장음표시 사용
51쪽
ORATIO III tutum parat aditum, Ac lenem struit ascensum. si deniquo impellere ad spem beatitudinis certam nitentium hominum vota, sola Dei cognitio potest, nemo sane unquam, nisi Geometra, plane beatus existet; cujus ad hoc prae fertilia studium incitatur, atque ardor impellitur, ut Deum immortalem subtiliori ratione investiget atque perquirat , investigatum & inventum indicet in vulgus, eique
palam colendum venerandumque proponat. Iam vero, si mente consilioque divino omnia, quae sunt in mundo, ad salutem omnium conservationemque admirabiliter ad ministrari cogitemus, si contemplemur animo, genus h miuum universum,extremis terrarum oris, tanquam moenibus , comprehensum, velut magnam quandam urbem incolens , quam nos orbem terrae vocamus, Dei Potestate
atque sapientia gubernari, qui judiciis constitutis, legibusque descriptis, recte factis praemia, peccatis supplicIa,
decernat; quid aIiud ex tot ab illo affluentibus bonis, hoc uno genus hominum large magis effuseque rigare, quid inter illius maximas infinitasque virtutes, tanquam sidera ardentia , ' Geometricae rationis splendore clarius elucere atque emicare videbitur t neque summopere Plato non laudandus in eo , quod, incredibili Dei providentia atque sapientia, qua quidem universum mundum regit , animadversa, optimeque perspecta, harum rerum effectorein de conservatorern Deum hoc est , in hoc Geometriae studium incumbentem, appellare non dubitaverit; ut ex hoc credi facile possit, praestantisi sinam hanc , sive canestem potius, disciplinam h superno illo scientiarum sonte deductam , ad hominum coetus de- suxisse ac pervenisse. nam quum virtutem, non minus stulte quam impie, nemo ex veteribus unquam Deo ac Ceptam retulisset, quod, quum propter virtutem jure nos laudari & in virtute recte gloriari putarent, nunquam id posse contingere e stimabaist, si id donum a Deo, non linobis , haberemus; solam tamen Geometriam tanto ceteris virtutibus praestare , sere omnium erat opinio , Ut Crederent, tantam hanc, ac pene divinarii, a Deo petendam , non a se ipso sumendain esse virtutem , nec aliquid nostrae laudi assiimium arbitrarentur , si egregiae facultatis hujus originem a Deo duci. omni remota dubitatio- ne, con-
52쪽
D E LAPD. GEOMETRI IE. sal ne, concederent. quis inventus est unquam diis hostiam, vovisse si justus, si temperatus , si sapiens e stus esset ei at Pythagoras quum in Geometria quiddam novi inve- , nisset, Musis bovem immolasse perhibetur multis at quod profecto contra judicium omnium mortalium noui recisset, nisi praeclara ejusdem inventa, tanquam dona caei talia, Deo immortali tribuenda existimasset. Verum , i quid in emendis colligendisque utilitatibus maximis aci necessariis, quae latent in intima ratione Geometriar, tani topere laboramus quid ea re utilius esse, quid hominum, generi fructuosius, eotest, cujus consiIio atque prudentia inter se homines civili conciliatione & societate conjun-r, de mundum omnem administrari, confiteamur quano non ejus semper , maxime in legibus condendis, de in Rebus publicis ordinandis, 1 summis Zc sapientissimis viaris habita ratio est i sine qua certe illa Iuris aequabilitas .
quae in tribuendo jussuum unicuique Versatur , cujuseuenotitia , maxima atque praecipua Iustitiae parte, continetur , ne intelligi quidem , qualis sit, ullo modo posse videatur. Quid non ne Lycurgus, vir ille summa prudentia atque sapientia praeditus, qui Lacedaemoniis Jura legesque praescripsit, quum Arithmeticam analogiam, falsis
criminibus accusatam, quippe communem urbis perni ciem , Rerumpub. pestem , dc ad turbas maximas excitandas sane nimis fiptam, condemnasset, a gubernaculis civitatum repulisset, dc tota a Lacedaemone procul amandasset, Geometricam proportionem, tanquam utilissimam , dc moderatae atque legitimae Paucorum potentia: accommodatam , ea in civitate retinuit, atque arci institiae, mrtunis omnium tuendis, omnique Reipub. administrandae , summo cum imperio ac potestate praefecit e
equidem , qui potest in illa parte justitiae, quae eoenas de
praemia constanter pro cujusque meritis & dignitate distribuit, medium illud quod est nimium inter Be parum, quod aequum appellatur , indagari, nisi hac Geometrica ratione adhibita sine qua in tantis tenebris , quodam quasi Iamine destituti, di recta aequitatis via facile declinaverimus , eive , cujus extant maxima in Rempub. merita , minorem fortasse quam ei qui non aeque de eadem meritus sit, gratiam retulerimus. hinc graves in Repub. D 3 quere-
53쪽
g4 DRAT LO III querelae, hinc criminationes existunt. hinc tumultus saepe maximi, hinc seditiones turbulentissimae excitantur , si , par virtute, non parIa quoque praemia reportet, de , rebus gestis ac gloria superior, aequo cum inferiori jure tractetur. Non ne , quum omnis Respub. h Solonis sententia duabus rebus , poena & praemio , contineatur, si , quum de iisdem referendis agatur, non adhibeatur in consilio
Geometria si rationi ejusdem illudatur , si per contumeliam abjiciatur . & in scholas Mathematicorum , in Philosophorum disputationes tanquam in pistrinum aliquod,
detrudatur & compingatur, virtutis extinctio, & Rerum publicarum strages ac ruina, consequatur necesse sit
Veniant initur hujus sermonis irrisores . de sun ut illud doceant, quemadmodum sint poenas & praemia, quae meritis cujusque respondeant, largituri, nisi rationes ill rum , qui poena vel praemio .digni sunt, seorsum a poenis praemiisque posuerint, & inita subductaque ratione esse-cerint . ut . quae fuerit rerum dividendarum inter se ratio comparatioque, eadem sit eorum , quorum gratia adhubeatur ut praeclare dixerit Aristoteles, ejusmodi jus omne ex quatuor minimum constare debere ; nam , quod aequum est , alteri sit aequum oportet: at quod est in proportione positum , minimum in quatuor versari didicimus : si enim similitudo minimum est duorum, ergo proportio , quum sit similitudinum comparatio, ad quatuor usque progrediatur necesso est. Verum , ut rem satis exisplicatam exemplis quoque ex Romanorum jure depromtis illustremus . si , re duobus ab Imperatoribus bene gesta, quorum alter collatis fgnis infestoque a mine comi nus hostem invaserit, & , egregia edita pugna, ingenti ad extremum caede prostraverit, alter vero , bellopra donum vel fugitivorum exultantem vana spe hostem, nullo certamine inito, sola nominis fama depresserit sugaveritque: si, inquam , obhaec talia in Rempublicam merita , de honoribus utrique illorum decernendis in senatu reseratur , quaeraturque , qualis hic honor singulorum meritis aptus habeatur , ne aut uni debito minor, aut alteri justo major laus , deseratur. sed suum cuique pro dignitate reddatur: duci recte ratio sic poterit: Quam habet
rationem praedonum victor vel fugitivorum ad victorem hostium,
54쪽
hostium, eandem habet civica corona ad triumphalam ut igitur debellator hostium ad triumphum . sic braedonum victor ad ovationem: justum igitur erit iis partie dii honoribus statuere, ut, qui hostem nullo feren mrio devicerit, ovans, qui autem plurimos Iabores sulco perit, vitae discrimen adierit. in medias peditum atque equitum turmas irruperit , nec magis ducis quam militis munera eXsequens, vulnera etiam exceperit optetis hostium spoliis onustus, bellicis laudibus abundans, rerum gestarum fama perspicitus . curru sublimis in Capitolium ascendat. Et quemadmodum ei qui reete factis praemia sit daturus', ita etiam ei qui sit supplicia peccatis constituturus. eadem erit via progrediendum: Si, oecurione poena relegationis assecto, In quaestionem venerit, quo lacolitque ordine habendus sit filius, post patris relegationem ortus, sed paulo an e conceptus , an debeat propter ejusmodi causam ordine deturionum amovEri & spe magistratuum ceterorum consequendorum excludi;
vel, si de poenis ob delictum imponendis agatur, an fustibus castigari , & in metallum dari tanquam glebejus pos-sti sine dubio hae Geometrica rationis cavebitur, ne patris perversitas improbitasque aliquod innocenti filio negotium periculumque facessat. ratio enim effet, conis
cludique potest hoc modo , Quae rario est senatoris filii ad poenam deportationis, eadem est filii decurionis ad
eandem; quum senator dc decurio eandem inter se proportionem comparationemque habeant . at senatore natus, &ante damnationem conceptus, nullam contrahit
ex paterna ignominia turpitudinis notam ; neque igitur quidquam decurionis filio patris dainnatio nocere debebit. dicendum igitur erit. eundem, eadem prorsus benignitate , ni senatoris filium, intuendum. Qua nam demum alia ratione, sublata hac Geometrica, recte dividi haereditates inint liberos possunt necesse enim erit, Rursus ad alterum pervenire quam per tabulas testamenti liceat, aut alterum debita testamento sibi portio estaudari. si enim ita di testatore scriptum reperiatur .esse .ur, si silius sibi post mortem nasceretur, ex besse hau es esset, si filia, ex triente. uxor vero reliquam haereditatis
partem acciperet, α filius de filia nati stati quid hic
55쪽
ts ORA ΥΙΟ Ι - ciat iudex t nonne, tantis divisionum tenebris, Geometrio cae proportionis lumine occurrat i nonne totum assein in partes septem distribuat, ut quatuor ex illis filio , uxori duas , filiae unam tantum partem, assignet i ita enim, quemadmodum Iulianus ait, secundum voluntatem testa-poris , filius altero tanto amplius habebit quam uxor, MXΟr Vero , altero tanto amplius consequetur quam filia. quae oaim est similitudo filii ad uxorem , eadem est uxoris ad filiam , scilicet dupla. at filius capere altero tanto ampliu4 debet quam uxor; aequum igitur erit, uxorem duplum ejus , quod filiae debeatur accipere: quae prosecto divisio ut recte fiat, totus erit assis in septem partes distribuendus, & filiae una. uxori duae. filio quatuor assi- mandae. Quid multa Quot sunt optimae & salutares civitati leges impositae, totidem extant singularis Geometriae utilitatis, ejusdemque praestantiae , gravisilini &Iaudatissimi testes. mot jura populis descripta reperiuntur , totidem etiam Voces paene exaudiri videntur, quae, ejusdem ductu & auspiciis , ad augustissimum & religio-ssiimuin justitiae templum . ad intimam aequitatis seciem ac penetralia , perveniri contendant. Quare, si nihil no- his ad delectationem jucundius, nihil ad existimationem honestius, ad vitae fructum optabilius , ad rerum cognitionem aptius, ad Reipubl. gubernationem utilius, ad beatitudinem vitae salutarius, potest accidere . quis, ut ita
dicam , voluptatis amator , quis rerum divinarum, humanarum, causarumque quibus hae res continentur, scieΠ-riae appetens , quis juris leguinque studiosus , quis beat, tudini avidus, quis Reipubl. gerendae atque orbis terr*gubernandi, quis . sere laudis cupidus adolescens , nouomnem sibi operam , curam studium , in hac una disciplina , Omnium maxima , sigi comyaranda , defigendum esse putaverit i Quamobrem pergite, ut facitis , ado' Iescentes , & in id studium , in quo estis , incumbite.
Quanquam non tam Vos oratione mea cohortandos,
quam summis laudibus efferendos existimo , quod jam
tantam sitis facultatem adepti, ut brevi speranduin sit, fore , ut ex hac nostra schola tanquam ex equo Trojano .
plures optimi clarissimique viri prodeaot, qui vel ad fummam sapientiae laudem conseq uendam, vel ad juri , sciet
56쪽
AD ADUOCAT. CO N s I s T. scientiam illustrandam , vel ad Rempublicam capessendam, summa cum laude de Reipublicae Christianae nitilitate , se conserant. Interim vos Oro obtestorque, ut me , propositum vobis προβλημα explicantem. attente, 'sicut facitis, audiatis.
ΕT ingenii mei tenuitas P. A. & brevissimae eius temisporis angustiae quo mea continetur oratio, omnem
l prorsus mihi spem adimit, non modo beneficii vestri, aliquo sermonis genere adaequandi, sed prope ejus, dein recensendi et quod , sententia quidem mea, ex se tani tum est, ut, si mihi dies ipse ad dicendum daretur, si sum- ma quaedam celeritas ingenii, dicendique copia adderet tur, nunquam tamen vim ejus maximam complecti ve bis perinde possem , ut mecum ipse cogitans sentio. ital plane fit, ut in voluptate dolearn, ex ingenti quodam imi mensoque campo Ineam in accepto a vobis beneficio exornando gratulationem, in exiguum sane temporis δε- , rurn esse compulsam. Etenim nihil mihi aceidere potei rat, Vel .hoc tempore Optabilius , vel in hac mea aetatet honorificentius, vel ad eam, quam de me ipso opinio-i nem concreassem , non modo confirmandam, verum e iam augendam, praestabilius, quam, consecto laborum &studiorum meorum curriculo, eam laudem , judicio ve- . stro gravissimo de maximo, mereri, qnae summo ingeni re doctrina viris debeatur . qui enim honor deferri cui quam potest , ex quo plures afferri hominum generi utia; litates possint, quam sapientissimorum hominum sentenistiis dignum pronunciari, qui opem ferre supplicibus pose sit, excitare amictos , dare salutem, patriam, vitam, e Lshimationem , bona, atque fortunas , suis civibus conse
57쪽
s . ORATIO IVtissimo gradu sapientiae, quasi tabernacuIum vitae suae colis locare , habere domum suam resertam civium optimo. rem conventu atque frequentia, ad quam tanquam ad' aram aequitatis justitiaeque confugiant, postremo ea supientia praeditum censeri, nullae ut sint tam amictae inno. centis alicujus hominis fortunae, quae fidei ejusdem atque
prudentiae tuto committi n ueant, nec tam perdita causa , quae non ejus digna patrocinio videatur i quid deni. ine homini ad claritatem amplitudinemque aptius exi. ere . quam, Omnium vestrum suffragiis, in numerum illorum pervenisse, qui recte judirentur posse administrare Rempublicam, in summis honoribus cum dignitate versari, civitatibus mores, leges, atque jura describe- . re t Me igitur hodie Ρ. A. qui neque mediocri aliqua doctrina valeo , neque in hoc publicum industriae-em, ditionis meae discrimen, tantum ingenii, quantum vobis fortasse videatur, attuli, universus vester hic ordo in hoc celeberrimo gymnasio , duce benevolentia in me vestra, assentientibus cunctis, restrente amplissimo viro, D cano vestro , praeclaris hisce adolescentibus, quorum cinrona circundor, incumbentibus omnium plane suffragiis, in numerum Iurisconsultorum intulit, atque eum in lincum , plane una voce, prope omnibus suis viribus, me git. At cujus, quaeso me disciplinae doctorem & interpretem vestris sententiis pronunciastis ' ejus nimirum, quo una, artium reliquarum cognitionem & stientiam com plexa sit, quam qui profiteatur, non debeat ab omni d ctrina rerumsue majorum notitia procul abesse. Itque ut,
ex his infantiae meae quasi nubibus, se aliquis saltem ardor
vestroruin erga me meritorum exprimat, simulque mea
vox hodie, tanquam in possessionem Iurisprudentiae P dem ponens, officio functa doctoris videatur, liceat mihi breviter Ρ. A. du definitionem, ad id quod volumus de monstrandum, usurpare. Iurisprudentia, ut definivit Iustinianis, nihil est aliud nisi divinarum atque humanarum
rerum notitia justi atque injusti scientia. Si illam, inquis
Imperator sapientissimus praeclaram & eximiam spe-- ciem Iurisprudentiae de pulchritudinem adamatis, si pr clarae ejus artis ad summa contenditis, plura vobis sunt necessaria alumenta doctrinae, non paulum vobis ali
58쪽
artium minimarum de vitandum, sed , quid. quid divinarum humanarumque rerum reconditis in a cibus versatur. hauriendum; non rudis de adumbrata bsingulis quibusque cognitio petenda, sed omnium mismm, virtutum, ossiciorum, Omnisque naturae, quae mores hominum, quae causas rerum, Contineat, origo de
vis comprehendenda est. non habet haec praeciarissima omnium virtus definitam aliquam regionem, cujus te ianis septa teneatur, sed prope in immenso omnium disciplinarum campo excurrit; non ibi habitae, ubi qualis qualis unius aut sterius rei notitia, tanquam seclusa aliqua aquaea, teneatur , sed unde ex omnibus omnium disciplinarum atque artium fontibus univerium flui nerumpat. Omnia igitur, quaecunque singularum disciplianarum libris includuntur , sunt ei complecten is,1 hoc se posse profitetur, aut Iuris scientiae uomen re quendum. E quibus liquido constat, parem vestrisime meritis posse gratiam referre , grati quidem aeoptare, sed prorsus insipientis sperare. una me jubet ibono animo humanitas vestra, quae sane tanta est, ut omuhac vobisde aliis benemerendi datur occasio. beneficium ipsi vobis accepisse videamini. Atque haec quidem me maxima hujus oneris parte levaret, nisi novae mihi
essent meritorum vestrorum, de eorum quidem maximo
rum , accessiones faeta, quum clarissimus vir, deque litia ris optime meritus, Cinus Campana, princeps hujus vestri ordinis, quem omnes, dc propter singularem ejus probitatem unice diligunt, de propter gravatum, dumitatem , sapientiam , in primas colunt, ita me non solum vestro singulari beneficio exornaverit, sed suis e iam prope laudibra cumulaverit, ut neque eloquentia majore missum, neque gravitate, neque studio, iam dari , ornari e potuerit; quas sane omnes libenter excut
rem , nisi a magistris meis jam pridem didicissem, latius
ingrati animi crimen manare, neque eum modo c-rrehendere , qui beneficiorum immemor extitisset, sed allum etiam , qui, quod alterius in se meritis leviora sua
ossicia omnia existimaret, omne 1 se beneficium reiic rei. Q propter . ne videar ejus quoque benevolentiam spemari, voluntatem negligero, autoritatem contem-
59쪽
ε. ORATIO IV AD ADVOC. CONSIs nere, tantas illi ago gratias, quantas maximas agere possum. deinde, quae in me laudum ornamenta Congeriit depromta e sua vera & solida gloria , non ad exiguit
tem exilitatemque me rum virtutum velut accomm
data , sed tanquam prae se ferentia, perspectam mihi quiadem, sed tamen gratam Ac optatam benevolentiam suam, non solum grata mihi esse confiteor , sed etiam oblata esse gaudeo. interim ea omnia , de multo quidem majora , ejus virtuti tribuo, cujus sunt propria, de unde emanarunt. nam etsi egregia est ea laus, quae t lauaato viro proficiscitur ; tamen si in iis , quibus defertur , non consistit, veluti solis radius eodem unde digressa est revertatur necesse est. Postremo sic eum existimare velim, quum a vobis mei exornandi autoribus discesserim , nominem esse, cujus in me ossicia oblivione aliqua minas velim deleri, aut quae in omne posterum tempus, tamquam perpetuae illius in me voluntatis pignus, testata esse omnibus malim. Denique ut vela contraham or
tionis meae, quoniam P. A. id , quod est in me ingenii
di facultatis , quae ego sentio quam sint exigua , tam ex cellenti munere prosequendum esse duxistis, polliceor, quantum in posterum lItteris, quantum in studiis cons qui potero, me id omne ad , arbitrium vestrum collaturum esse, simulque futurum apud me semper maximo in honore hunc diem, tanquam inligne muneris & ben sicentiae vestrae monimentum.
60쪽
IN acceptis beneficiis atque muneribus, B. P. non tam
esse largitionem ipsam liberalitatemque magni iaciendam, quam, large & liberaliter facientis animum ponderandum, merito semeer optimus ac sapientissimus quisque judicavit. quis enim ad eorum aestimationem plurimum conferre negaverit voluntatem, ad nos mire propensam , & incredibili caritatis ardore flagrantem etenim quamvis, conglutinata cum aliquibus amicitia, utis litates multae re magnae consequantur, tamen si perspicuum sit nobis, haec omnia vel temporis causa orta esse, ut sit per quem assequatur quod quisque desideret, vel ab indigentia profecta , ut eadem , exigentes gratiam , men rentur; certe tanti non erunt habenda, quanti, si essent ab illo nobili de generoso amicitiae ortu, scilicet ab amore ec benevolentia, procreata. Maxima, in fiuita, δc incredibilia sunt Dei quidem omnia in genus humanum benerficia: sed, si divina illa caritas, qua data sunt nobis, per pendatur , nullus adeo eorum aestimationi locus relin- 'uitur, ut, qui eadem non ita manna esse dixerit, ut nullius mens & cogitatio capere possit, amens sit. Sed , ut cetera praetermittantur, quid sane aut excogitari admirabilius potest, aut, quod magis inauditam quandam Mineredibilem vim beneficentiae in se contineat, commemorari , quid est, nisi Christianae fidei sic imperantis p testati judicii fasces submitteret, quod sibi minus persu dere humana mens possit, quam quod semel fide δc auditione