장음표시 사용
61쪽
bona appellarentumsed cum multa huiuscemodi inueniantur aperuacua unius iss n- omnino est Verum o Aristoteles etiam si1 per se bona esse statueset alioui ἈψΠ' Τ insequis, 1apere,& 1ntellageretatem Voluptatem quae: CX iPCCulatione rerum prouenit.& hono a prudentibus exhibetur: non tamen ita Perse bona esse Concederemus ut ex sed essent di Pipsa subsisterent, al1orumque essent, VTOte imaginum exemplaria: itaque agerent ut sibi si lia gignerent: id quod de ideis statuisse Platonem manifestum est. sed ita per se bona esse dieese mus,ut non ex sie essent, sed ab aliiS dependerent,in alaisque subsisterent, atque aliunde produ erentur,nullorumque essent exemplaria fzd ob id tantum per se dicerentur,eo qui d per se sectaniada sint, non qu1a substantiae existant. Quare Vana etiam haec cibi cauillatio euasitaeo audd pluri io bus mossis 1d quod per se est,dicitur,CX aeqvmocatione fortasse an ducta: propterea quod δ καθ' αυτ ο, 1d est illud per se maliis modis dic1tur,quae tamen cavillatio ipsas species non magis labe factat,quam statvit dum enim 1mbecilliter admodum naturae earum repugna as magis stabilitaC QOnhrmat. Sed haec aduersius hoc obiter dicta sussiciant. J Q
Quod si haec quoque per se bona sunt, necesse erit eandem in omnibus
ipsis boni rationem e XIstere: qUemadmodum eadem in niue & cerusa albo
dinis ratio est . at honoris, prudentiae, & Voluptatis in eo quod bona sunt diuersae ac differentes t rationes reperiuntur. Non est igitur bonum com zo mune quid in una idea.
Al1uct hoc argumentu est aduersus eos qui formas introducunt,quod talem vim habet O uomam unaquaeque spec1es Una cum sit, in multas consideratur rebus, quae ill1us scil1cet particisessumi: oportet eas reS sicut mus specieapta quoque rataonis quae secundum substantiam est,umus esse part1 1pes. quia Vero multa sunt per se bona, quae in Una boni specie communicantaea quCuvnam habere raraonem necesse est, quae quid sit esse eorum, in eo quod sunt bona,significetis hoc non est: 1g1tur neque una aliqua species reperietur, ad quam Omn1a per se bona referantur Quemadmodum in mue,1nqu1t,& cerus a no alia atque alaa,ssed una & eadem albedinis ratio est- sic honor1s, prudenciae, & voluptatis Una esse bon1tatas ratio deberet: at non una est 6ed riuerta ac di nerentes 1n eo qudd sunt bona non est 1gitur Vna aliqua species bona, sub quam multa mewse bona referantur. At vero primiim apsius Aristotelis orationem sequi nos oportet: a ue ita ex dict1s 1psius Ostendere, quod 1pse etiam praesentis huius cau1llationas solut1onem praenosuerit si enim ut ipse definiuit, ea sunt per se bona, quae Vel si sola relinquantur,persequimur: accommo-ciaturque haec rat1o Per se omn1bus quae connumerata sunt,cίeterisque huiuscemodi:qui fieri votatcst,ut una omn1bus quatenus bona sunt,ratio non sit ξ non enim Una ratio eorum eatenus inou1ritur, quatenus est vel honor,vel prudentia,vel voluptaSased quatenuS bona. haec vero una & ea ciem ab 1pso asi1gnata esse . nihil ig1tur neque hac Parte Vetat, quo minus una boni species sit. QuGper se bona referantur. De1nde unumquodque horum non aequali modo dic1tur bonum. Quem admocium neque album, 1d quod album est,sicut ea quae sunt alba ex participatione unius colo tis,1d est albedinis, alba dicuntur: & I1cet Una definitIo albed1nis siit,e1us tamen participatio non Αο eodem modo in omnibus reperitur sic etiam Una bonorum specie S est, ex qua Omnia per sie bona exurirni Vt eadem Ipsis,qui PPe quae eadem forma communicent, ratro substantiae sit: aliud ue sit quod particeps est,i aliud quod per se conssideratur in ' absoluta essentra quae participatione o- nam caret, stubsistens, atque intellectum : ad quod multa atque inter se diuersia tanquam simulata cra referuntur . nam qu1a Vnumquodque ex mult1S bonis ex part1c1patione bonum & est de citac1tur : non esse sim1l 1 modo bonum unumquodque zx ipsiS perspicuum est. cumque Partic1Dacio siti eam esse ex aliquo quod participatione car a similater patet,sub quod part1ca pationes 1Dserererantur.atque haec dicimus non ut species statuamus : nam neque ad solut1onem d1Scilia foriata 1e Iuni hcc quae rix1mus iis qu1 subuertere sipectes voluerint: sed Vt Aristotele ostendamus: de vita opera 1mbecallibus uti argumentis,ut opinionςm hλnc magis constituat,ac confirmet.
Sed quonam modo dictantur laon enim videntur est e aequinoca t a sortuna: nunquid eo quod ab uno stant,Vel ad Vntam Omnia 1psa conferumta an magis secta diam proportionen, nam qUemadmodum in corpore est V11IS 11c In an1ma est mens:& aliud in alio.
. . QV mς h F q iraquisitionem facit. nam quoniam viis est ottendisse omnia per se bona' non Un modo dici: oportetque huius apreconis com
62쪽
reliquos admissit tanqua manifest e propo
las strat si in Moralium Acili
munionem aliqua ex causa, vel moJo aliquo existere: Dac de re nunc InquirIt. quo mO o bona communiter escantur ea, quae multa sunt, & natura ditarentia, rat1on1busque 1nter se diuersia: quemadmodum ea esse dixit, quae communiter bona appellantur . nam si nomen habent Commune , rat1onem vero substantiae quae est sectandam Illud nomen, diuersiam: arqu1uoca omn1no erunt. cum autena mult1 modi sint, quibus aeqU1uoca dicuntur: qu1s erit modus, quo bona omn1a bona vocantur ξ non enim dicet quispJam za a fortuna Ita appellar1: quippe cum ea quae ita sunt aequivoca nullam in re communionem secundum nomen habeant: esset en1m apsis Iano communionis secundum nomen. qu.e a fortuna aent,ex ratione manime fiunt: alioqui fortuna non
essint. fortuitum enim est quod forte est, Vel es , nullamque habet rat1onem vel causam , qua ita si1t vel fiat. exempli causa , si aliquiS in Aegypto natum filium Alexandrum vocaret, δc alter Romae idem nomen alteri amponeret neuterque quis esset alter cognosceret,sciretve quis 1la VO-catus fuisset. Quia igitur bonis communicatio quid em in re secundum nomen est : nullo modo eteo uiuoca a fortUna bona esse possunt. SED O nunquid, inquit, eo quod ab uno sunt, vel ad unum omn1a ipsa conserunturξ Icum multi modi sint quibus aequ1uoca ponuntur: uno solo re1ecto , utpote ad presentem rem minime accommodam , id est, eo qui en a fortuna de reliqu1s nullam mentionem fecit, quasi pateat neque illos prorBS ad rem conuenire : duosque 1olosa sumpsit, eum qui est ab uno & ad unum: & st eum qui ex rata portione ac conuenientia refultat: eo quod soli hi quandam in re habent commun1onem. ex his vero rutiuS secundum an LePDUN. Ab uno autem & ad unum aequivoca dicuntur, quaecunque ab uno principio,Vnaque cauια p, secta, ad unum finem concurrunt. siccit a medicina medicinalia appellantur, med1camenta,ra tiones v1ctus, libri, instrumenta, & omnia denique quar ab ipsis dicuntur: quippe cam apiam principium,utpote ab ipsa profecti ex 1ps constantia: Lanitatem vero rinem haoeant,ad quam omn1S in med 1cina aetio, omnisque Tatio, aC contemplatio spectat. quae autem sit ae uocatio ex proportione, exemplis quae: 1pse posuit, patere potest: cum haec.tanquam bona connumerarit. nam sicut in corDore Visus bonum est, qui rerum cogn1z1onem noD1S IUppessitat , pulchritq&nem Que eximiam corpori animalium affertrita mens in anama,qaae ipsi anzell1DD1l1um cogn1t1onem exhibet, ipsamque supra omncm facultatem pulcherrimam redd1t. & al ud in al1o. Sed non ita se habent species o Aristoteles ' nam ipsae ex sese tanquam utiuersia & exemplaria ab iis qu1 1psas introduxerunt, statuebantur: ut unaquaeque tanquam unum ad multa ex part1CIpλtione 1u1,& relatione ad se, atque assimulatione spectaret: assimulatione scilicet minime recaproca. Vo1 e- SP
imitationem eius efficta est: exemplar autem simile imagini dici nullo modo a Der: feci 1mag1nis exemplar ac formula-
Sed omittenda 111 praesentia sertasse haec sunt. exacte errum de his tractare ad aliam magis philosophiam spectat.
De modo aequiubcationis quo bona omnia dicuntur bona,excutere ac perpenaere nunC recusat eo quod: exacte de his tractare ad aliam magis pli1losophaam spectet: non aci moralem, aut aliquam al1am quae sub actionem referuntur. intell1gendum autem hic existimo de supranaturali oouae πα φυσικα appellatur. nam in Quarto eorum commentariorum exacte tractatur. de iis quae multipliciter dicuntur: Vnde etiam si iungit:
In secundo enim illorum commentariorum libro & in duodecimo, & tert1Odec1mo, & 1peciebus disserit: ubi etiam iis repugnat, qui ipsas introducunt. Singulari autem numero d1x1t de specie: 1ccirco quia de boni spec1e vel sola hic necesse ipsi fuat inuestigare:quippe qui de humano bono disserere proposuerat.
Nam etiam l1 unum ali piod sit,citi Od communitet ' caenuncupetur boniam, aut separabile quid ipsum per se sit: manifestum est id neque ag1, ne que acquiri ab homine poste Nunc atatem tale FId quaeritur.
Hoc idem hic probat, quaestionem hanc de ab stlute bono praesent1 dissertationa non esse accommodatam : siue communiter de particularibuS d1catur, siue abstracta quaedam ratio, separataque a multis, & per se subsistens idea ssit. n am neque agi id, ut inqait, neque acquiri per actionem posset. nam siue notionale quid sit,quoa tanquam genus de Omnibus den cupetur, siue idea quaedam ac species a multis separab1lis: nullo modo poterit per actionem ab auquo acquiri: quippe cum Vtrunque horum in speculationem cadat: alterum logice, alterum ineolog1ce et ' ri II consi eratum so
63쪽
eonsideratu quod vero nac quaeritur bonum Cluila di sir,Vt Peractionem,' studium in vita Q ι traducenda comparari Posiat. .. λ
Melius vero fortasse at 1 cui Videretur este, si ipsi im cognoscerenatis ad uis; is se gea quae acqU1ri atque agi Possunt bona. nam quasi eXempliam id habenta transtigitur. tes magis ea quae nobis bona sunt cognoscere, & li cognoueraria has conse qui etiam po siem Us.
Affert antithesin. Ac quod obiici possit superiori orationi,qua modo dicebat quaestionem de eommuni bono huic morali disputationi esse superuacaneam, eo quod neque agi neque acquiri io st vitae studio ab homine possit. diceret enim quispiam,inquit,melius esse si cognosceremus com mune bonum ad ea bona quae per actionem acquiruntur. nam si 1psium cognosceremus 1d nobis in agendis rebus tanqua exemplum proponeremus atq; ex eo illat tanqua ab exemplari imagines 1 ei R. Magnosceremus: itaq; fieret,ut si quae bona nob1s sunt,exactius cognosceremus: ea consequi etiam is occidia spossemus .fac1l1us enim unusquasq; 1d cuius naturam nouit,si t apte tamen c5siectetur,ad1p1sc1 po tierit: quam quod ignorat. luippe cuillequi ignorat,iac1le aberrare queat,sequens id quod nescit: sioue aliud pro al1o adeptus sit,facile possit exascimare se id adeptum esse quod quaerebat.
Haec quidem ratio probabilitatem qUandam haberia scientiis rame vi detur du1entare. Omnes enim cum bonum quoddam appetant, i di, quod φ sibi deest. inquirant cognitionem eius praetermIttunt, quanqua absurdiam
est omnes artifices tantam Opem ignorare nec re Quirere.
Obiectionem soluit,cum inqu1t probab1l1tatem d& quandam ' his duobus verbis imbecillitatem opposition IS significans . nam probabilitas 1mbec1ll1tatem 111 demonstratione ind1cat: quς am vero Probabilitati adiunctum infirmitatem etia ipsius probabilitati s inesse in hac ora tione deciarat. no enim probabilitatem absolute,sed quandam probabilitatem inesse in hac obie- -ctione ostendit. deinde solutionem subiunges duobus modis ipsam affert. ex scientiis & artibus: eo quod & appetunt bonum omnes,& quod sib1 deest,inquirut. nam veI si non appeterent bonu, nihil erat nou1 aut absurdi si cognitionem communis bon1 sibi ad perceptionem propriorum fi 3o ni iam conferentem reliquissent:vel si non quaererent quod sibi deest verisimile erat ne illud qui dem inqUisituras. at utraque haec,id est & bon1 appetat1o,& deficientis inquisitio in omnibus ipsis sipectatur: quo modo igitur ' fieri potest,ut communis boni cognitione quae tantum ipsis con αι. seri,& agnorent,& non quaerantξ
Dob 1 una sane et1a est, quam utilitatem coseqDetur textor aut faber in sua arte: si bonii ipsium cognorit. vel quo modo med 1cus ad medendu aut dux ad imperan una pentior reddetu risi ideam ipsam contemplatus fuerit.
Idem adhuc pet1t,inutilem arguens esse artibUS ideae perceptione: cum nulla rario inueniatur, qua aliquis arta sex in propriis Operinus ex ideς ipsius boni speculatione adrumentia consequatur, o di peritior efficia uir. Prius igitur repugnans ostendat nullam esse omnino boni ideam,hic vero cuper concestone eam esse det cognitionem tamen e1us inutilem activis scientiis esse ostendit.
Nam neqtae Ita speculari sanitatem medicus videtur , sed hominis fani ratem : mamo vero fortasse huius hominis sanitatem : quippe cum
Alterum argumentum est hoc,ab iis quae artibus & finibus subiecta sunt, uniuersalis boni cognatIonem anuῖ1lem Ostendens artium enim operationes circa singula Versantur, non circa um uersalia. ut medicus quendam homine curat,& quandam sanitatem in ipso efficit Vnde eum cu-1usdam hom Dis Constitutionem,aetatem,& morbum,& quoddam tempus de regionem,& siquid so aliud eius odi est, cognoscere oportet: Vt etiam quandam Canitatem eficere possit: ideam vero, cognoscere, siue id quod communiter Partacularia concinet: medIco, ' quippe cum in eo mini- DET M. me versetur. Opus nullum est. Cum dixerit autem, nam neque ita speculari fan1tatem mcd1cusv1 detur,sed hom1D1s sanitatem: sibiunxit,immo vero fortasse huius hominis sanitatem,id est part1cular1s. Ita speculara d1xit,ad est secundu 1 deam,aut uniuersale fortasse vero addidit coinneq; art1fCY ab vn1uersat 1s cogn1tione omnino semotus est.Vtraq- enim speculantur art1fices,Um- ire mal1a dc particularia.sed uniuersalia ratioibus tantii ac regulis: particularia vero operationibus ac tra cat1on1buS. quippe cu circa liaec Operetur,in hisque effectus artis profiteantur. Da uniuersalta
64쪽
Τ ύνοκριοβι cum notione tantum, ac supra sensum, in tractationibus considerari non possunt, Led in
De Desicitatis subiecto, substantis,ta praeceptis in unaquaque
scientia obseruandis. cap. VII.
AC de his quidem hactenus. nunc rursus redeamus ad Id, qUod quaerimus, bonum: quidque id sit inuestigemus . V1 detur enim aliud in alia actione, atqUe arte esse. nam althid in med1cina, aliud ua re mili tari de reliquis similiter. 1
Cum proposuerit a principio de perfectissimo ex bonis quae inter homines aguntur,disserere A ' ad quod reliqua demum refer ur,& ob quod sunt.ostenderitque id esse de1nde quid 1llud esset y 'ρ f*y' abes ahe pioposuit maestuitque ob 1ter de 1dea uniuersalis boni,an tale aliqu1d,ssicut Platon1cI di eebunt,in rum natura reperiatur: oporteatque in ipsum id omnia alia bona particularia referre, F φ' ti Eo ' utpote bonosum omnium perfectissimo rel1quorum omniam indagatione Omissa,Om- ' qhq hibu i ii id relati; omnem disputat1onem facere . primumque id non rePeriri demonstrauit, k qμε μ/t M' omodoeutique id feceritu deinde etiam si1 1nueniretur, non esse ad agendum bonum probauit, θ - - in eiusmodi quod in actionem caderet: J neque eius cognitionem esse eiusmodi,Vt a 1V1S ar
tibus ad eandem perfectionem consequendam possit conferre . atque hinc cum quaestionem de humano fine necessariam esse ostederit: redit rursus ad id quod proposuerat: adhucq, disserere vult de perfectione, quae ex bonis actionibus hominibus euenire consueuit. finem igitur imponit dita sputationi de uniuersali,& ideis,dum inquit A C de his quide hactenus, 'resumitq, id quod proposuerat, cum sub1ungit, nuc rursus redeamus ad Id,quod quam muS, bonum: quidque adsit,1n uestigemus, id aute quod querebatur,est seelicitas, quam elaam alia omn1a quae aguntiar apud ilion 1nes bona sunt. Nam cum a principio quaereret,an esset: id analogia & couuementia perfectassimorum atque ultimorum art1um fin1um declarauit. sicut enim in Ill1S propr1um vn1uscu1ucque artis finem licet inuenire, ob quem reliqui ante ipsum omnes exastant: quo muento,ac qu1d 'ae sit,definito,substat1a quoq; persectissimi illius atque vit1mi artis finis simul assignatur: sicut item I. cum multae arte; sub unam, Ec 1llarum fines sub finem unius referuntur, finis unius finibus rei 1-
quarum perfectior proculdubio est,1d est eam quae sub ipsam referuntur:& ille qui qu1d sit is ip- π1 se finis assignarit, omnium fane reliquarum persectissimi assignationem facit: Sac quoque cum ' omnes fines quicunque activarum art1am vel scientiarum sunt, sub talicitatem qaasi sub com . i munem finem reducantur: qu1 Gl1citatem definierit, eum necesse esse ostenssit persectissimum y' omnium finem definire ' qu1 per se solum Jc non ob aliud expetendus sit. t nam rel1qua omnia, μ' 'μ 'G ue1bi causia, secari,uri, medicamentis curari, non sui, sed alterius causa eNpetuntur manitaS Vero C' ης ' Q & sivi & alterius. siu1, quia naturalis corpori est, hoc autem bonum: alterius, e quod Vtilitatem 'HVi quoque animo praestat: ne ex carnis infirmitate impediatur, quo minus aut ea quae laude digna
si habentur, asere,atque operari: aut Mi1c1tatem consequi integram possit. nam siI Instrumentum T i gliorum animae connexum ac comugatum male ac praeter naturam fuerit affectum Beatitudo quoque 1p-ς - μqVod in laedatur, necesse est. Sed dubitaret qu1Φ1am, si Corporis sanitas, qu1ppe quae dc secundum na- s hqς qμidςm turam, & bonum sit, Gl1citatem explet, ut integritas beatitudinis in morbi S quadam re secun propi roster μ dum naturam priuata impediatur: quomodo fieri potest, ut mult1 1nueniantur ex 1iS qui Virta di dςrghise, rem inses me professi sunt, qui adeo corpora sua afflictauerint, ut aegrotarint, dolores Pertule- λψς t prρ' rint.pla is atque ulceribus devastatum corpus circunferre non dubitarim Θ Vel eΠ1m dicen ptςrsu dum non est huiuscemodi hom1nes fuisse talices: vel fan1tatem ad tal1estatem Conferre omn1 pr t μ no falsium existimandum . Quaestio haec est , & sane ration 1 consentanea Videtur: Zam1tterC tavisse gri Cyς- men conuentcntem solut1onem ex vitarum differentia potest : ciuilis inquam , a C t PuIga oriar, WVt seu contemplatruae . Nam quemadmodum virtutes ad utranque harum alio atque alio modo ac S si ναι commodantur, vi in alteYa affectuum moderationes, in altera sublation CS penὶtus lint: Ita quo δῖς ελκεσιν, que scelicitas ct beatitudo alia est,si ciuili: alia, si contemplativae & PurgatoIIae Vitae a Commo' . . . retq; MIceria detur. 1b1 enim est moderatio affectuum solummodo, & in 1rrationales perturbation CSMOm1Πab' se te at . vet. tio rationis: cum ea scilicet iubet atque imperat: illae obediunt, subditaeque imperio ui L. sitque in θώ su κου ita & eatenus Operantur, quemadmodum βc quatenus pra sidens ratio definierit. aguΠtque Sciuiles prudenter, Sc secundum leges Sc instituta ciuitatis: in omnibusque ea quae CiuibuS Iratuuntur, ac praescribuntur, officia obseruant. sique hactenus processerit, fati S cIulia Vitae e Γ, uuatenus ciuilis est, ad persectionem consequendam . Purgatoria vero ac contemplativa, MIRPradentes has consuetudines prorsus respuat, supraque hominem degere ProPCNIL. ac -
65쪽
tum ad propositum & voluntatem separatioriζm corpore moditatur: t propriamque mentem ita conatur eleuare, Ut supra inferiora haec penitu sublλt t OmniZ quae sub tempti; es primum motum iun relinquat, ad Deumque ascendat atque Quolet: Videtq; a Corporis vinculo hoe sicium studium retardari, eleuationemque mentis ac Volatum impCdiri ac deprimi: iccirco aduersu, etinem quasi hostem affecta est, cum eaque bellum i in Plac bilς sine VlliS induciis gerit: varii dudet afflictationes studet inserre ut ipsa prostrata ac debilitata iaceat,neque aduersus mentem pos sit excitari: mens vero a turbulentia ipsiuS liberata ac soluta ' amatorio affectu ad primam pultaelititurinem avolet,primaque bonitate frui studeat,nullam affl1ctata corporis curam habens inita mo eius molestiis laeta quippe quae in causa sint,Vt a mortali hoc tabernaculo, eiusque humilitateae crassitudine libera euaserit. Cum igitur hanc Glicitatem appetat contemplativa, - supraque corporis naturam Ec operationes & professionem suam habeat: quomodo 1 1tatis corporis, etatusque naturalis constitutionis habere rationem ullam poterit
Quid igitur uniuscuiusque bonum est an id cuius gratia cietera agun
tur' hoc autem es h in med1cina sanitas: In arte mllitari V1ctoria: 111 aedificata tona domus : 1n omni deniqtae actione Sc electiODe fin1s ipse , cuius gratia reliqua omnia Omnes agunt. QVare si qUIS communiter agendorum ora n1um finis es ,1d agendum bonum erit.
His ab Aristotele iactis, vide quam,quae a nobis modo dicta sunt, conueniant, iuxtaque eius scopum sint Ne superuacue repetere ea,quae PriUS dixit,Vel frustra haec afferre videatur, inquirendo proponit quis hominis in eo qu6 est homO,finis,quae item talicitas sit. sicut enim in unaqua que arte bonuid est,cuius causa caetera aguntur,& in omni actione & electione finis bonia est eo quod eius causa reliqua omnia omnes agunt: sic quoq; si quiS communiter agendorum omnium finis est,id agendum bonum erit. hoc est,quod ex laude dignis actionibus euenit.
Sin plures hi ipsi. Iam vero digrediendo in idem deuenit oratio Quo
circa magis enitendum,ut hoc idem declaremus.
Quoniam unaquaeque ars finem aliquem habet bonum,quem appetit,& ob quem omnis eius - operatio & act1o est : necesse est,ut is eius proprium bonum sit: Vt 11 multae sint artes es scientia c multi quoque inde fines, multaque bona existere Videantur . quocirca posset al1quis existimare non unum esse humanum finem ob quem reliqua omnia existunt, sed Plures. iecirco hoc nunc, pluresne sint,an unum humanu bonum,inquir1t iam vero digrediendo,inquit,irridem deuenit oratio: Jquia cum de fine quaereret,ab alio in aliud digressiis est: aliudq; esse dixit quod plerisque videtur, ut voluptatem & diuitias: aliud quod elegantibus & ciuilibus, ut honorem : aliud item quod sapientes statuunt,ut virtuteratque ita quid sit finas declaratum est. ideo inquit, digrediendo in idem deuenit oratio: J id est multa diueredo in quaestione hac,& ab alio in aliud transeunta do,in idem iterum deuenit, ut de persecto bono dubitet: quidque illud sit, & unum ne an plura, inuestiget. ideo subdit, QA O C I RCA magis enirendum, ut hoc idem declaremus. J id es numne sit,an plura: ' si unum est,quid st. si vero, dum inquit quid sit Glicitas, longam oratio 4. nem consiunpsit: mirari minime debemus. si nouerimus enim quid sit aliqua res,id caeter1s omnibus quae inuestigari de ea re possimi,praestabilius est praesertim si non fac1lis eius perceptio siti aliis aliter de ea re sentientibus .nimiru vulgo politicis sapientibus,qui omnes non modo non idem sentire,sed secum ipsi d1ssentire videntur.
Quoniam vero plures esse fines videntur: δc horum qDosdam ob ataliud expetimus, ut diuitias , tibias, instrumenta denique omn1a : non omnes esse perfectos perspicuum est . at Optimus finas esse perfectum quid
Id quod inquit,huiusmodi est. licet unaquaeque ars proprium quendanΥ snem habeat, & bonum: quia tamen ex finibus alii sunt, qui sub alios referuntur, eos qui sub alios reseruntur perfectos non esse manifestum est. Vt hin C non omnem finem perfectum esse pateat quod vero optinatim est,perfectam esse oportet: nam si imperfectum est,sub abina referri oninino debet,quod perfect1us sit. quod si ita est,id quod sub aliud perfectius refertur, esse optimum nullo modo Poterit.Ιn exemplum vero huius, finis aliuS sub alium referatur: instrumentaria bona,vt diuitias, Me tibias,&huiuscemodi reliqua assumpsit diuitiae enim quae suntl quaestuosi hominis finis,ciui
fracta fit , udino posIn excitari aduersu
66쪽
tibicinis finis, ei a canenisi
vet. talnera inaeterpres uideritur recte redi
Quae Juob. semicirculis in elusasunt, sunt in exepla
li homini utiles in eo sunt quod efficiunt ut aliquis bene se gerere in ciuitate possit. quemadmodum etiam tibiae,st cum sint tibiarum effector1s finas,ribicini Vtiles ad canendum evadunt.Vnum sane oportere esse optimum, perspicuum est: nam si Plura sunt Optima, nihil omnino erit quod optimum sit. optimum siquidem id est,quod in eo quo optimia est,caetera omnia excedit. quod si aliquid aliud quod diuersum natura est optimum etiam Ipsum esse statuamus.alterum illud minime poterit esse optimum: non enim iPsum e cedet: Vt neutrum hoc modo optimum postea futurum sit: ippe cum simul & excedat,& non excedat:eXcedat i optinu: non excedat,eO quda habeat aequale sibi ipsi alterum,quod non excedat . atq; ita efficietur,ut eadem sint inter se aequa lia & non aequaliasem excedant & non excedant. ho C autem fieri nullo pasto potest optima igitur plura no sunt.1ccirco etiam Aristoteles probans Vnum esse bonum quod inter hom1nes perfecti simum sit haec subiungit. .
Quare si unum aliquid erit quod perfectum ut,id erit quod quaer1mus: sin plura,id quod perfectissimum horum est.
S1 plura,inquit,inueniantur,quae per se expetenda sint,Vt omnia ea Persecta videantur esse:e- tamen necessatio unum al1quid,quod cςterorum Omnaum perfectissimum atque optimum sit. deinde exponens quid sit perstetissimum,quidque id quod ad perfectissimi cogn1t1onem perducit: ita inquit:
Id autem quod per se sectandum est, eo perfectius dicimus, quoci propter aliud appetimus: quodque nunquam ob aliud eligendum est, iis quae de per se t & ob aliud expetiatur. absolute autem perfectum,quod semper
per te: nunquam ob aliud expetendum est.
Bonum enim ob al1ud expetenda 1llud est,quo aliud meliuS dc PerfectIus inuen1ti ob quod illud expetitur. riondumque hoc fortasse' perfectissimum est: quippe cum non satis ad perfectionem alicui sit, vi habeat al1quid aliud ante se quod propter ipsum eligendum sit .fiex1 eDim posset, ut idem illud elusinodi esset,quod referretur etia ipsam in aliud,propter quod esset expetendum. Illud vero persessisima est,quod non est & per se & ob aliud expetenda sed solummcdo ipsum per se,& non ob al1ud eligendum ac seciandum est:atq; id,semper:Vt non sit aliquando per se se lummodo,aliquando per se & per aliud sed se per per se & nunquam per aliud expetendam.
Eiusmodi autem videtur scelicitas maxime esse. hanc enim propter seipsam semper & nunquam Ob aliud expetinacis.
Cum enim talicitas finis extremus sit,ea perfectius aliud non habemus: neque ullum modum inuenire possumus, quo per se expetenda, ob aliud quoque expetenda efficiatur. propterea pcr se expetenda semper est. VIDETVR. autem posuit non ut ambiguum al1quid significet: sed vecommunem esse omnibus hanC opinionem ostendat de Glicitate: qood per se semper, nunquam per aliud a nobis expetatur.
At honorem,Voluptatem, mentem,ac Viritatem Omnem etiam propter
ipsa expetimus: quippe cum eadem expeteremus, etiam si nihil inde nobis
Cueniret: stel1cIIMIS tamen causa e 1am ipsa Cadem expetimus,ex his faelices nos futuros existimantes. horum Vero causa nullus 1Celicitatem,neque Om
nino ob aliud quippiam eX petit.
Plana satis haec sunt, nullaque interpretatione induent: ne tamen aliquis negligentiae nobis Crimen inserat,etiam per se plana aliquo modo illustranda sunt. J Declarans Aristoteles Glicita tem esse id quod per se tantum,neque ob aliud eXpetitur: honorem ipsi, de voluptatem, & mentem, & reliquas demum virtutes adiungu. haec enim omnia expetamuS quidem etiam propte1 seipsa, licet ex ipsis nihil proueniat expetimus tamen etiam Ob talicitatem, quae possessionis ipsorum finis emper haec exist1mantes in illam tanquam in finem perfectissimum, atque ultimum Peruenturos nos esse. Glicitatem vero neque ob haec, neq; omn1nO ob aliud quippiam unquam eX-pet1mus. Vt ex Communi consensu manifestum sit, hanc esse id quod perfectissimum omnium est. nam quae Communi consensu existimantur: ea ' certa sunt,atque eiusmodi,quae m se Probab1l1tatem habeant. MENTEM ' vero id est νουρ, hic non essentiam appellat, quae supra animam est, Deque Vim eius cotemPlatIuam sed virtutem quae in parte elus rationali consistit, quae etiam pria-dent1a vocatur: Unde reliqua S li Ic V1rtute S aPPOiuὶῖ.
67쪽
Idem vero etiam e suffcientia videtur euenire perfectum enim bonum esse sussiciens appaΓet.
Idem adhue probat, 1ummum bonum esse λlicitatem, per seque solummodo eYpeteritam suffieiens enim dicimus, id est αυτα κες, quod ex sese sibi sufficit: quodque ex se & iri se hinEhbonum,nullaque re extrinsecus incliget,per quλm bonum tibi possat Comparare . quoniam igitus Glicitas non ad aliud spectat quod perfectius ipsa sit, neque ob aliud est , sed per se solummodo
expetenda: 7 1cc1rco etiam seipsa contenta ac sufficiens est.
Sum ciens autem dicimus non ipsi seli qui vitam solitariam agit sed pata, b rentibus,sed filiis,sed uxori, amicis denique ac cm1bUS: quado quadem hi ideo perbesus
Ino ciu1lis Natura est. scietis est. vet.
Dictum est superius tres esse praecipue Vitas quae e cellunt,' seruilem,ciuilem,& contempla- , tiuam seruilis quidem,ut prius etia diximus, obnoxia affect1bus est quae rationalem animae par tem quasi seruam ac captiuam abduci a perturbationibus sinit quae etsi natura domina est,tamen , generositatis suae Oblita ignobilibus ac peioribus seipsa subiicit, ac praeter naturam a natura seria , uis subiugatur ac trahitur.CCtemplativa autem est,quae affectibus omnibus vacat, de rationalem ' μ'& intellectualem animae partem non solum procul ab irrationalium seruitute conseruati Verum pt 6 q. etiam ita retinet, Vt ab omn1 prorsus earum affcctione alienae sint,ac ne minimum quidem eatarum brutis operat1oDibus indulgeant illae vero ociosae,sineq; ullo officio relinquantur. Atque he ozo quidem vitae extremae sint,atque 1nter se contrariae ac repugnantes. media inter has est illa quae Tη in moderatione affectuum consistit,ciuilisque est, societatem quandam cum extremis his utrisq; F coseruans : cum hac,dum rationem superiorem, atque a seruitute perturbationum liberam tenet: Hcum illa,dum cedit interim atque indulget irrationalibus appetitaombus no ut in potiorem do- et minentur,sed ut etiam iPst imperio rationis obtemperantes operentur.propterea ille qui secundum eam vin1t,& uxori ad filiorum procreationem iungitur:& filios al1quando quos Lusceperit, secum in conuictu habeticum parentibus interdum,modo cum fratr1bus & am1cis versetur cita συuile enim an1mal homo est,ac ' sociab1le, habetque Ciusmodi operationes adiunctas , in quibus ται exercendis multis pecuni1s ct corporibus sibi Vtilibus indiget quiq; in hoc vitae genere felix est, Θ σαυαγε praecipui1m quiddam ac praecipuum habet ad humλnam Perfect1onem,bonarumque ac honestatarum rerum exequutionem:eget tamen mulcis aliis extrinsecuS, Vt beatitudinis integritas conserta uetur . Purgatorius vero & contemplatumS Omn1 humana re abstinens , ab omnibusque his tua mult1bus urbis, curitata bus,familiaribusq; ipsis semotus,atque omnem demum' cosuetudinem Φ σι ανθρωhominum respaens,immo etia a propria carne per Commentationem excedenS , seque ad id quod πιαιν αρνμὰ intellectuale magis est,ac diuinius retrahens, fatis ad beatitudinem habet:si mentis operationem σα , οι .qoae ex impatibilitate prouenit, ' ac si erratellectualem Vnionem fuerit cosequutus .iCcirco hu- C 'ii iot imin animae & corporis copositione Consistit,ex electione resistendummon tamen ea causa,vi quod iii natura compositum est dissoluatur:sed ut Quod vinctum est, Omnis vinculi contagionis immune is i ,. '
Q multis 1ndiga est. nihil ig tur mirandum si philosephus mediam ac c1uilem talicitatem definies heam a s itari, λlicitate siparatimurisque rebus indigere ac varia esse ostendit. Sed iam ad ver- Τ, n, borum eXplicationem redeundum est. Os V F F I C I E N s autem,inquit, dicimus no ipsi soli qui vitam selitariam agit J Sufficiens non ipsum simpliciter bonum dicitur: sed id quod in se habet bonum ex seque exhibet,sibique ipsum Vt bono expleatur,sufficit.Κelicitas itaque cum humana bonum sit,non autem simplic1ter bonum, sufficiens iccirco dicitumquia ipsa ex se sufficit: id est sat1s est ad bonum in homine conseruanduntaquippe quae sinis hominiS extremus sit, qui Don ob aliud quappiam ex humanis bonis,sed propter sese tantammodo expetendus est. Sufficies igitur ciuil1s esc1tur non in se tarum,sicut qu1 vitam solitariam degit, Cum animae & corporis bona atasiummon enim hoc modo esset ciuil1s sed quia & cum parentibus,& filiis,& uxore,& amicis de nique,& ciuibus versari debet ciuilis ob humane naturae sociabilitatem: in bis omnibus bonum habeat necesse est qu3d sit aliquo horum bonum defecerit, in eo beat1rudo claudicabit: atque id stoὶ :J misce. magis vel minus,pro 1atione ' affinitat1s ipsius rei in qua bonum defuer1t. nam si ipse in se bonuhaouent,prop1nquorum VCro ac sociorum suorum curam non habeat qu1 fier1 potest, ut comunicabilis ac ciuilis sit,homini ue proprium ruet, quod profitetur probus honestusque vir qui in commerciis Versaturos curam Vero eorum habuerit: ut Voluptatum & bonorum, ita quoquet loTum
68쪽
recte egerit,bonum consequetur. Alioqui efficeretur, ut ipsa ex se ociosa ac vana a solis artibus carumque operibus,atuue actionibus Omnem perfectionem haberetCid quod absurdum sene est: ut scilicet hominis natura disciplinis atque art1bus quas ipsa inuenit,deterior sit, atque imperfectior:illarumque auxil1o indigeat ad perfectionem consequendam,sufficientia omni carens neq- ex se boni participationem habeat,sed ab iis quae ipsa procrearit,perficiatur . Cum vero dubita tionem in hac oratione proposuerit,ad solutionem 3c resiponsionem sequentia subiungit: itaque inquit: A N quemadmodum oculi,pedis,manus &c. J Ex singulis enim mebris quae in homine sunt,ostendit hominem etia ipsum simpliciter & absolute opus quoddam habere ac finem,quem l . si assequatur,tionum sibi comparet. J sicut enim unumquodque membrum tanqua instrumentu τα τεληκα animae inferti iens ' fines artium exequitur: habetque per se opus quoddam quo cum bene ope-Vφρβο ratur,proprioque officio fungitur, bene se habere dicitur : verbi causa,Oculus videre ac bene vi- τψροωρ. cere: pes sustinere corpus & ingredi vel currere: ' manus item tangere & trahere dc impellere, Gesei in si L propulsare & repellere noxia, Vtilia attrahere dicit ac demum unumquodq; membrum simili de usu pira. di modo Ita hominis quoque absolute praeter haec dc artium & membrorum opera,peculiare opus cir mamoe a m quoddam erit,quod cum exequetur homo, quatenus est homo,proprium bonum , propriamquectione esse ora persech1onem habeb1t.
τέλη λβά- Quid nam igitur hoc erit nam viuere commune etiam cum plantis vi detur: nunc vero propritam quo adam est, Fod 'lia aeritur. Vnde nutriendi augendique vita omnis sep aranda est.
Cum artium fines quorum causa scilicet artes consistunt, ob quosque operantur, reiecerit, o- δ stenderitque non esse homin1s propr1os in eo quo homo, sed in eo quo huIus art1s vel 1llius artifex est. Cum item fines membrorum hominis restatarit: quippe qui sint quidem a fin1bus artium diuersi,no tamen proprii hominis quatenus est homo,sed quatenus membrorum eius sunt: nunc
de proprio hom1nis fine inquirit,qai primo de non ob aliud ipsius hominis sit. Quonia vero his
ita d1stinctis nulla alia neque facultas neque operatio ipsi,nisi sola Vita relinquebatur,ex qua tan Cuam a radice vel fonte quodam tum membrorum, thim artium facultates & Operationes emata
nant de ea considerare incipit,eiusq; differentias quasdam assignat nam Cum esuerse sint in homine vitae quaenam sint communes cum aliis, quae specie & genere sertasse etiam ab eo dissem quae 1tem propria duntaxat ipsius sit, inuestigat:atque ita demum ipsam foeticitatem ex nulla comuni vita definit,sed ex ea solummodo quae propria est: qua finis quoque homini proprius prae- soscribitur. Viuere enim,inquit, commune esse etiam cum stirpibuS videtur: nunC vero proprium quoddam quaeritur,nam stirpibus quoq; ac plantis est vitarquippe quae non sint eius nodi,ut iIla, quae prorsus anima ac vita carent:sed habeant etia ipsae nutriecti atq; augendi Vim,qua vivere di cuntur,animataq; appellantur. Quia vero homo haec non propria , sed comunia habet cum sti pibusmon debemus ex his proprium ipsius bonum,propriumq; finem inuestigaremam etia cum Plantis communia sunt nunc vero proprium quaeritur . totum igitur hoc genus vitae ab homine, ciusque fine separandum est:quippe quod non proprium,sed commune cum aliis sit.
Sequitur sentiendi vita: sed ea quoque cum equo & boue & Omnibus
Manifestior quidem est vita qua sentimus, quam ea qua nutrimur & augemur. ' quippe Cum γm svo γα certiore operatione fungatur non tamen propria hom1ni, sed communis Cum brutis animalibus 7 cc LUGM et1am ipsa est icc1rco necive eius bonum proprium erit homini, sed commune cum illis, quibus i. operationes cum in simplici essentia communicat.
h h M Reliqua est igitur activa quaedam vita, eius quod ratione praeditum est.
Ad ipsam iam propriam homin1 vitam deuenit producta in messium ratione eumque ab omnibus aliis separauit,quae aliter quam ex ratione vitam traducunta atque ita bonum homin1 pro Priam inuenit
Id autem partim rationi Obtemperat:partim eam habet, atq; Intelligit.
- ουτω λογι- κωρμά, ορτο HV Ut exactius rem Omnem excutiatmeque rationem indistinctam relinquit. Nam qu1a humanar ς πασχοδ animae Pars Vna est, ' quae ita utitur ratione,vt ipsa quidem rationem minime ex se habeat, sed alteri ex se hebenti tamen obreperare ac parere natura parata sit altera,quae ex se rationis est co τοδὶ ως pos,ac suapte natura propriam rationem habet,atque intelligere de cogitare ex se potest: ' ut illa δρων λογι- afficiatur 5c patiatur,haec afficiat atque agat, illi suam facultatem impertiens r his Vitam quae est
secundum rationem,disiunxit.cum enim prias activam eius quod ratione Praeditum est, eam co-
69쪽
sufe dippellarit nunc postea distinguitraliudq; inquit CN,quod propria dc ex nabura sua rationem habet re aliud quod ex participat One accepi Vx quri in hiS qu tum ad rationem habendam Ge clat,differentia est,siquidem alterum CX se,alterum CX pZrticapati ne habet eadem ad Glieitaidiae beatitudinem cosequendam sit nam quod participationς Vti ratione dicitur,particepj quo que talicitatis est , in eo tantum quod V ti Hom propriς habςnti Obedit, ac paret: atque ieetheo laude dignum haberi solet: alterum Vstro in eo felix est, quod & Cum alio iung1 officio suo recte potest,& sine illo meliora ac perfectiora ex sese operatur.Vnde si ab inferiore illo separatum suetarit,melius ac beatius efficitur.
Sed cum duobus modis etiam haec dicatur, ea quae est in operatione, xo statuenda est.
Propterea quod & artes de scientiae & virtutes in habitu consideratae in tractationibus perse etiores evadunt, licitas autem summum ac persectiifimum estriccirco nunc vitam quae propriere ex natura sua rat1onalis es bifaria diuiditrin eam quae In habitu, & in eam quae in actu & ope ratione consistit:& inquit eam quae in aCtu est magiF proprie dici: quippe cum Se ipsa perfectio nem iam adepta sit neque nos ubi ea potiti fueriinus Jprogredi ulterius valeamus. ex qua talicitatem quam quaerit,definit'
Quod si est opus hominis animae operatio secundum rationem vel nos 1ne ratrone idem liae genere esse optas hUIUS, & h Uius probi asseueramus: zo ut citharoedi,& probi citharoedi: & absoltate in in omn1bus, si excellentiad virtutis operi fuerit adiuncta: citharoedi enim est cithara canere: probi citharoedi bene id facere.
Cum opus esse quoddam hominis quatenus est homo,ostenderit,quod diuersum & ab artium Ed a membrorum finibus sit quopter quos & artes & membra existunt: idque perfect1111mte omnium quar in homine Considerantur V1ω adscripserit, ae Propriam in se habet rationem, Sc intelligit,proprieque anima & est & dicitur: hoc quasi 1am dCmonstratum ac concessam sit, simit: atque 1tam quit: πι O D si est opus homanis aenima: OPeratio secundum rationem, vel non sine ratione 4 secundum rat1onem, posuit,Vt de animae ea parte intClligamas quae propriam habet ra- o tionem,& intelligit: non sine ratione)Vt de ea quae rataoni obtemperat nam &-Cnsiliu ς ammae operatio dum paret rationii lius hominis operatio est . In η absolute autem operando Glicitata rem minime poni,sed 1n bene operando,rursus ab artibus Probat: primum uniuersali, deinde etiaexemplo usus idem enim inquit,genere esse opuS huiuS,& huius Probi asseueramus hoc uniuer sale est in unoquoque,qualiscunq; is sit ut artem aliqua exercet,idem esse opus genere & huius operant1s,& huius bene operantis. siquidem tam hac Jquam funusquisque 4 commune quid est: 1ppe cum cuilibet ex singulis accomodari possit. deinde ad diluc1ditatem exemplum subiungit: Uno tantum contentus,ne si nim1S prolixa oratIO euadat Inepta videatur.rariusquet ad uni uersale reuertitur,inquiens. V T citharoedi, & probi citharoedi: & absolute in omnibus, si ex cellentia virtutis oper1 fueri L adiuncta. J Nam cithara canere quoquo modo,& bene cithara canere sub id ouod est citharizare simpliciter,tanquam sub genus referunt .differetia vero secun
ex longo inter quaereret u illo demon quispiaw quo modo fieri possit,Vt aliquiS cum ratione operetur,nec tamen bene operetumaliuam 1 Pratione reμst bene, & al ud cum rataonC : quippe cum Omnis operatio cum ratione bene sese habere videa- cipi f. tur Sed tamen si hoc esset, nunquam ratio ab officio aberraret. 1a vero non aberrare eoru est, ' ciquae prorsus extra corpus ac generationc sunt,& ratio humana cum his est, quoad cum carne hac ται. saerat Scimus. Quomam Verd ' longo orationis ambitu VsuSest, ideo varias repetitiones facit: atque ita obscuritatem circuitionis emendat,dum inquit:
Quod si, inquam, ita est:& hominis opus esse vita quandam stat Gimus:
eam 4 Ue amimae operationem & actionem cum ratIO ne Cile alleueramus: ac probi viri bene haec recteque exequi esse censemus.
Quod si ita est,id est si in unoquoque opere & actu probi viri bonum inest: statuimusque ho minis opus v1tam quandam esse , quεe est operatio & actio anima: cum rationemam quemadmo
70쪽
erit colligata, multaque inde habet impedimenta: efficitur, Ut multa opus ei sit exercitatione, multa experientia,longo item tempore,nec non ' assiduo labore,ut habitum al1quem bene ope randi in omn1bus cosequatumatq; omnia quae debet,in Operibus equatur. Quocirca fieri posse ut operatio cum ratione al1quando peccet,negandum absolute mInime arbitror.
S1cut artis perfectio,& quae in ea contingere potest absolutio, Virtus artificis est, pro ratione subiecti genetis,ac method 1 qua ipsa ars Vtitur, bonumque in Operibus assequ1tur sic quoque hominis virtus quatenus est homo rationalis anime perfectio erit:ex qua in operinus hom1n1s quatenus est homo,bonum euenire cosiueuit: cum habitus Virtutis in operationibus ac ti actationibus
Si ita est: operatio animae ex virtute bonUm humaniam effficitur.
Quassi ex continuatione quadam sententiam de scelicitate concludens,definitionem eius hic assumat non dixit autem animae operatio est,sed efficitur,ea de Causa quia nunqua sistere homo perfectus debet, in bene operetur:sed semper in bono persistere,eique semper incumbere.tem perantiam en1m,fortitudinem, S iustitia tam comedendo,quam versando cum aliqu1bus, de dormiendos quiduis demum tractando pre se ferre unusquisque potest quippe cum bonum de honestum in omnibus queat elucere: llusque ex nobis sit,qui, quoniam virtus & vitium locum in omnibus habent, admittere bonum & malum non valeat . atque huiusce rei exempla sumere ab unoquoque licet,qui vel bene vel male v1tam hanc tradacui. Possimus etiam alio modo hoc ex planare. nam res nonnullae sunt,stquae in eo essentia siciam habent,quod fiunt: ut theatrales ludi, dieS,mensis,annus .horum enim totum non absolutum atque 1ntegrum subusaei, Ied particu atam praetereuntibus partibus efficitur idem in Operatione videre licet cuius Cum pars una iam csiecta praeteriit,alia post illam,& post hanc item alia deinceps mccedit:nq, ita nunqua tota integra existit,sed paulatim perficitur.iccirco de ea quoque proprie dici non potest esse,sed estichac fieri.
Si plures sint virtutes ex optima & persectissima.
Quoniam no vna solummodo virtus est,sed plures, & ipse fingulari numero Istis talicitacem esse animae operationem ex Virtute definiu1t: ideo hoc adiunxit: ut optImae ex virtutibus, eiusq; operationi bonum asscribat:quae est prudentia, quae rationalis partis animae virtus est. rational1s vero animae pars praecipua ex omnibus est,subiectisque aliis praesidet:& partim cum ipsis opportuna,partim ex se propria operatur,nunquam a reicto honestoque officio aberrans.
Et insuper in vita perfecta. ver enim neque una hirtando , ne ille Unus d1es facitata quoque beatum & foelicem hominem neque unus d1es, neq; neque breue aliquod tempus efficiet.
Aliam hanc obseruationem ponit, quae speculari volentibus scelicitatem tenenda est . oportet enim,inquit,hoc in vitam persecti prorogari ut usque ad finem praesentis vitae hominis hu1uscemodi operatio in sine ulla interm1isone perduret . sicut enim hirundo quae VeriS indicium affert, una solummodo ad eius temporis significationem non sufficit,sed opus est ut multae aduolent, si ex ipsis veris temperiem agnoscere velimus, lute toti generi huius animalis,quod per hiemis fr1zissitatem atque intemperiem in abdito pene mortuum iacebat,reuiuiscentiam affert neque preterea ad ver declaradum satis unus dies est,sed totum illud tempus requiritur, quod spatio huius anni partis accommodatum est: sic neque beatum Se scelicem unus dies,aut breue aliquod tempus efficiet:sed opus erit, ut eiusmodi recta operatio usque ad finem perpetuo duret: quo Vere ei qui ita recte vixerit, asscribi beatuudo Possit- . . ri
BOI Una igitur Ipsum ita circumscriptum sit. Opori et enim Iortasse prius
figurare,deinde postea depingere.
Cum proposuisset dicere quid siti talicitas,multa prius ' circuivit, dum quae insunt Glicitati& a communibus animi notionibus,& a plurium, proborumque ac sapientum sententiis colli git:deinde cum propius ad Mlicitatem ipsarn accesssset, att1gissetq; ea quae propria magis -- licitati sunt,Vsque ad vitam deuenit: cumq; multae essent vitae quae m homine insunt, eaS quae vel cum Plantis,Vel cum animalibus erant communes, utpote ad praesent1s rei considerationem mi nime accomodatas repudiau1t reliquum erat vitae 1llud genus quod rationis est Compos, intelligitque ac cogitat hoc facultate Ec actu bifariam distinxit:postea id quod acta est,ut perfectissimuperfectionique d est talicitati accommodatum,elegit, cui postremo probum adiungens,defin1-tionem absoluat assumens etiam quasi consequentia & optimumJ& in Vita periectaJ ut integra