liberos quam patres, propterea quo'generario laboriosior est, ac molestior.quauis eium in cocubitu,seminisque em1 ione sim HS Voluptas Vtrisque sit:in toto tamen tepore post conceptum usque ad partum labores,& MO'euras omnes mater uicipit.Sicut igitur matres erga filios sunt affectie: ita benefici erga ea, quMEnt a1HS. t illi quλ accapiunt,sunt quoda modo,ut diximus , dona ipsa quae a beneficis acciziunt: qu1 accapiunt igitur,magis amatur.Matres autem,vi inquit,non tantia quia procreatione laborio-1iolem sit stInet,magis aritant si Patres: verum etia quia suos esse filios magis si patres cognoscunt.
446쪽
hoc vero dici etiam de benefico potest:magis enim scit ipse etiam id quod dedit suum esse quam qui accepit.nam qui accepit,existimare posset id quod a Cepi no esse eius qui cotulit sed ab alio aliquo illum accepisse,quo indigetibus siumninistraret. Hoc igitur quod de matr1bus dictum est,
accommodari quoque beneficis potest. icut enam generatio coitu laboriosior est : 1ta benefietum conferre quam accipere esse difficil1us solet.& sicut matre S suos esse filios magis sc1unt quam p, tres ita qui conferunt beneficia,magis cognoscunt quam qui a capiunt,se propria,non aliena dita stribuere . Aliter et1am hoc quod ad matres spectat, accommodari beneficis potest in hunc mota , dum tria sunt quae ad tria alia proportione conueniunt:mater, ' foet1ficat1o,fit 1j:& beneficus, ac κυησις . Aquisitio,beneficio affectus. matri respondet beneficiis:acquisita o pecuniarum foet1ficationi: filiis uteri riticio. beneficio affectus. Quemadmodum igitur matres ob foetificationis laborem & molestiam magis filios amant: ita beneficus propterea quod cum labore ea acquisiuit quae dedit, magis Denericio affectum diligit. patri item beneficio affectus conferri potest nam sicut pater minus amat liberos, eo quod cum voluptate eos genuit sic beneficio affectus,quia absque labore de cum voluptate accepit beneficium,minus beneficium amare consueuit. De amore sui. Cap. VIII.
AT enim dubitatur utrum amare seipsum maxime, an aliquem alium
Oporteat . increpant enim eos qui seIpsos maxime amant: & quali in dedecus sui amatores appellant. Videturque prauus sui causa omnia agere,ac tanto magis, quato improbior fuerit. Vnde ipsi crimini dant, quod
ouoniam homines eos qui sui amatores sunt,interdum laudant, interdum vituperant in du-b1um Venit,Vtrum qui laudant,an qui vituperant,magis admitte di sint . quippe cum tam qui laudant,quam Qui vituperant,dicere simil1 modo & probabilia,& ao1urda videantur Primum ig1tur quae dicant illi qui vituperant, ponit. increpant enim, inquit, eos qua se amant:& quasi turpi ac de decoroso φιλαυτια id est,amoris sibi ipsius nomine sagittant. cum enim contendunt, & rixatur. ci in conuic1o sui amatores eos vocant: quasi sui amator nihil aliud sit, quam turp1111mus, & pe1umus.Vbi vero d1xit existimare homines eoS qui sivi sint amatores, esse prauos : ratioc1natione 1d colligit in hunc modum: Sui amator omn1a sui causa aDe. qui sivi causis omnia agit, est prauus: si1 igitur amator est Drauus .maiorem autem propositioneim quae ait,qui causa Lui Omnia agi eu pra uus,sigmficauit, dum dixit videturque prauus sui causa OmnIa agere,& tanto magis quanto dcc. 4 cum enim dicere deberet,qui causa sui omnia agit, est prauus: non Ita dixit, sed, prauus caula m1 omnia agit per hoc enunciatum alterum quoque ' reciprocans intelligens: quodata inqui qui causa sui omnia agit,est prauus: &,prauus est, qui causa su1 omneta agit. Potest tamen sic quoque huius argument1 collectio fieri prauus causa sui omnia agitaqm causa sui OmnJa agit, Cit lu1 ama totaprauus igitur est sui amator: ut maiorem propositionem sicut in priore ratiocinatione Intelli a o gendam reliquerit, minorem Vero tantum potuerit. Crimini dant igitur sui amatori quo nanti doseipso agat,id est,nihil quod remotum,proculque a seipso sit: prauus enim nihil agit quod remotum sit ab utilitate sua,& commodo. quod idem est,ac si dixisset nihil agit quod non vel ad incrementum suarum opum,vel ad corporis voluptate S,& luxum conducat.
Probus autem ob honestatem. atqtae 1d eo magIS,' UO melior et t. ana1-cique causa sui autem causa agere omittit.
Prauus quidem,ut dictum est,id est,sui amator,sui causa omn1a agat: atque ob 1d su1 amator1s nomine quasi turpi & 1nfami notare consueuerunt. at probus omnia quae agὶt, honestatis causaaait:& quanto melior est, honesta magis agita magisque agit ama 1 Causa qUam sua: mag1sque ob amicum in iudicium sisteta1 1ncidat occasio magisque ob amici aut patriae utilitatem,quam suam so moles 1as & labores subire,sumptusque facere no grauabitur. Quod autem inquit, Os v I autem causa agere omittit J1dem est quod praetermittit dc negirgit.relinquit enim commodum propriu, ac reiicit,ut amico Cpem ferat,& succurrat.
Ab orationibus tamen his opera ipsa discrepanti. atque id non absurde.
dicunt enim eum maxime amandum esse,qui maxime sit amicus: maxime vero est amicus, qui Viali bona ei cui maXime vult, 1llius causa, et1am 61 1dsciturus sit nemo . at haec Vnicuique erga seipsum, & caetera etiam omnia
447쪽
quibus amicus definitur,maxime instant. di etiam siquidem est Omnia quae ad amicitiam attinent, a seipso ad alios quoque delaenire. pro Uerbla item
litaS amicitia.& tibiae genu propinquius. Omnia enim haec Vn Iculque erga seipsum maxime insunt quippe cum amicus maxime sibiipsi sit. Amare igitur etiam seipsum maxime oportet.
Iis qui dicunt aut eum qui caula sua Omnia agit, esse prauum: aut eum qui nihil causa sua agit, esse bonii opera ipsa,id est,res ipsae non consentiunt. nam prauus potius,quam bonus est,qui nihil causa sua ami. Si quis enim diligenter considerans aduerteret naturae opus esse homine: qui causa veri hominis omnia ageret,probus is,non malus esset existimadus.quia vers quis sit verus homo, plerique ignorant ideo ita incosiderate sententiam proferunt: eumque qui omnia causa sua agit, esse malum afferunt. nam Cui cognoscit Verum & proprie hominem mente esse quae in nobis est: atque ob id omnia agit,quae ad eam excolendam,a Vitiorumque omni labe puram conseruandam spectant is vere & sui amator est, & probus, non malus . quare opus hoc, quod est agere illa qua mentem nostra 1ta instruunt,ut ab his infernis rebus subleuata ad superiora excitetur ab oratione illa discrepat,quae ait,omnia causa sua agenda non esse . Qui igitur omnia causa veri hominis fa Cit vere sui amator est,ac propterea bonus. qui autem homine nihil aliud esse quam corpus opi- a. onatur una cum irrationali animae parte idque & diuitiarum fine carentibus appetitionibus, & tu Σibus immoderatis studet excolereris ne amator quidem sui est cum no seipsum amet,sed turbam quae in ipso est,multorumque capitu hydram,id est,cupiditate diligat. Quare opera ipsa & actio nes eorum qui vere & proprie sui amatores sunt, cum Orationibus quae inquitat, eum esse prauum qui causa sua omnia agit,consentire minime videntur.atq; id non absurde, neq; sine ratione eue Dit. dicunt enim amandum esse eum qui maxime sit amicus qui autem vult bona alicui,ei cui maxime vult, maxime est amicus cum ea videlicet vult illius causa, non quo etiam ipse simul cum eo honis amici fruatur Cum dixerit igitur pr1us cur sui amatores vituperant nonulli, turpemq; esse sui amorem existimenti nunc quo spectantes alij laudabilem esse sui amorem statuant,ostendit.in quit enim,ut summatim quod dicit,colligam,in hunc modum:dicut enim qui honestum quid, & 3o laudabile esse sui amorem asserunt,si illum maxime amicu appellamus,ac laudamus,vereque amicum esse dicimus,qui amicum suum non secus ac seipsum d1ligit: atque hoc verae amicitiae argumentum existimamus,cum quis amicum sicut seipsum amat amare seipsum non prauum , sed bo num est. nam si amare seipsum esset malum,amare quoque amicum sicut seipsum prauum esset ac vituperatione dignum,eritque ex conditione secundum ' reciprocationem que cum oppositione est,ratio huiusmodi .si prauum est amare seipsum, amare quoque amicum ut seipsum est prauum: sed amare amicum ut seipsum non est prauum: amare igitur seipsum prauum non est . non igitur amor sui,sed odium su1 turpe potius est.Atque haec sunt quae dicit.verba autem ipsa cosideremus. Amicus inquit,ille est qui vult amico bona,etiam si voluntate eius noscat nemo.verus enim amitacus eligit ac vult bene agere amicum: ut autem Voluntatem eius cognoscant alij,non laborat haec clo autem erga seipsum unicuique insunt,id est,uelle bona illius causa . omnes enim bona maxime si bi1psis volunt,suique causa:& caetera Omnia,quibus amicus definitur: quae videlicet declaratur ex
prouerbiis,quae pauid post dicentur. Od Vero,inquit D ICTUM est omnia quae ad amicitiam attinent,a seipso ad alios deuenire ita est intelligendum et amicitiae, id enim significat hoc verbo φιλικα amicabilia,seu quae ad amicitiam spectant ad alios quoque deueniunt,& pertingunt,cum
cum amat seipsum quispia, ad alium quoq; peruenit,ita ut etia simili modo illum amet vera amitacitia ea est. Proverbiaq; omnia quae de amicis feruntur consentiunt cum huiusmodi orationibus. cum dicimus enim comunia amicorum esse omnia,idem est ac si dicamus, vere amicos illos esse, qui amicis ea bona quae sibiipsis etiam volunt.Item amici sunt,quoru Vna est anima, & amare est 1 6 aequalitas quaedam, eadem haec significant. Pari modo quoque genu tibiae vicinius est, amicitiae hanc coniunctionem declarat: st genu nanque tibiae,quod os cruris est,inhaeret semper,atq; amicς annexum est..udd si veram amicitiam ex iis quς nobis ipsis volumus,iudicamus amare se apsos, suique amatores esse homines debent.at si1 1d faciendum est,sui amor turpis minime est.
Cum igitur utrique probabilitatem asserant non iniuria in dubitam Ve-n t , viros sequi magis debeamus . Quocirca fortasse hu1usmossi orationes quorsum Vir. qu , quatenus verae sint, diuidendum est ac distin guendum.
448쪽
guendum. Si itaque statueremus quo pacto Vtrique mi amatorem appel
Vbi posuit virorumque rationes,& eorum bonum esse amare seipsum, & eorum qui turpem esse sui amorem asserunt viris inquit,cum Virorumque Oratio probabiliS esse Videatur,assentientadum estξhsqne qui amare se ipsium oportere assirmat,an illis quI negantῖ cui interrogationi postea responsione subiungit,orat1ones asserens quibus isti utuntur,esse diuidendas d est,nomen ipsum ψιλα τι , id est, amoris proprij quod Vtrique praetendunt, in res significatas diuidendum esse, ae distinguendus quippe cum non simplex sit,sed aequivocum, non secus ac canis. quod ubi fecerimus,utrosque tam qui aiunt,quam qui negant amare unumquemque seipsum oportere, recte λψ dieere inueniemus.
Qui igitur hoc in opprobrium inducunt,eos sui amatores Vocant, qui sibi in pecuniis,honoribus,& voluptatibus corporis amplius Vendicat. ple rique enim haec appetuntri hisque, perinde atque optima sint, omni studio Incumbunt. unde etia decertab1les res ipf, euaserunt. Qu1 ergo in his plus sibi usurpant, cupiditatibus,atque omnino affectibus irrationalique anima parti obsequuntur. huiusmodi autem plerique e vulgo sunt. atque iccirco a
pleritque qui praui sunt, imposita appellatio est. Merito igitur his qui ita
sui sunt amatores,opprobrio datur.
Distinguentes igitur dicere debemus, sui amorem esse duplicem , amare videlicet & ' exco-- listere turbam quae in nobis est rationis expers, id est, cupiditatem, ita ut in verum hominem, quae .L obsequi tur mens nostra est,dominetur : qua efficitur, ut in pecuniis, de honoribus & corporis voluptatibus que in nota ampliorem partem quam alii habere studeamus. nemo enim est qui cum sensum solum proposi- est rationis tum habeat ex eoque vitam traducat:his non oblectetur, & gaudeat, quasi Optima, ac Pulcherri' experti, er ea ma, nobisque accommodatissima sint Iatque unum quidem, hoc est amoris sui sigmficatum pra- exeolare. uum,ac turpe .hic enim sui amator,qui neque vere seipsum amat, pessimus re vera, ac turpissimus est quippe cum homo sensus minime sit,quem ipse amat,sed mens,quam luxu, & l1bidin1bus occaecat,atque opprimit.Sed huiusmodi homo sui amator a plerisque appellatur, qui hominem ege
o arbitrantur animal,quod ex corpore constat atque illa anima,quae cum irrat1onalis sit, & separaria corpore nequit, & cum corpore interit.
Eos autem qui huiusmodi res sibi attribuunt, solere a plerisq; sui ama
tores vocari dubium no est. nam si quis semper vel iusta agere, vel temperantia vel qualiacunqtie alia ex virtute maxime omni u agere studeat,semperque quod honestum est,sibi Vedicet: eum sui amatorem appellabit nemo,neqUe Vit Uperabit. quanquam is magis este sui amator videretur: cum ea quae maxime & honesta,& bona sint sibi attribuat: silique pra tantissi-'' mae parti obsequatur,eique in omnibus obtemperet.
Alterum est siti amoris significatum,cum eum qui vere homo est,quispia amat: id est,partem eam quae in nobis sapit, ac cogitat. huiusmodi sui amator turpis minime est, sed honestis 1mus, propterea quod verum hominem amat .plerique autem e vulgo iniustos & intemperates, eosque qui irrationalem partem,& curant & in saginant,sui amatores vocare consiueuerunt: non eos qui mentem,qui verus homo est,excolunt:cum tamen re vera hi vere sui amatores sint, quippe qui ilia 'Triaraxi m. iam partem animae ament,qua homo est homo:sibique, id est, menta suae : eam enim praestantissi- metqhora mam partem sui vocat honest11ssima atque optima attribuant. honestissima autem dc optima virta tradu hia b his tutes Je scientiae sunt. abdomini
R Sicut autem dc ciuitas esse maxime id videtur quod in ipsa praestatistita milς κας mum est,& omnis alia cOgregatio:ita & homo.& sui amator igi tur est qui
id amat eiq; Obsequitur. contInenS item & Incontinens ex eo d1citur quod mens contineat reliqua & Vincat,aut minime: quasi 1d unusquisque sit. vi denturque egisse ipsi,& sponte,ea quae cum ratione maxime egerunt.
449쪽
Cum dixerit probum virum praestantissimae sui parti obsequi,eique in omnibus obtemperare
ac parere,Vt omnia quaecunque iusserit, faciat, atque exequatur: quippe cum sola ea agat quae rationali parti placent ratione vero carentis partis appetitione S,ac cupiditate S fugiat,atque auerseia tu nunc quae sit praestant1 si1ma in nobis pars,cui probus Vir Obsequatur,declarat. Queadmodum enim ciuitas non est neque moenia,neque domus,neque omnes absolute qui in ea habitant, ut in libras de rebus publicis dbstum fuit,ac demonstratui .sed est id quod praeliantissimum in ip1a est, id est,quod maxime est pr1ncipale,principataque obtinet, quoa Graeci κυριωroco OP dicut.exempli causa, in regno rex in populari statu populUS:in paucr potentia paucorumque admina1ΞZatione ditiores in optimatum gubernatione, optimi quique in tyrannide tyrannus sita et1am homo pro- IOprie pars ea animae nostrae est,QUς natura idonea est atque Instructa aci principatum obtinendum, quae est illa quae rationis est capax,quae sapit & Cogitat.Vnde etiam sui amator proprie est,ut dixi mus,qui hanc amat,huicque Obsequitur,id est,qui ea agit ac facit Quae huic placent. Continentem item de incontinentem appellamus,cuius menS Vel continet cupiditatem ac cohibet, & dominatur,vel non continet, sed vincituricum ea Vnusquisque sit .mens enim Socratis, aut Platonis, Socrates 1 pse, aut Plato proprie est caeterorumque hominum simili modo . egisseque hominem alita .
quid dicimus & sponte egisse,cum ex ratione egit. Nam si non ex ratione actum quippiam sit, id non hominem eg1sse, aut non sponte dicimus, sed aut iram Vel cupiditatem id fecisse, aut ab ira quempiam vel cupiditate impulsam perpζxy-ssς- . . 2
Id igatur praecipue esse UnumqUenqUe, probumque Virum praecipue id amare obscurum non est. unde etiam sui amator maxime esset, diuersa quidem specie ab eo qui vituperaturi qui sane tanto differt, quatὁ vita cumrat 1 one illi praestat quae ex perturbatione traducitur.& appetitio vel hone st vel eius quod conferre videatur.
Id igitur,id est mentem principue esse hominem perspicuum est.probumque virum hanc maxime amare. 1racundiam enim & cupid1tatem Catenus amat,& curat, quatenus ad salutem corpo ris facit. unde proprie etiam sui amator dici debet,diuersus tamen ab eo qui vituperatur: qui sane is tanto differt,quanto ille qui ex ratione Viuit,e1 antecellit qui ex perturbatione vitam traducit vi- Uere enim ex ratione probum Vimum patet,cum semper appetat ad vel quod re vera honestum est, vel quod conferre videatur. quod enim conferre ad honestissima quaeque videtur: etiam si re vera honestum non sit, appetitur a prCbo viro: ippe cum non omne quod videtur conferre,continuo etiam honestum absolute sit,sed eatenus tantummodo,quatenus ad honestiss1ma conducit.
Eos itaque qui circa honestas actiones praecipue student,omnes admittunt ac laudant. si omnes autem ad honesta cosequenda certarent,liones 1 simaque agere contenderent:& publice Omnibus opportuna, dc priuatim singulis maxima bona euenirent. siquidem virtus tale qu1s est.
Qua de causa eos qui re vera sui sunt amatores,non vituperemus,sed admittamus, hJc explicat,ita fere,inquies huiusmodi homines no absolute,ut sui amatores admittimus sed ut eiusmodi, qui circa honestas actiones Versentur,honoramus, ac laudamus. Hoc ubi dixit, deinceps qualis ipse esset vita,quantoque amore erga omnes virtutes flagraret optimus hic philosophus ostendit, cum inquit si omnes ad honesta certarent d est, si omnes studerent, ac niterentur in honestarum operatione, optimisque actionibus certatim alter alterum vincere & ad Virtutem exercendam omnes vires intenderet: & publice omnibus,& priuatim singulis maxima bona euenirent nihilque mali in vita hominum versaretur. maxima bona autem Virtute S & scientias,honestasque artes appellat. Estque hoc quod inquit,voto simile perinde ac si ita diceret . utinam omnes honestissimarum rerum acquisitioni incumberent,ad virtutesque de scientias amplectendas essent incitati co-tinuo malum omne, omnisque animae nostrae labes ac pernicies e medio tolleretur:& communi- SOter Omnibus,& priuatim singulis honest1ssima quaeque inessent.
QUO circa bonus vir es1e sui amator debet: nam honesta agendo de sibi, dc aliis proderit prauus non debet: eo quod prauos affectus sequens dc sibi
Debere sane bonum Virum sitii esse amatorem , hinc etiam patet. nam si verus amicus bene ei vult,cua est amicus, omni que agit & studer, ut honestissima quaeque amico adsint: cum seipsi imamet,sibi eadem volat,abetque similiter ut honesta sibi eueniant, sui causa: atque id agens & ipse
450쪽
emolumentum consequetur,& aliis pro aerit prauUS aute Vir seipsum amare non debet. cum enim existimet prauus se non esse mentem,sed corpus : id Vna cum rationas experte vita quae cum ipso interit, amat ac Quet: cumque hac falsia Opanione inductuF proprium homini bonum esse credat luxum de corporis voluptates : eas quomodocunque atque Undecunque COUqUirat,ac sectatur : vi ob 1d & 1 mustus & alieni usurpator euasurus sit quo pacto enim nisi raPiat,& iniuste agat, iti titariae de voluptates ad replendum perforatum dolium, ad est, ad Voluptatem 1nexplebilem fatusati dam suppetere ei poterunt . .
Ac prauo quidem homini quae agere debet,& qUae agit, inter te discre
parat . at probUS quae debet,ea etiam agit mens en1 in Omnis quod sibi opti- 'R inum est,eligit probus Vero mentΙ obtemperat.
Prauus quidem ea necessario agit,quae agenda esse atque honesta exisitimat at pesssima esse honestisissima ei v1detur. cum igitur al1a agere debeat,id est, ea quς vero homin1 sunt utilia,cum Ignoret ipse verum hominem,alia agit. probus autem Uir cum secundum rationem & mentem V1Uat, ea agit, quae agenda vere ei sunt . mens enim omnis atque intellectus natura sua si vel a voluptate, vel morbo non impediatur,quod sibi opt1mu est atque utile,et 1git,ac sectatur.id quod ex rat1One Guoque carentibus animalibus patere potest. Haec enim cum illustrationem quandam menta S omnia habeant, ut alibi ipse etiam Aristoteles inquit, maiorem alia, alia minorem ex ea naturali quodam instinctu quae sibi utilia sunt,inuuirunt,atque inueniunt. Cum primum enim Oculis laborarit serpens:ad taniculum accedit,eiusque attritu visum perspicaciore sibi reddit Vrsus quo- seripsim est dque cum febricitat, formicis deuoratis conualescIt. Arane S item telaS siua S ad muscarum parva' Plutarebo eo rumque huiusnodi bestiolarum capturam contexit. Ex eadem naturae illustratione ΠIdum suum meesitan iissem1circul 1 forma comp1ngere hirundo consueuit, propterea quod capacissima elusii Odi figui a pestiudtia dii, est. Necnon formica fruges in labyrinthis sitis subterraneis repositas diuidit ac frangit, quo mi nus germinare amplius queant.quid pluraξplen1 Aristotel1s libri ae animal 1 ous huiusinodi exemplis sunt ut unusquisque inde probationes hu1usce rei sumere facile possit. Oesare etiam pro usvir quonia menti obedit, irrationales vero appetitiones re1icit quae de sib1 Opt1ma de alus sint, eli
Verum autem est quod de probo viro dicitur,eum amicorum causa & ' patr1ae multa agere,etiam si pro ipsis mors fuerit oppetenda. nam & pecunias & honores proiiciet, & demum ea bona quae In certamen apud homines veniunt, dum quod honestum est,sibiipsi vendicat.
Non omnia aget probus vir amici causa:ut ea quae & dedecus ipsi afferunt, & ad nullam veri hominis utilitatem tendunt. unde non dixit hic omnia, sed multa eum esse facturum amici causa& patriae . nam cum multa dc honesta de ut1l1a 1ui causa probus vir faciat, amicus aute sit alter ip te. multa etiam amici causa necessario faciet. & quoniam totus virtutibus ornatus est, atque inst1 u- tUS,& ex mente vivit .mens autem omnis,ut dictum est, Optima eligit quippe cum mentis i pilus esse,atque Ut ita dicam,natura,hoc ipsum sit,ut quae optima sibi sunt, atque utilia,eligat. cum igi-AE V tur huius nodi sit probus vir amici & patriae causa multa aget: & si mori oporteat pro salute ciuium & patriae,morietur:pecuniasque profundet ac negliget, omniaque alia de quibus homines Certare consueuerunt,Vt honores,opes,voluptates,atque huiusi nodi caetera dum stoi id quod honestum est,uendicat,atque acquirit .id autem est honor,qui a probis viris proficiscitur,& praemiu, quod a Deo opifice nostro e hibetur. . . 'Breui en1m tempore laetar1 vehementer magis eligeret, qUam longo te inter: δί Viuere honeste uno anno, quam mirisIS quomodolio et Unam item. adtionem honestam & magnam quam mulsas & paruas . hoc aut e us fortatasse euenit qui pro aliis mortem obire consueuerunt.
R Vult enim probus vir,& qui sapit, breui tempore Vera voluptate vehementer assici potius si diu parum & leuiter. nam ex actionibus quae ex Virtute proficiscuntur, sequi voluptates & patet, de dictum iam saepenumero est: quippe cum virtus sit habitus qui in mediocritate quς ad nos spectat secundum rectam rationem cum Voluptate,aut non sine Voluptate consitit. EY magnis item actionabus magnas voluptates consequi perspicuum est, Quod si ita est, constat quoque eum qui parum honesta agit paulatimque,si ita ancidat,pecunias expendit,d1uturniore quidem,sed leuiorem tamen voluntatem percipere:breui tempore autem dc Vehementer laetari eum qui econtrario citius