Antonii Vaccae a capite Silicis, iurisconsulti Imolensis Expositiones locorum obscuriorum et paratitulorum in Pandectas, volumen primum

121쪽

libus nati sunt, certe qui superiora tempora respiciat, etiam ea quibus Vlpianus scripsit, sine dubio dicendum videtur,Senatores eos habitos non sui Lie. Senatorum enim filij duntaxat appellabantur.Id ostendunt pleraque capita sub hoc titulo, quibus separatim de Senatoribus de de Senatorum sibi, tractatur. Quinde hoc potissmum disputari videtur,ut Senatorum priuilegia ad eorum liberos extendantur,quod alioquin necessarium non fuisset. De nique allegi consueuisse constat,non solum Senatores, verum etiam Decuriones singularum ciuitatum & municipiorum.l ad rem publicam .de muneribus de honoribus.& toto titulo. de decurionibus. Quam allecti .nem nonio sine diligenti personarum consideratione fieri consuluisse,verisimile est. Natus tamen ex Senatore,clarissimus de ipse appellabatur, non solum masculus, sed de foemina. l. foeminc supra eodem quod plenius paulo ante declarauimus, ut senatoriae quidem dignitatis conditionem,ac veluti honorificam hanc in moriam a patre acciperet, ipsam vero Senatoriam dignitatem non acciperet, nisi cum in Senatum demum allegeretur. Et haec ratio est, cur multis locis, claristi morum mentionem sic fieri videmus,ut intelligere liceat,non eosdem claris limos de Senatores esse.Rubrica.& l .prima Cod.ubi Senatores,vel claris sim q. si Senator. d. de dignita libro x M. Quod si Iustiniani saeculum dementem eius consideremus, videtur mihi non ipse solum, sed de qui anteio ipsum modico interuallo principes fuerunt, voluisse ut ex Senatoribus Senatores continuo nascerentur, nec allectio expectaretur. Quemadmodum de de decurionibus constitueruntii decurio fortunam.& l. in fisiis.Cod. de decurionibus. libro xii. nouella xxxv m. dedecurioni b. s. si cui vero. Hoc

sisnificat Rubrica libro v. Cod.de tutoribus, vel curatoribus illustrium,vel clarissimarum petionarum. Nam illustres ex illustribus natos haberi praesumit,quod de alibi obseruaui.l. secunda. f. quae omnia. d.de veteri iure enucleando. Omnes autem illustres Senatores haberi hoc loco definit. Apertius hoc demonstrant constitutiones duaeialtera Ualentini Theodo. de Archad. quae est posterior sub illo titulo.de tutoribus vel curatoribus illustribus altera ,6 sub eodem titulo. Cod.de decurionibus libro x Ii. l. exemplo.quae est Gratiani de Valentini. Nam in his prorsus sic loquuntur Imperatores, ut ex Senatoribus natos,Senatores vocen etiam adhuc pueros,aut infantes. Credo raritatem ciuium & dissicultatem munerum obeundorum, quae apparent suisse causae,quamobrem decuriones vel inuitos in ciuitatibus de curiis retineri oportuerit. Id quod nouissimae quoque constitutiones manifestius indicant, nouella xxxv m. LX ix. C i. in senatoribus idem quoque obseruari suasisse in Senatoribus de Senatu ipso. Hoc sane si verum est,intelligendum videtur de

filiis masculis, quique ex Senatoribus in actu positis orti essent, non si quibus

fortasse illustratum seu Senatoriam imaginariam dignitatem, vel ornamenta o sola Principes indulserant, argumento l.omnes. Qui dign.ordo serilibro xii. Nam de si constitutionibus expresse cautum esse ut ex Senatoribus nati, natores haberentur non de aliis tamen quam veris Senatoribus accipiendu foret:

verba enim cum effectu exaudire debent. Extat apud Cassiodorum epistola,

122쪽

11 Anto. Vaccae Exposit .locorum obscur.

qua illustris viri filium princeps in Senatum reserri mandat ei solere hos in Senatum allegi testatur. Quamorem intelligere possumus,adeo inualuisse hanc

consuetudine i pro iure iam obseruaretur.Quod sit cui mirum videatur,illustrium filios non expectata allectione pro Senatoribus haberi,cogitet is & alios olim hoc numero habitos futile,qui tamen re vera Senatores non erant. veluti qui honoribus populi usi cssent,quales currulibus magistratibus functa.Nam

hi etiam antequam in Senatum legerentur,pro Senatoribus habebantur.Ideo edictum de vocandis Senatoribus, ita conceptum erat,ianatores quibusque in Senatu sententiam dicere licet ut Aul.Geli. scribit,libro i i i. Nocti Att. Caeterum si secundum Alciati sententiam hunc locum interpretari velimus, suta ioiecta illa ratio. uia , hi soli in Senatu sententiam dicere possunt. Non satis conuenire videbitur, non enim seli hi sed & alij quoque sententiam dicunt: ut fiatriiij ipsi & consulares,qui per se initio in Senatum venerunt, nisi solos inteligas ex descendentibus Senatorum,dequibus descendentibus hoc loco agat. Nam Senatores alij erant,prςter illustres, imaginari j & ficti,velut clarissimi tantum&spectabiles,de quibus ad Rubricam scripsimus. Hi Senatoria munera non obibant.Quare nec qui ex his destenderant, in Senatu sententiam dicebant. Sed nec hanc interpretationem probare pollum,quia nimis dure subauditur illud verbum, Ex descendentibus. Nec Alciatum in mente hoc habuisse arbitror. Sed superiora verba duntaxat interpretari,posteriorum istorum secu- Σοrum: in quibus tamen tota dissicultas consistit.

DE OFFICIO CONSULIS. Ti T. X. Ossicium consilis florente repti.latissimum fuit,habuitque Imperium &potestatem maximam,excepto quod in caput ciuis Roma iniussu populi an, maduertere non poterat.l. it. supra de orig. iur. & a consulibus ad populum prouocatio erat.hi etiam iudices appellabantur,quod & rebus iudicandis initio praeessent,donec praetores constituti fuerunt,ut cognostitur ex Liuio libro iii.& Cicerone de legibus tabula secunda. Postea constituta sub domina Caesarum ciuitate,Consulare Imperium paulatim imminutum est. Quamobrem non mirum si tum pauca de ossicio consulis, aut a iurisconsultis nostris, qui temporibus Imperatorum floruerunt, scripta,aut a compilatoribus in hos libros congesta si iit.Nam Iustiniani temporibus ossicium consulis, prorsus iami ene ad nihilum redactum erat.Pridem enim honorarios magis, hoc est tituo tenus:tum plures costiles feri inualuerat,quam binos atque ordinarios, tum consulatus dignitas codicillis passim impetrabatur. l. fin.C. de decur. lib. X. l.pC.& fi.de consulibus.lib. xl l .ut i aperius adnotauimus, in Rub.tit. prox. Idem &de Prporibus factum erat,vi quidam etia in his honorarii crearetur:& exigua Praetorum munera essent, ut mox dicemus,& ut Iulius Capitolinus significat, oin pertinace. Igitur eadem ratione & de ossicio pretoris pauca tradita sunt. Scripsit tamen Vlpianus de ossicio consulis libros tres, quorum ex altero cxcerptuest quicquid Iustinianus hic posuit.Ide Vlpianus,de ossicio quoq; consularium librum

123쪽

De Ossicio praesect. prael. Tit. XI. Ias

librum singularem scripsisse commemoratur ii indice ante digesta. Sed ex hoc

nihil extare adhuc inueni. L. L VLpi A. Lib. II. DE OFFI. CON sv Lis. FFICI vM CONsu Lis.&c. CoxsvLEs apud se seruos μοι manumittere risi nulla dubitatio est. Subaudi hodie, cum scilicet usitatum iam hoc sit,olim tamen de hac re saepe quaesitum est l.an manumittere. infra de manumisi apud collegam vero suum,cui scilicet par Imperium est,neque consul, neque Praetor,nec alius quisquam magistratus manumittere potest.lapud eodem titu.de

manumissa apud illium secuti. respon. de manumisi vind.cuius rei illa ratio est, quod specie quadam imperij,per lictores & verba magistratus iubentis,exime' batur semus de manu domini,& dominus solennia quaedam verba dicere se-lebat.l. manumissio per lictores. d. titu.Nam imperium in parem exerceri nopotest.l. na magistratus infra de arb.quod ergo hic subiungit sed si euenentit minor Maanno con ut si apud st manumittere non potes .cum ipse sit qui ex Sen tu onsulto consiti, causem examina apud collega mero causaprobata potest sic accipiendum est, ut apud se causam examinare non possit minor. Ideo hactenus manumittere impediatunsed si omnino manumittere velit, tunc apud collegam suum proposita & probata causa,demum apud se ipsum manumittere poterit:quod & alibi idem Ulpianus scribit.l si rogatus. s.f. de manumisi vind. aliter interpretando ipse sibi contraria scripsisse videretur,quod absurdum est. Nam probatio causae extra figuram imperij & iurisdictionis, te plano fit apud consilium a consule coactum.Quare in hac parte cellat ratio impediens, noscilicet collegae imperio submittere se videretur. Non enim submittit se imperio qui causam duntaxat apud collegam examinare curat. Sed quomodo ipse in sesie imperio uti poteritii ille a quo. tempestivum.infra ad Trebellianum. Lyen.de arbitris respondeo cum imperii spccies magis quam imperium adhi-Deatur,vere nec cogitur a quoquam,necomnino cogit ipse se. auia tamen similitudine quadam cogi videtur,ideo minus remitti de dignitate consulis visum est,si apud se id fieret quam si apud collegam eius. DE OFFICIO P EFECTI P. TORIO.

Praefectiam praetorio non senatorij ordinis, sed equestris creari solitiam suisse, ostendit Sueto.in Tito.cum praesecturam quoque preto ij suscepisse eum,nunquam ad id tempus,nisi ab Equite Romano administratam, sicribit.

Durauitque hic mos quamuis a Tito interruptus usque in Alexandri tempora Hic demum hoc quoque munus Senatorium elle voluit, quod Lampridius o ostendit in vita eius,cum ait Praefectis suis addidit Senatoriam dignitatem, ut in viri clarissimi de essent & dicerentur,quod antea vel raro fiderat, vel omnino non fuerat, usque eo.ut siquis Imperatorum successorem praesecto praetorio in dare vellet,laticlauiam,& Senatoriam eidem per libertum summittereti Alex. autem Senatores idcirco voluit esse praefectos praetorio,ne quis non Senator O

124쪽

iis Anto. V accre Exposit. locorum obscv.

de Romano senatore iudicaret Extant libri duo postremi epistolarum Cassio dori,quorum prioris initio praefatur, scripsiste se cos libros,cum ellet prae sectus praetorio Romae,sub Regibus Gottorum. Nam hi exemplo Imperatorum v uebant. In his semper appellat se Senatorem populo. quo fit ut Romani sin toris,qui hodie in Capitolio ius dicit,appellationem ab hoc descendisse existia mena. Post Alexandri tempora ad Iustuaianum usque,supremum dignitatum omnium gradum praesectos obtinuisie,tam Vlpianus hoc loco, quam principales constitutiones. l.praesectus. C.de Ossi. praef.urb.l nemo.de dignita. lib. x i.&nouella LX ta.de constitutionibus.declarant Idem quoque Calliodorus libro v 1.Epistolarum.Potcitati,inquit,praesecti praetorio, nulla dignitas est: aequalis, io vice sacra iudicat, nullus ei miles tori autoritate praescribit,excepto ossiciali ma istri militum Curiales etiam verberat,in ossicio suo ius retinet singulare,& inibus tantisque noscitur iubere,quos etiam prouinciarum non auderent iudices in qualibet parte contemnere. Haec de praesecto praetorio Illud addendum, quod defuncto eo,constitui solebat,qui vice praesecti ageret interim,dum Princeps de nouo praesecto sussici edo deliberaret.l.ii l. , a praefectis.de leg iij.& praefectum habu ille ius gladii postea docebimus. l.illicitas. , qui uniuersas.de ossi praes Alia quaedam ex annotationibus Budaei cognosci poterunt.

tuo translatis. Annotaui supra.l.primaede constit Principum,

de lingulis Imperatoribus Senatusconsultum fieri consueuisse, quo suprema potestas electo Imperatori concederetur,ut Unctori quondam Syllae concessam suisse meminit Plutarchus,invita eius prope finem.Sed Iustinianus hoc & aliis locis semper ita loquitur.Itaque veterum iurisconsultorum verba refert,ut si initio unica lex,aut Senatuo consultum de omnibus deinceps perpetuo futuris Imperatoribus factum esset: quia stilicet temporibus Iustiniani neque lex, neque Senatusconsultum iam

Quoties magistratus ex urbe proscisti contingebat, vigente Republica, Praesectum Urbi creari mos erat:quia vero latinam seriarum causa, magistratus omnes & plurima pars populi in monte Albanum quotannis conscendebant. Ideo usitatu fuit,ut prςtectus urbi latinarii causa singulis annis in ciuitate coimstitueretur,& iam velut ordinarius ac status magistratus haberetur. Hoc est, quod Pomponius seripsit,in l .ij. 3.deinde Cornelius.supra de orig.iun quoties proficiscuntur magistratus,vnum relinqui qui ius dicat:demque vocari praesectum urbis,& ita olim constitui solitum postea vero latinarum seriarum causa o introductum este,& quotannis obseruari. seminit etiam A.Gethlib. X III I .capite octavo,quo loco & Varronis de Q . Mutij sententiam citat,dum quaeso tum reser an Praesecto huic ius estet conuocandi,habendique senatum. seminit & Dionisius Halicarnasi lib. v i. cum paucis annis post exactos Reges,a prae

secto

125쪽

De Ussicio praesecti urbi. - Tit. XII. . Ia T.

secto urbis frustra quaesitos stribit iuuenes duos, qui victoriam duorum consulit de latinis,contra quos profecti crant, in foro statim renunciauerat, ea ipsa hora qua parta esset. Latinis autem feriis sacra quaedam vetusto ritu in Monte Albano fieri consueuis te,& e latinis municipiis petentibus carmen dari usitatu fuisse consti qua de re Ciceronis quoq; vcisus extant in lib.de Diuinatione.

Cum tumulos e sano in monte murues . '

Lunia tuc, laeto mactasti latite latinas. Igitur Praefecturae officium per eos duntaxat dies exercebatur,quibus latinorum causi magistratus aberant. Hi dies quia & pauci & feriati erant,idcirco nullum fere negotium quod quidem ad iurisdictionem & pecuniarias caulas pertineret ad praesectiam deserebatur. Sed de his duntaxat quoad qu tem ciuitatis,& populares in ossicio tantisper continendos pertinerent,cognoscebat quoad scilicet magistratus reuerteretur. Nam & post latinas duo quoque alij dies religiosi erat,quibus a negotiis ciuilibus absturebatur, quod Cicero his vernis ostendit,ad QI. Fratrem. Duo erant dies,qui poli latinas erant religiosi 5 c. Postea diuus Augustus, ut perpetua esset praefectura urbis, excogitauit,ut Tra aquillus in vita eius seribit Q xxxv M. quod eso sic accipio, ut praesentibus quoque magistratibus intendere praesectum voluerit his rebus,& curis tumultuariis,quibus absentibus magistratibus vacare consueuerat,quae scilicet imperio magis quam iurisdictione continentur,& ad quietem ciuitatis ac populares exemplo cohibendos pertinent. Ideo pleraque his similia ossicio praefecti urbis sub hoc titulo adscribuntur. Nam pec. autiquae consuetudinis vestigia, praefecturam urbis paulatim ad haec peruenisse apparet.& haec ratio est, quanὰ-obrem delicta maxime a praesecto punt intur. Nam credibile est,huic potissimum curae antiquitus intendisse praefectum,ut commista absentibus magistratibus, quorum de ea re notio esset,crimina e vestigio vindicaret,& seditionum materiam imprimis tolleret. Tacitus lib. Di iii. Pari ignominia Valerius Pon- ticus asscitur,qudd reos,ne apud praesectum urbis arguerentur,ad Praetorem

detulisset:interim specie legum,mox praeuaricando ultione elusurus. Eiusdem Cornelij Taciti verba ex lib. v. annalium adscripsi,quae superiora omnia plane confirmant. Namque antea,prosectis domo Regibus, ac mox magistratus, ne urbs sine imperio sorei,diligebatur qui ius redderet, ac subitis moderetur. Feruntque ab Romulo Dentrem Romulium post ab Tullio Hostilio Nu- niam Martium,& ab Tarquinio stuperbo Sp. cretium impositos.Dein Consules mandabant,duratque simulacnnim,quoties ob serias latinas praeficitur, qui consulatus munus usurpet Caeterum diuus Augustus, & quae sequuntur,

Habuisse praesectum urbi Vicarium potestatis siuae, qui vice praesecti agere dicebatur,constat.tfin.Ceod titu .eius vicarij constitutionis sormulam apud Cassiodorum videre est quae inscribitur, Formula Vicaiij urbis,sed inscribi debet, Vicaris praesecti urbis,ut ex tenore eius apparet. Quanto in honore in posterioribus temporibus habiti fuerint praesecti urbis,cognosces ex his quae sup riori titulo subnotauimus.Nam praesecti praetorio & praesecti urbis eande prope dignitatem obtinebant. Plurima de praesecto urbis colligit Alexab Alexan.

126쪽

i18 Anto. Vaccae Exposit. locorum obscat.

L. L

M N i A, &c. ITEM soLENT AD PRAEFECTvM VRBI, etiam tutores iue curatores remitti,qui male in tutela mersati grauiore animaduersione indigent, g c. Suspecti tutoris postulatio siue accusatio, mittam ouandam naturam obtinet inter ciuile iudicium & criminale, ta ostendam insta de ossic.eius. l.iis. I. cum propriam. Descendit autem ex legibus duodecim tabul insitae cis .iut .in prin. non cx noua aliqua lege quς criminalis iudici j quaestionem introduxerit. ideo Romae praetori,cui urbana iurisdictio obueniebasicompetisse videtur, secundum ea quae supra tradidi,in l .iJ.9.deinde Cornelius.de Orig. iur arg.l.j. g. in. le iosus ec.tue Quod ergo ai remitti tutores grauius puniendos ad praefectum, intelligendum est a prςtore.Nam hoc alibi dare exprimitur.l.j. g. h. de sius .mt. Praetori enim cui urbana iurisdictio obuenisset,licebat quidem de suspeeru cognoscere,& pronuntiare, sed grauius punire atque animaduertere non licebat: quoniam hoc non pertinet ad iurisdictionem.Haec in urbe Roma. In prout eius autem Praesides ipsos,si res exigat, grauiores has poenas exequi posse non dubitandum csta.de omnibusini a de ossicio Praesidis dum tamen per seipsos hoc faciant.l.j. I. suspecti. ubi Bart.infra ad Turpil.Non enim ex prouinciis ad praesectum remitti oportere intelligendum est,arg.hac l .in prin.l.fi. instra eod ocI.ij.Ceod.tit.Illud tenendu,grauiorem hanc animaduersionem erga Plebeios, in .& humiliores duntaxat exerceri solere.d.l.j. I. s.de suspec. tui.& l. uJ.9.tutores. eod.tit. Nam Senatores & senatorii generis homines, corporaliter puniri non solent.l. diuo .C.de quaestionibus. . L. IIL VLpi Α, L 3. II. AD EDICTu M.

tentatem non habet sed eatra iidem tuent iubere iudic/re. Ita sine dubio legendum est hoc respontum,ut & Haloander correxit.nam antiquior textus ab intcrpretibus pene corruptus est dum .verum sensum non fatis absequuntur. Notum est, potestatis verbo,in P. rsona magistratum, imperium significari. l. potestatis.de vcri,.sg. 3o imp rium autem a iurisdictione diuersum intelligi. Nam iurisdictio ad causarum ciuilium diseeptationem pertinet, imperium ad coercendos homines v let,quod plenius infra attingam in rub.de iurisd.om. iud.& in l.imperium. eod.

titituris sustiores autem etiam iudicis dandi licentia inest d. l.imperium.Cum hoc ita sit primo visiis est iuristonsultus haec ntire, praesem urbi cum terminos egressus est suae ditionis ea intra centesimum milliarium circumscribitur, supra I. i. in prin. imperium non habere,sed iurisdictionem reti here:& propterea eo loco Gistentum, iudices tamen qui intra terminos ditionis sitiae iudicent, dare posse, te rebui scilicet ad iurisdictionem non etiam ad imperium pertinetibus: Quippe cum imperi u in ipse iam non habeat,videturque haec fuisse expositio antiqui interpretis, qu a tame0 Accursitas mire implicat atque inuolia it.Sed ve- enim no potest,id quod caput est in hac materia,quin omni

ormion est neuari enim

DO priuatus sit praefect us,ubi terminos excellit,ut de Pr sdibus prouinciarum dicimus.l.iij.de ossic pr aesidis. Ideo nec ullam iuristastionem contentiosam in . quemquam

127쪽

De ossicio ptaeseim urbi. Tit. XII. 119

queiri quam habere,quamuis voluntaria sertasie ei relinquatur, exemplo proconsulum proficisci litium,aut decedentium. l. j.& ij de Ois proconi. l. cnaanci pari supra de adop qua de re aliquid paulo post dicam,sub tit de olli proconLPraeterea generaliter traditum cit, nemincm posse, nisi qui in magistratu poli tus sit, iubere iudicare, adeo quidem Vt nec quo die priuatus quis futurus sit, iudicare iubere pollit.laeum quem infra detur Omiudita hic autem certe extra terminos magistratum gerere dici non potui L Accedit alia quoque generalis regula, extra territorium ius dicenti impune non pareri, quae de illo quoque

accepta est,qui cum extra territorium agi de rebus intra territorium compreio hensis jus dicere vult,ut id iacere non possit.l. ii.ubi Albericus,in princ.de iurisona. iud. Nam quod iurisdictionem huic Praesccto aliisque magistratibus pro uinciae rellis etsi non in actu, tamen in habitu,relinqui dicunt, ut propterea iudices itare eos posse defendant, id quale sit, nec ipsos quidem sinis intelligere arbitror. Quem enim iudiccm dare possit, qui iurisdictionem in actum deducere atque exercere nequeat,cum pocissimum sit hoc iurisdictionis munus tu dices litigantibus dare. s.l. imperium. N Lj cod. tit. Adde quod nec Latini se . monis puritas satis patitur hanc interpretationem. Subaudiri enim oportet, nescio quid non satis usitato more, puta, agens,vel ,existens,hoc modo. Sed extra urbem agens, vel existens,potest iubcin iudicare. Quod quam durum sit neato trio Latinae linguae peritus non iudicabit. Quod nisi ratio me longe fugit, cerate duae illae particulae, Extra idem, melius N iciunt verbum illod, rudicare, quam verbum test. Igitur sciendum cst, non idem elle iudicem dare,quod iubere iudicare:vt hactenus falso existimatu est, disserui enim haec inter se. Nam iudex datur initio cognos ccndae causae,iubetur iudicare, qui iam cognouit, sed aliquo respectu subtrahit se, ac sententiam dicere recusat. Argumento huic rei est Vlpiani responsum sub tit.de vacat. inu. capite pen. & nouella Imperatoris constitutio,vi iudices sacras iussiones non cxpectent, quae aliter inscribitur de iudicibus.Praecipit cnim Imperator, ut iudicos sentcntia dicant, de quibus cat sis cognouerunt,non expectato iussu se inquia scilicet consuetudo illa inualuerat Hoc frequentius dicimus, cogere iudicare.Nam tractatus, de arbitriis receptis, & ut qui receperunt, sententiam dicant, totus fere in hoc consumitur ut

3O cogi iudicare arbitros a Praetore doceamur,edicto suo id facturum se pollicente. Pertinet tamen ille etiam ad iudices datos. Nam sub tit. de iudiciis testimus de qua re iudex cognouerit, de ea quoque pronuntiare cogendum esse.l. de qua re. Ait igitur Vlpianus, Praesectum urbis,cum terminos exierit, potestatem hoc est imperium non habere,sed hoc ei permissum csse,ut Romae agens extra urbem, id est, extra terminos ditionis suς, posit iubere iudicare Quod de his iudicibus intelligendum puto,qui cum intra terminos iudices dati essent, & de causa cognoscere coepissent, postea longius profecti sunt. Conuenit huic sen- o tentiae,quod alibi relatum vidimus. l. venditor. f. sin. de iussi. Iudices a Pressided. uos,etiam in tempus successoris durare,&cogi pronuntiare: quia scilicet iniquum est,magistratus, aut loci mutatione, usceptam cognitionem deseri,& h-tigatores seu strati Facit etiam Valentiniana constitutio.las. o.tit. qua permittitur Praefecto,ossiciales s uos & populares holmines minae urbis ditioni obii

128쪽

xios,arbitratu suo dς prouincia euocare, quamuis seditioni obnoxios in omnibus codicibus corrupte legatur. Non negauerim tamen,iubere iudicare,interdum accipi pro,iudicem dare. l. Praetor. 9.qui aut .infra de vacat. nata. ut in l. xii .iab.a Cicerone relata, Pritor esto,qui priuata iudice iudicative iubeat. Sed frequentius hoc,quo dixi sensu,accipi contendo,ut ex duobus responsis superius citatis apparet.d. l. cum quem.d.l. Venditor. s.fin. Nec tamen incongruum

istimarem ita intelligi hoc responsumot praefectum Romae agentem, etiam rebus integris iudices extra terminos dare poste dicat: qui scilicet de rebus inatra terminos contractis cognostant & decidant. Equum enim ut & de his e tra urbem quoque constituere Praesectus possit. Ex his apparet quam longe er iorauerint doctores nostri sumendis argumentis ex hoc responso. Nam secun dum nostram interpretationem,nec Legatus Pontificius quem de latere legatum vocant nec Proconsul,nec Praeses extra commissam ubi prouincia agentes rescribere,iudicare,aut causas delegare poterunt,quod omnes falso admi

tunt.Nec hoc cuiquam mirum videri debet: cum hi prouincias egressi, statim . priuati esse incipiant.d.l.iij.de off. praes At qui in prouincia est, imperium t net.Ideo facilius extendere & prorogare id potest,quam priuatus iam in prouinciam,vnde egressus est,imperium quod non habet,reflectere. Sane uno casu,si necessariam moram in itinere patiantur,antequam adhuc in prouinciam peruenerint, haec atque alia huiusmodi facere poterunt.arg.l. aliquando.eo. tit.

de off. procons.& legati. Quod si ex prouincia decedendum eis sit, iurisdictio ponem antequam proficiscantur,mandare debent,vg.l.j. 5.huius rei. infra de ossi eius. Nam ubi semel decesserint,incipiunt statim priuati esse. Ideo iurisdictionem quam iam non habent,minime alteri mandare,nec per alios haec quae ad iurisdictionem & imperium attinent,explicare possunt. Haec de his, qui magi- stratus aut quasi magistratus prouincias & administrationes ad tempus sortiti sunt Aliud dixerim in episcopis, & caeteris qui in perpetuum creantur, quales nostri temporis Duccs,Comites,Barones,& Marchiones. Hi enim sine dubio, ubicunque distineantur,potestatem & dignitatem atque ossicia sua retinent. Ideo dc praedicta facere poterunt:qua re placent doctorum distinctiones. Ratio diuersitatis inter hos & illos manifesta est. Hi enim principis, aut populi inta Τstar obtinent,& perpetuas ac proprias dignitates acceperunt. Magistratus autem tantisper mandatas ac veluti precarias potestates gerunt.

DE OFFICIO E Te E STO RI S. Ti T. X Di. ORIGINEM & progressum quaesturae qui plenius nosce cupiat, is

Cornelium Tacitum legat:cuius haec verba sunt. lib. Annalium x 1.Iisdem conata sulibus P. Dolabella censiuit pectaculum gladiatorum per omnes annos cele-- brandum pecunia eorum qui quaesturam adipiscerentur. Apud maiores virtu-- tis id praemium fuerat,cunctisque ciuium, si bonis artibus fiderent, licitum pe-- tere magistratus, ac nec aetas quidem distinguebatur, quando prima iuuentaia consulatum,ac dictaturas inirent. Sed quaestores Regibus etiam tum imperan- , tibiis instituti sunt,quod lex Curiata ostendit, ab I Bruto repetita.Mansitque consci

129쪽

De ossicio p torum. Tit.XIIII. 131

Consulibus potestas deligendi,donec eum quoque honore populus mandaret. Creatique primu Valerius Posthumius, Emylius Mamercus L in i l .annos post Tarquinios exactos, ut re militare comitarentur. Deinde gliscentibus negotiis, duo facti,qui Romae curarent,mox duplicatus numerus, itipendiaria iam Italia, & accedentibus prouinciasum vectigalibus. Post lege Syllae viginti creati, supplendo senatui cui iudicia tradiderat.Et quanquam ςquites iudicia recupe-

rallent,quaestura tamen ex dignitate candidatorum,aut facilitate tribuentium, gratuito concedebaturidonec sententia Dolabellς velut venundaretur.Hactenus Tacitus. Asconius quoq; Paedianus, liqc,inqui erat pruria Senatoris adnan io nistratio,qtiaestorem fieri,& in prouinciam curam gerere pecuniae publicae, inusius diuersios errogandae.Titulum de ossicio quaestoris, & in Codice constitutionum habemus. Extat praeterea nouella Iustiniani,quς inscribitur,de qui; si re. Sed h c de alio quod a quaesturae genere loquitur. ncstellam quem Vlpianus paulo post autore laudat citat & Asconius Paedianus passim in expositi ne orationum Ciceronis. Huius Fenestillς librum,quem de magist alibus Romanis composiverat, periisse,ex multis deinde multorii autoritatibus ac libris, alium eadem inscriptione a Pomponio Laeto coagmentatu suisse, qui sub λ- ne stellae nomine,hodie circumfertur. Autor est Alcladib. III i.de verb.sig. prope finem. Cςtera quoque ad hunc titulum tertinentia magis ad historicam coxo gnitionem,quam ad facultatem Iurisconsulti spectant.

DE OFFICIO P R EAE TOR V M. Tir

U O tempore Praetores primum creari coeperint,& quod ius quque italorum potestas ac numerus fuerit,tradit pleno Alex.ab Alexandro,eum videto in genialium dierum libris Plenius autem ea quς Prςtoris ossicio posterioribus his tena tibus relicta sunt,in Codice constitutionum explicantur,sub eodem scilicet tit.de ossicio praetoris bi etia numeru Pr torum, quos olim dece & octo creari selitos costat,ad tres redactum suisse legimus qui proprium larem ac domicilium in ipsa urbe haberenti Loquebantur enim Imperatores illarum constitutionum autores, de urbe Roma. Quanquam Iustinianus videatur accipi voluisse de Constantinopoli.Sane Pr tori merum Imperi u no competiisse ple- Q rique existimat,ium quia legimus Poῖfectura urbis omnia crimina sibi vendicasse.l.j.de of pr funium ex eo quoq; quod solet Pri tor remittere tutores,qui dolo versati sunt,circa substantia pupillorum, ad Praesectum urbis puniendos. Ij. s.f.de suspitiit. Sed vera non est haec opinio, ut abunde iam demonstrauimus in lai. de orig.tur. iunctis not. in Rub.de ossi.praefuria L. III. VLpi AN vs LIB. XXXVIII. An SAsi Nu M.

i doma praeturam petiit, g/ CPraetor designatus est. Repetierat hoc exemplum Pomponius ab antiqua nil lotia, quo maior utilitast quaestionis appareret:ne nunquam posse hoc accidere crederemus ut seruus per errorem Pr turet imponeretur C terum verba haec,& quae postea in fine capitis subiiciuntur, Euod ius multo magis in Im- 'ratoreseruandum es accidisse hoc ostendunt, cumribera adhuc ciuitas esset.

130쪽

is Anto. Vaccae Exposit.locorum obscur.

Nam Pomponi j temporibus, masistratuum creatio ad curam principis pertinebata j.ad let. Iul.de ambi. Antea autem a populo solemni more magistratus petebantur, & tribuum suffragiis mandabantur. Nam quod Accurs. hoc loco scrupulum iniicit,quasi lex ambitus vetuerit honores & magistratus peti. palsum id esse dignosci potest.Cum legem ambitus eos tantum tenuisse constet, qui per pecunia,aut malis artibus inuadere magistratus & ad populi Rom. h

nores obrepere conati essentivi docet Alex .ab Alex.lib. II I .c. X v i I .apparetque ex lib. Ciceronis ad M.Fratrem,qui inscribitur,de petitione consulatus.Pr

hensitiones vero & blanda petitionum ratione minime unquam lex illa sustualit.Hodie etiam hoc sensu accipi debet Caput i .ad leg. Iul.de ambitu. Cum ait, iocontra hanc legem,&c. Nam in municipiis & ciuitatibus c teris,excepta urbe Roma sententia eius legis etiam nunc viget, & Vtilis interpretatio esse potest.

DE OFFICIO PIO EFECTI VIGILUM. TIT. X v.

L. I. P A v L v s LIB. SINGVL. D E O F p I. P R A E p. V i G i. P vo v ETusTIORES INCENDIIS ARCENDIS TRIvΜ- uiri praeerant, , Hi fuerunt triumuiri capitales,quorum men-

tionem Pomponius facit,in l .ij.supra de orig. iv.qui & noctu μ ni dicebantur. Eorum munus adpr sectum vigilii translatum iust cui rei ut multis aliis antiquom magistratuum mutationibus,ac dignitatis & ossiciorum diminutionibus,Augustus studuit,re vera quo magis Reipub.statum mutaret,& veterum institutorum obliuione induceret. 'terum siub praetextu illo,quod quidam minus diligenter osticio suo vacare, adsueti essent.Sic Praetorum munus quod ad criminalia iudicia attinet,ad Praesectum urbis per occasionem traduxit:ut superius etiam admonuimus. L. III. PA v. LIB. SING. DE OFFI. PRAEFE. V i G.

ctabili miro qui Praefectus migilum appellatur. Equide Romanum

hunc fuisse scribit Dion,quem Augustus primum Praesectum secit. Quam ex hoc loco apparet, spectabilis titulu initio additum equitibus qui ad praefecturas proueheretur,no aute Senatoribus.Nam&Prae- ,ofectus Augustalis spectabilis appellatur l. j. de of pr fAugust. Cum nec ipse Senator esset, sed equestris ordinis:magna tame eius administratio atq; imperium: qua de re plenius modo diximus,in rub.de Sena. lire delirat hoc loco Accussidum duos esse facit Pr sectos vigilu,cu re vera no nisi unus sit de quo & Paul. hic & Pomponius superius loquutus est,de orig tu. t ij. .& h c omnia. De hoc quoq; pr secto vigilu,pauca quςda scribit Alex. ab Alex.lib. I II .gen. dier.αxv i. Non fuisse huic potestate i uerius animaduertedi inter omnes costat.l.unica. C. e.& Lfi .hoc ti .Quida tame existimant, potuisse cum in seruos usq; ad mortem animaduertere.ar.l.s.infra de cod.cau.da.quod verum puto. Sed metu hoc imperium in omnes cur no & huic Pr secto datu sit,magno negotio quςrit Albe. . o hic,& in l.illicitas. g.qui uniuersas.de of Pr sVera ratio est, extra ordine costitutu eum,no tanquam magistratu cognoscere, sed per nocte & tenebras securitate duntaxat prςstam, donec luxerit.d. s.& hcc omnia. de l. iij.hoc ti. Ideo satis superq; permitti ei visium est,sii humiliores modo castigare posse iudici j so

ma non