장음표시 사용
91쪽
er i tam vitam & ue ad finem bona antedicta sicippeditari mzverum etiam antequam .s vi
in sinu essentiam Limu &e. J dicti in Arist io
cinod nosterorum fortunae ad defunctos pertineant. cap. γ I.
de his quidem hactenus definitia sit. fortunas Vero posterorum atq;
N amicorum omn1um 31cere nih1l conferre,longe esse ab amicitia alienia, Quinetiam opinionibus contrarium videtur. Cum tamen mUlta sint ea loquae eueniunt ari De habeant differentias:& atra magiS,alla minus per tineant : sigillatim omn1a distinguere prolix iam atque Inlimium videturisi autem uniuersal1teri ac figora dixerimussatis fortasse erit.
O uia hoc quoque dictum prius fuerat, talici homini opus esse ad beatitudinem & postero
nim& amicorum peritate,ne ex eorum communicatione, si in miseria aliqua essent const1 ' . , . A i. feribit imnedire cum esse aliquis beatus possit, qui per
t De talici per se hactenus dictum sit: sed quid de nepotibus,ama 1sque e1uS d1cemus: nuqu1d horum tunae conferunt illi al1quid,an nih1lξ si sticamus nihil valde ab am1c1t1a auenum v1aeta Fbitur nam quemadmodum si 1lle 1d toleraret,ut comunionem ullam habere, cum nepotum ana1-corum . rebus nollet,esset damnandus,quasi ab amicit1a, soc1etateque alaenus: eodem modo etianoς tam crimen subibimus,si hoc conueniens esse tefiniemus. quinetiam Comum ill 1 opimonia rabimur,quae amicorsi communia siue bona,sive mala esse statua. pr siemm cum homo ex mansuetudine mutuaque beneuolentiae, quae ei natarι insita est age ac ' comunicabile iubili; haec affectio. Quare hoc rePudiandum est. Quo-
proprii neporates, mposteis xi dicuntur.
rentiis euenit: sigillatim distinguere,& ea quae eueniunt,& necessiturineS, prolixum esse n1m1s v1d tur ne infimium et1am escamus.fat s 1gitur erit,si uniuersaliter ac figura dixerimus nam ligura qaliaue uniuersaliter d1cere confusam magis,& Obscuram cognitionem exhibet: singularia vero ac particular1a cum sensu percipianthir,clariora semper sunt atque eu1dentio a.
Si videlicet quead modiam, Sc ex eius calamitatIbUS,aliae pondus,ac momentum quoddam ad vitam assertit,aliae letatores Videntur: sc quoque ea,
Quae amicis similiter omnibuS accidUnt. .
Hinc incip1t modum communicationis, cum Gl1c1bus statuere eorum, quae nepot1bus & amicis contingunt, uniuersal1ter ac figuri quadam, ut pollicitus fuerat, Corum different1as exponens: ac Pr1mum quantum ad ma1us, & minus att1net. licut enIm InquIt, ex Infortun11s,quae 1putalica contingunt, alia grauiora sunt, momentumquC quoddam ad V1tam immutanaam afferunt: al1a leuia ac nulla digna consideratione, quantum ad vitae mutarionem spectat. lic quoq, ea, quae amicis similiter omnibus contingunt. amicos hic communi nomine at Peuat pori ero , Lell uos, qui alioqui amicitia coniuncti sunt. nam si amicissima,id est,*ι λ ι ατα omc1IaiIOS 'Onianant cur absurdum esse debet,si amicitia absolute de omnibus dicatur,qui quOUIS IDOMO amatur hac de causa videtur dixisse similiter omnibus,quassi Omnes sub idem amicit1ar nomen 1 ut contrahens.inqu1t autem eandem etiam 1n h1s differetiam sortunarum obsieruandam ia . . It ma1Ora,
92쪽
In singulis vero calamitatibus differam ea est,Vituentibiasne, an mortuis contingant. qtrae sane multo maIOr est,quam sὶ nefariae reS ac d rar in tragoediis prae Istant, an agantur. 'Secunda haec est d1sterentia Corum, quae posteris Ac amicis contingunt. quae aliam rari habent erga Glicem dum vivit, aliam Post mortem . augenS Vero hoc Ari teles multorem d1fferent1am esse, inquit, si dum vivat Glix, quam ubi excessit, aliquid posteri; eiu ε cas contingat quam In tragoediis,sive grama ac nefanda repraesententur, quae praeexistentia M Tpiis ac Praeterita postea in Gnam inducantur, id enim id est, prae is hic videtur sigmficare) siue tunc fiant, quando inducuntur. longe enim dist praeter ne iri o
temur actioneS In tragoed1a: Zn quae tunc agantur, quando imitatio fit. opor igitur hanc Itaque cisterentiaem in i ic considerλΠ, Pr Pn Cne QO, an absiente & mortuo, posteris eius arque
Magis autem sertasse dubitandum de vita defunctis, an boni alicuiue vel contrari) possint esse participes. videtur enim ex his etiam sit pertin Maa ipsiOs quippiam situ bonum siue cotrarium rexile quoddam ac paruum id este vel ab lute & 1impli citer vel ipsis.
Magis hoc loco fortasse pro conuenientius accipitur, ut huius loci hic sit sensus magis sano quam ea quae superiuS viximus, dubitatione dignum 1llud est, an mortu1 bon1 alicuius,aut Contraru e 1e part1C1pes possint. deinde quasi solutionem subiungens, v1detur enim inQuit ex his
. clam modo defunctos attingunt ea, quae de ipsis in 1m1tataone vel d1cuntur, vel aguntur Ita Quo- . que hac , licet ad eos 'ua fuerunt, post obatum concedamus aut bonum aut contrar1um
s p Tm 'ςQlum momenti vel absolutὰ, vel illis esse zcemus ZSila mimas,tantum saltem ac tale: ut neqUe foetices eos qui non sunt se 3o cererneque eos qui sunt,priuare foeticitate poss1t.
S1 quis inquit, ea quae famaliarabus accidunt, attingere mortuos dicat: tantum attineent atque eo modo, Vt neque eos qu1 non sunt, talices reddant, si bona sint: neque eos qui sunt si
Haec eandem sententiam,quam praecedentia, habent: 1ccirco cum cIara ex illis sint non oDus
6O ςst,Vt ad Corum Explanationem quippiam diecimii , ' 'PR Q hod scilicitas bonumst honorabile potius,quam laudabile. cap. X IL
HIs ita definitis de sicelicitate considerem us:virum ex iis sit,utiae laude
an potIUS quae honore digna habentur . nam eam non eme inter fa ctaltates reponendam manifestiam est.
93쪽
Vinietur autem omne laudabile propterea laudari quia i quali es
lem,& unum quem eiusmodi CX bORQ ςψ Ρ' H Est ofompte ad bonum quoddam litate quadam bona affectus est ist bλψς ' μ' ' Eh; hii, obniti valeat: cursat habilis Vt& honestum. robustus quidem ad id VLR4 PQR tempore vitae humanae conse- celer1ter locorum interualla pertranseat: quae VtraqUe,qm p Η
' 'A hoe e deorum laudibus perspicuum est. nam cUm ad nos resς' in sculi videntur. id autem contingit ex eo, qtaod laudes per re -
At si1 talium est laus, optimora sane nullam esse laridem constat ted ma 4oius quiddam ac melius,quemadmodum vid Otur. deos enIm beatos ac tCzliee dicimus. beatos item dyCym S tici
σιμ ρσοι τωρ & mundum excesserint,super O Πιδ MK Fis' obeiatione vivunt, a Prima eo υλὼμ παντη habent cum diuinis natur1s versantem, ac gest1entem : semperque in Oper S
enim fi licitate laudat,quemadmodum
iustitianu sed ut diuimus quid λς .
94쪽
iustitiam . iustitia enim cum habitus animae sit, habet quo reseratur, ad sitam videlicet oneratio Dem. scelicitas vero operatio ipsa esse definita est:Vt ad aliud referri minime possit nam si si operationis operatio alia concederetur: atque ita finem haberet, α non Ipsa esset finis siedue ii 'finite oratio progrederetur.ICcirco non laudatur se licit S, sed beata Pr dicatur: utpote diuiniti quid ac melius,quam virtutum habitus sint. quae fine in anima,quae per Vutute perfectionem consequuta fuerit, semperque a stuperaOribu S potentiis illustrata continuam operationem nunciuam que i intermissam conserUet,in actu semper existit: id quod sola rei ipsius experientia confirmatari potest . sicut enim sensuum operationem Circa sensibilia, non ratio est quae demonstrat sed exta perimentum : ita circa intelligibilia intellectus Operatio, eius experientia cognoscitur . nec ulla o doctrinae ratione percipi ab inexpertis fatis potest. dulcedinem enim mellis qui id non gustari cognoscet nemo sic neque in intellectus Operationis cognitionem Veniet quispiam, qui expertus eam aliquando non fueIit.
Recte et1 a v1 detur Eudoxus in defensione voluptatis principatum ei at tribuere. ex eo enIm quod non laudatur,cum bonum ssit, indicari exist1ma bat eam rebus laudabilibus esse prestantiore. talem autem esse Deum, A bonum ipsium censebat: quippe cum ad iis c reliqua etiam reserantur.
Philosophus fuit Eudoxussis cum voluptatem laudaret,principatum ei asscribebat, quod om nia quae apud homines laudantur,excederet. nam cum bonum eam esse statuissit,videretque eam minime laudem aliquam consequi apud eos qui hominum laudationes componunt: eius praestanin esse id argumentum opinabatur:quippe quae Ca eX cederent,quς laudem mCTerentur.S1m te e nim aliquid esse Deum & bonu1Psum dicebat, ex geminatione rem eandem. Eudoxum 1R1tur probat quod conuenienti modo in defendenda voluptate usus fuerit.
Laus enim virtutis est. Icionei enim ad honestas res agedas ex ea efficiun tur. ComendationeS Vero operta sunt,tam animae 2 corporis simili modo.
Hato,inqvit,ut Glicitatem suPra ea quae M laudantur & commendantur,esse ostendat. laus enim id est,ε τραγος virtutis est ἐγκώμι', Id est, commendationeS,seu laudatio ,Operum pCorti. Laudatur, inquit,virtus,eo quod ex ea quae habitus bonus est, ad bonaS honestasque res acienda -o idonei homines efficiuntur:opera vero comendantur simili modo Ec corporis S animae. Quaecuti scilicet ex virtute ipsa emanat ac proficiscuntur at taliCitas & supra Virtutem est,& supra ea num ex virtute proueniunt:iccirco laude quoq; sit superior,necesse est.Animae vero opera ea fiunζquae e Y habitibus animae,id est virtutibus, cibus,scietiis ProficiscuUtur: corporis,quae ex corporis habit1bus cmanant. corporis habitus sunt vires,sensuum integritaS,agilatas ad curium,sanitas Se si quid aliud corpori inest,quod laude dignum habeatur. nam quae per corpus bene honesteq. ammtur,bonis anime habitibus etiam etiam ipsa asscribi consueuerunt:eo quod anima ipsa sit, qua e cte corpore utatur, reaeq; CperetUr. nam si Vitium In anima dominetur,mala bona etiam ipsa corporis evadunt cum male per ea operetur anima,maleq, Corpori S Obsequio utatur.
Verum haec exacte tractare foditan eortam magis est, quorum labor in o laudationi bias confic1endis versatur nobis vero satis id esse debet: o ex his quae d1ximias, ex honorabilibus perfecti Sch rebus esse stelicitatem constat.
Quia de laud1bus & commendationibus, quas Graeci Dr γους, ψ ἐγκωμα appellant nonnulla hic lxit:.qtribus stubiecti S,scilicet utraq, conueniant:atque haec dixit, non ut de ipsis a eret sed ut tantum isticitatem supra ipsa esse dem Ostraret iccirco posteaquam pauca quaedam de ipsis disseru1t,quantum scilicet Prassient1 proposito fatiS est,absolutiorem tra at1onem ipsorum ad eos reiicit,qui in huiuscemodi rebus laborare c5sueuerunt:ipseq; ad propositum Orat1onem reduc1t- perspicuum esse,inquieDs; ex his quae dicta sunt, eΣ honorabilibus perfectisque rebus esse Glici tatem atque 1ccirco honore,non laudibuS, neque Commendationibus essi dignam.
V1detur aute de ex eo ita se habere,qUIa PrIncipItam es laia1us enim matia rel1qua omnia omnes agimus principitam Vero & causim bonorum in onorabile quoddam ac d Iumum statuimus.
95쪽
De duplici animae parte ac uirixtis diuisione. Cap. XIII.
QVomam igitur stelicitas animς per virtute perfectam operatio quae
dam est, te virtute considerandum videtur. hoc enim modo fortasse efficietur ut melius de foeticitate etiam contemplem Ur-
Μos Aristotel1 est,ut in his quς ab ipso traduntur si in plures libros diuisa fuerint,in fine prae
cedentium de sequentibus ' praemoneat,de quibus agendum sit: ut libr1 hoc modo inter se apte cohaereant, ac continuentur. Propterea igitur, quod in toto hoc primo Nicomachiorum mora lium libro de talicitate tractau1triti secundo vero de virtute in uniuersali est d1sputaturus iccirco hic praeoccupat quoa est in sequenti libro expl1candum : Ostenditque subsequentis argumentum ex praecedente necessario dependere. Nam cum Gl1citas an1mae per Virtutem perfectam opera tio quaedam sit: necessarium profecto est,ur de virtute iam consideremus. inde enim efficietur, ut melius de foeticitate etiam ipsa contemplemur. virtus siquidem ad definitionem talicitatis absoluendam assumitur: unde si de virtute dissicerimus, clarius definitionem talicitatis percipiemus: quippe cum Omnia quae in definitione alicuius sumuntur, clariora eo quod definitur,manifestioraque esse debeant.explicat enim naturam rei definitio:quam si vel ex obscurioribus,vel ex aeque obscuris constabit,ex plicare nullo modo poterit.
Videtur aute dc is qui re vera cita ilis est,circa hac maXime laborare. pro positum enim eius est,ut ciues bonos,legibiasque obtemperante S efficiar.
Idem probat ex studio,quoa qui re vera ciuiles sunt,in ciuitatibus adhibent:maxime in virtute elaborantes,ut ciues & nonOS & obtemperantes legibus efficiant.
Atque holusce rei argia metum,tam Cretensium quam Lacedaemonio rum legislatores habemUS.
Eos qui re vera sunt ciuiles id studere,ut subditos sibi ciues virtute praeditos reddant,optimorum ciuium Minois & Lycurgi exemplo Ostendit: quorum alter Cretensium , alter Lacedaemoniorum legislator extitit.
Et si qui alij tales extiterunt.
Vt Solon Atheniensium & aliorum alij. Josen autem Φ vereor inter hos Conuumerare quippe qui a deo legem acceptam promulgarit,supraque homine populum instituerit,ac rexerit. Qui vero no hoc student in ciuitat1bus efficere,sed nullam suorum c1uium curam habent, licet neque boni sint, neque legibus obtemperent: ' falsio ciuiles appellantur.
Quod si ciuilis facultatis hec consideratio est,patet inquisitionem hanc perinde atque a principio proposuimus uturam.
Considerationem de virtute,ciuili facultati couenire his quae modo dixit,iam ostendit:vt consentaneum sit eum qui ciuilem tradere disciplinam proposuerit, quaestionem quoque de virtute pertractare. dicit rursus qualis haec de Virtute futura sit examinatio quemadmodu sc1licet a principio proposuit. id autem erat, pro subiecta materia ita de ea disputationem facere: rationesque' ex iis quae esse aliter possunt, non ex necessariis concludere.
De virtute autem lita mana scilicet considerandum est: nam & de bono humano,& de foeticitate humana quaerebamus.
Multa genera virtutum vetere S introduxerunt: non enim tantum ciuilem, sed & purgato viam,& intellectualem,& quartam, quam exemplarem & diuinam nuncuparunt quarum singulas in quatuor principales, id est, prudentiam, fortitudinem, temperantiam , & iustitiam, esstri buere: aliis atq; aliis unicuiqi,prout genus unumquodq; postulabat,attributis definitionibus .sed nunc duo hςc genera,hoc est ciuilis & purgatoria nota maxime nobis sunt haec, Cum anima corporis consensu actiones omnes exequitur: illa, cum a corpore , omnique affectuum eius contagione separatur . Vt ciuilis moderatio affectuum tantum sit, quae nimios perturbationum motus cohibeat ac castiget: operationesque intra eos terminos conseruet, quos necessitas praescripsit: purgator1a Vero ea sit, quae partim ad impatibilitatem, sublationemque affectuum deducat,dum anima adhuc purgatur: partim ad eam iam deduxerit, quando iam purgata anima, absolutaque a corporis aflectibus fuerit. Humanam igitur appellat virtutem ciu1lem : quasi purgatoria,& reliquae secundum Vtrasque partes supra hominem sint. Nam homo cum natura mansuetum con gregabile,ac sociale animal sit: cum corporis sivi commercium repudiat,suPra humanam naturam constituitur:
96쪽
Virtutem vero humanam dicimUS UO corporis. sed animi stato quoq; animae operatIonem appellam USAed si haec Ita se habet pers 1 elatim est,c1D1lem,cloae ad animam spectant, quodammodo cognoscere Oportere: quemadmodiam Ocultam,& totum CorpUS,etam qUi curaturus est.
omam quaedam est corporis etia Virtus, quemadmodum anam famias enim, & pulchri-ro ludo, & sensivum itas &TObar C POHS sunt sicut iustitia, temperant 1a,prudentia,& seria stiam tacitudo animae atque h1c de amme V1rtutabUS est sermo, quaS anima corpore tanquam instrauncto vcens exequatur prCpterea inquIt,cmilem qUς ad aTamam spectan cognoscere quodammodo o portere IIe an1mat autem V1rtute esse hac oratIonem etia ex eo ostendit quὀd Gl1c1tas animae o- P ratio di a est. adiunxit autem QI ODAM MODO J quia non abiit hic de anima dismutar1onem instatuersea quatenus tantum ad pra sentem rem faciet . ciu1li autem cognitionem de anima esse Decessarram ex messic1na corporis comprobat: quemadmodum,inquiens,oculum & to tum corpus, qui curaturus est. J nam si ars qu1 corporabuS medentur, necesse est & sitimorum &tocius corpor1S naturam cognoscere,Vt naturali eorum Constitutione perspecta M1re possint ciu1d
dus adh)bit1s ad post1num statum reuocare,quae est famias:quo modo non etiam 1llis Qui animae naturaIem cons 1lut1onem 1nducere Volunt, de anima cognoscere necessarium erici oculos h1c mexemplum ob vanam fortasse eorum compositionem assumpsit: in quabus part1um multarum ad n integi itatem & perseetaonem connex1O, tuΠ1Carum,humortam,Venarum,nemorum, al1orumquC1 e1usmodi cern tur: ut varia eciam,ac multaplex dissic1lis: pertra tu, ob harum parcium ignora es, tyon m CVrvio Cuadata 1ed tamen eorum qui in curatione hac versentur, neque multio T rum substanta a cognoicenda,neq, in curand1 rar1one tradenda . studium defuit uel i hi, se cavia Oculorum Cxemplum adduxaevel qu1a Caualis maximam Intellectual1um arum oculoricu1am habet,qu1 sunt mens & cogatat1O, Id est, νους & μανοια : studetque , De h1 irrational1bus hebetati perturbatiomb' da Uundantur, ac caecutiant, θ eve crassim e corporis Ob1ccta imme- daantur, quo m1nus is Uer1tatem & bonum ipsum speculentur
Atque eo magis, quo ciuilis facultas honorabilior, meliorque medita
clida est. 11 anto agis,'nquat,quam messicus ciuilis scire de anima debet quanto melior quoque ciuilis facultas medicina est.absurdum enam est,si cum medicus cognoscat iubaectum c1rca quod versa- suum agnorauerit,quod etiam apse curare vult.
Elegantes quoq; medici mutra circa cognitionem corporis pertractant. si Πς 2 m ex medici qui corporis cognitionem neglig&: sed hi ignob1les si1nt i ac vita,E . . i I 'Mβ' q0ysi /RςVndRm Oificiosumque in messic1na habent, non it, se L
asse cognitione corporis tractationes vel ipsi componunt. vel ab al11s composita h a' Vφ' ςm t hi S inseriorε esse esceremus in eo, in quo pho tri, τὰ
iram causa,& quatenus sitis est ad ea quae hic quaeruntur. nam exactiu ab solutIusque rem hanc excutere, laboriosus sortasse est ac dissicilius inuam
97쪽
Dicuntur autem de ipsa in extrariis etia disputatIOnibias, nonnulla quae
satis sunt: utendumque ipsis est.
Ex operibus Aristotel1s,alia ad discipulos eius scripta sunt, qui ad eum audiendum simul conueniebant,quq ipse in publicis scholis coram disserebat,& Q1s d1scipulis αμεσως exponebat alia
priuatim ad aliquos,extrinsecus argumento illi accommodata,quod Vnusquisque requisierat. Illam Nouucτικὰ.hoc est auestoria appellantur: quippe quς,ut diximus ad eos qui publice apium audiebant suerut conscripta: haec ἐξ quasi extraria dixeris,sive extranea: qu1a unumquodque ex ipsis ad priuatum aliquem aliquid quaerentem extra publicum studitor1um compolitum fuit. Ouoniam igitur in his diuersia quaedam de anima pro tempore ad propolitas quae1tiones d1- 1 octa sunt: ad ea nos relegat,Vtpote ad praesens negocium Utilia futura: monetque ut 1llis hic quo
que ad rem facientibuS Vtamur. . - -
Quemadmodum alteram partem eIHS esse rat1OnIs partIcipem,alteram expertem. nam Vtru distinctae sint, ut corporis partes & omnia diuisa bilia, an ratione tantum duae sint, re aute separari inter minime possint,ut in circunserentia con Uexum & concauurilliad Vero nihil ad propositum refert.
Cum dixisset in extrariis disputationibus de anima fatis fuisse dictum : non quo de anima ibi pe victe facta sit disputatio, sed eatenus solum, quantum ad prae lentem de Virtutibus inquisi- ibtionem sufficiat:explicat etiam quae sint ea quae 1bi dicta fuerunt: quemadmodum Inqu1ens, alteram Partem e1us esse rationiS expertem, alteram participem .atq; eam Mae Vacat rat Ione,non absolute esse irrationalem: sed quodam modo etia ipsam rationalem, Vt pote rataoni obtemperante: ut neu absolute rationis sit parricCps, neq; absolute CXperS. nam quae ex sese racione habet,& co-puat ea est absolute rational1srquae ration1 Obedit, per part1CIpataonem est,ac propterea non ab-
solute sed quodammodo rat1onalis escitur . nam virtutes in Parte irrationali nullar A existerent,ut &nitudo,ut temperantia adde etiam iustitiam: nisi de iracundia & cup1ditas subdite essent racio- ' in eloue obtemperarent. neque enim in nobis id est,quod in brutiscin illis en1m Iat1oni haec m1-nime obedire conspiciuntur, eo quod extrinsecus est ratio,e1sque nullo modo coniuncta ac con nexa in nob1s vero cum simul cum IlliS sit,in unoque & eodem corpore annexa.1ccirco fit,ut 1r-- . rationales hae facultates rat1oni Obediat: quippe quae adsit,& sine ulla intercesi1one ipsa praelit a ρ -- '' imperet: quae iil tur pars animae nostrae ratione est praedita,rationalis ideo est, quia rationem
ἴ ς Mi Q mς ἔς Essentia sua habet,sicut d1ctum est quae vero ratione vacat,si rationaliS dicitur,no' phis incia iἡ ae simplieiter,sed quodam modo dicitur: quia scilicet natura eiusmod1 est,ut ratione in-kη 'phi' atuue illustrari quodam modo valeat. necesse igitur est, ut qui de Virtutibus cognit rUS est,
is animam nostram ita habere, cum corporeque ita C1se connexam sciat. an vero hae duae partes, uuae rationem habet,& quae est irrationalis,loco inter se distinctae sint,sicut partes corporis,caete- raoue omn1a quae partabilia sunt:an Id qaidem minime,sed ratione tantum duae loco separari inter e nullo modo possint: nihil ad praesentem rem facit inuestigare. nam Corporis parteS, ut ma-Dus pedes,caput,& Caeteras, non ratIO ne solum,sed loco et1am inter se distare in toto,d1siunctasq; 46 esse adeo euidens est,ut sensu etiam percipi queat: id quod in omnibus d1uisibil1bus constat. di Disibilia magnitud1nes Vocat, Vt lineam,superficiem,& COrPus: quorum singula & partes habent, in quas part1r1 ac diuidi possunt:& ita eas habent,Vt non simul & uno eodemque loco omnes,sed similae sino ulis in locis dispositae sint. si enim id non esset, ne magnitudo qu1dem esset actu d1- ι . t mensibilis non secus ac punctus:cuius fluxu aC protractu principaum magnitudo adm1it1t. esse' ς autem nonnulla quae loco inter se esstent, ratione Terd numme ex circunfererit1a Ostendit an qua una & eadem Concauum & convexum cernuntur,qUae Tatione tantum, non loco distant: al1oqu1 in eo non essent, quod quantum ad latitudinem spectat, dimenssione omn1 caret ac tistantia, quae est linea: quae longitudo latitudine Vacans definitur- . .
Cum de virtute humana, atque ea non corporis sed animae dicturum se esse promiserit, diuiseritque animam in irrat1Onalem, & ratione carentem facultatem: irrationalem rursus subaeui dit: & al1am eius partem communem esse inquit & vegetalem. communem sane, quia in Omni-
98쪽
bus inest,quae animata appellantur. Vegetalem Verd,ed qudd in ipsis etiam vestes , ML L ristirp1bus conspicitur. quarum proprium maxime illud est, ut vim & alendi &h--V' beant.Nam licet eadem in anamalibus quoque tam brutis quam ratione phiεὰ um μ' - hμ in eis mest,quatenus sunt animalia, sed quatenus cum stirpibus communieant i, is 'N 'Vt prius in animalium corporibus, inseriores ignobilioresque animae faculante, tib ' si1perueniant praestantiores:qu1PPe Cum nequeant Corpora eas suscipere . nisi h L J - . , inferioribus,atque effecta idonea fuerint causa vero de alendi de austendi ob hJ- haec tam m animal1bus quam in Plantis efficit, lacet al1O atque alio modo pro diuersis
mentorum . nam alia fiunt instrumenta in plantas, alia in ani libus,quae Eultiti hule is es
auctric1 1nsieru1untacu1 quId in materiem nummζut singulis,quae aluntur aut crescunt ob et iuppeanant. Cum dIxertat Rutem an OmnibuSqu aluntur,talem Vim inesse,siubiunx1t p&in tabus quoque Jtatus autem sunt,qu1 1n utero adhuc gestantur ruti m A adiunctiim est,quia fortuS habere adhuc stirpium Πλturam vi neruulin te ala iacmitatem in eo simi se operantem,nisi hanc continent. Eandem hanc in perfectis inesse 'nquit resipectu,scil1cet Miuum,perfectIS,quae rationem substariae iam admittunt. nam etiam Quod statun genitum est,multa hλbet Potest zς,qud: Cum Procesi print in actum, tunc propriὰ perfecta appellar 1 potest quod tamen neque tunc vegetalis haec facultas destituit: qui e 1a 1 Ut sitis olute necessiario conserar Hidroum sivium deinde de hac opinione siubiicit, Pae eandi m pzrfectis etiam esse ait, & CO upm AGUS eti m linquiensiquam aliam quampiam
interrupt1one semper in funct1one sua est. praecipue tamen in somno Im1k in αρὰ igrorum & cone iones & cstiones, tam 1Π omnibuS Parcibus corporis,pro uniuscuiusque -
Hu1us igitur facultatis,inquit Virtus quaedam Communis animantium omnium & non huma in D P una apparet eo quod in his Omnabus secundum Vmusciniasque naturam Officium tum exercet. 1d autem 111h1l al1Ud est,quam alimentum cocoquere,quam 1mmutare in quam digerere es restumo,
membr1S singulas adiungere,atque incorporare,& silis assim1lare , atque ut semel dieam ,lese' f ζα augere atque harc omnia bene CTCzre,quae non homin1s sunt in eo quod est homo,s: itico quod cum plantis comiamonem habet.1d quod ex eo probat, quddm somno maximὰ operari ''
nullo modo,Vel quam haec animae pars & facultaS consp1citur Donias autem aut malus, quatum ad hom1nem spectat, vel Inullo modo,vel quam nunΠΠu esse m somno manifestus potest hocq; commun1 op1mone homianum cOfirmat quae a1t,ssifferentaa anter bonOS & malos,foelices & m1seros in dimidia parte huius 'S.
vitae nullam esse propterea quod vi somno omnes Vacant,mhalq, ex proprio habatu operantur.
.. Atque i QC mn nes ζζr . Ocium enim animae somnus est, quae vel bona vel mala dicitur.
Conuenientcr,inquit, siOmno α λPPosita accidit,ut boni & mali in Comnis minime discernan tur . nam bonum & malam quod hiC siumImahad animum sipectat: anima: aurem ocium simnu
enim ex fructu arbori1da ex operat1one habitus cognoscitar . Quemadmodum iritur tenore auo
,6 Nisi quatemis patitulum motiones aliqUae ad eam pertingunt ε eaten senim modestorum meliora,quam quorumlibet visa i. .
Vt plurimum,mquatsen somni quo modo bona anima a mala dis ri μ
a A in nullae Operationes quae in in ilia et hie
99쪽
Eusti a tu in Moralium Acis h.
Comnos etiam pertranstitat, imaginatione,dum sensius Vacant. Operant eorum rmas indacete,quae qui 1am in vigilia operatus Herit: ut bonis ει malis viis per simittam vel affectio nil, S, Vel operationMus corre onaeant, quae ipsis in V Vl λ C HriS me. VIa ri autem ex his posset Ari telas vegetali tacaltati somnum ascribere, eo quod de eaa PCnS in semni mentione Venit: nia imin; opeliri λnrni prictentiae eam, inquit,Re sit hoc CUCz,plZΠζM Criam dormrret, qua rum maexime propria baro id est altrix Acaltas est: non dormiunt autem . non esse igitur huius facultatis cimnum manifestum est. Somnuς pr erea ita siensatam ocio consit aeraturissi igitur dorm1
tamen accidit, ut vegetaelis operatio in somno maxime efficaam qui1 natara tunc nullis siemuum iunctionibus impedita liberius proprium ossi CLUM V lex ς ςyςςVς . .
Ac de his quidem satis . atq; haec nutriendi facti itas, est enim humanae
virtutis expers,omittenda est. videtur autem etiam altera quaedam natur a animae 1rrationalis esse,quq rationis tamen qVadam eX palle capaX Ut. CO-tinentis enim & incolinentis rationem, animae item id qUoci rationem ha bet, laudamus: quippe cum recte M ad optima incitet. videtur tamen aliud
quid etiam in ipsis inesse quod pugnet resistatqiae ratIon1.
3 De vegetali facultate,quae altro quoque ob id dicitur, quia alere solius eius propr1um est sitis
dictum sit.non enim opo et ut plura de ea d1sseramias cum de Virtute humina qua in parte eo stat. Consideremus haec enim cum nulliu S cognitionis sit particCpS, ab humana virtute aliena est. nam cum rationale an1mal homo sit, necesse est, ut eius Uartus ex rat1One & cognicione eristationesertim cum vniuscuxasq; virtus eiusmodI sit,ut siribiectam perficiat. Quomodo igitur posset,
Quod cognit1one omni prorsus vacat,rationa II ammati ad virtutis ExequutIonem conferre ξ pro Dterea oportet ut homo si perfectionem suam asseqUi vult, cum Vegetati hac Vehemeter certet ac Dugnet: ne si nim1a eius operat1onum Oblectatione superetur, in eiuS naturam abeat, atque Φ ar borescat. v I DEΥVR autem et1am altera quaedam natura anamae irratIOnal 1S C e : quae tamen non prorsus vi illa irrationalis,sed quadam ex parte rationis capax sitJalteram hanc naturam in1- mar esse dix1r,ex eo ostendens unamquaq; ex tribus,id est altricem ensualem & rationalem,an1mam appellari nam animatae ab omn1bus elaam stirpes dicuntur,cum tamen sola altr1ce pretestae sisti ut hinc animam esse etiam ipsam pateat .hae autem ratione inter se ditariat. alteram vero hanc ciuae post vegetalem irrational1s anima Az1tur,esse quadantenuS ration1S partacipem ex cocinente M incontinente osten 1 t. incontinens enim 1lle est qui cum a cupassitate ad fru1tIonem rerum 1ucundarum trahatur,pugnat aliquandiu ac ressistit: - Dec tamen semper Id tacit sed al1quando succumb1t ac Vincatur.Vnde etiam a Graecis Ac1tur, quia non superat cuprestatem ,1d est in Continen non tam,qu1a non cont1neat se a Voluptatibus, quam quod UOD COtaneat in o Fc1o cuia Diditatem ted ab ea superetur Continens vero cotra est, qui habet quIdem et1am Ipse racion1 ad Iersiantem cup1dssitatem,sed retistit tamen generosius operatque eam rat1ΟΠe: atque Ob 1d concinens vocatur, no tam qu3d a voluptat1bus sese continet, quam quod inferrorem facultate 1n ossi Cio continet,subditamq; rationi atq, Obedientem facit: Graeci hunc εγκρα TR appellant, eo quon Voto potiatur,atq; 1n cup1ditatem dominetur.laudatur igitur In utroque horum id quod ratione est preditum pugnatq; aduersitis 1rrationalitatem .curque laudetur,subriangIt:1ncitat φmm inquar, recte ad quod rationem habet ad optimarid quod laUde d1gnu est . esse autem in has 1rracionalem quoque quandam facultatem praeter rationem, ex oPeratIone mansfestat.neq, en Im nauersus ra- donem pugnaret,eaque reniteretur 1rascendi,& cup1endi facultasm1si esset 1rrat1onal1s
Plane enim quemadmodum re toluta corporis memora 11 ad dextiam mollere Volueris, e contrarib 1n sinistram deferuntur: sic quoque In anima so
co Iazingit,in contrarias enim partes incontinenti tam appetitiones feriantui.
Hic ostendit Aristoteles membrorum motiones preteter naturam longe esse simillimas nam ατευνως pro λιαν,ad est multum usurpauit appetitionibus facultatum animae,qUMPraet ' rataonem feruntur . Inquit igitur,quemadmodum cum η resolutio membrorum corporas accissit retolutio ipsa appetitioni voluntariae aduersatur: ut si homo in dextram partem mouere resolutum m mbrum voluerit,in simiseram id praeter propositu deferaturata quoque in anima fit,cum ratio ε
100쪽
irrationales facultates mouere ad meliora proponit saepe Illae in Contrarium do. Hi
tionas motIonem Pelora amplectunturiid quod in incontinentibuς pessio eua εἰ P πη yy cum rata O ita mouere cup1ssitatem vult,ut corporis voluptates reiiciat hesiuit hi 'μ'hμβ ςμὴ ad 1llariam fruit1onem incitata ut haec voluptatum praeter rationem si uitio is f Πῆς hominis quam Ipsarum etiam irrationata iam facultatum s1 t. nam neque iatio in '' V Ro
Sed in corporibUS quidem quod P Vter Propossimna fertur, Videmus
Non si1nut1 modo,inquit,resolutioneS,ac Prieter propositum delationes in anima atu . in cor 'poribus cognoscimus sed eas m corporibus sensurin anama iussicio rationis percipamus
Fonasse autem nihilo minus m anima quoque esse quippiam pr terrat1onem ex is diam est, qUOd ei aduersetur acres stat: quo modo vero G1Uersiam tit,n1hil refert.
soli τΑs spJ hic positum est pro omnino J non enim quasi ambigat,hoc dicit sed certam sen hientia enunciat quo Veroo in hunC modum Vti Aristotelem saepenumero inueniemus ait isti mhilom1DuS m an1ma quoque existimare debemus esse praeter rationem, aliam Levita em eladuersetair & 1e1HLat. sicut in corpore morbOS quosdam accidere appet121on1bus voluntar11s re-d mlentes vademus cum Verodiaquit QV O M o D O autem diuersium 1it mhil refert illud signifi-Mcat,d1uersium qu1dem esse in resolutis corporibu S 1d quod resistit, neque fieri motiones eo a se .cundum propositum sinit:& esuersum quod in anima aduersuS Tat1onem pugnat at ue 1mDCest quo minus actiones secunatam racionem perficiantur: in quo tamen diuersi s h eonsistat ad prassentem rem non refertrid est,manusne accommodata Pramenti negocio inues 1gatio est si inquirere vel1mus,quo pacto id quod est praeter naturam, ab eo quod est praeter rationem differat
Quod tamen etiam ipsim ratIoni S esse PartICCps VI detur, Q Hemadmodum diximus: ' continent1s enim rationi obtemperat.
Pars 1rrationalis,quae in homine est, non habet quIdem propriam rationem , unde irrationalis appellatur:v1detur tamen ratIonis etiam ipsa esse Parriceps,m eo quod a racionem habente facultate illustratur,sicut dictum est dixit enim etiam supersuS esse hanc rationi obedientem -atuue iecirco quodam modo, d est Participatione, non essent1a rationalem. Quemadmodum e la luna 1nquiunt, in luminare nucupar eo quod a sole 1lluminata lucens efficatur,ut lumen quod al1unde accepit, reddere etiamipsa Valeat Sed Vnde apparet, quod ration1s partaceps sit haec irrational1s facultas Inde n1m1ram,quod continentis rationI Obtemperat. msi erum natura esset comparatu ut is ratione ut1 quodam modo posset, nunquam hoc contmgeretriaeque in continente 1llud fietaret,ut cup1end 1 vis ad voluptatis fruitionem Incitata, Oh1benti a voluptate rationa pareret.
Atque etIam magis fortasse In temperante ac forti obediens est: omnia o enim In his rat1oni consonant.
Sicut in aliis quae vel a natur a filant, vel arte,non repente generationes aboluuntur, sed ex imperfectis ad perfecta subinde progressio fit: prius B antecedunt species quaeda ouae subiectu
1doneum ad suscipiendam eam Ormam reddunt, quae a princ1pio sue a natura, siue ab arte pro pos1ta fueratrita in v1rtutibuS quoque hominis Videre lacet. homo enim a princ1pio ub1 e matris utero editur,cu nondu rat1O in Co Uim Ullam acceperit,eTC absolute quasi animal v1detur nam in eo 1rrat1onalium facultatum operationes,ratione nCcessario praeciarriat. ante omnes venetaI1s etiam 1psio utero ex1R1t deinde vitalis postrem6 vere; excitata ratio operationem sua etiant i opoducit.atquct haec generationi S causa Cuenmnt: qu1ppe Cum natura essentiam hominis cons uere so studens 1nferiores facultates,Cariamque Operationes,tanquam fundamentu prestant1oribu subiiciat:neraque alio modo neqaeat,Vt CX Omn1um compositione alaqu1d cost1tuatur Hine implae si ut rat1o quae post al1aS CmὶCuit, dum propraa Operationem exercere vult,pugnam aduersus oer 'turbationes mstatUatruoneturque Vehemenim earum i Petum,qui iam ant1cipauit, diutin emualvit, reprimere ac refrenare Id autem citd fera nequit sed longo quodam tempore,labore haud paruo opus est ad rationis expertes facultates cohabendas,ac continendas. Propterea homo dum ratione aduer1uS PerturbatIODCS reluctatur ac Pugnat, prius 1n d1scrimen 1llud ven1t ut aut v1ncere aut vinci V1citiam positancontanenSque ex eo dicitur,1d est τ .Fdd nondum penitus