장음표시 사용
101쪽
Ant. Vaccae Exposi. locorum obscv.
Ti TvLvs VIII. Consilium Iustiniani suit,his quatuor libris, eam iuris partem tradere, quae' 'Graece, raWότα ,nuncupatur, primordia scilicet,&Tragoreas Institutiones inius ciuile continentem, propterea quod communia quaedam complexa est, sine quorum cognitione ius ciuile tractari non potest. Igitur cum supra dictum iosit, omne ius,aut ad persionas, aut ad res, aut ad actiones pertinere, hactenuLque sium mas personarum diuisiones ad cuiusque fere statum pertinentes,exequutus fuerit:nunc sub hoc titulo,generales quasdam rerum inter se diuisiones & qualitates tradere incipit:exinde de actionibus,quibus maxima iuris ci uilis pars continetur, quae tamen aut rebus, aut personis semper cohaerent deque ijs quae ad actiones pertinent,ad totius fere operis consummatione dis .
putaturus. Nam & libri septem de iudici js,& qui post eos sequuntur octo de
rebus,ac deinceps plerique,sine dubio adiectiones,vel exercendas, vel acquibrentis , & ex contractibus suscipiendas pertinent, quanta is de actionibus &obligationibus separatum quociue tractatum secerit. Sed sub eo de pertinen- iotibus ad actiones in uniuersum loquitur: sub singulis autem titulis specialiter de singularum vi ac natura disserit. Igitur in hac prima parte multa praemunit. In primis magistratus populi Romani apud quos actiones & iudicia exercen
tur , eorunque cuiusque potestatem ac dignitatem sigillatim nos docet, quaedam interim arrepta occasione,declarat,breuitati imprimis consulens. Quod si quando ex usse,putat:dispositionis potius atque ordinis ratione tanti siper neglecta,extrinseca quaedam S: quasi aliorsum spectantia, per connexitatem tamen assenia inserere, mauultque saepius ad ciusdem rei commemorationem reuerti. Haec nostra in uniuersium opus Digestorum opinio cit, qua nec multum ab Accursio dissentimus glosi.ij de statu hom.& in Rub. de iudi . Rubri- ,oca haec,ut est generalis, sic generalis tractatus materiam indicat.Quare nequaquam opus sit explanatione. Sane Francisicus Duarenus vir doctus & diligens, cuius commentationes, his perscriptis,uidimus,lib. dip.j.c. lvj existimat. Quod
dicitur,omne ius,vel aὸ personas pertinere,vel ad res,vel ad actiones non sic intelligi oportere,ut de his tribus separati tractatus esse debeant, sed significat nullam partem iuris esse,in qua tractanda non simul haec loca incurrant: ut in stipulationum tractatu , quae personae stipulari possint quae res per stipulatio
nem promitti,quae ex eo contractu actio oriatur. Ego tamen a communi intellectu discedendum non arbitror. Non enim coniunctim, sed disiunctim loquitur Iurisconsultus. Vel ad res,vcl ad personas,vel ad actiones ius pertinere. APNec rationem video, cur non seorsim & principaliter de unoquoque tractari possi,&debeat cum praesertim expresse id facere instituisse se Imperator profiteatur. Institu .de iure natu . , fina. 5 totis constitutionum libris, quod facturum se proposuerat,in ipsa exequutus fuerit.
102쪽
mum csc.deinde subdit, Et quidem naturali iure communia sunt omnium illa, aer, aqua profluens innare, mi per hoc litora maris. Accursitas naturale noc loco, pro iure gentium accipit, credo
qubdanimaduerterat paulo post subiungi, Euia non sunt iuri
gentium sic ut mare.l. nemo in ista cod. Alibi quoque iure gentium mare commune esse referri viderat.Instit.eod. lit., & quidem.&5.litora. Ego iure naturali,quod omnibus animalibus commune es communia haec esse sentio, nec a verbis discedi oportere:cum enim hoc iure omnia omnium communia initio fuerint,nec in his postea iuregentium distincta sint dominia, ut in caeteris: consequens est,ut ea subprimaeva& antiqua conditione sua remansisse dicas. Nec mouet me, quod iurisgentium ea esse interdum signiscatur. Nam ius gentium iuri naturali sic inest,ut species suo generi. Quamobrem quod iuris. naturalis est, utique & iuris gentium est , seu non econuerse. Quantiis autem
ius gentium in quibusdam iuri naturali repugnare videatur,tamen in plerisque cum eo sonsentit,& illius vestigia imitatur, qua de re plenius supra diximus, inter hoc iure.verbo,obligationes institutae.de iusti. 5c iure. io QLA EDAM niuersitatis c. Existimaui quandoque intercidisse hinc duo
verba,ut initio scriptum fuerit. Ei dam naturali iure communia sunt omni mi dum publica, quaedam et uersitatis stin. Sed ut vi res se habeat,suppleri certe debet haec ditiisio,vt & AccuK.hic recte monetad vel ex eo percipi licet,quod paulo post eorum quoque,quae publica sunt naturam docet quod inepte fac ret, si non in diuisione stuperius apposuisset. Apparet hoc etiam ex principio eiusdem tractatus in Institutionibus,quo in loco tota haec diuisio pene ad verbum resertur.Sed & in exequendis partibus diuisionis, videntur compilatores aliquid vel deprauasse, vel addidisse, quod obscuritatem inducat, nec omnino satis ipsi sibi constare,quid,quatenus dc quo iure publicum,uel commune cen3o seri debeat aut quonam modo haec inter se distinguantur. Quin & inter veteres sit per hac re magnopere haesitatum esse. Ego ad declarationem in primis
sciencium arbitror, Publicorum appellationcm proprie ad res Pop.Roma.pe tinere,non ad res aliarum ciuitatum, nisi abusive.t.bona ciuitatis.& l .sequen. de verb. signi.arg.in l. fina. C de cursu pubi lib. x M. Cuius rei illa est ratio quod haec vox Romae nota ubicunque Romanis legibus inserebatur, non aliarum
ciuitatum, sed ipsius Pop.Rom. res significabat. Denique sic ius publicum intiatio huius operis appellari vidimus, quod ad rei Romanae statum spectaret, sic alia permuli publica dicta,quasi poplitica: luod Pop.Rom usibus & commodis seruirent. Caeterum cuna Romana potentia sic aucta esset, ut totus prope o terrarum orbis Romanae ditionis atque imperi j,omnes homines e Pop.Romano esse viderentur,utpote omnibus imperio subiectis, etiam ciuitate Romana donatis,ut supra vidimus.l. in orbe.de statu hominum. Tunc sane publicorum appellatio batius patere coepiqvi pene ea quoque,quae alias omnium communia habita erant,comprehendere videretur. Hinc videmus, ea quae commu-
103쪽
Ant. Vaccae Exposi. locorum obstu .
nia sunt,quibusdam locis publica appellari l. Aristo.insta eodem. Tum tamen a prudentioribus ita diffinitum est. Iure naturali, in quo utique ius gentium
inest, ut proxime admonuimus, communia omnium remansisse, acrem,
aquam proquentem, mare, & per hoc litora maris, de caetera,quae hic enumerantur in sequenti capite. Sed de litoribus multi dissensisse videntur: de in . primis Celsus,litora,inquit, in quo Populus Romanus imperium habet,Pop li Romani esse arbitror. l. litora.infra nequit in loco publi. Cicero quoque in Topicis ad Trebatium Iurisconsilitum scribens:Solebat igitur,inquit, C Aquilius collega de familiaris meus, cum de litoribus ageretur, quae publica esse vultis, quaerentibus ijs, ad quos pertinebat, quod esset litus ta definire, qua tofluctus eluderet. Iabolenus quoque lege,litus.infra de verborum significattus publicum esse dixit, quatenus maxime fluctus exaestuat. Et Pomponius, quod in litore publico, vel in mari extraxerimus, nostrum esse lege,quanuis. insta de acquirendo rerum domin. Et alij alijs in locis eadem appellatione r censuere. Nos litora omnia quatenus quidem usis maris seruiunt, communia censeri existimamus, non aliter atque ipsum mare. Id significant duo illa verba, per hoc, etiam in Institutionibus apposita, in principio huius tituli. Vt dicat, mare omnium commune esse, dc propter mare, etiam eius litora. Quatenus vero alijs rebus utilia esse possunt, tam usu quam dominio de proprietate,publica censeri: Et hanc fuisse eorum sententiam,quos supra comme- zomorauimus. Sic enim dc ripas fluminum, quod ad usum attinet, publicas dies mus:quod vero ad proprietatem,priuatas,hoc est,eorum qui propinqua praedia possident.lege,riparum .infra eodem. Nec illarum tamen usum per omnia publicum esse, seὸ quantii in duntaxat utendi suminis ratio postulat. Quare arbores ibi natas caedere,non omnibus licet, sed earum dominis tantum,' ues vero ad has religare licet. Vnde de si quid religatis nauibus,illarum vel rotinendarum. vel deducendarum causa,caecit oporteat, non videtur hoc prohiberi,dummodo bona fide fiat. Docet hoc de propria significatio illius verbi, usus,quod ad nudam quandam commoditatem magis resertur, quam ad fructum aliquem,ea re utenti acquirendum. Institu. de usu de habit in principio. DSed cum eorsi,quae publica sunt,duae species inhiemantur: Altera eorum quae ad fistum de aerarium pertinent,ac velut in patrimonio Populi Romani habentur,ut publica vectigalia,pecuniae agri publici:Altera coria,quae publicis,duntaxat usibus dc commodis serviunt: nullo ex his in fiscum, aut aerarium Populi Romani fructu, nullave negociatione, aut commercio instituto, qualia sunt Romae Theatra, Fora, Basilicae, Campus Martita Hege prima. 3.hoc intemdictum .infra, ne quid in loco publico. lege,sed Celsus. de contrahenda cmptione. Ad posteriorem hanc speciem pertinere litora Vlpianus seribit .lege, - quod in litore, infra de acq. rer.dom. Quod in litore quis discauerit, eius erit. - nam litora non ita publica sunt, ut ea quae in patrimonio populi sunt, sed ut ΑΡ- ea quae primum a natura prodita sunt,& in nullius adhuc dominium perue is nerunt. nec dissimilis eorum conditio est, atque pistium de serarum,quq simul - atque apprebensa sunt, sine dubio, eius in cuius potestatem peruenerunt, do- ., mini j fiunt. Sed sic accipi debet haec Vlpiani sententia,ut occupandi litoris no
104쪽
De Rerum diuis & qualit. Tit. VIII. 9
stri ius,in alium qu .im nauigationis & percurrendi maris usimhmon nisi ei qui ciuis Roma. hoc est,qui sub imperio ROm.sit,competat. Non aliter, qua in si in Theatro aut in Basilica locum quispiam ceperit, aut in Campo Martio constiterit,prohiberi ciuis Rom. non postit' uia occupatione ipsa,momentarium quoddam & ut sic dicam lusuarium eius loci dominium nactus sit, quoad ibi maneat videlicet duraturum. Extcrnus autem iure prohiberi possit, utpote qui nihil omnino iuris habeat in ciuitate.Idoque nec locis publicis suo iure frui queat. Intelligenda etiam Vlpiani sententia est, ut publici litoris dominium ciuis Rom. non perpetuum quaerat,scd quaic stupra diximus, temporarium, &so quod usu magis, quam proprietate contineatur. Quamobrem scribit Paulus, litora quae scindo vendito coniuncta sunt, in modum no computari quia nullius inquit sunt,sed iuregenti uni omnibus vacant. l. litora. de contrah. empl. quod ego admittendum puto,etsi venditorem aliquando id litus exarasse, aut colu jste appareat, modo non litus cile desierit. Nam hoc casu occupatione, tanquam alluvionis iure,plenum quoque eius litoris dominium nactus foret. Nec repugnat Vlpiani exemplum,quod deseris bestiis de aliis attulit: quae si mulatque apprehensa sunt,capientium domini; statim seri dicit, & pleno iure quaeri significat,nec ciues Rom. ab exteris distinguit. Haec enim, etsi pleno iure quaeruntur,ubi tamen amiseris, continuo tua cile desinunt, nec nos aliud ac in litorum iure constituimus. Et cum illa omnium communia sint, litus vero publicum,apposite dicitur,tantundcm iuris habere ciuem in eo quod publicum est, adipiscendo, quantum quo dia exterus in eo acquirendo, quod omnium est commune. Sed nec mouet me,quod Iustinianus litorum usum publicum iuregentium haberi scribit proprietatem vero intelligi posse nullius in boniς esse, sed eiusdem iuris cile, cuius est, mare,& quae subiacent mari: ut te ra,vel arena. Instit.de rer.diui. . litorum. Quippe cum eorum usius, quatenus mari seruit, tam iure naturali, quam iuregentium communis sit, ut ostendimus: bona ratio est,quare & publicus appellari possit,quemadmodum in maiore summa, minoreminesse dicimus. Proprietatem vero nullius esse, priuatim scilicet, recte Accursius interpretari videtur,utpote quae publica sit. d.l. litora. Sed quia non ita publica est, ut ea quae sunt in patrimonio populi, sed ut ea quae in nullius adhuc dominium peruenerunt. Ideo relatione quadam, eiusdem iuris esse videri dicit,cuius est mare.Tantundem enim iuris in iis quae publica sint, occupandis permissum est ciuibus Roma. quantum quibuslibet tam ciuibus,quam externis, in eo quod est commune. Sed nec ossicit huic
conclusio ni, quod scribit Sc uola.l.in littore. ne quid in loco publico. In litore iuregentium aedificare licere,nisi usus publicus impediatur. Sic enim id quoque accipiendum est, si in eo solo populus Roma. imperium habeat, & ciuis . , Rom.sit qui aedificare vult. Quod porro ait, iuregentium id concedi, non eo pertinet,ut litus huiusmodi externis quoque gentibus commune esse significet, quippe paulo ante dirinitum erat,publicum popia Romani id litus esse. Sed ut iuregentium inductum est e ostendat,ut cuiusque ciuitatis & gentis liatus popularibus suis ad aedificandum pateat. Sic & quod Vlpianus scribit: In litore bi in mari iuregentium omnibus aedificare licere, nec prohibendi ius
105쪽
98 Anto accae Exposit .locorum obscur.
esse,nisi ex una causis damni insecti sibi quispiam caueti velit.l.j. . nunciatio. de oper.no.nunciat. eadem rclatione atque distinctione videtur accipiendum: ut omnibus intelligamus ciuibus Romani orbis, non etiam externis. Nam eum semel admissium est litus publicum esse,ut ita rem totam constitui oporteat,necessaria quaedam consequentia efiicitur.Ided autem subtili, haec differentia inter publica & communia in his libris expressa non est: quia vi initio diximus, pop. Romani imperio & ciuitate prope in uniue sum orbem aucta, eodem sere numero haberi coepta sunt communia & publica. Quin ausim dicere,nec compilatores quidem huiusmodi disserentiam satis intellexisse idiatam obscure tractasse,ut quidem Vix a quoquam,cuius scripta viderim hacte-ionus intelligatur.Igitur secundum haec quae diximus, iure prohiberi non poterunt externae gentes appellare ad litus nostrum,quemadmodum nec nauig re in mari Qua ratione & in siiccum descendere,& naues stubducere de nautica instrumenta reficere poterunt. vi&Virgilius significat illis versibus. Euod genus hoc hominum queue hunc tam Barbara morem Permittit patriathollitio prohibemur arenae.
Belga cienterimaque metant confitiere terra.
sane hoc ita videtur intelliξendum esse,dummodδ ne longius quam litus se extendit, progrediantur, & a maleficio abstineant, nec exploratores venerint tentandi,aut speculandi cautabit enim non solum litore,sed mari quoque ii δε ac tota prorsus nauigatione prohiberi poterunt iuregentium atque Impeiij, cum non tam litorum & maris Vsum, quam abusum petere videantur. His consequens est,ut si qua gens populariter ad nos delata in litore nostro con cederit non possit in eo sibi urbem & tecta condere sine permissu principis, quippe iam non ad usum maris id pertinet.Ueruntamen in mari ipH iactis molibus aedificare poterunt,si citra staudem id faciunt:vt de mox dicam. Quamuis autem secundum ea quae hactenus diximus litus ita publicum sit,ut in patrimonio populi esse non intelligatur. tamen si aliqua utilitas suadeat, distrahi id posse Se pretium eius in aerarium redigi,vel pro aedificiis in eo construendis, Blatium quod vocantὶ imponi posse non dubitauerim. arg.l.iij. s. si quis nemine.insta,ne quid in loco Publi. Non secus ac Campillariij aut sori pars aliquas populus,aut princeps id statuant,sine dubio vendi possit: quamuis hoc fieri non soleat, nec debeat,nisi ex magna causa.Illud sane intererit, quod ve dito alio loco publico, plenum ius ad emptorem statim transibit:vendito litore manebit communis Vsus Caus cui princeps, aut populus non potest praeiudicare. l.venditor.in princ.ubi dixi,contra glo.si seria. nd. Denique se Dido litu, ipsem ab Hiarba emisse dicituriin quo Cartilaginem etdificaret,quod Vi filius his in versibus significauit.
mina quae nostris errans in finibus idem, Exiguam pretio posui cui litus arandum. Cuique loci leges dedimus sciillud etiam hoc loco quaeri potest, mare, aer & aqua proquens, quantum ad Vsem duntaxat,an& quantum ad proprietatem ac dominium attinet, communia omnium esse intelligamus. Sed nulla videtur esse utilitas qu*stionis, Ao
106쪽
De Rerum diuis. & qualit. Tit. VIII.
utrumque enim dicas, nihilo plus tamen ex his rebus, quam usum capias. Sed magis arbitror domini j plenam causam in his non esse,non secus ac pisces& v olucres,haud recte ad omnes iure dominij in commune pertinere dixeris: quoniam quae in singula apprehensio requiri sole ut dominium priuatim consequamur, eandem in commune quoque respectu Omnium multo magis neces Iariam este iudicari debet. Praeterea dubitari potest,an a piscantibus in mari princeps,aut populus Rom. licito iure piscium decimas, aut quid aliud exigere possit. Et an praeternauigantes,ad alicuius vectigalis solutionem urgere, praesertim si ad litus non appulcrinti Et praedictis consequens est,ut no possit: quippem mare omnium gentium commune est, nec eius causa decreto principis immutari potest.d. l.venditor.in princi p. si serta. vcnd. Si tamen aliqua iusta causa intercedat,quamobrem hoc fieri necςsse sit,contra puto. Quid enim si instructa classe oram illam tueri,uel laremam phanade vocant pernodies accensam habere solitus sit: hoc etiam ipsorum qui pis cantur, aut praeternauigant, interessi Recte igitur aliquid cum moderatione exigi, vel seruitutem aliquam imponi hoc nomine licebit.glo. in iul venditor.Et sane initio semper ubi vectigalia deportoria huiusmodi instituuntur, tale aliquid,vere an falso in speciem praetendi solet. Sine causa vero, nec sub malis quidem principibus imponuntur. Adli cnon inepte dubitari potest,an exules Romanis terris quos hodie bannitos vo-Σo cant nostrorum litorum oras praeternauigare & ahpellere possint, pro usu scilicet corum,quae ad nauigationem pertinent. Certe si constare possit, bona fide eos id facere: utputa si tanquam exteri quilibet & peregrini,commutandarum mercium causa,mare ingressi fuerint impune dimittendos esse existim uerint, nec praetextu legum municipalium permittentium offendi posse: sed vix est,ut hoc accipi debeat nam praesumptio contra hos semper urget, cum ea lege in exilium dati sint, ut in loca Imperio nostro subiecta, deinceps nullo modo,nisi capitis sui periculo reuertatur. Caeterum ludubrio erunt leges, si quod in terra facere non licet, in mari permittendum esse dixerimus. Non enim dubitandum est quia imperij ius & in mare extendatu in eoque a primm cipe exerceri possit:coin iuregentium atque inueterata consuetudine obseruatum sit: ut etiam in mari distincta sint imperi j ium,ac velut regna, tractus scilicet & sinus quosdam,in quibus ciuitas,aut populus quilibet Imperium habere intelligantur,ut Veneti hodie in sinu Adriatico Genuenses in Ligustico mari,quod Baldus recte adnotauit, in Rubrica huius tituli. Idem tamen non re- st Venetorum Vrbem Rom.Imeerio propterea non subesse existimat, quod in ipso mari iactis molibus exaedificata iit: & idcirco verum sit, eos esse dominos,qui aedificaucrint,cum mare omnium commune sit. Respondeo enim nihil commune habere domini; causam, cum causa Imperij. Quare ut Veneti suorum aedificiorum domini sint non tamen statim &Imperis ius habere eos consequens est,non magis quam priuatum quemlibet in domibus,aut in agris suis Q od Alciatus quoque contra Ias probauit. Iasin I.ex hoc iure, Alciatus lib. H.dispuncticap. v.sed alia ratione Venetorum causa defendi potest, quam tamen hoc loco referri non est necesse. Inde illud etiam quaeri potest, cum roscripta principum ostendant, omnes qui eius ordinis sunt, ut iure militati to
107쪽
1oo Anto. Vaccae Exposit .locorum obscur.
stari non possint si in hostili loco deprehendantur,quomodo possint, & quomodo velint,testari posse. l. fina isde milit.testam. l. prima. de bon. post. ex test. mil. an sit quis in hostilis maris plaga deprehensius, minus selenniter testatus suerit, valeat eius testamentum Et puto sustineri. Nam mare quamuis omnium immune sit,quantum tamen ad imperium,& vim bellicam attinet,tanquam ostium nosti orum proprium intelligitur. Quare multo magis idem dicem dum erit sin portu, aut litoribus hostium quis testatus fuerit, quamuis Baldus aliter existimaste videatur in hac l Postremo an sinus aliquis maris priuati iuris cuiuspiam ita essici possit,ut commutatilium ac peculiare eius dominium habere idem intelligatur,quaesitum est Sic enim Veneti sinum Adriatia locum,Genuenses Ligoticum, Gallorum Rex Narbonensem, alij denique alios pleno iure ad se pertinere contendunt. Sed ego circunsicripto Imperij iure, de quo supra dixi, proprium duntaxat maris vlium priuatim acquiri poste arbitrosidominium non posse.Et usum quidem non principis, vel populi conceosione,quippe qui ea,quae iure naturali communia sunt omnium, in priuatumvsum,aut dominium cuiusquam redigere non possunt,sed nec longae posseC sionis praescriptione, cum haec ad loca publica iuris gentium obtinenda non proficiat.l. fina.de ustucapionibus .verum occupatione ipse & iactis molibus atque aedificiis,quandiu haec non aut tolluntur, aut derelinquuntur. Privatus interim illius maris usus erit eius,qui id incluserit. Sed proprietatem & dominium aedificiorum ac cementorum,quae in eo iecerit, idem sine dubio habe Qbit.l ergo.in fine.de acquirendo rerum dominio. d.l. sna. de usucapio.l. si qui Dquam.de diuer praescript. Et ita accipiendum cst: quod scribit Paulus.l. sane. insta de inivr.Si priuatum ius maris ad aliquem pertineat, Vti possidetis inte dictum ei competere, i ius suum exercere prohibeatur. Privatum ius, propriuato usu dixit,ac fortasse ita plane scripsit Paulus: Privatus clusus: & facilis in mutatio sui cum Z. pro M. scribendo frequenter uterentur. Nam dubium non est,etiam pro solo usu,interdictum Vti possidetis competere.l. fina. infra, Vti possidetis. Neq; enim placet communis doctorum opinio existimantium,
vel priuilegio,vel viserapione huic de quo Paulus loquitur, dominium maris bacquiri potuisse,atque eadem ratione,vel erratione potius Venetis quoque & Genuensibus acquisitum esse.glos indicta l.sane.Castr. in l. Insulae. de iudiciis. Angei. consilio c c xc.Circunscripta pactorum serie. Sed nec proprium quidem usum ad Venetos & Genuenses pertinere existimo,curn nec iactis moli bussa maria incluserint,nec omnino id iure facere potuerint, quod propterea nauigationem impedirent.Verum imperij duntaxat ius habere eos, quo citra cuiusquam iniuriam uti debeant,ut supra dixi Si enim propter id quod tu os pasti,deterior essiciatur nauigatio,inter omnes constat,cogi posse te ut m les diruas vel si quis eam rem initio prospexerit,etiam impedire te,ne aedifices. d.l. litora .l.j. s. si in mari. dessum.Quamobrem cautius est decretum principis antequam extruas desiderare, ne post sumptus demum factos in controue sam & periculum reuoceris.d. l. quamuis.de acq.rer.dom. Quid vero si in eodem mari ante te quispiam quid extruxerit,tuaque aedificatio nunc illi impedimento sutura situm is prohibere te quominus facias, iure possiti Certe la in
108쪽
ublico extruere quid velis,expedita res est, proditis etiam in eam rem specialibus interdictis e quid infrumi. piab.&,De loco fusti ruen.Sed verius est, dein mari prohibendi ius esse, siquidem recte Vlpiani sententia accipiatur, sur
T E M LAPiLLI ET GEMMAE CAETER AQVE QVAE IN htore inueniuntur, iure naturali nostra statim sunt. Annotatum
ab Accurso hoc loco,ea proprie communia appellari,quae occupatione statim nobis acquiruntur,ita ut in dominio nostro illicocile incipiant,velut aquam profluentem simul atque ad te detiuaueris, lapil .lum simul atque inueneris de apprehenderis, seram bestiam ubi coeperis, S: alia huiusimodi.Publica vero dici ea,quς occupatione non acquirantur,nec omninno acquiri pollunt qualis est alveus fluminis. Sed haec definitio non est vera. Siquidem publica eo modo accipiamus,quo a nobis proxime declaratum est. Caeterum nec veram puto esse differentiam,quam Accursius inter haec constituitaeum siue de mobilibus loquamur,publicorum quoque quςdam sint, quς occupanti statim acquirunturivi missilia in vulgus iactae liue de immobilibus ac rebus seli 5: perinde qui in litore publico aedificat, soli dominus constitua- turd. in tantum anta eodem.ut qui in mari dominio scilicet usuario, de 'uandiu duntaxat aedificatum habuerit, duraturo. Illud notandum est, lapillos de gemmas de quibus loquitur,si inuentae atque apprehensiae nobis mox exciderint,non in Pristinam causam reuerti,sed manere eius qui inuenit, at serae bestiae ubi captae euaserint,illico in Pristinam causam retieriuntur. Huius differentiae illa ratio assignari potest,quod recipiendae libertatis spiritum haec habent,
eoque utuntur. At superiora nequaquam talem spiritum habent.Ided in dominio eius qui ea apprehenderit,continuo permanent. Hac ratione sera quoque
bestia si capta atque occisa tibi euestigio exciderit, tua esse non desinit: nam recipiendae libertatis affectum haec iam non habeti
Formianis stes Capenatis,resior sit.Capenatibus, Legendum arbitror,erroris causam, quod initio compendi j gratia ita scriptum suetit Capena quς scribendi adsuetudo Iustiniano non parum
negoti j exibuit:vt vidimus supra in prooemio Digestorum. Capena oppidum iuxta Albam fuit, cuius meminit Solinus, de Capena porta Ro mae,quae eo duceret, de qua Martialis. Capena grandi porta qua pluit gutta. ' Quamuis a Camaenarum aede cui propinqua suerit, dictum esse, frequentius annotatum sit.Virgilius,lucosque Capenos sorte ut Capenis,vel Capenatus legendum sit. Capenatis certe ratio latini sermonis non patitur.
109쪽
Anto.Vaccae Exposit. locorum obscv.
tium sicut ipsius fluminis. Quoniam publici appellatio proprie ad ciuitatem Romanam resertur.l. bona ciuitatis. de verborum significatio. ut supra diximus. Merito intelligendum
i est.de his fluminibus Martianum & Caium his locis loquu-toselle, quae in terris Romani Imperil sunt. Alia suae cuiusque gentis simili quodammodo abusive publica esse dici voluisse. Secundum hoc fieri poterit, ut aliquod flumen quibusdam locis publicum populi Romani sit: quibusdam
non sit, sed aliorum, velut Ister & Ganges, quo Romana arma non penetra- iorunt.Non enim placet communia haec censeri Si enim suapte natura communia essent flumina,nequcrquam potuissent Romanis legibus publica essici Vt praediximus Illud notandum,cum supra retulerim, publicorum quaedam esse tanquam in pecunia populi,quaedam quae publicis duntaxat usibus in promi o serviant: lut Campus Martius. d. l.sed Celsus.de contr. empl. videri sumina,& portus quasi mittam quandam speciem inter utrunque horum tenere: quod nullum quidem horum commercium sit, scd in promiscuo cunctis semutant,nonnullum tamen ex illis fructum Rom. principes, aut f seus interdum capiat,veluti portoria,& eius generis vectigalia quaedam. An ergo instituere princeps possit,ut nemini in flumine publico piscari liceat, exempli causa, nisi lutis centum ZEt non puto debere cum hoc facere,non magis hercule quam ne seras bestias,aut volucres capere liceat.Sed nec pedagium quod vocant ad vadum fluminis instituere: quanquam haec saepenumero etiam ab inferiorubus regulis attentari videamus. Sane si ex causta tale aliquid instituere velit, non dubium est posse cum id facere,quemadmodum si totus populus Roma. unanimi consentu id constitueret: nam uniuersum ius populi in principem translatum est. Quod ait,flumina esse publica,no de aqua ipsa profluente ii telligendum est,quippe ea omnium est communis, quantum ad usium stilicet, ut supra dixi .l. quaedam. in principio. quamuis derivari prohibeatur, cilicet, si propterea deterior nauigatio fiat .sed de mistura ipsa & composito ut ita dicam iptius stuminis corpore accipiendum est, prout fluuius ex alueo, ripis, aqua,& quaecunque eo continciatu constat. Nec mirum ex profluente aqua boquae omnium communis est, publicum flumen constitui. Nam & in fluminei pis publico nata quandoque non publica sunt,sed nullius,ideoque occupantium statim fiunt:vt insula in regione,in qua ager limitatus sit t. f. si Insula.inta, ne quid in flumi. publi. Pistes quoque in flumine nati, non publici sunt, sed capientibus conceduntur. Ideoque velut communium naturam obtinent. Quod ait, Pene omnia, eo pertinet, ut sciamus quaedam flumina priuata esse: nam perennia demum publica sunt, reliqua priuata: secundum Casiij definitionem, l. prima. s. primo. infra, ne quid in sumine opublico. Postremd quod dicit, Riparum Musium publicum se iungentium, non eo pertinet, Vt Omnibus Omnino etiam exteris gentibus in solo nostro concedi earum usum significet: quippe prohibendi ius esse aduer
110쪽
aduersus exteros,ut superius demonstrauimus. Significat ergo ita apud quostque populos initio institutum esse,ut suae cuiusque gentis & nationis hominibus flumina regionum suarum in promiscuo serviant, ut & supra dixi: nam alioqui non publica esse flumina sed communia dici oporteret. ita etiam aliis locis interpretari debes, ubicunq; aliquid publicum esse iuregentium resertur. L. VI. MARci A. LIB. III. IN s T i T.
NT AN Tu M. F. UNIV SITAT Is sv NT, NON gulocum, eluti quae in ciuitatibus sunt, i theatra studia, o, his simulta. Quitates accipe alias praeter urbem Romam: nam haec
Romς publica sunt,ut modo dixi,Lqu dam ne quid in stu.publ. a Videto tamen quod scripsi sub titulo, de verborum significat. cap. L x v ii .Linter publica. quod huic sententiae aduersari videbatur, nisi vera
interpretatione ad rectam rationem reuocaretur.
RE Liatos UM utem locum mn quisque sua moluntate facit, dum mortuum infert in locum suum. In commune autem sepulchrum,etiam inuitis cael ris licet inferre, licet postea ratum non haserat,quam illatus est mortuus: tamen retigisti it locus. Corrige haec posteriora verba, ut August. ex Pandectis Flo-χo rentinis docet lib. i.Emendat. p.secundo.ut legas, Concedente domino iret imferre, tu licet postea ratum non habuerit, quam istatus est mortuus, religiosus locus
fit. Barbarum enim nimis & durum ellet, si ignorante, aut inuito me, locus meus quodammodo eripi mihi posset, quamuis alias decretum sit, cogi possem ut iter ei praestem,qui aditum ad sepulchrum suum aliunde non habeat. Isi qui s. infra cie religios Id enim maiore quadam ratione constitutum est, nec domino sundi aeque praeiudicat. CENOTAPHIvM suoque magis placet locum esse redigiosium,sicut testis mea re est Virgilius. Vide Budaeum in hunc locum, ut plane intelligas, quid sit notaphium,& quis usus atque origo suetit Gnotaphiorum. NL. IX. VLpi A. Lia. LXVIII. AD EDic Tu M.
sacrum feripse, cum princeps eum dedicauerat, mel dedicandi dederispotestatem. Quod sacrum fit, siue de priuat siue de publico, utique alienari intelligitur,cum nullius in bonis esse in . Ut cipiat:res autem publica iniussu populi alienari non potest, &in populi locu successi princeps. Praeterea & si priuati alicuius sit ea res quam dedicare volumus, adhuc necellaria est principis autoritas. Quia ipse his tempo o ribus quibus Iurisconsultus hic scripsit,pontificatu maximum gerebat: sacrandis vero rebus pontifices prγωLIn leo.ti. I. sacrae. Nam Romet ex inscriptionibus vetem monumentoru apparet,nultu fere principe suisse,quin idem & pontifex maximus fuerit,& tribunitia potestate gesserit,sed pontificis titulus simpliciter adscribitur. peratoris nomen & tribuniti et potestatis comemoratio,nu-