장음표시 사용
51쪽
pecuniariam vitam Ae quaestuariam reprobarit quippe quC M Violenta sit,& finem pes se minime eYpetendum habeat. nunc 1 ubiungit: magiS Verisimilς inquiςnS esse,Vt quae praus victastitit fine esse aliquis opinetur id est voluptatem & honorem quae Proptζr se amantur,& expellitur ut hinc quoque non esse humanum bonum diuitias magiS cou C tur. nam si ea quae magis videntur esse fines, eo quod propter se eXpetuntur,non sunt; quo modo ea erunt, quae alterius causa sectamui3Nam quod ait multas rationes ad ipsa fuisse Coniectas, partim Ob Epicurum dicere potest, qui voluptatem finem statuebat qua de re multa multi disseruere,alii ad opinionis huius refutatione alii ad confirmationem partim etiam de honore intelligendum est: propterea quod cliui1bus ho min1bus multa ossi de eo d1sputatio coesueuit:& Socrates multis in loc1s apud Platonem inueni tur, ciuilibus quibusdam ' importune honorem Rfis ant1bus aduersari, appetitionesque ipso rum non rectas esse conuincere . DUllo enim modo decet, Ut Contemplationem quae ex perturbatationum sublatione, id est 1mpati litate consequitur, cum Voluptate de honore coniungamus: quasi per se ipsa finis non sit: cum nihil contingere animae hominis perfectius possit, quodque sitanis magis rationem obtineat: quam sion Perturbationum sublatione,& vacuitate,ac contempla tione perfersecta constituatur. Quapropter ea quae prius d Icta sunt,de honore Ec volu Diate videntur intelligenda. τὲς πρρὶ gπικουρον - ακαρως φιλοτιμουμέ
Elius vero fortasse est,ut uni Uersale consideremus, dc quomodo di l cattar,inquiramUS. quanqUa arditam nobis hanc qua l1onem futura esse video:propterea quod amici sunt,qui formas introduxerunt.
Proposuerat Aristoteles in principio norum moralium Nicomachiorum de hominis bono ac sine d1cere. esseque eum primo de Clarauit: deincte aci secundam quaestionem transi1t, ut quid alle
,alios aliud quid ex euident1bus manifestisq, is illum esse affirmare,omniaque haec Confutarit,nullumque ex ipsis finem esse ultimum pro bar1tmunc ad praestantissimum finem explicandum descendit: non leuiter ac superficietenus ut vulgus, sed profundius ac d 1ligentius rem ipsam excussirrus . Sed quia Plato de primo bono tionexigua quaedam atq; ab1ecta speculatus fuerat, sed magna ac sublimia, quae hominis animam pos 5 O sent maxime attollere : conatur etiam aduersius Illum nonnulla quasi obiter dicere : non ille qui dem fortasse aduersus Platonem disputationem instituens, sed aduersus eos qui Platonis cusputa riones aliter ac deberent,accipiunt. Quapropter necessaria Videtur,ut prius dicamus de quo bono intelligeret Plato,ubi de bono agi eiusque sententiam hac de re breuibus explicemus: Vt co gnoscere unusquisq; possit, an ea quae hic ab Aristotele dicuntur,ad illius labefactationem accommodata esse videantur.Nam Plato cum de principio terum omnium quaestionem haberet,Vnum, de ineffab1le. Eo bonu 1llud appellabat: 'omne quod est,ab illius appellatione seiungens. eo quod ipsum supra omnia estet,omniaque excederet, in seque complecteretur omnia 'non notione,sed superessentialiter: - sineque ulla ex se egress One in cuncta permearet: cuncta Produceret sma bo-n1tate tam intellig1bilia quam 1ntellectualia,tam bruta quam rationalia,tam quae quomodocunque o vatiunt Q Uam quae Vita Pen1tUS Carent,& obscuram quandam existendi notam obtinent. atq; haec omn1a facere id dicebat no elect1one aliqua 'aut voluntate .sed ipsa sua natura atq; essentia perinde ac sol, qui praesentia sua tantummodo cuncta 1llustrat,t1cer illustrare non proposuerit.Vt 1dem
referantur, 1Psumque quantum Vnicu1que licet, appetant, utpote cuncta perficiens, ac bona red dens ut ita sit primum bonum,ac quasi, ut ita d1xerim '1upersubstatiale bonum,quod omnia ex petant. Atque haec breuiter de bono ex Platonis Opinione dicta sitfficiant de quo quidem bono multae & egregiae dissertationes cum ab ipso Platone,tum ab ias qui decreta eius tuentur,& habi- 6 tae sunt,& monumentis Ct1am Prod1tae. J Sed Vadeamus quaenam h1c ab Aristotele dicantur. M Ε - 1 1 v s vero, inquit, fortasse est,Vt Vniuersale consideremus, inquiramusque quomodo dicatur. Vniuersale hoc loco no 1ta acc1p1tur,sicut in log1crs speculationabus d1d1c1mus, sed alio quodammodo. 1b1 en1m quod post multa est,& post gen1tum Vniue ale d1cebatur .h1c quod ante multa,multorumque causa quodammodo est: Vtpote Cum ante 1psia subsistat: ad 1dque caeterorum omnium 1 ubstantia respIciat. Ita enim Plato rationes quasdam introducit, quae substant1a praeditae diuinae
52쪽
diuinae sint,& intellectuales. ad quarum exemplar materialia Omnia S sint & fiant. quas videlicet formaS, & species, & Vmuersa, & viuersalia appellare consaeueyunt. formas qu1dem & spec1es: quae ante has quae 1n corpor1bus cerni tur,existerent,ab hisque omnIbus abstractae in opific1s De1
bet corpora & materi alia,quae ex ipsa, ad 1psiusque 1m1tWIonem facta lunt: ata quae nimarum pectans Vmuersat & vmuersum non 'notionali quod a modo 'ed intellecturi Vocanturivmaersiale, quia est a multiis quae ad eius imitationem facta sunt, abstractum: VmVersium, propterea quod V1ce pMt1um Obt1nent ea, quae ad ipsum quasi ad uniuersum & totum referuntur. quod tamen totum non ex ipsis compossitum est,neque post ipsa notione tantum compraehensum sed ante 1psa est,&per se subsistit:eaque Omnia ad ipsum,tanqciam ad proprIam Integr1tatem atque unauerutatem reducuntur. Tripl1c1 en1m modo dicunt Vmuersum ac totum appellari quod ante partes est , quod ex Part1bus constat, Quod est an partibus.totum ante partes 1llae sunt formae simpl1c1si1mae & 1m- mater1ales: qu1a ante multa 1lla subsiistunt, quae ad ipsarum exemplar DCta sunt. ex part1 Dus con stant,quae sunt composita, in multasque partes distribui possunt ac d1uid1,siue similares line dissi milares.in sim1lares partes diuiditur lapis: qui etiam ipse totu est,si ad partes eius spectes, 1n quas diuidi potest,cuarum singulae tam nomen quam rationem totrus admittunt in dUsi1m1lares, hominiS corpuS: 1n manus,pedeS,Caput,& reliqua. nulla enim ex his partibus toti ssimilis est: quippe cuneque nomen, necue rationem totIuS admittat . TOtUm autem In partibus 1unt norionalia, quae
etiam post multa & postgenita d1ci solent. postgenita sane, qu1a anima nostra dum singular1a haec quae conformia inter se vel ' congemia, id est eiusdem vel Qrmae vel generis sunt, speculati
post illa quae pr1us in corpor1bus sutissistunt, rat1onem quandam quae communIter In 1Psis consi- sideratur, per abstractionem a materia in se1psa g1gnat,ac prout natur ae suae conuem hoc eura tionali quodam ac scientifico modo produc1t. Notional1a vero Ob id Vocantur, qvia quantum ad notionem solummodo tales uniuersitates subsistunt: neque ullo modo re ipsa postunt separatima singularibus ex qu1bus actu ex1stentes sumuntur, exastere. In partibus praeterea esse eadem haec dicuntur icc1rco,quo in si1ngularibris & particularabus ad quae hab1ta rat1one uouersitatis et1am& totius nomen Obt1nenz: Omn1a quae de apias his d1c1 solent, ' considerantur . Post multa autem appellantur, propterea quod amma nostra postea qukm multa haec & singularia extiterunt: ea in seipsa constituit. H1nc est quod 1pse etiam Aristoteles animal quod uniuersale est, 1n l1br1s de anima vel 131h1l, vel posterius qa1ddam esse inquit: nihil, quia per se non substat. possemus, so Qu1a ea iis notio multorum subsistentiam & compraehensionem subsequatur. Atque haec de viri uersali dicta a me sunt, ut cognoscere valeamus , quomodo hic ab Aristotele acc3p1atur. At vetaro sermas esse dicunt, qui eas statuunt, quaedam opifica proposita exemplaria, In quae re1P1- ciens Qua11 in notas ac t praesignatIones quasdam haec quae in materia sunt,effingat. quae qu1 clemop1fices sint rat1ones, & quasi intelligent1ae & speculationes eff1c1ent1S . non Ut qual1tates aut sc1ent1ae extrinsecus aduent1tiae: sed quae propr1e 1int, & exesant, effectrices & antellectuales,omniumque quae 1n materia sunt, ceta arChetVpa quaedam. Omnes si1qu1dem formas rat1ones G1-nas appellant, quartam al1ae sint 1nfer1Ores, aliae suPeriores . nullamque ex 1psis 1neficacem essessi cunt, quae propr1am operationem progred1endo ad ea quae sub1acent, sicut ordo 1psiarum potastulat edere nequeat. Enimuero etiam natura ipsa forma est: eiusmod1 tamen, ut a corpor1bus closeparari minime possit: sed per corpora sabeat aC penetret, intusque inclusa ea fingat ac gu bernet. species vero, quas ideas vocant, non ita: sed rat1ones esse afirmant, o quae & Qbsistant,& Omnia prorsus corpora, omnesque naturas prorsas superexcedant: sintque quasi numerus quadam diuinus, Quo velut1 exemplar1 opifex mater1alia eHc1at: quemadmodum supra quoque dictum est . Ac de his hactenus orat1onem paululum protraximus, Ut planum aliquantulum nobis fiat, & quomodo ea Plato statuat: & aduersus quos nunc repugnet Ar1stoteles: dum Vmuersale quod ante multa est euertere ac tollere conatur sed descendamuS ad ea quae tequun-LAP. QV A NO V A N,1nqa1t, arduam nob1s hanc quaestioncm futuram esse video: propterea quod armci formas introduxerunt. J i Modest1am liac quandam Aristoteles, veritat1sque studuimpraetenssit, ac simulat: arduam sibi esse inquietis quaestionem hanc de spec1ebus , hoc est Onen 1ionis impedimentique plenam : quae quasi pudoris recusationisque Iustam cauIAm CXn1oeat. propterea quod amici sint, qui op1nionem hanc de formis introduxerunt. amicus en1m a to est, quia magister eius elaam fuit. se tamen Velle dicit omni hominum amicariae TCrum ve
53쪽
quisque & pra sertim philosophi i sua quoque propria refutarent. Τ τὰ ιιχ.
- Verec de quodammodo videtur ad Platonis de bono, re formis Opini e labefactandam πιραρειν, id accedere . non enim dixit, est rectiUS: sed rectius esse VidCretur. α addidit etiam, forsan, utim est propriare pudent1ar ita crimen evitet. licet inquit,amici Viri sint, qui formaS ante multa Const1tuerunt meia fature. lius tamen, quam honore afficere eos,esse iudiCaretur, & deceret, non solum amicorum decreties et μετ'έυλαμ aduersiam, verum etiam sua quemque euertere Vt Veritas seruetur incoIumis, & non penitus inta λειας αντε tereat occultata. aditanxit autem, & pr sertim philosophi, quo magis Offici; huius necessitatem τω augeret: studiosus enim veritatis philosophus est, nisi nomen mentiatar . nam sapientiae amator πλάτωνι.XO quidem philosophus est. sapientia Vero est scientia eorum quae sunt,quatenus sunt. ea autem quae sunt,immobilia atq; immutabilia permanent,neque Vnquam alio modo se habent,sed semper infirmitate ac stabilitate scia perseuerant:atque ita essentiam suam habent in veritate ipsa constitu tam . quomodo igitur philosophus esset,qu1 alicui rerum Veritatem postponendam DudicaretΘ
Nam licet amici ambo sint, I sanctum est veritatem ipsis in honore an h
reponerC. , Sanctum de 1ultum in eo differunt,quod 1llud in aequal1tate anter Τ coformes consideratur:hoc i ta ad Dei diuinarumque rerum honorem spectat, amicis enim honore exhibere nihil aliud est,quam dii Ese aequales honorare. veritatem autem omnibus in honore Znteponere, illud Vero sanctum ac pium es. . . ita bis: o censetur. veritas enim diuinum quoddλm ςst- ρμο ει olεις
Qui ig1tur hanc opin1onem attulerunt,in illis species nullas faciebant in quibus prius de posterius aliquid dicerent. Vnde neque in umerorum spe- 7F αριρμω
clem id est 1 deam constituebant. ιδεω
Hinc incipit opinionem de ideis refellere: ponitque t sumptiones quae apud illos celebres Con λcessaeque habentur inquitque eos qui opinionem de ideis hominibus attulerunt, in illis rebus no J J fecisse species,in quibus prius & posterius dicebant atque in huius argumentum numeros adduia Tin Urcit. ex numeris enim alius prior, alius posterior est. LVt Puta tria prius sunt, quam quatuor: qua- νοις vi Hρἱ ἔς tuor item, quam quinque:& sic deinceps. J Vnde neque numerorum speciem constituebant. nam L quemadmodum in logicae cotemplationiS speciebus ac generibus,indiuidua quae sub eadem si int' specie,aequaliter omnia cum ea communicant,neque aliud prius,aliud posterius:simili modo speiacies quae eiu61em generis participes sunt. neque enim Vel species indiuiduorum species erit, vel genus specierum genus:sim alio atque alio ordine iis quae sub se posita sunt,participatione exhibeant. 1ta quoque in ideis his contingit. quod vero inquit, nullas species faciebant, & iten' speciem constituebant, i non temere,sed dedita opera V1detur posuisse : ut significet videlicet ideas t Mima ρ ῶex se nihil esse, 'l' sed eorum ratione factas ac constitutas extitisse. πεP.
At bonum dicitur & in eo quod est quid , & in quali, & in eo quod est ad aliquid. Quod vero per se est & substantia, prius eo natura est quod est ad aliquic esse enim hoc i appendix quaedam uidetur atque accidens eius GH V quod est. Quare communis al1qua in his idea esse non potest. ab eis eas coae
Rario haec est in prima figura collecta ad hunc modum . In quibus est prius & posterius iti ijs 'non est species sed in bono est prius & posterius: in bono igitur species non est. atque illud qui - ', dem,id est in qu1bus est prius & posterius in illis dion esse speciem ita sampsit,Vt de quo inter pla itonicos constet. in bono vexd prius & posterius esse, quae in syllogismo minor propositio est,ex ' suPremis generibus quae generalissima appellant, ostendit:in quibus omnibus bonum reperitur. s p p gla Bonum CDim,inquit,& in eo quod est quid ,quae est substantia quid enim de subsistente te dia δε 'citur. Hul Ia Vero est ex aliis demincupationibus seu praedicamentis, quas καπηγύριας graeci vo- Τ : - V p Fη cant,quae per se subsistat,neque in subiecto silmisi sola substantia de in quali,& in eo quod est ad HiTρς η aliqu1d: satisque illi fuit his tribus caligoriis tanquam sussicientibus ostendere, quod inducitur. γμ- τον Infert enim, quod Uero per se est,& substantia, prius natura eo est, quod est ad aliquid, J per se hic accipitur non pro substantiali,t sed pro eo quod ad aliud minime respicit. quod enim ad ali- ΤαM' quid est,in respectu est:quae autem non sunt ad aliquid, neque in respectu al1quo sunt, neque ad μου c. συι σψal1ua dicuntur, sed per sese ipsa considerantur. confirmatio vero minoris propositionis ita con-
54쪽
struitur. Omne quod per se sumitur, prius natura eo est,quod est ad aliud. substantia dc quale peris lumuntur,quod autem est ad aliquid,ad aliud accipitur. priora igitur substantia de qualitas eo natura sunt, quod est ad aliquid. f Esssi enim hoc appendix quaedam videtur, a Pe accidens eius quod est. J Et hoc etiam confirmat id quod est ad aliquid posterius esse. appendix enim c1us quod est, posterius eo existit: siquidem esse aliquid prius necesse est: deinde ipsi aliud quippiam appendi atque agnasci. f QI ARE communis aliqua in his idea esse non potest. J Concludit hic quod a principio propositum est: non esse ullam boni spec1em quae in Omnibus Particularibus bonis consideretur:propterea quod in ipsis prius inuenitur & posterius . nam ii ea quae alicuius speciei, id est ideae habent participationem, alia prius alia posterius erunt, ut alia propiuS ad
exemplar α archetypum accedant,alia remotius absint: atq; ita alia maras alia minus part1cipa- IOtionis habeant diuersitas ordinis in participando efficiet,ut similiora alia principio ali assis mi liora evadant. sicq; magis Ec minus in participatione existet. magis autem & minus in acciden tium participatione reperitur,non in iis quae in substantia communicant.sed fier1 nullo modo potest,ut ea quae & archetypa dc principaliora longe sunt: illoru quae & post ipsa efficiuntur,& ima
ginum locum locum obtinent, accidentia appellentur. nam ex eo etiam patet,quod acc1dens ali cui acc1d1t. illud vero cui accidenS accidit, prius natura accidente ipso est . prius ergo natura erit
archetypo exemplum qaod ad imitationem factum est: id quod fieri omnino non potest. non est igitur accidens multis,id quod ante multa est. Adde quod illud unum cum sit, multorum causam e11e dicunt. quomodo igitur si dixerimus 1d esse accidens, & unum multis esse posterius poterit, dc causa Causatri proinde subiungit coclus1onem, quare comunis aliqua in his idea esse non po- 2otest. JIn his. id est in quibus prius de posterius confideratur.
Praeterea cum boniam totidem mod1s dicatur quot illud quod est nam &m substantia dicitur,vi Deias & mens: Sin qualitate,t virtus:& in quan7ς ρ ἔμ' titate mediocre: & in eo quod est ad aliquid utile: & in tepore,occasio: Mi oti,ia, . in diuersatio: M alia huiusmodi perspicuum est commune aliquod
i κατhγο- uniuersale atq; vnUm es Ne non posse. non enim in omnibus t denuncupa-ρἱοας- tionibus id est praedicamentis sed in uno tantum diceretur.
Secundum hoc est argumentum, quo idem probat. non esse videlicet bonum ullum commu- θῖne atque oum ad quod particular1a bona referantur Ostenditque hoc,decem denuncupationum, id est categoriarum exemplo usus. sumit enim bonum totidem modis d1ch quot illud quod est ii lud vero quod est,decem modis in decem supremis generalissimisque generabus accipi:ponitq. in unoquoque pa dicamento bon1 exemplum, quippe quod in omnibus inueniatur: ut inde pa- teat bonum etiam quemadmodum id quod est, esse denuncupationibus omnibus commune: atq-ειτ ρα λο ideo commune quoddam uniuersale atque unum esse minime posse Mentem profecto bonu else' γουτινον & in substantia perspicuum est, item virtutes in qualitate. reliqua veros explicatione aliqua fortasse indigent: atq; iccirco explacanda sunt. ut mediocre quomodo bonu siit is quantitate consti
tutum:& caetera eodem modo .mediocre enim appellat moderatum.omne autem quod cum con
. uenienti 14aoclo fit bonum est: sicut immoderatu est malum in excessi, & defectu con- 46,op. id est ebi, si e tum .ssed mediocre est quantitatis quare mediocre bonu erit in quant1tate consistens.Item, d. is uti Vtile est quod iuuat quod Vero iuuat, est bonum sed quia utile al1cui est utile: ad 1llud dicitur, ad s. ,α. i. Cum Vtilitatem spectat habetq; essentiam suam,quatenus utile,in eo quod ad aliud dicitur. qui-
ih f p. o. bub Rutςm est idem, quod ad aliquid quodammodo se habere: ea ad aliquid sunt utile igitur istes, ta , 5'bQDum quoddam est, dc sub id quod est ad aliquid refertur. occasronem quoque & in tempo
Hs i ωὰ ωι Vς ςs Csς bonum,non est obscurum. Occasio enim nihil aliud est quam tempus unicuique ne tan, I kὰ ό, SQ Ci Vcommodatum. sicut dic1mus nutritionis occasionem, quando nutriendus aliquis est: Eco . , 1ilentII & loquut nis occasionem, quando aut tacere aut loqua debet, qui ea facultate praeditus OT Fς η γέ est S in caeteris similiter . cunusmodi omnia n1hil aliud ostendunt, rusi quia omnia quae fiunt, ψ K i, in tempore fieri necesse est: tum unumquodque - 1n occasione fieri, cum tempori quo facien- s ρου γ dum est id attribuitur, ut bene habeat: bene autem habere est bonum . Vnde efficitur ut occasIΟεκα- in tempore bonum sit. Ita quoq- in ubi, is diuersatio. vb1, enim in loco esse aliquid significat Mouersatio an eo,est commoratio ει habitatio,quam δι ταμ vocat.s 1gitur aliquis in zzPerato do di ιρατα. id 1Habri loco degat,in bona diuersatione est constitutus quippe cu in salubri loco verset .atq;ha
55쪽
nihil mihi in pra sentia contra eum dicendum existimarem: Partim hominis reuerentia sartim quia nulla necessitate ad Platonem tutandum impellerςr Quoniam Vero de alio modo Plato bo num accepit M aliud est quod h1c ab Aristotele referitur non esse ab re Videbitur,si nonulla ad uersus obiectiones has accommodata subiungemus, stadio pr.esertim Veritatis inducti:quemid modum ipse etiam philosopho faciendum statuit.Plato enim Vnum & arcanum dc bonum,com . in , . . mune omnium quae sunt, causam esse dixit. supraqUe omn1a quae sunt, unum collocabat si ori F nium quidem causam,nihil tamen quicQuam ex omnibus e sic affirmans unde efficiebatur ut id supra ens, ela non ens appellareturri' non quod eo quod est,esset inferior: sed quia omne quod est Tος ei Vmῆ superexcederet. omnia igitur secunda bona referri ad 1llud tanquam commune bonum,quod o P , i inanibus participaretur existimabat. quippe cum Vnumquodque bonum quod post illud est aliud RQ qμο- ζει quoddam si1t bonum ex 1llius participatione quatenus scilicet illius esse particeps unumquodque qμφ40ι 6sς potest i at illud superexpanditur,nihilque aliud est quam bCnum:atque iccirco & unum proprie cdc primo propterea dicitiar: ia per sese solum neq; cum alio Vllo c5sideratur. Quid igitur- ab G ς'
surdi sequetur,si id quod praecipue causa omnium est,Omnibusq; exhibet,quae in decem denim cupationibus dicuntur, Ut sint eorum omnium commUne quoddam,utpote causa,atque univer f GTOS sale bonum appellabiturΘ quippe quod ante Omnia haec multa bona existat essiciatque,ut ea omia βψεT M'nia de sint,& bona sint quaecunque eius particapatione,reductioneq; ad id bona dicuntur. Sin
etiam Aristoteles ipse initio huius operis eos laudat qui ipsium bonu illud esse asseruerunt, quod omnia expetunt. qui dum inquit bene id eos asserere: manifeste declarat, se quoque primum ori 1o inium maximeque uniuersale bonum quoddam fateri. id quod ex eo facile cognosci potest,qucidinquit, Lipsum bonu,& quod omnia expetui Jnam de huiuscemodi loquutionis figura hoc est cudicimus ipsum bonum,id est ταγαθορ cum articul1 demonstratione: a Platone,eiusque sectato ribus poni consueuit cum de primo de uniuersali bono est intelligendum. Ee cum inquit; quod Omma expetunt,nihil aliud significat quam longe primum Omnium,maximeque uniuersale .si enim ill ad omnia expetunt,supra omnia id sit necesse est. Omnia verὼ cum dicimus, re nih1l ex iis quae sunt,quoquo modo fuerint,relinquimus quod intelligi extra possit.si omn1a igitur illud ex--ἔ , 'petunt,supra Omnia necessario est, Sc primum,&causa,& Vniuersale Omnium maxime: non sane Me . post haec multa,neque secundum ab his multis:qui enim fieri Posset,ut prima seCundum appete- -
re dicerentur sed proculdubio omnia id quod longe primum,quodq; est supra omnia,eYpetunt.' -- 3o Quapropter superuacanea haec videtur esse Aristotelis impugnatio aduersus eos qu1 vn1uersale bonum statuunt, eo modo quo ipsi statuunt:praesertim cum id quod in principio etiam ipse con , cessit nunc velit 3 capciose labefactare. Τ
Praeterea in iis laae unam habent 1 deam,vna Moq; scientia est atque ita
bonorum Omnium una quaedam scientia esset. sed multae sunt scientiae eo rum etiam sub una denuncupatione constituuntur. ut occasion 1s r in bello, militaris ars: in morbo,medicina.& mediocris in alimento, medici Iaa. in laboribus t exercitatoria. t
Licet cavillatorie α captiose conetur refellere Aristoteles eos, qui unum atque uniuersale bonum introduxeruntmon iamcn Ob id mihi faciendum puto, ut vel squid explicatione indiguerat,non explanem Vel quod i Verum est,pro Viribus non manifestem. Ita igitur hic ratiocinaturi forum quae unam habent specie,una quo, scientia est. bonorum non est una scientia. bonorum et igitur una species non est qui est in secunda figura modus secundus. Don esse autem unam bono παρις- .rum scientiam a maiori ostendit. nam si in iis non est una scientia quae in una & eadem sunt de- t Addenda ex nuncupatione,id est categoria' multo minus in illis erit,que sub diuersas referuntur magis siqui- grrco codicrisdem videri posset,ut quae in eadem denuncupatione sunt costituta, eandem scientiam haberent: ετερα Iπρό quam quae in diuersis .esie ver5 bona sis una denuncupatione, quae diuersas habeant scietias n- αὐηλα ἰα ductione confirmat.occasionis enim inquit,quae genere Vna dc eade est,multae reperiuntur scien γυ- O tiar, Quae circa ipsam versantur. est enim Occasio belli,quando bellum gerere Cum hostibus con- ιχναςιm . id ducit:cuius rei scientia militaris est. in morbo quoque occasio est, quando vel cibus , vel potus, WE Aia autem . vel medicamentum debet exhiberi: & huius quoque sc1etia est medicina . t sed de mediocre, mutuo medici gentis boni aliud est . quod de in cibo & in laboribus consideratur : in c1bo, medicinam scien- na er g minatiam habet: in laboribus exercitatoriam . quatenus enim tali oporteat aliquem , ut neque ex- stice. Sub. esilicessu neque defectu peccetur : medicina est, quae iudicat: quatenus vero exercendum corpus sit, ci t. de labo-
57쪽
Is quod aliis esse ipsum participat,atq; Vet sint,essicit,nihil mPlius Zliis habeat:& ne i ipsum priussit nisi tantum ut cau1a neque alia posteriora, nisi Vt causata non natura sed ordine λlummodo dictientiame si magis & na1nus 1n essentia habuerint, sicidςnxi eis iantur. sed neque appetitio direque
tia ea appellatur: - cu1 pr1mum intellectus specul tionem suam appellat, pura ac sine ullo medio . intellectione omne ii quod est,ea ratione qua est,complectens: ut Ohil extra non inspectum relin VFquatur. secunda autem, omnia ea quae ab hac prima serie quadam dependent: hoc est quae pr1mi
illius quod est, primique intelligibilis participatione esse dicuntur. suntque secundae substantiae T M octuae post primum 1llud usque ad ea quae sensi bus subiect Uenerationiq; obnoxia sunt quasi gradatim progrediuntur. atque hac rataone magis & minus esse, substantias absurdum non est: & si S ρμ η οἴ ες esse non est absurdum,dici multo minus erit. nam licet substantia quodammodo non habere ina t. cui i rellectis is & minus dicatur,non tamen absolute di itur. id quod & ex iis quae sensibus subuc1untur,& ex primu comeri 1llis quae per abstractione considerantur,patere optime potest.in Uno enim & eodem ordine nulta fatione seu uela substantia est,quae ipsa vel sui vel alterius ratione ac respectu magis & minus dicatur verbi cau ea infeII at,sia aliquis homo neque ipse si se ipsum respiciat,nunc magis nunc minus homo est neque si alium incubis, puri ex part1cular1bus spectet:simili modo neque equus aliquis neque item homo aliquis respectu sita Cr sim medio cuius equi .e1usdem ordinis enim sumssingula atque indiuidua:& item species extremae inter sese: ens ea ratione uuae item proxime supra has collocata suim atque 1 in subinde,Vsque ad supremutari genus quaestiata qua est pentas ertita Luisione conficiuntur, eundemque Crdῖnem habent Omila modo omnes substantiae sunt: nitissme uides 1 nihilo magis alia quam alia.in illis vero quae alio atque alao Ora ne considerantur, magis & mita coplectens octou. quipp1am existit: ut magis substantia: ill K sint, quae prunae substantiae magis accedunt minus, quod ob ea rae uae longius ab ea absunt. atque iccirco quo Vicinama aliqua Primae substantiae siun eo assiniora, uone qua ob similioraq; ipsi evadunt:cum & superius collocatis ad denuncupandia,& genere diuersis ad subsitastendum merito illius subiaceant sicut illa omnibus. Ad eundem igitur modum de cunctis abso φάνα.
1ute ouae sunt,escendum est.Illud quidem quod primo est,mhilque aliud est quam ipsum ens pri- - α Ξλλον ama substaritia & proprie & maxime substantia dicitur on sensibili sed intelligibil1 modo subsi- ὰci o siti rastens. At quae post ipsam sunt acet omnia simul secunda habeantur, quia post primum illud quod jῆ
quod est,ex1stunt: mag1s tame esse ea dicuntur, ς primo ill 1 propiuS accedunt,sicut minus quae ἐπιλέρα remotius abeunt quousque ad ea pezuen rimuS,quae sensibus sub1ecta sunt,m generationQq; Con in ὁμοταγοῦ sistunt. st quae vero eundem ordinem habent, in h1s quoque aequalia inter sese sunt, Vt neque ma - ψ έωμ
' xia me ire m1nus alterum altero sit. atque ita & rerum ordo seruatur, & Primi partacipatio Ord1-
siis & minus & sint, & dicantur. Ac de bono & substantia quantum ad Platonis causam defen- dendam spectat,sat1s dictum sit. Nam de ideas intellectual1bus & intelligibilibus,primis & secun- 2 . . dis, sicut Parmenides & Plato statuerunt: quinetiam de boni inquisitione ab lute disserere, nota si Q in strum in praesentia non est: Dicant ipsi qua species antroduxerunt: ostendantque, & qaod siint,& qu1d,α quomodo sint,quem item ordinem,& quam operationem habeant. id quod sane saec1uot. 'iccarco quicunque exactius de his scire aliqvid vult,ad eos legendos se conserat. νοι -
Dubitaret autem quispiam QUIdnam Velint per se VnUm quod CPIe di- 5bhb si so cere: si1 S in per se homine re in homine una & eadem ratio homanis est. tia Platone co' nam quatenus homo, nihil different. Quod si ita est, neque quatenus bo-' num, qu1cquam d1stabimi- tiates satis diu
Haec ratio non tantum adaersus bonum uniuersale verumetiam aduersus omne uniuersale X
58쪽
absolute Videtur repugnare : ut est id, quod uniuersale ante partes Platonic1 appellant. est autem argumentatio a definnione . nain si uterque, inquit, tam per se homo, id est , oωτοανθ- , quam homo, homo est eandem rationem, quatenus est homo, Vterque admittet: nihilque 1nter se Vt hom1nes Miserent. quod si est, ' neque ut bona,qu Icquam distabunt. quam en1m rat1onem homo habet ad per se hominem: eandem bonum ad per se bonum habere necesse est. Nam si 1llic & hom1nis & per se hominis eadem natura est : eadem quoque ratio Vt ramque erit. Q Uare etiam hic si eadem natura boni est & per se bonuerit simili modo eadem'rat1o utrisque .er1t 1g1tur & 1ll1c homo 1dem quod per se homo: & hic bonum adem quod per se bonum,quod cωτοα-
tilarulam in simpl1cliquam in composito: tam in eo quod ex Pari,capacione bona est, quam 1n eo ouod Dareipatione omni caret ξ vel quomodo substitiae ratio eadem esse poter1t hu1uscemodi re bii; duae sic sicut dictia est,inter sese distant nisi & Imagine & exemplar d1xer1s sm1l 1 modo subiastantiae rationem admittereΘSed quia, tua quidem sententia in material1bus naturalibusq; rebus tunc definitio est perfecta,cu materia & forma inter se coierant si Ita quoq; n materia carent1bus definitiones sumere voluerimus,que materia Vacant,erut materialiartioC aut fieri nullo modo potest.no igitur esse debet,& iis quae ante materialia eΣ1stat,& ipsis materialibus eaede definitiones.
Veruntamen neque quia sempiternum aliquid eli, ideo magis bonum erit: si1quidem neque' album quod diutius,quam quod uno die tantum durat, albius est.
Proptea quod oppositum quas est,quod illa semper fiat,& nunquam esse desinant,hec fiant,&intereantiquodque id quod semper est,eo quod est aliquandod mag1s elle videatur ricc1rco oppositionem hanc soluit,substantiae ratrone Iterum VsUS: CXemploque alabi adhib1to argumentat1One iconfic1t in hunc modum. quemadmodum, inquit, in albo colore fit: si fuerint duo alba, quorum alterum diuturnum, alteria diar1um sit, nullus magis album esse dicet diuturnum quam ciar1um:
niat. ratio enim nih1l aliud quam substantia Vmusturusque est . at sicut substantra uniuscuiusque
stam via rara es. Ninlicatrix ratio licet in diuersis con
mag1s S minus nullo modo poterit . quappe cum neque homo aliqu1s Iongamus ea de causa ma-g1s homo sitiquam al1us cui angustum Vitae spatiam concessum fuerit. nam cum ex aequo substandae rat1o utrisq; conueniat: non potest tempus specieI prout est species,qu1pp1a adiungere .Positi mus uuidem & ad hoc hic resoondere,vi magis bonum esse ostendamus, quod sempiternum est,
eitic1etur ut e11e etiam temper, tu '. cum 1nterrumpitur ne ampl1uS sit: tunc non ampliuS est, sed plane no ens evadit at sempiternum tunc adhuc est ens: longe meli s 1gitur erit eo quod non ampliuS est . melius Vero bon1 auctioneatuue intentione mel1us cic1tur . cui aute boni essentIa augetur atque 1nteniatur,1llud vero magis bonum est Quanquam non eadem est 1nter se comparatio & eius quod longo quodam tempore perdurat, ad 1d quod breu1us v1get: &sempiterni, ad d1 1um: breuamur enim & longamum licet quantum ad tempus attinet,diuersa habeantur eiusdCm tamen nature esse facile possunt.sempiternum vero & diar1um nullo modo possunt. nam quemadmodum diar1um Sc caducum mare
rialem habet substantiam ac fluxam, quae subinde fiat ac generetur,nunquam Vero sitrita 1emp1ternum immateriali ac stab1l1 substantia constat,quae Vere & supra omnem generationem ex1stat. Possumus etiam al1o modo hanc cissoluere rat1onem. Nam si bonum aliud est,quod vere exist1 & per se est, quod esse dic1tur: al1ua eatenus est, quatenus alteriuS fit bonitat1s particeps qui dieri potest ut id quod per se est, non sit pr1mo ac praecipue & maxame bonum ξ mag1sque bonumquam id, quod ex part1cipatione est: quemadmodum exemplar imagine esse conIUeu1t. - trito igitur dicere aliquis Aristoteli posset, st studiose videris o Aristoteles, quippe qui amicus iscipulus Platoris fueris, aduersus opinionem de ideis ita cauillatorie ac captiole ut at a Le . Vt ex eo quod nihil eras dicturus, quod ad euertendam de ideis sententiam faceret, eam connrma
res magis ac stiuilik γ Probabilius
59쪽
Probabilius autem de ipse Pythagorei dicere Videntur cum t unum in bonorum i consortio constituant: quos quidem sequutus videtur etiam
SpeusNUS. Duo consortia & ordines statuerat Pythagoras: Unum,in quo huiuscemodi series rerum eoti tinebatur,finis,impar,unum,deAtriam,masculum,rectum,lumen,quadrangulum,quiescen bood alteria, in quo contraria,infinitum,Par,muli1tudo,linrstrum,sezm1na,C Uu,tenebrae, oblongum motum,& malum. Quae quide Utraq; cosortia proptere appellauit,id est,grece συςοιχILMnchaia utraque nihil aliud quam reru Inter se consortium ac coiugatarum ordines sunt. singula vero fetacundi ordinis, singulis primi opponiatur:fini infinitum: impari par:Vni multitudo:atque ita dein ceps:& postremo,bono malum. Neque tamen Pythagoram hic lauda quod absolute recte disputatationem de bono exequutus silmo enim recte simpliciter & absolute eum dicere inquit,sed prae fert eius siententia iis quς a Platone dicta sunt: um ait probabilius Pythagorei dicere videntur,4 non absolute recte & probabilius,non rectius,neq; rationi magiS consentanee: Da probab1le non absolute verum aut rectum,aut rationi cossentaneum est sed eiusmodi, quod veritatis cuiusdam &rectitud1n1s speciem prae se ferat.Videtur autem hoc dicere, eo quod unum in bonorum ordine statuentes Pythagorei,virtute eius Persectricem az conservatricem ostendunt. unumquodu, enim in eo perficitur,tionum D redditur ac conseruatutaquippe cum,dum in V no est,ind1stipatum per maneat atque indiuisum:d11spata vero ac diuisa pereant singula atque intereant.& fortasse ita in qu1t Aristoteles: conuenientiuSque arbitratur esse de bono hoc dicere, Quam uniuersale id atque ideam statuere. Speusipum quoque ait sequutum eos esse:qui etiam ipse unus ex illis fuit qui de diis vinis apud Graecos scripsere.
Sed de h1s alia 11t Iissertatio.
De Pythagoreis,inquit,& Speulippo in presentia nobis disputatio non est sed de iis qui ideas introduxerunt. iccirco illis omissis rursus ad Platonicos redit,1ta inquiens:
In iis vero quae dicta sunt, c5trouersia quaedam' subest propterea quod non de omni bono rationes dictae sent: sed sectandum unam spec1em ea dicuntur, vae per se amantur & appetuntur: qua Verb haec conseruant, aut , 6 efficiunt quodammodo, atat contraria prohibent:Propter haec, alioque modo bona d1ctantiar.
EYactam quandam de bono Asquismonem subicere sibi hic Videtur : quo occasionem nanci- statur opinionis adhuc de speciebus labefactandae : ita sane Ut quasi se 1Dse repraehendat. quod in iis quae superius dicta sunt, de bono dissirendo defecerit. cum enam, Inqvir, duobus modis bona dicantur, confuse ac simpliciter hucusque Oratio nostra habita est nam secundum unam speciem
bona dicuntur ea quae per se amantur atque expetuntur: secundum alteram ea quae haec efficiunt, vel conseruant quodammodo, Vel etiam contraria prohibent: quae non per se dicuntur bona, sed propter illa. dico autem bona Per se,Vt sanitas,Vt Virtus: quarum illa corpori: haec animae bonum est,& per se bonum l1eet enim nullum aliud bonum eaS consequatur psae tamen per se expeten- o G et 1gendaeque sunt. IncisioneS Vero & medicationes, meditationes, exercitationes, absit en tiae a quibusdam , aliorum assiimPUOneS, labores item, ' & aerumnae, propter illas expetuntur . illae siquidem horum omnium sibi subiectorum perfectivae sunt: haec m1nime : sed tantum conferunt ad 1llas consequenda S. Nam cum medicina Vel praesentem sanitatem proponat conseruare, in vel absentem reuocare : iccirco quaedam ad praesentis sanitatis conseruationem, quae dam ad eiusdem absentis reparationem exercet. Uerbi causa , si aegrotat aliquis , ab iis abstinetare praecipit, quae morbum augent & irritant: sumere Vero ea quae Vel morbo aduersentur, vel saltem affect1onem praeter naturam non aUgeant: tam detrahendam materiam atque euacuati dam procurat: & ferrum etiam 1nterdum Vbi OPus est, incisionesque adhibet. J si vero valeatueo aliquis, Sc susipectus tamen morbus sit aliqua de Causa, siue ob temporum vicissitudines siue ex coeli immutatione , siue ex mala aeris corrupti temperatUra, ' Vel ob aliqua et1am quae in vitam contingere consiueuerunt, Vt curas, Ut lassitudineS,Vt moerores,& solicitudines interdum,atque id genus reliqua ex quibus naturalis constitutio immutari plerunque solet: J tunc tutela adhibetur de caut1o : atq; inde Varii ac multὶformes praesieruationis mori i messicis inuenti sunt ad morbos,reendos Sed haec in corporIbUS. In λnima etiam inuenire eadem studia potes,altera,quae virzutem conseruant: altera, JUibus V1tia amouentur. quae Omnia propter san1tatem es virtutem a medicina & ciuili facultate exercentur. effectricia vero virtutas & fan1tatis corporis ea h1c dicuntur, c J. quae in
quia utras series expositio est reru q iter se eiusde sortis sunt er eunde ordinem effra
60쪽
quae in qualitate vel malis corporum temperaturis, Vel moralium virtutum corruptionibus ac
deprauationibus aduersantur. - . .
Pers 1cuum 1gitur est bona duobus modis dici: alia per se,alia, propterea quae per se dicuntur.
Cum dixerit duobus modis sumi bona,alia per se,alia quatenus ad haec ipsa coducummullam
de hoc demonstrationem subiunx1t Lecundum neutrum modum,sed quasi euadens lum1t in praesenta ac certum id dictum, lumq; commemorat secudum duas species bona 1psa dici, ut al1a per 11t,alia propter 1lla. deinceps tamen hoc Idem indumone confirmaL.
Seiungamus igitur bona haec per se ab utilibus: ac consideremus an ea lo
secundum unam speciem dicantur.
Videtur sane talem sententiam habere haec oratio. Repraehendere fortasse aliquis nos posset, quod quaeramus sitne aliqua boni idea, & tamen confuse sumamus bona ipsa, neque distinouamus per se expetenda ab iis, quae ob alia appetuntur, Vt ita fuerum 4 inueniri tandem queat: an sub unam reducantur speciem quae per se sunt bona. nam quae ob al1a bona sumuntur, cum neque per sese dicantur, neque absolute bona sitnt: ne conari quidem prorsus debemus in unam boni ideam ipsa reducere. esse vero quaedam Per se bona ex inductione demonstrat, simul de
- fio, , Qualia Vero esse per se bona aliquis statueret an ea i quae vel 11 1cua re i soli ersne liniaantur persequimur: ut sapere:vt Videre: ut sunt Voluptates nonnullae,& honores nam licet haec ob aliud quippiam pei seqUam ut, esita tamen ex iis quae sunt per se bona,statuere aliquis post ei.
Ex inductione iam ostencit, sicut dictum est, nonnulla esse quae sint per se bona : definitque insuper quid sit per se bonum idque,quasi de pluribus loquatur, assignat: ita tamen ,ut nihilominus de uno commun1 intellig1 Oratio possit. per se enim ea esse inquit,quae vel si sola remaneant, persequimur; hoc est ea. quae licet nahil aliud aut ipsa Consequatur,aut ex electione ipsorum eueniat, sunt tamen vel sola ipsa per se sectanda: id est electione, & inquisitione digna Nam quamuis ex prudentia nihil eueniat psa tamen Per sie prudentia eiusque operatio sectanda est: & vide- 3 ore sim1li modo. non dixit autem prudentiam & visionem, sed sapere, & videre: propterea quod prudentia & visio habitus sunt, sapere vero 3c Videre eorum habituum operationes: atque iccirco magis el1gendae. Vt Voluptates nonnullae, inquit,& honores. J non enim omnis Ioluptas,aucomnis honor bonum est: sed quaedam voluptates esse reperiuntur quae tales minime sint. neque enim aut cinaedorum aut scabie laborantium Voluptas bonum est sed quae ex rerum contempla tione animo percipitur,ea sane bona est dc sectanda:iis praesertim qui sapiunt, de cognoscin quaesit hominis perfectio. pari modo ea quae ex perturbationum sublatione prouenit: cum scil1ceta nima omni perturbataonum tempestate libera in quieta aC pacata tranquill 1tate constituta est,peioribus facultatibus potiori subiectis.Ιta etiam honores qui ab his proficiscuntur,qui nos cognoscunt,recteq; sentiunt,& ob Virtutem & sapientiam exhibentur: expetendi sectand1que sint con Aotemnendi contra atque aspernandi: quos stulti,& imperiti exhibent. sv E R v M licet haec omnia ob aliud quippiam persequamur: esse tamen ex iis quae per se bona sunt,statuere aliquis pos siet. J Nam sapere per se bonum esse perspicuum est: quippe cum sit operatio virtut1s, quae in rar tione consistit. Idem quoque ad multa conferre non ignoramus: Ne dicam ad Omn1a, quae is vatae nostrae actionibus retae effiCauntur. Eodem modo videre per etiam bonum est, quod complures nobis o ignoscendi differentias exhibet est nih1lominus et1am ut1le, quippe cum faciat,ut de nocua,& conferentia vel e longinquo agnoscamus:quo & Lla fugere,atque interdum propulsare. dc haec persequi atque attrahere quandoque ad nosmetipsos possimus. Idem in voluptatious de honoribus inuenies. quid en1m singulae percensenda sancthis vero subiungit:
1 An ne aliud quide quippia praeter ideam Q Uare vana erit species.
Qi -' Quia rixit ea quae superius posuit, esse per se bona: quasi concessum id sit, hoc subiungit iquasi cum reprehensione quadam. Dam ita dicere, anne aliud qu1dem quippiam praeter ideam J dissimulatione utentis v1detur: perinde ac si esceret . an omittemus ea quae absque Vlla dubita- ' tione per se bona sunt contemptaque ipsa eu1dentia solam 1deam esse per 1e bonii Azzbimur ecce enim alia iam praeter ipsam esse per se bona demonstrata sunt. Quare adeam statuere Vanum est ac superuacuum. Nam si nihil ex eu1dentibus manifestisq; rebus esset per se bonum: necesse for fata fuisset, unum aliquid statuere,quod per se bonum esset: in quod referrentur caetera,ob idque bon