장음표시 사용
71쪽
bonum concludat:quod quidem bonu ex multis quae ind/gando circuirit,extiterit:breuique his fuerit oratione comprehensum.Vnde etiam ' figurationem eam Vocat, quasi statua atque imi quidam sit qua quid sit Gl1citas, deno m qu m postςR dςPiVSς β, Riquς CXpoliens bene ει πως. citiuapte assignatam fuisse Ostendit- . . sit c τυ
Videretur autem cuiuslibet esse ea quae bene circumscriptIO ne stant co- πωσst, videprchensa producere ac distingiaere:& tempus talitam inuentor,vel adiutor Bud in comα bonus esse. unde S artium facta sunt incrementa.
In iis,inquit,quae incerta,atq; Obscura sunt,quatum ad essentiam attinet,quaeq; essentiae rationem abstrusam habent difficile est admodum inuenire quid sint:sed si aliquis bene haec oratione descripserit,tunc quilibet,modo voluerit, ' dilatarς, α distincte ac plane explicare fac1le potest, in πλατυναια descriptione quasi a fundamento & radice exordio sumpto . Perinde ac siquis statuam aliquam staffabre ad archetypum effectam ConspicatuS, Vniuersam quandam formulae notationem ante kα τέ-Dωρ oeulos habeat deinde membratim singula diligςntius examinans speciem ipsam inueniat, a qua - αρχέτυstatuae illius factae imitatio fuerit: accurateque eam C emplari comparando agnoscat, bene 3c apte obfuisse ad eius imitationem fabrefactam Quemadmodum enim hic diffic ultas omnis artificis est, i iudicium vero & examen est facile , quo inquiratur, ' rectene & exquisite ad exemplar expres a Cimitatio sit ita in quibus obscura,abstrusaque ratio substantiae est, eam inuenire dissicile admO- dum est:distinguere vero atque examinare rectene assignata fuerit,satisque sit ad re1 Fysitet sub
stantiam declarandam nihilque in se superuacuum,minimeque accommodatum habeat)non est V ς valde difficile.Videretur enim,inquit, & tempus talium inuentor atq; adiutor bonus esse. Jqua e s Ilum eorum nimirum quae ad examinationem distinctionem; faciunt quippe cum multa ex iis quae tempore aliquo eueniunt,ad obscurorum declarationem assumamus .cum vero dixisset in uentor ut se corrigeret,si ibi unxit vel adiutorJ non enim inuenit tempus sed cum aliunde causa sit, a res in tempore eueniunt, coadiuuat etiam ipsam tempus eos, qui res in tempore examianant vi certiora ac clariora ea quae de rebuS ab hominibus diculur,euadam siquidem hoc modo artes quoque a paruis exorsae initiis ad magna incrementa prouecte sunt.nam qui primus unamquamque artem sime contCmplativam,siaue activam incepit is paruum quid a principio inuenit de O inde cum multa & Varia tempus afferret, ex quibus Vsus artis hominibus necessarius eficieba batur,alia atque alia Pro tempore inuentis adiuncta sunt: atque ita artes incrementum accepere.
Cuiuslibet enim est quod deest,addere.
Cum lxctum inquit principium fuerit' & anima Occasionem iam acceperit apte Conuenien- sigilte qae rebus exhibita addere quae adhuc desunt Unusquisque potest, modo bene iactum funda illimentu sequaturανα-*89 appellat definitionis dissolutionε,eorumq; examinat1one quae defi- , ianitae rei substantia conssequuntur. Quemadmodu enim definitio quae breui oratione re1 si stan ti, declarat, est descriptio seu circuscriptio dicitur ita dissolutio eius αναγω*κ, 'id est expositio atque explanatio appellatur: quippe quae latius partes definitionis explicet, atque examinet singulasque ex ipsis bene & apte in descriptione assumptas fuisse demonstret. id quod t*7 μ 40 etia in messic1na fieri potest. cum enam salubriu,morbosorum, & neutroru ars esse definiatu qui ioco προέδα- definitionem hanc dissoluere voluerit,singulas eius partes diligenter exquiret: stendetque recte si s μὴdelli sumtas ad declarandum quid ea arS sit. quod Galenus quoque in ea quam paruam artem inscri- φὴς si Ibit facere conspicitumqui sane liber ex definitionis dissolutione totus constat. προ νοίαs. Na
' Oportet autem eorum quae ante dicta sunt, meminisse:& exactam traiactationem non eodem modo In omnIbus requirere: sed instingul1s,prout subiecta materia postiatat. lλαι uisi s s.
Cum Glieitatis desicriptionem assignata hac definitione cerit: vult eam etiam ipse distin- cu anima coisguere atq; explicare .priusque ea quae λd hoc faceret Videntur praeponit. ac primum quomodo ad- gnouerit derimitti debeat ea quae dicentur.nam PriuS etiam dixit non oportere eodem modo in omn1bus ex- scriptione reis actam tractationem requirere,sed Vbiq; prout subiecta materia postulat. quorum meminisse etia bxs convenire.
in praesentia hortatur. &nos quoque de ipsis multa ibi latius disseruimus quae nunc quoq; sunt
Atq; id eatenus,qUalentas arti Vniciatq; conuenit, ber enim & geome- tra diuerso modo rectu angulum utristi considerant. ille quatenus solum O-
72쪽
recte reposuisse uidetur. i. ab
ipsis methodis ut sequentiso ianiunt. απαρέ
do ad opus utile estillic cu veritatis speculator sit quid,& quale sit,indagat.
Non solum quatum ad subiecta inquit,attinet, inquirenda diligenter res est verum etia quan tum ad artes quae circa ipsa subiecta versantur:ut etiam ' ex ipsis,prout Unicuique conuenit, e quIsita tractat1o exigatur .1epe enim inuenimus diuersas artes quae circa idem subiectu versantur, eundem scopum tamen minime habere,sed aliam hunc, aliam illum propositum finem spectare: Vt opus sit namquanq; in rebus examinandis eam praestare diligentiam,quae proposito sito con uenit. Cuius rei exemplum illud est . faber & geometra in recti anguli inquisitione virique ver fantur rectus autem angulus est, qui effic1tur ex recta linea supra rectam ad Perpendiculum co1- locata,ita ut ςquales anguli utrinque reddantur.sed faber quidem rectum angulum inqu1rat ea de causa,vi recte ligna interse coaptet sicut etiam aedificator, Ut recta columnam in aedificio statuat: utrique amussi instri: mento,quod ex graecae literae similitudine alpha appellatur, ad direct1onem utentes.quod quidem spha triangulus est rectangulus : cuius Tectum angulum cum vel ligno vel saxo alicui erecto adaptanti id dir1gunt:essiciuntq; ut rectum, atq; ob rectitudinem stabile ac firmum consistat atq; hoc fabri est & aedificatoris. quanQuam aedificator etiam perpediculo utitur: quod instrumentam plumbo ad uniuersi medium per rectos angulos opus dirigit parietemque ita erig1t,ut rectus in neutram partem quicquam inclinetur. atq, hi quidem eousque recti anguli considerationem habent,ut nihil amplius de ipse Inquirant,quam quantum ad opus ipsoru conferre videatur At geometra di substantia & qualitatem eius inquirit, idque sit,& quam ad acutum & obtusum d1fferentiam habeat.non en1m id spectat,an ad materiale opus, materialemque effectum conserat,sed quid sit,& qualis:id est quae substatia eius sit,quidque ei ansit.debemus enim de praeter rerum substantias ea quoque quae aPsiS 1nsunt, quaeque coUsequuntur,inuenire . Ita enim perfecta cognitio comparatur.Ιd quod in grammatica quoq; ipsa patcre poterit. ubi enim singuialas orationis partes dissicerimus,non solum,Verbi gratia in species, dc figuras eas distinguinuis atque huiuscemodi reliqua consideramus sed consequentia etiam inuestigamus , quasi eo modo integram eam cognitione demum habituri. Idem in geometricis quoq; figuris hera inueniemus, atq:1n omnibus similiter. Ab aedifidatoribus igitUr & fabris eatenus de recto angulo exigenda tractatio est,quatenus satis ipsis est ad opera dirigenda a gCometris Vero, Vt quid sit rectus angulus quid D eum consequatur,vere assignent Nam hinu S rei sp culatione scient1a esse profitentur.
Eodem modo in aliis quoque faciendum est: ne plura ornameta exta trinsecus qtiam ipsum opus euadant.
Vt declararet id quod dixerat,id est,exactam traditionem pro subiecta materia inquiri debere, sumpsit exemplum rect1 anguli. ostenditq ex eo fieri, Ut in una siepenumero subiecta re diuerse modo diligentiam exigi oporteat,ob artium varietatem que circa idem si ibiectum versantur deinde oratione ad uniuersale deducta,ita scilicet in aliis quoq; esse faciendum : causam nunc subiungit,cur orationem collegerit,neq; pluribus Usus sit exemplisme Videlicet,inquit plura ornamenta extrinsecus quam ipsium Opus evadantJpropositum enim nobis hic est η depingere atque explicare as 1 gnatam Gl1citatis descriptionem . si vero huc incubuerimus,ut probemus diligeniatiam conuenienter & subiectis rebus de artibuS quae circa ipsas Versantur,esse requirendam plura ornamenta extrinsecus praeter operis propositu,que ob id παρεργα appellant, quam opus ipsum efficietur: ideo his omissis ad aliud quod antedicta consequitur,descendendum est.
contingit. quod autem sit aliquid ,primum ac principium quoddam est.
Oniam in partibus definitionis isticitatis nullam causam sumpsit, cur unaquaeque ex ipsis
non propter quid sit:quippe quae rem tantum demonstrent, quod sit, non autem causam cur sit, explicent iccirco nunc haec subdit exigendum minime esse,ut omnia scientiam ei 1cientibuς argumentis & ex propria Causa demonstrentur . nam omnis demostratio ratiocinatoria medium terminum quendam habet,quae caus1a est non tamen Omn1s ratiocinatio causam rei mediam habet sunt enim nonnullae quae causam solummodo conclusionis assumunt . neque omneS ex prioribus , sed plarreque ex posterioribus fidem faciunt: quae sane demonstrationes quod res sit, non propter quid sit,appellari consueuerunt. inesse enim hoc illi ostendunt: propter quid autem insit,non declarant. Verbi causa,ea quae ' ex globo lunae varias luminum figurationes probat, ex
73쪽
caussa rei probat,& demonstratio propter quid diςitur, qu utem ex luminibus globosum fortamam demonstrat ex causisto causam demodi ra VOC turqῆ dζmonstrataΟ, quod res sit duce item e Y fumo esse ignem ostenda ex causa causatam rem Ustςndit,& propric demostratio dicitur cui vero econtracio ex igne fumum, CX causato Causam dcmonstrat dc demonstratio quod se, sit Iconiectura lis nuncupatur. quia igitur fieri non test, Vt in omnibuS causas ad demonstrandum assumamus,quae non tantum Conclusioni S,Verum tia rei cause sine, sed multa sunt quae huius de modi causas habere min1me possuntmecesse est Ut in his contenti simus,siquis coclusionis soliti, non autem rei causam adduxerit. Quinetiam Principia scientiarum, cum apud eas apsas, quarum
principia sunt,qusa sint,solummodo admittant satis ad declarationem ipsarum id habent: quippei, cum nemo de ipsis possit inquirere propter quid sint. quiS enim requirere a Geometra consentata nee poster, cur punctum indivisibile sit,aut cur linea UTam tantum di mcnsionem admittat, aut Φ σημειον tale quipp1am Z Qv OD autem sit aliquid, inquit, primum ac principium quoddam est. J Hoc confirmat princip1a sc1entiaru Do habere ab ZpsiS demonstrationem propter quid. primum enim ac princip1um est, qudd sit aliquid, id est inter prima ac Principia, quod sit, assumitur absque de monstratione propter quid ne si in infinitum ascendamuS,nullis positis primis principi1s, scien
tiam omnem etiam tollamus. in eo enim quod a superiore parie anfinitum est, qui fieri potest, vi primum aliquid inueniri queat ξ sumpsit autem exemplum Principiorum, ut confirmaret non o portere in omnibus,propter quid sint,inquirere sed esse quaedam,quae nulla neque rei,neque coclusionis causa requisita ex sese absq; vlla fide extrinsecus admittere debeamus. deinde quia Cepeio acc1dit,Vt in principiis quoque obscuritaS quaedam inueniatur:Opusque est rationibus al1qu1bus, ut claram eorum cognit1onem habeamus : modos quosdam tradit, quibus eorum cognit1o certaessici nobis potest.
Ex pri ncipiis vero alia sunt, quae inductione: alia quae sensu : nonnulla
quae assuetudine quadam: alia qUae alio quodam modo considerantur.
QMaa dixit princapsa scientiarum demonstratione minime cognosci,neque de eis propter quid , sint,asSgnari quasi aliquas interroget, quomodo 6 Aristoteles ea percipiemus, aut cognoscemus, si ignota sint,neque scientiae ulli subiic1antur ita enim emceretur , ut ex incertis incerta manifestarentur id quod absurdum estrideo modos quosdam tradit, quibus principioru cognitio nobis comparatur: ' qui tamen sunt a scientia struersi.InductIONe nonnulla considerantur,ut ea:quet etiadem sunt aequalia,inter se quoque sint aequalia,necesse est: &,si aequalia aequal1bus adiungantur, T catota erunt aequalsa.si enim quis har C aussiens dubitet, habeatne se ita res, Ut orationes istae e po- ρα τά ἐπι-nunt:ad h oc declarandum uti quidem demonstratione minime Poterimus: Vtemur tamen indu- ον ας ctione numerosque & magnitudines Dinter se aequales J assiimemus : ξα modo via alicu1 applicab1mus,ad quod singula comparentur: sique omnia illi aequalia inuenerimus , ex eo Ec reliqua inter se esse aequalia Cognoscemus: modo aequalia aliis aequalibuS apPOnemus : atque 1ta tota esse aequalia e ectu ipso ostendemus. J hocque feri tam in numeris poterit de magnitud1n1bus , tam in aliis omnibus,quae mensarae subiici possunt.nam si quis Vnitates decem in mensura aliqua posuerit,& in altera tot1denu.deinde utraq; de Cadi alias aequales Viritates addiderit: verbi causa, qua tuor,& quatuor,seu quinque & qu1nque, Vel sex dc seX,Vel quemcunque alium numerum , modo' aequalis additio utrique adiungatur:aequalia erunt tota,id est ea quae prius posita fuerat. una cum adiunctis haecque do huiuscemodi al1a inductione cognoscuntur. sensu vero proprias primorum elementorum qualitates perc1p1mus,ignis scilicet caliditatem, humiditatem aeris . aquae frigidiatatem,ac terrae siccitatem. at vero assuetudIne nihil al1ud quam Virtutes cognoscimus: quo enim alio modo fieri potest, ut honesta esse agnoscamus ea quae temperanter fiunt, qUam cum ea agi mus,eisqu e assuescimus experientia autem utilia percipiuntur , id quod in medicamentis & alimentiS cont1Dgit,nam quia saepe alimentum, atque item medicameRtum aliquod experti sumus: id esse vel utile,vel noxium confirmam US.
SIngiala aute ita sunt tractanda i natura eoru postia lati landaq; est ope so in , ut ecte desinIantur: magnu enim afferre momentit ad ea quae sieqcium. turAEC siaeuere. UIdetur enim principium plus qUam dimidium totius esse,cδpitara p eorum quae in quaestonem Veniunt,per ipsum manifestantur. '
Cum de scelicitatis definitione Ar1stoteles disserat,eam4, inuenire studeatmo sine causa urin Cp1orum mentione facit,sed admodii apte de opportune nam definitio quoq principita est atQ-1cc1rco de 1psa propter quid sit,minimὸ est requirendinsed satis esse debet,si bene m sit fuerit ex- plicatu quippe cum sicaenius quoq, non solu effata ea, quae quasi auctorandia Lxeris, d. j. Ec
74쪽
dit sed tantummodo, Od si ' --ssetisci Assuetudine . sit enim inter
ispositione totam definirion ς' in ' natura Venire u cognitione AO,araturudeo si gul ς 04ς iam 'beia definiantur, hoc est proprio Vm utq;
Onsiderandumq; est de ipsa non soli1 ex conclusione, ex , iis 'tubus P b d 'min etiam ex iis quae de ipse dictant Cum Vero enImons in re insunt a b acite αδ dissonant ac discrepat. 4o
axime bona pellamus: actrones autem & operatroneS Ammal S
75쪽
circa animam statuimus. Quare ex hac opinione quae antiqua es Se a phi losophis concesta,recte hoc diceret Ur
apud nos sunt bona,animae, CorPOT1S,α exicrna & ea quae sunt ammae,max1me proprie,ac maxi me bona omnium dici. nam si anima corpore atq; externis rebus praestantior est de excellentios bona quoq; eius omnium tam corporis,quam externoru Pr stantissima sint, necesse est. actione, vero & animales operationCS,Cum Neq; corporis,neq1 exteria a sint, esse an1mae bona ab omnibu9 conceduntur atque inde philosophantium consensu, isticitatem esse ex bonis an1mae coli1o1tur. st ratio talis euadat: bonae acta OnCS & Operatione S sub actione S de Operationes simpliciter recluta cuntur : omnes autem act1OneS ct Operatione S an INM sunt: bonae igitur actiones de operationes animae sunt.bene igitur Glicitatem esse animae operationem assumptum est.
Re Re etiam constitutum fuit, actiones Quasdam & operationes finem ipsum dicinia en1m ex bonis animae stant,non eXternis.
Bene inquit,dictum fuit operationes & actione S,Znimae esse,neque inter corporis,neque inter externa bona connumerarimeq; solum hoC,Verum etiam illud recte, actiones quasdam do operatationes finem ipsum dici ita enim efficitur,Vt finis ex animae bonis , non corporis,aut extern1s sit tim si sinis nihil est aliud, si actiones de operationes, omneS Vers actiones & operationes an1mae dici sunt:finis profectd ex animae bonis erit hoc autem ab eo,quod superius dixit, in eo differt, quod superius bene des tum esse,animae operationem esse talicitatem asseruit: hic operationes de actiones esse sitiem recte dici affirmat. A s D A ΜJUero iccirco adiunxit, quia non omnes absolute actiones & operat1ones: sied qualitate quadam affectar, id est ex virtute,& bonae,finis est.
Consentit etiam ciana ratione hac illud, qUOd aiunt,bene vivere ac bene agere fifflice fere enim bona quaedam Vita,& bona actio, si licitas dicitur
Posteaquam ex philosophorum sententia rationem hanc confirmauit Aristoteles ex communiore hom1num consensa adhuc comprobat qui eiusmodi est,Vt bene V1vere,ac bene agere tali cem dicant quae utraque operationes & actiones prete se ferunt,quae sunt animae, sicut dictu est 1ta 6 vi hoc quoq; cum talicitatis definitione conueniat FERE J autem ' caut1one quadam philo sophica appositum est.fieri enim potest, ut nonnulli,bonam Vitam, bonamq; actionem esse tali citatem negent:asierantq; aliud quippiam ex his euadentibus ac manifestis,Vt voluptatem, vi di uitias,atque huiuscemodi allud ipsam esse. Quia tamen a plerisq; bona Vira bona Q; actio esse dici tur credendum est:ac vitam bonam,iaudinalesque actiones esse Glicitatem asserendum
Videntur aute Omnia quae circa elicitate inquiruntur,ines se huic quod
non sine voluptate. sunt etiam qui simul externam prosperitate assumant.
Ea quae inquiruntur,appellat ea quς de Glicitate homines opinaturieo quod DO omnes idem, sed alia hoc,al1j 1llud existiment ac dicant nam si omnes idem iceret,non esset wquisitu id quod dicitur Ad concessum,ac communi ratione intellectum. quoniam verd alius hoc,pius illud asserit inquisita appellantur iccirco , quia inter se dissentiunt ac discrepant, atque ideo indient inquisitione quae licet inter se diuersia sint,instant tamen omnia in eo quod dictum est. quemadmodum declarabimus.nam quia id quod dactum est,erat illud, Glicitatem anImae operationem , exv1rtute esse: siue aliquis virtutem absolute,siue prudentiam; siue sapientiam al1quam, siue haec o-
76쪽
dicam,superne attingunt, st vel sublimius etiam circum iPsam Volitant. S V N T etiam, inqu1t, Qui simul externam prosper1tatem assumant. hoc non ita inquit,Vt in definitione 1plum quoque assumptum ex1si1memus: sed quoniam et1am isti rationi iam diciae non aduersantur: qu1ppe qui ante dicta quidem acc1p1ant, cum 1psis tamen externam quoque prosperitatem quasi supplemen tum quoddam adiungant upsia enim interdum Glix ad operationes quasdam adiutrice 1nd1get.
Atque ex h1s alia multi δί antiqUI, alia pauci dc IlluΙtre S VIr1 dictitant. quos sane aberrare tota Via Vtrosque m1mme sed in uno saltem aliquo, velm plerisque assequi veritatem ver1simile est.
Γυ his ouae dina sunt,inquit,de talicitate alia multi & antiqui,sia pauci & 1llustres viri dixe- Iore. 1llis ob .etustater his ob claritatem, utpote sapientibus reuerentia est exh1benda . neque hosipitur neu - 1llos absolute in iis que dicunt,aberrare ratio Vlla cocederet:sed in uno saltem aliquo, in olerisui assecui veritate,cum I N uno saltemJdixisset, postea quasi eos varos reueritus es a
Cum illis sane qui dicunt omnem Virtutem,Vel quandam eam et IC,no stra consentit oratio : quippe cum hialtis sit operatio secundum virtutem. interest tamen non parum fortasse in possessionerie an in v tu,& in habitu,
O ci talicitatem,inquit, virtutem esse affirmant, conuenie 11 3U1dem Patroni eIuS Iam asst o natae d1cunt. Quippe cum GlIcitaS operatio ex Virtute definiatur: different1a tamen non parua
- 16 τα T is K νης υπορουογα οργγυα .i artibvi ministrantia. Aet. in aliqua re ccideratae eam perficiunt.exempli caus iuriae & --oellex artium item instrumeta in possessione eorum qui ea habent,eue dicuntur unde x t1 1plis ad res necessarias oportet,ne frustra esse possessio illa arguatur. Ars Vero,& 1ciencia,& x irtus,ha-b1tus animae fiunt,quae in ipsa tanquam in subiecto insunt idque in quo insunt,perfic1unt.icc1rcone frustra habere habitus Videamur,ex ipsis quoque Operationes profere dae sunt. sicut enim non apparentis thesauri vana omnis possessio est: ita habitus bonus, nisi operetur , inanis ex1stimari
F1eri enim potest, ut habitus licet adsit, nullum tamen bonum efficiat: id quod in dormiente vel alio aliqUo modo manente Ocioso homine eae mi. vi operatio autem nihil boni agat,non datiar. aget enim necestario , &
bene etiam aget, ri Habitus de quae ex ipso prouenit,operationis differentiam hic non paruam Ostendit:liqu1clem ille quanu1s in subiecto aliquo fit,potest nullum bonum efficere, ut in dormiete fabro aut gram malico aut geometra,aUt eo etiam qui Vel morbo aliquo,Vel Occupatione impeditur, quo manus oartis aut scientiς continuare operationem possit:at ut operat1o hab1tu1 conueniens off1c1um non exequatur fieri omnano neqvit. Quemadmodum Verd in al11S habitus,eorumque Operat1on1bus, ita etiam in virtute fit.aget enim necessario qui siecundum Virtutem operatuI :& bene et1am aget. ex bono siquidem habitu bonam esse etiam operatIonem necesse est.
Sicut autem in Olympiis non pulcherrimi, & rob UitaliamI coronatur: sed qui decertant: ex his erum nonnulli v1ncunt: sic ex honestis probisque hominibias In vita ili qui recte agunt, comPOtCS nunt.
Idem adhuc comparat1one confirmat hoc est rectὰ dictum fuisse anunae operat1onem,non ha batum esse talic1tatem.sicut en1m,1nqvit,in certaminibus exercitatorHS quadam sunt pulcherrima& robustissima,ssed non ob 1d tamen coronantur,msi etia certent,VaresqJuas OperabuS Ostenctant. sci' hy - . eertantium autem sunt corone eum aduersarus superiorσs euaserintrita in V1ta quoqUC Cum m lxx -
I QR hς tir 4 ipsorum vita suauis ac lucrunda. t aetari en1m CX as C tionibus animς est unicuiq; aut id est iucundis,ad quod spectando talis rei studiosus qUH-
77쪽
Cum fatis quod si,& quid sit talicitas,demonstr rit nunc ad reliquas duas quaestione; desee dit vultq; ostendere qua nam insint ipsi, ProprCr quid insint, ' id est qual1snam sit, de quam ob N 7 Ο
eausam elusinodi sit.quae vero inesse apsi inquit,sunt haec su/uissimum,OPtamsi,& pulcherrimum. . ὁποιο P τι atque id ex veteria opinione Si quid enim λlicitatem esita Vnusquisque dixit, cum voluptate esse dixit,vel non sine voluptate. Cum Voluptate,cum tanqua partem etiam Ipsam foeticitatem una cum aliis accip1t:non sine voluptate,cum Voluptatem aliquid eX consequentibus stelic1tatem appellat. hae vero quaestiones quale aliquid sit,& propter qu1d sit,minime a se mutuo separatae sunt,sed in X O ter se qu1dem simul explicant.assignata enim causa cur aliquid alicui insit,simul etiam quod insit,& propter quid itast, declaratur.Vt autem demonstrationem constituat,ab uniuersiliori commutan1orioue inc1pit. atq: ita ad propositum orationem deducit. Unicuiq; enim,inquit,id est iucuniadum ad quod spectado talis rei studiosus diciturJ id est φιλοδοιουτος, quasi tali colam, id est tal1u . ,
rerum cupida appelles: ut ' equicola appellatur,qui equis studet:& huic iucundi equi fiunt. respeiactaculicolam,qu1 spectaculis studet,e1sq; delectatur:& huic simili modo simi iucunda sipectacula. is vinicola item qui vinum amat:huicque Vinu iucundum est.sapienticola, id est philosophus qui 'sapient1a colit & huic quoque proculdubio sapientia est iucunda ac suauis. atque hoc modo cum vniuersale,id est maiorem ratiocinationis Propositionem inductione comprobarit, ad propositu in και ανγ afferendum ' descendit eodem modo, inquiens, etiam iusta, & Omnino quae ex virtute qual1bet λαρετων 'R sfoueniunt in v1rtuti cola id est virtutis studiosi esse iucunda : nam studiosus virtutis ad virtutes
spectando,earumq; aCti OnaeS,talis rei studiosus dicitur.Vnicuiq; aute iucunda sunt ea, ad quae spe-I ctando talis rei stud1osus dicitur .studioso igitur quoq; Virtut1S,Virtutes, Caruq; act1ones 1ucundae sunt adeo ut vel si alios etia talia agenteS Videat Vel audiat, Videndo atq, audiendo delectetur,etsi ipse agat,iucunditate etiam maiore afficiatur. Quia praeterea stelicitas animae operatio ex vir tute definita est, elix cum voluptate Operabitur laetantemque animum habebit iis quae ex v1rtu te aget nih1l enim aliud esse quod laetetmr,VOluptateque afficiatur,nisi animam man1festum est.
Apud plerosque vero iucunda Inter se pugnant,propterea quod ems - τοῖς Ηρ modi natura min1me sunt: sed quae stladiosIs honestatis sunt ita cuda , ea nata' ' tura 1ucunda sunt,ac voltaptuosa: rates autem sunt actiones,quae ex V1rtute
prouenitant. MA M. Quoniam in vita voluptates multae sunt, & iucunda diuersa ex quibus voluptates fiunt:& alia ex se iucunditatem habent,alia ' ad aliquid spectando:Vt sppientia & virtus earumq; operationes ' προς τι' . per se iucundae si intilicet nonnulli sint,qui ex iudicij deprauatione ea non ament equus vero spe ctaculum,umum,piscis,atq; huiusmodi caetera per se quidem de natura iucunda minime sunt, Ledillis tantum,qui talium rerum sunt amatores,videntur iucundariccirco Aristoteles hic ea quae per se & natura fiunt iucunda,ab aliis quae non sunt huiusmodi,distinguens,ita inquit:plerique enim id est vulgus,ea quae sibi iucunda sunt,natura esse iucunda arbitrantes, ea inter se etiam pugnat1asso habent quippe cum alius ' dulcia amet, ' alius falsa, hic equos, ille laborcs : hic splendidis, ille st φιλογλευ-- squalt1dioribus indumetis delectetur nonnulli vim dulcis,alii austeri potionem afflectent ut h1nc pateat non esse haec natura iucunda,sed illis solummodo,qui ita sunt affect1. illa verd natura sunt λαλαος iucunda quibus honestatis vere studiosi,quos γλοκαλου id est honesticolas,studiososq; hone- is φιλοκαλοι
statis vocat,delectantum cuiusmodi Virtutis aα1ones sunt. & si quidam errantes eas no adm1ttu Di, Dod vero natura iucundae sint,ex iudicio manifestum est .H1s enim qui recte sentitit,iudicantq; ac secundum rationem vivunt, hae iucundae sunt: uae verό aliter iucunda sunt,sensu iudicatur. , sensumque Oblectant. 1lla propterea quod natura elusinodi sunt,quemadmodum iudicantur cos en-t1entes inter se ac coDcordes recte iudicantes habent haec dissentientes, ct saepe etiam repugnantes: eo quod natura talia minime sunt,sed quantum ad illos sipectat, qui iudicant:qui cum irratio sp nalibus facultatibus in iudicando utantur z irrationalibus quoque appetit1onibus, irrataonataque imaginatione ad ea quae natUra minime sunt 1ucunda, ferri aC trahi consueuerunt. Quare quonianatura sunt iucundae virtut1S act1On S,& studiosis v1rtut1s,& per se 1ucundae sunt.
Ipse rum autein YIta, Oluptate qUas1 appendice ali ita a minime Indiget:
Adversius eos qui dicunt non sne voluptate esse posse stelicitatem oratio haec est. nam qui ita
videntur significare voluptate quasi appendicem quanda sollici adesse oportere id quod st γαίνει d.iij. falsum
78쪽
ἡδονLυ I: τι falsum est. siquidem selix cum id quod vere & secundum naturam iucundum est, amet atque ap δε αυτου petatrid agit, atque eXerVζῖ- . -
do non delectetum vel liberalem, qui liberasibus actionibus non gaudeat:
homini lici. Idem probat.quis enim bonum & stilicem dicat eum , qvi bonas actionibuS non delectetur. verbi causa, si aliquis vel iuste agens ex iusta act1one Voluptatem non Per 1piat: vel l1beralitatevt ns ob id non gaudeatrid quod in ceteris virtutibus conssiderari et1am potest.
Quod si1 1ta est actiones secundum viritatem per se incundae sunt:
i - Conesudit id quod d1ctum est:non esse Glicitatis ' appendicem Voluptatem, sed actiones ex 'I qy isti tute eY se sese iucundas.qui enim laudab1les aliquos habitus Possidet, operaturque secundum isos oropnis operatIOnibus delectatur: Vtpote amator VirtutIS, MI quasi re amata perfruatur H uinetiam cum aliquis fortiter al1quid operando. bores maximOS subit,doloresque sustinetuneo ouo ue voluptatem Capit: propterea, qudd dolores laboresque omnes bo hones 1que exe ouutio funerat. adde etiam qu3d si cont1ngat,Vt fortiter agendo aliquis ad mortem 1plam 1mpei latur modo pro honestate ac virtute periculum sit:mortem gloriosam ignob1li vitae semper ante. Donet ' Cum initur in virtutis actionibus natura insita sit VOlIptas, quo pacto quis eam extrin- 1oy- μ' eus .ntieesam quasi appenticem virtut1s d 1cat non potius an eadem substant1a ac natura RV eouitinctam esse affirmet
ω Ticsi Non solum inquit, virtutis actiones ex se iucundae sunt: ' Vt quasi in eadem substantia insi tu ipsa tam habeant voluptatem,sed bonae quoque & honestanVt bonum & honestum una cum 1ucundo T, fide I naturam earum expleat. ATQUE Unumquodque horum non me&Ocr1ter, sed max1me ipsis L se inest Hoc ex eo,qu1 rudicat,esse manifestum potest probuS eΠ1m Cum sit,qu1 1ud1cat,de 1psis re Thasiti te ctum rat1on1s iudicium habet: atque ata fit,Vt Virtutis actaOnes,quia ab eo iucundis is,opcimi , oc ne pulcherrimae 1udicantur, ut lictum est tales etiam necessario sint:al1oqui bonus esset malus:&hub I . rectus perue sus:quod est absurdi siem uet. Optima igitur,pUlcherrima,& Iucundissilma res est foet1citasmeque di
interp- stincta haec sunt sicut Deliacum illud epigramma piaescribit.' Si valet optima .ssi est iustias,pulcherrima res est: ἰλυ ,h Iucundissima si quis quod amat,potitur:
σαἴ κεκτη- omnia enim haec OperatIonibus secundum via talem insunt
G αι τὶ Η- Posteaquam talicitatem ammae operationem ex Virtute esse definiuit,operationesque ex vir-δοκηV- tute & actiones opt1mas pulcherrimas,& iucundissimas esse demonstrauit nunc sub1ungendo,no resolum iucund1ssimum , verum etiam optimum , & pulcherrimum tal1c1tat1 1nesse concludit. &aduerte quomodo una cum eo,quod quad sit talicitas,Cognoscimus,quaenam etiam 1psi insint, &Dropter quid insini,habemusratque id cc uenienti ex causa. Ob1ter autem Deliacum ep1gramma damnat Delus enim insula est,Vbi templum & Oraculum Apollinis inerat, in quo ep1grama hoc fuerat inscriptum quod pulcherrimum,iucundissimu, & opt1mum separare 1nter se v1deturni ludiustiti hoc sanitati aliud consequutaoni rei amatae allicribens,postquam 1g1tur 1s hec omn1a --l1c1tati,quae Vna res est,inesse ostendit.propterea nquit.nequaquam hec 1nter se 1unt d1R1ncta tep1gramma quod in Delo erat praesicribit sed unata omnia inter se sunt,qu1ppe cum Omma ine11e in operation1bus secundum Virtutem repςri JxVI' . . - m o
V1rtutes cum optiniri in habit1bus sint,optima in se habent:cum a probis viris cum Voluptate eligantur,atque exerceantur,suauisissimum ac iucundissimum cum pulchr1tudo 1psis 1nsit, Vt v1tiis turpitudo sicut turpissima sunt vitia,eorumque actiones,ita Virtutes earumque a t1one S pulcherrimae sint,necesse est est igitur Glicitas vel simul Omnes secundum virtutes operariones vel si unam solummodo aliquis eam esse dicat, una ea proculdubio optima omnium erit: quae interae αυτη omnes alias pulcherrimas, Optimas, & rucundissimas operationes excellet: atque haec ea esset
79쪽
quae ex vera sapientia ac prudentia prouenita quae alias Omnes comPlectitur,ac conseruat . γ
V1 detur tamen etiam 1 psi eXternis bonis, sic t diximus, indigere. fieri Τωὰ enim non potest, ve i non facile iit: Ut cui necessaria non stappetun is bona pQο rος
Et si Gheiraganqui persecta ex se atque integra est: quandoque tamen externorum bonoria adminiculo 1ndiger.externa autem bona ea Vocamus,quae neque animae,neque corporis, sed alia quaedam praeter haec fiunt:Vt PropinqUOS,amiCOS,dauitias, iq; id genus Getera quae θυραῖα. id est forensia quoque 1ccirco dicuntur, quia foris sunt a nostra animae scilicet, de corporis sustant1a w- ' ito alien a: qu1bus sane talicitas non sui causa indiget, sed od subiectas res in quibus eluilis Vessi i consueuat: quae disponi ac perfici sine pectiniario subsidio non possunt. n1hilomihu, quoque iii ' με l , in multis domestici & amici,ministri etiam quandoque & serui conferunt.nam si1 talicitas sui causia 'externis indigeret bonis,rebus longe se deterioribus indigeretrid quod absurdum est,sed subiecte S
res sunt,quibus diuitiae aliorumque externorum suppeditatio necessaria est: quippe cum eas vel Di )ψε nullo modo, vel difficulter sine horum aliquo exequi ValeamusJverbi causa, si bellum contra ho stes est si cipiendum, Decesse omnino est ut pecuniae suppetant:quibus tum pCditum, tum equi tum Ee armorum omnium copiam, & quicquid aliud ad bellum necessarium est, comparemus J sist praelium item nauale nobis est faciendum obiremibus, triremibus, quinqueremibus atque liuia ' η Vμα'iuscemod1 nauibus prorsus indigemusJ atque ita omnem externorum bonorum nece1statem s lyzci siubiectar res faciunt:sicut dictum est.
Multa etenim & per amicos,& distitias,& ciuilem potentiam Mas1 per
Idem adhuc amplius confirmatinam sicut in artibus licet unusquisq; artisex in animo habitu in corpore naturalia instrumenta habeataindiget tamen instrumentaS etia extrinsecus,quibus sub iectana matergam commode tractare atque exercere valeat:quae quidem rationem eorum habent, sine quibus esse aliquid non potestrita quoq, in talicitate est probus vir in animo quidem habet virtutum habitus, habet item corpus quod apte ac prompte ad bonos hab1tus in operatione deducendos inseruit sepenumeia tamen externis quoq; tanquam instrumentis ad operum exequu-,o tiones indiget,sine quibus subiecta materia formationem Ullam admittere non potess. .
Quibusdam vero priuati nonnulli,ut nobilitate,bona prole,pulati ritu citiae,beatitudinem maculant. non enim Glicitatis admodum compos ille
est,qui vel specie prorsus deformis, vel genere ignobilis, vel solitarius est,
nunc connumeraui non sunt eiusnodi, ut ici ad habitus depromendos faciat: sea ita solumm8do conferunt,ut notam nullam ac maculam inuri beatitudini eius permittat.pulchritu dine sane opus 1psi est ad decorem & dignitatem: quippe cum hominum animi natura soleant ea quae iucunda visse sunt,amore quodam prosequi,& nescio quomodo erga formosos aspectu affici: o ut ex eo imaxime omni u quae ad ciuilem spectant. pulchritudo conferre videarur, ad retinen - τιμιτικαῖς ignobilitatem contemnere consuevimus.bonorum item filiorum procreationem laudamus: siquis liberos st bene Ee animo de corpore affectos habeat qui natura ad bona apti sint, eaque appetant, atque in laude dignis studiis versentur aliquando etiam gratias habere parenti selemus , eo quod , χρ' μῆhorum bonorum ciuitati auctor extiterit ut non solum hoc in gloriam citis redundet, verum etia I ad beneuolentiam ciuium erga ipsam augendam faciat.Haec igirur omnia,cum adsitant,sce ici ho so occurrit, animeque animo esse bonus credittar : cum plerique e teriorem corporis speciem octaculi1 an1m1 11gnum esse 1ussicent. si Item genere ignobilis sit aliquis , vituperabilis ea in parte ob generis turp1tudinem Videtur z praeterita e ignobilitas praestentem vel etiam futuram stloriam offuscat: quod ciues posteriora praeclara facta ad priora generis dedecora reducant. natura enim comparatum est ut navit1tudo VItuperandi studiosa admodum sit, criminat1onibus ue Raudeat si praeterea sicut caumum IDOS est, VXOtem aliquis duxerit, maneλtque sol1tarius ac I1beris carens: Vatuperabilis et1am 1s apud ciues sitos est.
Nec in1nus etia fortasse,si alicui pessimi filsi fuerit, aut boni mortui sint.
80쪽
eo interdum operationes quoquς i P ' '' i iij indirier Videtur igitur, ut d mus ,rali etiam prosperitate is IcItaS Inal SCE . Vnd nonnulli idem eam cum bona fortuna,alii cum Virtute esse cilciliat.
De modo assequendx Delicitatis c p Nde etiam dubitatur,vinum disciplma, an assiletudIne, an aua qua piam exercitatione acquiri possit:an ex alὶqua aluma Lorte, an ex for
s timeri 1liquod aliud est λ dris hominrbus exhibittam dontam, verIta n simile est si ieit ei quoque ἱ diis exhrberi: ac tan O magis, quanto Ipsa
est, ceμ ' da omnium humanarum rerum OptIma eli.
veCCd L. esse enim φC 3 d ' . , -hh dum bene esse quam esse absolutς long m liu, nam si b ne esse cum sit melius si absolutὶ esse no di uinitus datur aliqua alia supra Deum causa erit in emenda,ex qua quod melius est exh1beatur.
Sed hoc fortasse ad aliam magis disceptatione spectat. Id est ar tamen, cet a d1is non mitratur sed vel ex virtute vel disc1pima aliqua, Vel exercita tione accedat et ex diuinimm1s rebus 1 lic1tas esse: qUlppe clam p1. lnuaria virtut1s dc finis optimum quoddam ac duam am,b CatUmq, C1IU , , C tar.