장음표시 사용
171쪽
Pars Secunda: EX Q A ORIUNTUR INSTITUTIONES COM
prehensionum internis animi affectibus deseruientium: simulque demonstrantur
humanarum societatum naturae, disseremiae ac partes.
Dὸ hi, qua in hac 'arie contemplanda sunt, ac de propriorisus fontistis toris naruralis,
Maeris sentitim, iuris dira , ac Dcris soccatis.
virtutum doctrina obii i. eit rationes omnes tectae voluntatis, qui in decenti humanorum actuum usu pri- mo loco desideratur. His igitur ute un-USi 2 que percusis , ea persei utanda sunt quae
continent rationes rectarum comprehensionum rectae
voluntati deseruientium. his enim deficientibus voluntas inutilis redditur, nonnunquam incommoda, saepe
etiam deprauata. quod tamen accipiendum tantummo
do est iespectu illo ium activam, qui deseruiunt pietati,
deuotioni, ac humanae caritati. quod enim attinet ad
philosophiae actus , ad ipsam videlicet speculationem, iam nouimus hanc sibi pisesse ac propita vi proprioscurius modetari, hisque mediantibus aut aere estetis humanis actibus. itaque ex summa Dei bonitate sacrum est , ut hominum unicuique ex vehementiori qua gam Natuis lege sapientis dilectio imprimeretur. Actus veto qui in seriolum affectuum ituent ut bona, nullam timstitutionem exposcunt, priter illam qui voluntati apta,
tur. nam eadem, quae virtutum rationes dein nitrant.
doeent abunde ea omnia quae in usu ipsaru in virtutume, petenda sunt. Et haec quidem, quatenus adiuum comprehensioni praesunt,obiiciunt ea iura. quotum alterum di iturae, alterum Gentium appellari solet. Naturale ius moderat ut actus affectuum magis cor i ,reorum, qui ex simplicis Naiura lege intendunt con aeruationem indiuiduorum ac specierum, neque ullam hominum multitudinem supponunt,ea excepta quae ad solam eoniugalem ac filialem locietatem desidetatur.
Centium ius assistit actibus affectuum magis spiritaliis, qui gentium multitudinem supponunt , ij co omni io. ciali vinculo adhuc solutam, gentium se solutatum in.
tendunt bonum,atque ex Naturae vi a singulis gentibus probati solet. Pietat is autem, leuotionis ae humani caritati, actus ex sola rectae voluntatis constitutione aehabitu non exercentur, ed duae priores exposcunt dit et iones diuinae legis, quae ab hominum seu voluntate seu tatione non pendet.ΡOstet tot vero supponat conceptum humanarum legum,quarum semina, dii tentia, ac usus absque propria ac accuratiori contemplatione
1 e C v v x Il. D. his ctie initio ere possis i insoriam con nem. 7 pr 6 fe ei Lom his vere a a vi a nois nis, pieta a deserti . I x e , ea quae diu Initus reuelantur,ac pietatis D deuotionis exercendae recias rationes deinonstrant, mentis hunianae patres sunt, humilitet assentiri. Eandem etiam quam maxime deis e et, se pro vitibus, diuinaque adiuuante gratia, in die a filmiolem reddere ad diuino tum eloqui otiam ample xum praecipue vero quam diligentissime cauere ne rate tanta decipi posit dum hi quae a Deo non sunt, tanquam diu inr assentitur, summamque illis digilitatem stulte ae impae concedit Ze impartitur. Humana ratio hic animaduertens si ipsam colligere potest. 5e ea concipere quibus in his decenter prasiandis diuina gratia non deliciente, ab omni desectu ae errore reddatur tuta. Itaque docet, ad diuitiae legis amplexum simius exercendum, summe prodesse mentis acie intueri, hominis Deum tespicientis munus esse Deo seruile,seruo esse essent tale, n qn ex propria virtute,sed
ex domini praecepto Ze instinetu domini voluntatem attingere: hac non pereepta, impostibile esse debita obsequia domino decenter praestate Itaque admittendum esse,vel hominem proptio fine frustrari, quod tes pectu humanae speciei est impossibile, vel e et tam aliquam legem a Deo liominibus suisse traditam, quam humana ratio ex propris luminis virtute sibi constituere n6 po test is nititque fatendum , hane hominum infirmitatem
quam maxime conducere ad eorundem hominum fili citatem. quemadmodum enim humana ratio dum ex
proprii luminis virtute de monitiat de iudicat. domina. iis potius ac regentis . quam seruientis re obsequentis sustinet partes : ita, dum Dei tantummodo leutiantis aueloi ilat i prompte a sent itur, Deo vere inserit it . illique ipsa subiicit,una cum caeteris omnibus virtutibus im-l persectioribus sibi subiectis.
Quae humanam mentem tutati possunt ne in diuinael legi, selectione decipiat ut , ex illis sumenda erunt quae
diuinae legi necessimo seu conueniunt , seu aduersantur. Diuitas enim legis natu is ac proprietatibus te id perceptas, in vera Dei lege a non veris seligenda,bonis dubitandi, malis vero tergiuellandi nullus relinquit ut locus. Talia sunt, Dei legem hominibus promulsatam necessatili unicam este, nam a Deo uni eo ae simpliciis. mo oritur, quan uis ob diuisbilem hominum naturam plures palles continere posit, qus non simul, s 3 petceria temporum interualla hominibus in noluerint. Deinde diuinae legis vim , ae prima exordia attigisse
primos omnium hominum patentes. nain diuina lex no quam hominibus deesse potuit. quapropter absque ulla interruptione hominum naturam conconlitati est , de concomitabitur usque ad uniueis consummationem, ea tame ratione vi in dies clarior euaserit, Si euasura stpto certa terum necessitate, ac sngulatum statu captu,
nee non pro admirabili ac incomprehensbili dispos . tione diuini prouidentis. Tum ipsus partes sibi inuncem eoncordes esse: Natuis legi , quia eundem legi 'a
172쪽
torem agnostat, omnino eonsentite : Eandem perset Edocete omnia, quae ad hominis bonum pertinent, ac rationis humanae vis non sacile demonstrare potest.Pluta
superaddere quae modis omnibus rationis humanae ea. pium transcendunt: ea, quae Deo tantam debentur, nulli concedete : Ab hominum natura caterarumque creaturarum, omnium Deorum inanem potestatem ac
usum auferte: Dei singularitatem non disiunipere: De Deo nihil inhonestum. vihil vile , nihil impet sectum asserere: tectὸ vivendi rationem docete, eandemque humiliter assentientibus ingerere, mala omnia detestari, homines ad vetam beatitudinem diligete r Illius internam vetitialem diuina sollicitudine ita tutam esse, ut in dubium rectὸ reuocati non possit, seu cuinam hominum in his sit aequiescendum,seu quibusnam lati-pturis adhaerendum,seu cuiusnam interpletatio ample xanda,ob idque diuina praecepta ambiguitatem diutius
retinete non posse. Haec diuinae legi conuenite eandemque concomita
ii qua intutissimὰ afferendum est. Nam horum aliquo amoto seu diuinitas vi ae summa persectione ea teret, seu hominibus circa illius veritatem nunquam aequiescere
datum esset . quorum nullum admittendum est. Unus. quisque autem haec attendens, smulque animaduertes,
an lex,quae sibi tanquam diuina obiicitur , his omnibus
seu decoretur seu caleat , quam tutissime discernet, virum iure an iniuria diuitiae nomen usurpet, necnon virum pie seu impiὰ illi assentiatur vel aduertetur. itaque fateri cogetur Christi Domini nostri legem vetὸ diui. nam esse , ae legitimis illius interpretibus Piophetis& Apostolis esse assentiendum.
illiti pes Etionem a strantur. T recta pereulti possint rationes comprehen-
sonum externis humanae eatitatis actibus deseruientium, primo loco statuendum est, L humanam earitatem intendete decentisti mam omnium hominum societatem. hac enim de me
dio sumpta, impossibile est dari mutuos eiusdem carita. iis actus .extensones .ae indeficientiam, seu humariam felicitatem, in qua tantummodo ut ex naturalibus patet ipsa humana caritas conquiescit. Econtra, , ac prout conuenit concepta ae ad actum perducta,nihil praeteroeaepetendum esse quod ad eiusdem humanae earitatis pacem attineat. Hinc colligere licet, huius Contemplationis munus esse,scrutari omnia quae iaciunt ad huma nae soc elatis naturam: demonstrate illius speetes sim plieiores, docere communiora singularum principia, demum qite eam societatem obiicere quae tute optimope sectissima censenda est,ia sola humanae catitati sum mam pacem afferre potest, eandόmque diligentius in
quitere ae expliciate: caetera enim ex eo tantummodo
attendenda sunt, quoniam ad persectis imae societati,
doctrinam desiderantur, seu quoniam ad hane telata opposti mali naturam continent, seu etiam quoniam complectunt ut vim mediorum, per quae ad illam aecedendum. est. noui nus enim affectuum unumquemque intueri non tantam ea quae finis sustinent partes, sed ea quoque quae oppositi mali rationem continent, necnon
quaecunque inter extrema constituuntur. Praeterea satis apertum est,rectam humanorum actu sitationem exposcere vi nobis possibilia eligantur, ideo que non rato quod certo telum statui magis conducit prosequendum est,eo pratermisso quod absolute magis expetibile censeti posset. Ea vero quae pei tinent ad humanae societatis natura ad senarium numerum recie fortasse deeuci possunt Notum tamen tria priora illam fmplicitet constituunt posteriora vetb eandem ad pleniorem statum perducunt. Singula vero, prout persectius seu impei sectius tetinentur, illius maiorem minoremve pei sectionem seu imperfectionem demonstrare poterunt.
Ptimum est, ut illa quae sunt associanda ab inuicem
disiuncta propriam agendi vit tutem retinearit. Itaque corporis humani membra sibi inuicem cohaerentia. plurium quidem unionem inducunt, sed nullam societatem pariunt. Secundum ut sta gula exerceantur, aliquod eommune operentur quae enim seu nihil agunt, seu nihil commu. ne operantur , nulla piaestantiori ratione concurrunt, quam seu lapides eundem acetuum constituentes , seu arbores idem nemus parientes, seu oues eadem pastu
Tettium. vi agentium unusquisque non ex solius Na turae impulsu operetur, sed ex libera eligendi potestate. quapropter bruta animalia licet in nidorum constructione, saepeque ad communem desensionem eoneu rant non associantur. libera enim eligendi virtute destituuntiat, ex qua veta societas oritur. Horum trium eoncursus societatem vel E humanam reddit, persectici, ri tamen ac imperiatiiori ratione pro maiori minotiue operantium multitudine, necnon pro maiori minorvae operationum numero,dignitate,perseuerantia.opeii': nobilitate ac bonitate, nec non pro firmiori infirmiori ue humanae libertatis retentione ac via. Quattum , in quo societatis humanae natura magi confirmatur, erit unica operantium directio, eui respo deat communis obtemperandi voluntas. Quintum, voluntatum ac intentionum plenior noti tia ac approbatio. Sextum Ee ultimum,communis operis communis mictu, seu si uitio. Hae tria ideo desiderantur , quoniam adito tune summe coniungitur , ac propriam naturam perfecte assequitur , eam afficitur una non tantam ratione finis,sed etiam ratione principis Ze ratione med 3: ipsus veto finis unitas attenditur non tantum respectu communis operis, quod actionum est finis, sed etiani respectu communis fiuitionis seu usus,qui est finis operis.
Quamuis igitur dum exempli gratia latronibu a vieinium aliquod perturbantibus, plures nullo vocante nulloque dirigente concurrunt, ac in latronum expulsione associantur, actio socialis si & una res pinu unius finis, eadem tamen longe praessantiori ratione sociali, & unaetii,s singula agant ut ex unica directione est eris omnibus propte alacriterque obteperantibus, eisdόmqt tota negoti dispostionem cognoscentibus ac probantibus,& pace quae lationum expulsionem coni equitur aequestuentibus: tune squidem agentes associabuntur non tanthm ratione finis. qui in latronum expulsione tanquain opere constituitur,sed etiam ratione principij, quod unica directio parit communi obtemperantia accedente i tatione media,quod colligitur ex communi agendorum perceptione ac approbatione,necnon ratione suis eius ae stultionis.quod tune euenit, cdm concurrentes
idem vicinium colunt, de proprium commodum age-quuntur non ex officio seu ex mercede, sed ex ipsa lationum expulsione, dum vero seu mercede conducti, seu aliam ob causam cooperantur, illorum actio plene sis
Quemadmodum autem haec posteriora deside tantur ad humanae societatis naturam plenius inducendam, ita illorum persectio expeteda erit ad maiorem persecti nem eiusdem societatis. Hre vero persectio tespectu directionis sumenda erit ex maiori prudentia ac animaduersoner respectu obtemperantiae, ex maiori constantia ae promptitudine: respectu eommunis consensus , ex maiori illius ititentione ae euidentia e respectu si uitionis, ex maiori ubertate ae aequalitate. Itaque si
fixe omnia adsint , & tria priora ad tum muni persecti nis deducantur, societas unde quaque prasectastit. C A ν ου et IIII.
D/ Ivmanaram societarum disseremiis ae digerenti G
173쪽
Uuις κου M societatum differentiae co- sequuntur disserentias propriariim causetiam' i materialium ae essicientium. hominum scili
M. cet. humanae namque societates consillimi exho in inibus.& ab hominibus fiunt qui etiam eisdem societatibus praesunt.'quapropret,seuii nauis lignotum, ex qua bus contex tur,tam robur quam infitialitatem retinet,simulque tum artificum, a quibus consti ueta est, .n moderantium rectam seu non tectam artem ac vit tutem ex necessitate te fert: ita humana societas hominum .ex quibus componitur, a quibus sol malui di regit ut , naturam non dassim li necessitate retinet ac mae se
Hominum .eto disserentiae . qitantam ad societatem peti an et ex variis motibus atq; habitibus sumetid sunt:
nam societates continent concursum humanorum actuum,qui ex motibus atque habitibus effluunt. Qiranuis igitur societates ab inuicem ut estque distin tui pos snt ex vatio moderantium numero, quoniam 1 cilicet vel tota muli; ludo, vel seniores tantum , vel vnu tantum dominentur, propriores tamen illarum differentiaeae vere essentiales ex moribus sumenda sunt: ex his e. nim tanquam ex causis propriissimis variae moderandi rationes pendere solent. Societatum igitur differentiae praecipuae ad senarium numerum tecte deduci poterunt. nam hominum moles ad operantione impelletes s compendiosus enumeren tur,totidem repetiuntur. nonnulli squidem sunt tecti ob optimam virtutem qua deeorantur, smulque pet- se ii quoniam summa praeterea sapientia ac praestantioli prudentia praditi sunt. Quida tecti, sed non omni .no persecti,quia optima illorum virtus destituit ut sapie.
tia ae praestantiori prudentia. Quidam ducuntur ambi. tione. Quidam auaritia. Quidam licentia. Quidam hi, omnibus premunt ut, ac pessimorum denominationem
Illi tamen,quismplici seu ambitione, seu auaritia seu licentia insciuntur, iterum distinguendi erunt nonnulli enim opinionis potius sal state quam voluntatis n. alitia aberrant ideoque Acilius emendari possunt, de ad rectitudinem dirigi. Nonnulli scientes ac volentes peccant. non tamen sunt pessimi, quoniam uni eo vitio subiiciunt ut, que non adhuc summe intenso. Non dissmili igitur ratione distinguendae erunt illae societates, qua seu ambitiosi,seu auatae eulicentiosae appellandae
sunt: de ille quidem quae malitia eatent, tales erunt tam respectu moderantium quam respectu obtemperatium: nam moderantes non deprauati ad id societatem diligunt.quod bonum opinantur, licet salso ideoq; vc plurimum talia bona exoptant, toti potius societati, qua Mi ipsis. Ex quo manifestum est, eos aliquod caritatis vestigium retinere. Illae vero, in quibus erratur, non ex opinionis sal state, sed ex voluntatis prauitate tespectu potius modetantium quam obtemperantium tales denominationes admittent. moderantes squidem societatem diu et runt abdideptione 3e via illorum quae ipsi sibi exoptant , quod
tamen in ambitiosum dominatum sottaue non cadit nam ad ambitionem pertinere videt ut superbis praeesse, nee vilium humili uinque assistentiam iacile sustinere. Quod si vere eam sustineat, dicendum etit dominatum externo tum potius depressionem optare, neque sinplici ambitione premi. Aeedia Leet animum insciat, ad foetetatem non extenditur,nisi fortasse dum illam destiuit, nam actionem non parit. C A p v τ V. Da Licentia quis Misistis a se ei solens societares.
I ptimi attendantur ortus hara humanaruso.
cietatum,quae natui alium ordinem excellumae certam aliquam consequuntur soli intra
asserendum erit societates licentiosam re a. uaram caeteras ex necessitate placedere adiacile patere potetit, si illud acee petimus, natutales foetetates tunc consiminati eum senior pater filiis natu maioribus seu
etiam malitis praeest. ipso liquidem patre seniori de
mortuo,fratrum ac sororum societutes, ut sunt natura les, nullo certo foetali vine ulo deuinciuntur. nam neq;
ex Naturae lege ad certum opus diliguntur,vt:uiti ae v xoris societas quae filiorum procreationem intendit, nec non. vi societas parentum ae si lotu , quae in stio tum iuniorum decentem edueationem incumbit. smcl-que patentum seniorum quietem patit. dieque certam dirigendi potestatem retinet, ut vitin uxorem de paleiates in filios Itaque solorum societas quoniam imperse. ta impei sectis coniungit,ad Naturae societates repetEdas piaecipuὰ videt ut prona Fratrum veto societas, quae persecta persectis asso ciat, in sui dissolutione concipit ut plurimum non tantam naturalium foetetatum repetitionem, sed etiam praestantiorum constitutionem: nam Naturae legibus
impellentibus illis,vel omnibus,vel pluribus, eordi e
rit, ut plures domus ab eadem exortae fratetnam caritatem retineant ae in eodem vicinio firmentur. Ipsis igiatur domesie is societatibus iis pius se dissolutis, domuuinq, numero adaucto,unicum vicinium tot domos
non complecterub deoque ea pluribus viciniis Pagus,
ac ex pluribus pagis Ciuitas exurget. At ciuitas tune plenius perficiet ut,cdm certa diti endi potestas erilis tuetur, certaeque leges promulgabuntur, quibus cite.
ti omnes teneant ut obtemperate.
Patet autem has ciuitates in ptimo sui ortu retentu. tas domesticos inores illarum domuum ex quibus esiluxere, videlicet vel Licentiam vel Ariaritiam, na do mesticae ac naturales societates, dum stiorum diseipli nae ae terum utilium adeptioni intensus ae ieinistius student, harum alteta ex neces state laborant, magis tamen seu minus intense: satis enim apertum est, eas optimos seu pestimos mores adipisci non posse, quonili
horum uti umque vehementiorem Industriae usum seu abusum exquirit. Esdem ciuitates Ambitione etiam aesuperbia smilitet catent, quoniam superbia, ac Am. bitionis vitium nullum locum habet seu in tet uxorem & virum , ex quibus viracum corpus videtur otiti , seu inter patente, de s licis, qui iam me intet se colitrent filia enim sunt parentum ima ines. Qia anuis autem dentur fortaste nonnullae domus,
quorum si ij diriguntur ad mores praestantiores, nihilo.
minus sempet maior pars pauciorum mores non at si traret unde l. sed et ira immutabit,nulla praesertim communi, diseiplinae euia adhue concepta: pueris squidem ae
iunioribus proprium est,eorum qui videntur venustiores,vias admirati de imitati. His itaque a sngulis domi bus assidue effluentibus ac conuenientibus, pauciores,
licet meliores ,imbuent mores peiorum , nam longi plures sunt de sibi inuicem fauent. Hi vero mores se imiab biti no tantam retinent ut usque ad senium, sed indu cunt etiam certam quandam filiorum domesticὰ educandorum disciplinam quae semel accepta nis maior a liqua vis urgeat non facilὰ immutati poteris. Ciuitas,lieentiae motibus cedens populatis Rei p.&t-mam inducet: nam data communi licentia , snguli re dominati intendunt ae teipsa dominantur, haud secus quam in domo licentiosa, in qua parentum filiorum potestati videtur aequalis, atque etiam quandoq; inferior. Eeontia Ciuitas licentia catens, ac utili utra rerum ad eptioni intenta, senatoriam potestatem amplerabitura
illas enim domos imitatur, in quibus vehementior patentum austetitas ac parsinonia sitos cohibet, neque permittit aliquid absque parentum nutu tractari. C A P
De P. Plinis Rei p. imperficitione.
174쪽
op x t 1 s i s pesp. ex eo Naturae ordini fauet, quoniam uniusc qiusque naturalem libella-6 tem tui at ut . Ex eo etiam eidem aduersiiur, quoniam illius abusum manileste retinetnam maiorum ac prudentiorum dignitatem te pellit. Nini persectiores persectioribu, aequat itaque illius dite elio neque Sapientiae, neque prudentiae, neque firmiori Experientiae inniti potest, ae admodum inconstans est. Eadem, ob communem licentiam, Obtemperantiam ac obedientiam , magna ex parte relaxat. Ob harum vero copulationem illius status erit summe infirmus, euenietque ob id ut neque propriam formam diutius teli nete , neque ex interna virtute se ad praestantiorem ordinem deducere positi. communis siquidem licentia aequabilitatem diutius non admittit. sed diuidia neces sario parit. Itaque, quibusdam in quosdam insurgentibus ae eosdem comprimentibus, quidam superbuam, uidam animi demittionem imbibent, breuique qui-am deiides, quidam penimi euadent alteroque alteri aduersante, sinulque pluribu, seu cedentibus seu potentioli ministrantibuι,unius dominatus inducet ut nos uidem regius, sed qui tyrannicus appellati possit, licet Ditasse non pessimi gradus, sed qui ciuium animos
si alia ac beneficiis conciliare studeat, atque a libertatis amore paulatim diuertere.
Dum veto eadem popularis respubliea a sinitimi, seu lia ratione ad alma compellitur, licentii quidem
comprimet.ob incommoda quae timentur, Λ ex bellicatum rerum sollicitudine, sed ob tosilii de ei v. unius
potestati breui subiicietur: aliquando immediate, aliquando assump: a prius Senatocia potestate, in qua e tiam ob iam conceptos licentiae mores ambitio summὰ timenda erit, populi praesertim potestate adhue vigente, quae eandem ambitionem in Senato tibus summe fouet, simulque ad regium domina cum vehementer imia pellit : satis euim apertum est, ambitionem de regium dominatum sibi inuleeiti qua minaxim) fauere neque
saei lὸ inter se disiungi posse. Ideo autem hic dominatus tegius appellari po: est, quoniam ut plurimama yrannide valde distat: nam fimplex ambitio ad vi tutis altus impe liti, de si aliquanto teptimatur, etiam
EMATOR 1 A potestas ex eo Naturae conso ira est. quoniam persectiores ac seniores impet. oloribus ac iunioribus praeficit: quod Naturae leges exposcunt. itaque quan uis sortasse in primo ortu summa sipientia praestautiorique prede tia destituatur, nihilominus ex propriae naturae vi pludentiam ae experientiam continet ac indesinenter ad auget , simulque moderatiitimos moles ira uet. Ob ptu
dentiae igitur ac experientiae euram constantes moderamitii ae dilectionibus insistet: Ob moles moderatos Obedientiae laudem aemulabitur: Ob utriusque copulationem erit interne concors ae sima, simulque ad vir tutem piopensa , quam etiam in dies magis ae magi, imbibet, breuique illorum mores reseret, qui licet ad huc summa sapientia non sint praediti, ob eonstantem tamen voluntatis tectitudinem ae vii tutum praestantio tum amorem iure optimo. Recti ac Iussi appellati Q.
Hule Rei p. proprium videtur esse pluribun Magistra.
tibus ae plui ibus te ibus uti. Hoc eonducit maxime ad illius formam confii mandam ae tutandam: nam dum
summa tolerandi potestas a pluribus sustinetur, sugulorumque munia cellis legibus cohibentur, neque
ob siti plex obtemperandi debitum tedduntur abiecit neque ob sim dice in imperandi potestatem superbi sed
did deeetitistimam animi moderationem deuenire solet. Itaque maiora neque sibi atrogant, neque aliis conce-- dutit seu concedi permittunt. Percipiunt etiam ha ac a.
nimi moderationem conducere It commun7 8d pi uato bono,tum quoniam commune simul sngulorum est bo
num , tum etiam quoniam tales, si virtute aliqua decorentur, facile maiores dignitates ac commoda maiora recipiunt. Ei eadem dis gistratuit in Legumque multitudine a. lia commoda non contemnenda deducuntur. Primum,ministrorum copia, quae Elurimum expetenda eii. Secundum negotiorum sngulorum persectioi ac ce
Tertium, Sapientiae, Prudentiae, simulque Eloquentiae enutritio firmior: iuuenes enim qui ex Re in itisti, tutionabus publica non tiactant. sed aliquando sunt tractaturi, in haec studia ardentius incumbunt, ut munera illis imponenda tecte sustinete possint, atque etiam vi caeteris digniores evadant. Patet autem, humanum bonum eo magis simati ae extenda, quo sapient a ac Prudentia plenius aca pluribus concipiuntur, sinitique Eloquentiae vis magis viget. hie si quidem homini est propriissima, de ex sui natura pluribus seu etiam omnibus in eodem actu prodesse solet. Aliud quoque non infirmum senatoriae Reip. pixsa
tiam demonstetate potest quoniam scilieet regius domi natus longe moderatior ac tutior reddi videtur,s Senatoria potestas illi adiungatur. Populatisque Resp. i. ondit imili ratirine ex Senatuη eonstitutione licentiam comprimit ac longe constatutor es activi. Econtra vero
Senatotia potestas summe instinabit ut , s vel totam multitudinem in regiminis partes asciscat, vel Regem certis quibusdam legibus sibi constituat. Quanuis au
tem potestas Senatoria ex propria natu 1 his decoretur,ac ex interna virtute propriis incommodis medeti ponsi, nihilominus, s deeens Rei p. cura diutius intei mutatur,non dissicile delabi poterat seu ad simplieem ambitionem , seu ad deprauatani auaritiam, quae regentes a communi ad proprium comm dum diuertit. His autem ad maiorem intensionem ae extensonem deductis,breui a propria ima decidet. Nam ex tali auaritia tyrannicus dominatus timendus erat 1 omniώ siquidem dominatus, in quo priuatum communi bono piri et tui,Tyrannidis semina continet Ex simplici velli ambitione Regis imperium constituetur: nam ambitio
ac regia potestas ut diximus se inuicem fovent. C A p . et v I I LDe Re his domi ram. scius dominatus ex sui natura pinstat Ini rebus bellicis, tuncque praecipue dum Rex animi magnitudine est praeditus. N ipse exercitibus praeest. Pacis tempore tanto inagis ad virtutem accedet, quanto regis tectitudo ac solertia maiores erunt: imperantis squidem ambitione utcunq; compressa , eluium omnium ambitio retundetur,ae putioii, virtutis vis clarius illuce se ei. Quoniam autem humanae naturae condatio non patitur, ut idem homo diutius Rei p. praesit, alle cui tota moderandi potesas demandatur , quique commune totius societatis bonum
intendit .in illud praecipue incumbere tenetur , ut optimum successorem paret, seu, quatenus tegnum non sit hereditarium, successoris eligendi ratio ita disponaturae confirmetur,ut neque seditiones, neque tumultus timeri possint. Nam n in hic caueant ut, valde timendum erit ne Rei p. perturbetur, seu deteriorem dominati ditationem expetiatur.
175쪽
. ii se delibatis , ut ad reliqua inueniam ut
ei paratiores,noitia haec contemplatio ad so- i eietatum humanarum exordia rursum te du- - Il cenda est, simulque inquirendum , et inam, constituto ex pluribus domibus vicinio,ex plutibus vi ciniis pago,ex pluribus pagisCiuitate exorta in ea consistatur,neque ex simili plurium ciuitatum collectione nouum aliquod copstiuatur, quod eandem proportionem habeat ad unicam ciuitatem , quam ciuitas habet ad unicum pagum, pagus ad unicum vicinium , vicinium ad unicam domum, cum pri sertim talium incrementotum causae non amoueantur, sed adaugeantur
potius ae confit mentui. At horum ratio in piomptu est, ideo enim in ciuitate consuitur, quoniam plurium homicium immediata colle ito ad singulorum botium
adaugetur. Hoe vcrr, ciuitas certae masnitudinis perfecte praestat .si veto magis ac magis eteiceret, hoc bonum Omnino pericet. neque enim ulterius ciues quot
die congredi possent,de quae ad commune bonum peti inent simul conferre. Praeterea carebunt vi plurimum his quae victui sunt necessaria. illorum etiam custodia dissicillima erit. nemenim locus summae amplitudinis undequaque defendi
potest. Asserendum igitur est, ciuitatum multi nidinem ex Naturae ordine admittendam esse, ingulate inque ciuitatem simul de persectam de impeii etiam censendam
Persectio satis aperta est , dum attenduntur humani
actus quibus homines determinate respici solent immedia teque a socianti t. lmpei sectio est longe clarior. primo, quoniam unica ciuitas excludit plurimos humanos actus,quibus homines in determinate respiciunturae mediati associant ut , nee non horum actuum relationes ae extensiones. quae omnia ad societatis trumanae persectionem desiderant't. Secundo, quoniam dum paucos quosdam homines colligit, 3e caeteros omnes excludit,optimae virtuti humanaque caritati pacen asset re non potest. Tettio, quoniam fibi non sussicit nec se perfecte tutari potest. nam si attendatur usus illorum bonotum quae ab ipsa Natura subministrantur ad homi num neces statem , sicile percipiemus hie singulis an nis tute colligi non posse ex sola legione unicae ciuitati subiecta ae illius viribus custodita. idque longe manifestius erit s concipiatur excellentior illotum gradus, optima possidendi ratio, ac caeleta piastantiora quae ad hominis bonum pertinent & arie paranda sunt, licet talic ciuitas in 1egione colenda summὰ intenta esset, diligenterque curaret vi pauciora sibi sui deere possint.
Quarto, quoniam vialea eiu iras impotens repetitutin tepellendis incommous, quae exterae ciuitates ac
populi ad id conveniente, illi inferre possent.
Ex hoe veto patet, ea non tam iam a lumina persectio.
ne descere, sed a summa imperfectione patum distare,
quatiuis decem issime collocetur aediliceturque, similiq; muniat ut bellicis munimentis, institi mentis, omni modoque armorum apparatu , de ciues omnes decoren
tur militatibus disc plinis luminaque animi sortitudine.
g O. t M v s ciuitatem unicam non ea rete imJ persectione, ciuitatum ii multitudine eet i- psius Naturae vi admittedam esse. Assentiti e- tiam co imur, ex eiusde Naturae ordine ciui latum societate persectam dati, quae singulas ciuitates ad decente consummatione statumq; praestantiore pet- ducat,haud secus quam domus a vicistis 5e pagi ex civitat ortu perfici utur,ae ad l5gὸ pr*stantiore ordine perducuntur. Natura enim imperfecta ad persectionem de
multitudinem ad unitatem dirigete solet. Neque ve-
io censendum est, Ciuitates, quae sola bene ii olentia Se
amicitia se inuicem prosequuntur, seu etiam commu ne foedus ineunt, vete ac persedic associatir priores enim nullo sociali vinculo deuinciuntnr,posteriores vero non deuinciuntur pei secte. Nam unaquaeque ciuitas,
propria quadam ratione, quoad intellia sibi ipsi piae est, de a foedere inito libete recedere totamque societateni
disrumpere potest. At cum ad ei uitatum decetem societatem pertineat, ut communis dilectio constituatur quae omnes sociales actus attingat, qui a quacunque ciuitate de a quocunque ciue exerceri possunt: perscrutandum est, undenam
una Ciuitas ius obtineat modetandi alia di seu alias Ciuitates.
Hoc ab ipsa Natura non pendete manifestum est: iam enim constitutum it industrias societates a naturali bus societatibus otiri, quatenus si atrum unusquisque, patente defuncto, propriam domum erigit. Sicuti igititur si a ter in stat tem ex Naturae lege potestatem non habet , ita unius si altis domus in alterius stati is domu ex Naturae lege nullum ius obtinebit. idemque sancienda est de ciuitatibus quae ex his domibus processet e , necnon de alii, omnibus quae ita ab inuicem sunt sol vix. Reliquum ergo est, vi tale ius vel violentet arripiatur, vel libet e concedatu Violenta aitertiovel iniuriam saniusque iniustitiam continet, vel iniuriam ae iniustitia pracessisse supponit .ltaque sempet mali tationem complectitur. Libera concellio aliquando aliquod inuoluntarium seu irrationale continet,tuncque malo similiter innititur: aliquando nihil seu 1itationale seu inuoluntatium habet, sed ex communi cat itate ac ex optima victure oritur,quae tegentium ac obtemperantium bonum intendit concipit, ac decentissime prosequitur. Delibemus breuiter rationes trium dominatu si quorum unusquisque mali rationem utcunque complectitur,vi animi nostri vis libet ius de flecti postit ad eam ei.
uitatum associendatum formam : quae nahil illationale nihilque violentum continet, ac tanquam summe expetenda , summa cura inquirenda atque explicanda est
violenta arreptio, quae intuitam seu iniustitia in praecedentem non respicit, sed ipsa iniuriam & iniustitiam continet, attipienti nullum ius tribuit. ideoque dominatum satis infirmum pati t. nam lationi consonum
est, eo, qui violent ἡ sinulque iniuste subii eiuntur,
telum nouarum quammaxime cupidos lotu , ideoque tyrannicum potius quam regium dominatum speciare. Igitur quanto magis dominatus extenditur, ta id magis ad tyrannide in vergit. quemadmodum enim dominantis in parum obedientes stimia subiectos ad huius dominatus expulsionem magis intentos rediadit , ita horum temetatis ausus dominaniis lata tiam acuum. Itaque vel dominatu expulso noua moderandisorma constituitur, vel populorum viribus undequaque
contiactis dominandi ratio ad pessimam tyrannidem deuoluetur, ad illam scilicet qua tyrannus cuntia ad subiectorum potius malum quam ad proprium bonum dirigit. nam ex hoc impetia securitatem pendere cem
set. Nonnulli autem haec ant acipant, ac in ipsa a deptione ditiores ac nobiles omnes extetminant, de bona omnia sibi assumunt. Existimandum tamen
est talia non euenite absque summa iustissimaque Dei indignatione , qua Mali ad tempus puniuntur a a longe peioribus , breui acerbiora ac diuturniora
Violenta arreptio, quae iniuria ac in iussitia earet, sed intuitum ae iniustitiam praecessisse supponit, lumineas ciuitate, seu societates exercetur, quae seu a vera piet te recedunt. seu aliis sunt intutiae, arripienti ius ce tum affert. impietas siquidem ab omnibus iure optimo est comprimenda , de inautiosi omnes certa quadam ratione plectendi sunt, tam ex simplici iure Natulae, quam ex iure gentium, quae ad omnes homines exteti
Idem euenit,ae longe firmius, ex libera concessone, quae aliquod seu litationale seu inuolutarium continet. tunc enim Fides libete omnino obstringitur. Nouimus
176쪽
audiem pactiones ae fidem leg Imὸ datam diu incire,
Ilatia iecus quam deuinciat Naturae lex Ea vero quae impellunt ad liberam traditionem sunt plura. placipua tamen existimantur interna seditio. quae comprimi non potest, nis externus moderator auistat: timoi hostium irruentium , quibus neque cedere decet, neque absque alterius dominatus tutela resistere lieet. gubernandi institia ac impotentia, de rerum omnium penuria.
C , , v et XI. De iis ινυ a rigant ad concupiendam formum, ema tirescitiis res a sociari possisnt , iaci eo uete et, sitim ue sontim. Eo iam mentis acies diligenda est. vi explo tare posimus quanam ratione plures ciuita te, associari possint non ex aliqua ruitilentia, R. seu ex aliquo malo, sed ratione duce .ae o m. nino liber id commune bonum ,& ad uniuscuiusque
Qua uis autem nostra haec contemplatio ad idἴ de dueetida sit, siue tectae discuriendi methodo insistat. s.
ue Naturae tum dilectiones tum exemplaria sequature naturalium tamen exemplarium vim in re tanta praecipue attendendam esse existimamus. haec enim probatio num ac directio nulli vires non tantum complectuntur.
sed etiam exacuunt , similique nonnulla obiiciunt, quae infirmior rationis nostrae vilius facile praterire posset. Natura enim diuinam artem complectens,eandemq; in
operum suorum consummatione expandens, non tania
tam ob proprioru a iuum seu ius hominibus prodest. leosdemque ad certos a eius impellit, sed demonstrat eat iam certas agendorum imagines , ae exemplaria. Haec
,eio facilius, seu dii se ilius conspiciuntur , quti Naturae opeta,ex quibus exemplar sumendum est,magis seu mi nus recedunt ab his in quibus tota Naturae vis consilit, de sumana magis seu minus accedunt ad illa quibus to tius hunianae industria directio te imi natur, ad haec sci
licet, quae humanae societatis consum n. ationem tespieiunt, quorum exemplatia ob id Ze d: mellius attin guntur , & accuratiorem intuitum exposcunt Recte tamen ae tutὸ ni saltim ut) concipiemur ad ussimque de-
dueentur , accepto Naturalium operum snem ita hii manorum operum continete initia, ut simul eorundem finem ae dispostionem omnem docere possit. Nouimus autem, Naturam in naturalibus ac domesticis hominum societatibus vetὰ consilere.
Hi ieitur scuti industrii societatis initia eontinent, ita re in elissimae hominum societatis exemplar obiice
re po. erunt: quod etiam ea , quae hactenus tam circa naturales quam citca excogitatas ab hominibus socie tates enatiata sunt,satis conspicuum reddunt. neque e
nim nos latet, tam vitum mulieri associandum quam mulierem viro copulandam,s seiunctim respiciantur, persee ios quidem esse, nam uterque ad ea omnia aptus repetitur quae pertinent ad singulare ac particulaie illius bonum , sed sibi non susticere,omnem hunianae Na. tutae persectionem non continere , in omne tempus non vivete , nec filios generare posse , quod ad Natu tae conseruationem S' persectionem desideratur : At eundem virum eandemqne mulierem , si inter se asso
eientiat copulentiitque , filios patere, se ipsos in filii,
quodammodo renouate , Omnemque humanae Naturae
pei sectionem complecti. Haee igitur tout conuenit,pet pendentes , sic ita cis sentiemur perfectissinae hominum societati ex necesi late pia edere eas hominum societates, quae seiunctuti acceptrpei sectae censeti possunt, licet omnem pei sectionem ab industria pioscit centem non complectan
iii r qu.im tamen i decenter associentur,effundere pote. runt ac retinere , ipias scilicet ciuitates. neque in duabium reuocari poterit, quin ei uitatum associandatumiatio iumenda fit ex viri ae mulieris societate ac mune.
tibus: tum quatenus se inuicem respiciunt tum quate
nus ad filios reseruntur. Quapropter accepto, in haeco i iugali societate uxoris ac matris paries essedom stiea curate, filios concipere ac parete, eosdemque da in minoti aetate reperiuntur, nutrire ac educate, ita tamen ut hae omnia secundum viri mandata vel etiam viti virtute persciamur : assercndum erit Ciuitates, qui-bii, violis smulque matris partes sunt demandandae,
domestica curaturas , ciues paraturas ac nuti ituras,aimhse omnia per eiuras, prout illi demandatum ei it ab ea Ciuitate quae Matiti partes exercet. Simili ratione accepto, mariti proprium munus esse, Hotis curam habere externa cuiate, filios quos no ipsused uxor patit ac nutrit, iam simiores emittere atq; ad persectiora dirigere, dein onstrabitur Ciuitates , quae viti munia sustinent,curaturas, ut ciuitates, violia i a. tione sbi coniundiae, decetissime tegant ut, xt ab illis ciues, quos ipsae non patium , concipiantur, nullian. tui, ae domestice instituantur, eosdemq; oppora unὸ
euocaturas. Hae igitu Ciuitates ea tatione erunt constitueta , ut propriis ciuibu, careant, sed otiantur exeoneuisu illorum ciuium qui eniat tedi erunt, certa qua dam proportione seruata , ars: secundum leges citcaste constitutas, ab unaquaque Cluitate uxoraas partes sustineant. Itaque, sicuti mulier secundum Naturae cursum vi- tum concipit ac parit,se Ciuitates easdem partes exe eentes , vitale patiet Ciuitate, a qua etiam Magistratur
ac leges recipiet, prout legibus de quibus postea di-eedum erit constitutum suetit . Ex his aure facile patet e poterit , unicae virili Ciuitati seu maiori plures Ciuitate, Uxcitiasseu mitiores esse subiiciedas ineq; enim unica Ciuitas absque sui destiuiti ne tot ciues emittere posset quot ad unius Ciuitat .s amplioris consti tutionem deside tantur. Hae vero Ciuitates licet plures, eadg ae omnino vnia formi relatione virilem Civitatem respicio. Ideo ueleutanquam uniea coniux seu taneuam plures coniu-ses eisdem legibus modetandae illi subit ei et uti talio ii quide associandatum Ciuitatum non ex illatum numero, sed ex relationum similitudine seu diuerstate collis eda est. Quod s ciuitatum minorum numerus adeo adaugeatur,ut qui ab illis emiti Eai sunt ab uniea Ciauitate contineti,nec ad illam commode tiansmitti poti sint, vitilium seu maiorum Ciuitatum numerus adau. gedus erit, ac tota societas . quae ab unica prouinciaeontinebatur,in plures prouincias diuideda. Ea tamentatione ut societas ob id non discindatur, ipsae nepe vi tiles seu maiores Ciuitates, eluium ex minoribus ciuitatibus eoi lectorum certum numerum emittet, qui si in ut conuenientes nouam ac longe praestantiorem Ci
Tum velo indust tia hominum societas domesticarumae naturalium societatum exEpiat decet iis me reseret rea, siquidem domos imitabit ut, in quibus stis maiores natu ae iam maliti pateti senioli subiiciuntur. Itaque
sicuti naturales ac domestica societates tune vere consummantur, ita quae industria constant societate, in hoe consstent. nam quatenus ciuitatum numerus magis adaugetur, ea de dispostione teret a Prouinciatum nume tu3 adaugebitur, ueque scitiasse civitatum ordines erunt ulterius adaugeat, quan uis nullum incommodum time dum esset, licet ad qua itum Oidinem repetita e
missione ciuium pei duceretur. Nam di domestic ε M.
cietates quartae generationis consummatronem alia
quando intueri soletit. Cum aut E senioris patris munus si, maiores stio, constio regere an in os icio continete ne seu in iis,quae
ad extet tota pertinet, seu in domesticis aliquando abis et tet, eadem ratione Ciuitas semotis patris sustine, po dus omnibus ciuitatibus tam viruibus quam comtiga libus leges imponetiae omnes in officio continebit, ita tamen ut tegens vitiles tanquam filios maiores, per eas etiam coniugales gubetnet. Hee Ciuitas,qus prouinci tum princeps seu comuniis ina omnisi pati a appellati
poterit, unitatis numetu nunqua excedet. coiugales in
pei secta societate plures ex nece litate et ut . viriles pro
177쪽
maiori minotivel societatis amplitudine ac inclemento
unitatis numerum excedent & no excedent. Qua autem
ratione hi es uitarum ordines ciuitatesque sngulae sint inter se deuinciendae,ae singulatum sol ma,libertas, ae qualitas, ac bonum quamlutissime retinendum, inceptam contemplationem decenti methodo protrahentes percipiemus.
De ordinibis, humanoram .uiuaon: quarentis au λ- maritim sciera es pertinent,ae earti dem
Exsterio M igitur foetetatis , quam k adumbrauimus, munia, partes, partiumque in dispost itinet omnes inquit end ae explicaniadae sunt, exordio accepto ab enum etatione humanorum actuum , quatenus humanae societatis bono deseruite, seu illud etiam inducere possunt: explotatum squidem est, neque hominum societatem, aliquid continere posse , tanquam proprii muneris partem, quod ab homine non exerceatur, neque persectissimam hane societatem carere posse seu aliquo humano actu, seu aliquo humanotum actuum usu, seu decentissimatum horum tum hominum operantium dispositione.na,
horum aliquo protermisso, timui aliquod hominis bo ii si omitteretur quod perfectissimae societati repugnate
nouimus enim unumquemque hominis actum ex Na
tutae lege hominis bono deseruite. Ipsi autem humani actus D praetens Contemplatio exposcit) ad quatuor praeeipuos ordines deducendi erunt. Quidam enim sngulat iter tantummodo exerceti possunt,& illi etiam
a quo exercent ut primυ ac immediatὰ tantummodo
prosunt, omnέque praeterea dirigendi virtute sunt desit uti. Quidam si gulariter exercentur, Se ei tantummodo a quo exereentur, primo ae immediatὸ prosunt, sed diligendi ae moderandi vim continent. Quidam siet alii et exerceti possunt, pluribusque primo ae imis mediate prodesse, sed dirigendi virtutem non continct.
Qui tam diligendi virtutem admittunt ac pluribus primo ae immediat E prodesse possunt, sed singularit et ex
Primum ordinem ingrediuntur Cognitiones , assectus,& executiones, quae sensui communi, sensibus exterioribus, ac imperfectissimo Natura sensui aptantur, motus, scilicet, quietis, figurae, aliorsimque comm ilium sensibilium determinata comptehenso motus quietis amor, suique ipsus motus , ac quies, colorumae lucis, necnon sono tum, Otum, si potum ae tangibilium comprehenso, atque ea tundem cognitionum interna, externθque piosecutio ac fuga famis, sitis,d loris, ac indolentiae perceptiones, aliaetias his pereeptionibus congruit atque etiam actus, vi puta commulo, potio, dormitio,& alia huiusmodi. Et hi quidem
aestis, qui e petis omnibus sunt imperfectiores, ex eo tantummodo humanae societatis bono deseruite possunt, quot iam hominum unumquemque conseruant, atq ue ad socialia munia paratum reddunt, qui etiam inhi, exere elidis socialem directionem admittit, Ze eadem socialia munia exercet. Ad secundum Didinem pertinent humanae rationis pereeptiones, ae discursui qui versantur circa uniuet salia cogitationes,quibus se uniuersalia ex eduntur, te caetetarum virtutum obiecta peteipiuntur, sue pertineant ad experientiam,stite ad coniecturam , sue ad hi storiam,sue ad comprehensonem. T lex etiam sunt a
nimi assectiones , eisdem virtutibus eognoscentibus deseruientes Et hi quidem qui caeteris humanis actibia, comparati summum dignitatis locum obtinent,licet in seipsssociale non sui, humanae tamen societatis bono longe praestantiori ratione deseruient: nam no tantiles singularit et homines dirigunt, qui Se humanae A. cietati deseruire possunt,& in horum via socialem di. rectionem admittunt, sed internam diligendi ae mode-iadi virtutem ad totius societatis bonu effundere solet.
Tettium humanorum actuum ordinem ingrediuntur
omnes exteriores operationes quae conueniunt vel liu
manae .Filimatiuae ut puta, blandiri de amice prosequi, seu inimicitias exercete , vel humanae memoria,ut puta colligete, deserie recludere aedisti ibuere vel liuina nae phantasiae, ut puta externotum corporum diuisiones copulationesque , necnon eorundem multiplices tum respectu quantitatis , tum respectu qualitatum , habi. tus ae situs immittationes. Et hi quidem actus, qui si in seiosis cons detentur, ita ab extremorum dignitate ac indignitate recedunt, ut impersectioribus stit proximiores,ex propria natura primo ac immediate societatis bono deseruiunt. Ideoque x et e sociales sunt, ea tamen ratione, ut societatem recipiant de non inducant:
nam diligendi virtute destituuntur. Quartus demum ordo deducitur ex sermocinandi actu, quem cogitandi virtuti deseruire nouimus. Ipsa vero termocinatio , si in seipsa consideretur, in dignitatis gradu ab actibus seeundi ordini tantummodo deficit, ac seeundum locum assumit . Quod si eommunis attendat ut utilitas, caeteris omnibu1 dignior censenda
erit. nam dum singulat iter exercetur ac communiter
prodest societati, bono deseruit, simulque dirigendi aemoderandi vim essundit Ideoque ea ratione socialis redditur, vi foetetatem non sust ineat, sed inducat ae
Animaduertendum tamen est, ipsam sermocinatimnem societatis inducendae ac conseruandae munus ictu non sustinere, nisi quatenus ab internis animi pereeptionibus de affectibus,quibus primo moderandi ae diligendi vis ascribenda est, litigatur, & mode tamen recipiat.
cenda sunt ex sermone, quatenus internatum
perceptionum at affectuum diligendi ae m
derandi hirundit vim, de ex illis actibus qui
ex propria natura socialitet exercentur, quique prinibae immediate pluribus prodesse possunt. Priota patient ordines eorum qui ad commune bonum dilectiones exercent de Magistratus dicendi sunt:
posteriora vero obtemperantium. Et haec qui dein mu nia eeitis mei etatis patribus demandanda erunt. teis vero hominum operationes omnes omnibus societatis
partibus communes sunt,licet sint a singuli, exercendiei Getali directione quae sociale bonum primo intendit illi igitur qui attigendi exercent munus, ad tot ot-dine, deducendi erunt quot sunt intemae animi alia ctiones: hae squidem perceptionibus assistentibus ditectiones teipsa exercent atque extendunt.
Hotum vero ordinum unusquisque iterum in trea partes distinguendus erit,uel certe tria munia eompletur e nam ipsae etiam assectiones triplici ratione proprios actus extendere atq; exercere solet, dum scilicet in bonis iam adeptis conquiescunt,dum prisentia seu imminentia mala fugiunt, & dum distantia ac remotiora bona perquirunt ac prosequuntur. Itaq; ipsa etiam humana societas ex priori actu humanis bonis te ipsa se uelut ex secundo ea omnia qui eisdem bonis aduersan. ut ipsique societati seu societatis patribus obsunt in
nitio repellet, re ex tertio diriget imperfectiores insi iniores i societatis partes ad propria peti edito tig ae io but,ne lutulis temporibus elati obesse possint quin il
li potius certo aliquo ex munere quam dee&iiiiiii ἡ de seiuite interam vero sociali in bonorum perseuerantiam atque indeficientiam demonstrent ae stitient. Animaduertεdum tamen est, ex quatuor praestanti tibii, at sectionibus quatuor tantummodo Magistratuum
178쪽
rateo harum asses;onum unaquetque uniea piscipuά-que ratione sese exercet. Ex tribus uero asseetionibus Jnserioribus t pro multiplici singularum prosequendi
ratione ac termino plures Magistratuum ordines eollisendi erunt.
Ex praestant istima igitur animi a sectione Deum Opt. Max rei pie iente unicus dilectionis deducetur ordo, ip. sum videlicet Ministerium Eeelesiasticum Filii Dei aucto litate institutum, Apostolis Se Apostolicis vitis ac sue celsoribus usque ad mundi consumn tionem commissum. Huius ministet ij per legitimo recteta Chiilli Pastotes administrati propriissimum munus atque opus et it, ea omnia quae ad pietatem pertinent, ad societatis
commodum exereere ae indicare, simulque Deum omnibus propitium teddere,atque erat uita omnia a Deo Opt. exquitere. Huie muneri addunt ut muneia tum
eos expellendi ae colligendi qui vetae pietati aduersan-cat, tum iuniores in his quae ad Deum pertinent teti heducanda.
Ex animi affectu huic picii mo elicienda erit lusericitvat totum munerum Ecclesiasticolum dienitas. Hotum autem munia ex verbi Dei prascripto eolligenda erunt. Exterita animi affectione, quae hominum mentem re icit atque Sapientiam exoptat, sapientum colligi tui ordo. Horum munus erit, sedul4 curate singula quae pertinent ad vetam Sapientiam quatenus naturali su-litiine attingenda est) atque ad totiti, societatis comitio ldum exercere, sitiusque optimam eontemplandi latici lne ac sapientiam ipsam extendere. Pixterea eisdem euo erit ne foetetas illi ve partes a Naturae lege in a. xo liquo diuerta it .sed illam timinino sequantur. incumbent quin etiam, ut Naturae dona, quae animos corpo Hque iespitiunt, qua minas in abundent, atque illorum v numquodque congrua arte firmetur ae foueatur, similique opposta mala quantum ipsa Natuta patit ut emendent ut & corrigantur. Eisdem etiam ea munia aptanda erunt , quibus de Wpposita exercentes prataque docentes ae suggerentes repelluntur, emendanturve de iuniores ut aliquati do eadem haec munda tectὰ exercete pol int instruuntur
Ex ea affectione quae smplieiter est humana, ille diti sentium oldo deducendus erit, qui in hominum societate eas sustinet partes quae ab ipsa cogitandi virtute eui huiusmodi affectio esset iasitet copulatur in singulis hominibὴ, sustinentiat ac exercentur. Et hi quidem
praecipua quadam ratione consultores ac delibetatores: ppellati potetunt: illorum namque deliberationes ad legum etiam eonstitutionem extendunt uir quod neque Leelesiae Pastoribus neque sapientibus accidit. Pasto tes enim diuiuam legem ac voluntatem neque consti. quunt, neque inueniunt,sed tecipiunt tantdm:Sapientes, ab Naturae legem inueniunt. Harium legum unaquaeque a quacunque alia humana potessate solutae sunt, quod inretiorum Magistratuum deliberationibus non conuenit: hae enim ex deliberan tium constiturionibus moderent ut necesse est Praeterea cohibendi vi praeditae sunt, quod singuloium ciuium de liberarionibus, quibus seipios ac proptia moderantur non conuenixotque ea ratione alios deuinciunt, ut ipsi
ab eo vinculo quod aliis imponunt stit soluti , quod neque Pasi citibus Ecclesiae conuenit, nam ipsi etiam Diuinae legi subiiciunt ut neque sapientibus qui naturae legi eum exteris subsunt. iidem delibet antium de
nominationem meient ut ob assiduum atque non intermissum deliberandi usum, nec non quoniam circa dissi-eiliora vel santur, neque proprio ministerio tetento ali- euiu, auctoritati sed lationi plenὰ pete ei tae inniti debent Horum autem munus erit, omnia quae simpliciter sunt humana concipe te, ac per Magistratus inseriore, urat', seu praesens societatis bonum respiciant seu e i, dation seu iuniorum educationem contineant.
hi, tamen exe estis quae legissatoriae potestati seu iusti iii distributivae usum continent: his quae solo se onetractatitur necnon eorundem Magistratuum inferiorum
et clionibus, Se quibui lam aliis quae supremae potestatis usum ac potestatem videntur exposcere. Magistratuum insitiorum rationes affectus in seriores subministrabunt. Itaque praestantior illorum ordo ab Abilimatiuae affectu deducendus erit c iterum bipartieniadus quemadmoduni enim hie affeci ex protei uo suo munere, quo propitis bonis si uitiit , respicit tellum amicorum usum, ex non piacipuo autem, quo opposta mala risugit, inimicos intuetut rata etiam Magii ratus ad commune societati, botium ab eo de dueendi limiliter distinguentur. Primum ordinem ingredientur Oratores ac amiciti et conseruanda atque adaugendae Praesdes. Secundum Milites atque ludiees, horumque unusquisque plures recipiet gradus. Iudicibus autem commune erit, ex legum lectetis ea corrigere quae inter ciues inimicum quid seu opere be in tetitione seu opere tantum continent. se siquidem ea emendab..t, quae opere & intentione inimicum animum arguultl quoniam ex climine pendet)Crimitiales direntur. Qui veto ea emendant, in quibus licet inimica actio aliqua ratione inest , inimicam tamen intentionem abesse manifestum ell,C inite, iudices
Ei hie quidem his consonant qua superius lite a Iustitiam emendativam dicta suere: licet enim alter ex disceptantibus aliena vel retineat vel petat, factum ta- meu tationibus ae fortesse legibus tuetur, quod unicui. que ciuium petiniisum est, iris soli δ aperta malitia adsiet ttune enim criminaliter erunt mulctandi, tanquam pessimi, eo timunis boni perturbatotes. Magii talus , qui deducuntur ex tertioleiusdem animositatis actu. quo absentia ae sbi conuenientia bona quaerit, iuuenum in his quae tum ainteos tum inimi cos respiciunt tecie educandotum curam habebunt. Praecipue autem enitentur iuuenes ita institui,ut ne mi ni iniuriam inserant , sed sciatii amicos sibi conciliare ac amice tiatiate,turbatos sedare, discordetq; compinete. Alia etiam docoda et unt, prout natu talis in Opensio via umqucq; et ad iudicia vel ad negotia, vel ad bella tractanda optio tem teddet.Sed de his postea accuratius dicendum erit. . Magistratus qua oriuntur ab ea affectione quae humanam consequit ut Nemoriam, quantum ad praecipuum
actum quo pio ptii, si uitur bonis, deeeniem bonorum utilium dispensationem tespicient. Qui veto eliciuntur ab eadem propenso ne, quantum ad aelum qui opsos-ta tespicit mala, eorundem utilium bonorum adepti nem , consecuationem atque ampliationem intendunt. Horum veto Magistratuum uterque ordo & Societatis nomine lixe pertractabit , de Cives ipsos respiciet. Illi, qui societatic bona distribuunt,ut legibus statutum ell, si tarii Piaesides vocari poterunt Qui vero incumbunt eisdem bonis didaugendis ac
conservandis , ex eatum legum iussu.co minuuium teddituum cura rores
Qui ei uibus praesunt, ne propria eonsumment sumptibia, seu immodetatis, seu inutilibus.seu inhonestis, pilua totum sumptuum Curatotes erunt appellandi. Qui eosdem ad utilia bona tecte atquirem da impellunt ae diligunt,ab eo em munere nomen assutnent. Magi illatus qui deducuntur ab eadem animi affectione,quatenus bona sua, sibi absenti aqvierit, non ipsa bona iei ieiet,led iuuenes, per quos aliquando hi Ma-stistatus Societatis nomine erunt sustinendi.re priuatae domus gubet naudae. Hi igitur iuuenum educationibus praetunt, illisque ea suggerent quae ad hae e reliὰ praestarda conserte possunt simulque illorum animos in his tum spernendis tum appetendis ita component,ut iacile rationis legibus acquiescant. Magistratus deduce di ab eo animi age tu i qui huma ira consequitur phantasia,ciunt plures. Ipsa etenim phatasia vltimu locum obtines in te: eas animi partes quae rationis lumiue interius illustrati possunt, non tantam ex propriis muneribus rationi subest,sed imponetiores
etia animi vites ad eiusde talionis nutum moderari te netur. Itaq; quatenus lationis atq; aliorum pia stantiora affectuum vim tecipit , rationes obiiciet eorum Ma-
179쪽
sistratuum qui artibus omnibus praesunt. Quatenus
vel 5 eidem talioni obtemperat, imperfectio tumque assectuum impulsus concomitatur, attium omnium semina demonstabit. C pu et XIII LDe inritim omnitim, ac de I agis, uruum, e ciariistis prae citin ursonrisi.
que omnis breuit et proponenda est : horum enim perceptio non patum conducet ad i. psus societatis patres plenius concipiendas. atque etiam ad eandem societatem tum instituendam, tum diligendam , cam oraesertim artifices,quatenus artifices , constituant ordinem quendam medium inter dirigentes & obtemperantes,qui vitiusque exitemi naturam utcunque refert. Scie dum igitur ex propria ipsus phantas ae actione exteriori quae proptium intendit bo num , illas artes deduci quatum opera non tantum re manent , sed etiam caetetis omnibus altibus adiumenta praebent: nam instrumentorum seu machinarum vim continent , quae in artium usu sunt vel necessaria vel commoda . Ideoque primaria attes recte appellandae sunt. Ex eiusdem appetitus exteriori actione, qu sensus communis tespicit bonum, illae attes deducent ut, quae maria transeuntibus, seu aliter nauigantibus, seu terrestria itineta exercentis iis , deseruiunt ae simu
Ex eiusdem actionibus , quae extetiorum sensuum triumque praecipue praestantiorum respiciunt bona de ducuntur quantum ad vidensi sensum, Multiplex pi
Iuta, Fullonum ais,sculptuta, necnon acies conseditices vatiorum instrumentotum,quae visui vel adiuuando
vel dirigendo inseruiunt. Quantum ad auditum, eli
ciuntur artes Muscorum Insiluineti totum sabricatoriae. Quantum ad olfactum , ars odorum excitandorum at que componendorum, seu atomaticorum. Ex phantasiae a iione quae lini ei sectis imi sensus, quatenus gustui
copulatur,relpicit bona, oriuntur attes quarum euectus
victui hominum aliquo pacto inseruiunt. hisque medicamentotum etiam concctrices addendae sunt. Ex phantasiae operationibus, quae respiciunt bona eiusdem impei sectivi tensus,quatenus tactui copolatur, eliciuntur artes omnes quae vel domibus conlatuendis vel vestimentis conficiendis incumbunt, nec non quae apta ad calorem vel si igit, seu euuandum seu inducendum
componunt ac praeparant. Hae omnes artes petiae a voeandae erunt, quoniam illarum opera cessante artificum actu,remanent. Attes
vero impei sectiores deducunt ut ab eodem acte tu,qua. tenus extendit propriam diri endi vim ad sensus comius: quibus cessant mimunis actus: quibus cessantibus nullus remanet effectus. Haes militer erunt plures, neque unius ordinis: tales enim operationes respicere solet oblecta meta. seu eiusdem sensus communis, seu visu seu auditus. Quae humanos motus moderantur ad ipsus Communis sensus bonum , duorum ordinum erunt, quoniam tales motus totidem differentias admittunt. Quidam enim licet affectus necessatio non producant, ad eos tamen diligi possundi cuiusmodi sunt iaculatio ae variorum armotum usus. Quidam vero neque effectus ex propria Natura respiciunt, neque ad illos diliguntur. ut puta taquil tio de Remigatio. Vterque actuum ordo arte mo derati solet,quatenus serio exercent ut atque etia quatenus imitantur,neque aliud intendunt quam spectato. Itaque ex eisdem fontibus deducun-rum voluptatem. Itaquetur aries saltandi, chorearum ducendarum necnon ca nentium atque sonantivin.Harum autem vim, longeque praestantiori ratione,continere videmutTragoediatuni, Comoediarum ac reliquorum Poematu usus, necnon E
quitum discurrentium ac bellantium spectacula mul. tiplicia , quae duplicem usum vident ut admittere: aeque enim ad solam voluptatem exhilarationEmque peti inent, sed ad corporum et Iam agilitatem ac robur
inducendum at ue firmandum non patum conducunt,smulque ad bellicam diseiplinam atque ad animi mores
moderandos si mandosque. Eorundem actuum tertius etiam usus admittetur,quo agendorum tempora oppoitunitati sque demonstrari,
coniniunt que directio exerceii solet. Et hie quidem sonis praecipue conuenit. In hoc usu Phantasiae vis quam- maxime viget: hae nempe non tamam sngula telpicit, sed singulorum etiam directionem intendit.
hi ipsus etiam imperfectissimi sensus assectu deducenda erunt illorum ministeria,qui pauperum ac egenorum, nec non aegrotantium necessitatibus inseruiunt.
Magistratus vero,artibus omnibus praepositi tria praecipua cuiate debebunt,ut scilicet artisee, ipsi abundi ut artium uni uique materia atque instrumenta copiose suo peditentur, 3e ut singula recte atque absque ulla fraude exerceantur.Ρrater supradictos Magistratus, qui oriri videntur ab ipsa phantasa,tes pectu illius actionis,
quae ab ea praecipue eseuit, illi quoque ex eadem dedit
cendi erunt qui oppositorum malorum expulsonem te spiciunt. Hotum igitur munus erit expellete inutiles ac inti nestas attes, necnon inhonestos artium usus,prout leagibus sancitum erit. Tettius etiam Magistratuum ordo desderabitur, cui tuta demandet ut iuuenum in his instituendorum ae
Exissimare fortasse quis posset his magistratibus illos esse superaddendos, qui curam gerunt tam Nuptiarum
quam funerum, ac caeterorum Omnium quae agenda sunt circa moribundos,molientes,ac mortuos. sed tam hae
omnia ex diuinae ae Naturae legibus snt agenda, ilistum sollicitudo Ecclesia palloribus ac Sapientibus erit re linquenda C a , v et xv Totius scieratis imainem as inoquorties eratum diere diis Itie referri.
Pax veto humana societas, nae vere pet&-- cta appellari potest, ea ratione omnia huma- na munia complecti solet, ut illorum etia vim V ad si, Iulas partium praecipuaru videat ut extendere. quod tamen pro multiplici partium ac Mag sttatuum natura , plenius seu minus plene agendum est. Id quod intendimus, exeae plo accepto ex militiae munere clarius apparebot: haec squidem pleniore formam exposcit, quoniam extra Ciuitatem de in hostium ditio ne, ut in pluribus, exerceii solet. Hre Pastoribus diverbi Dei administris earere non poteste quin iis p rcia pue indigebit: nam ea tractat, quae diuina adiumenta diuinasque dilectiones placipue exposcunt. Sapientcs etiam pluribus in rebus Militiae deseruite possunt. Tmtius exercitus Imperatorem necessarium esse competigi
est, necnon ipsus ipsius Imperatoris Consiliatios. His assilere debent qui imperatoris nomine ob totius exe citus bonum proficiscantur ad amicos, vel hostes etiam ipsos alloquantui qui grauiora atque dissiciliora vi tu Eada suscipere ae sustinere possint i qui militum ac totius
exercitus concordiam sermone atque etiam auctoritate
eustodiant: di qui iudiciis tum criminalibus tum eiulli 'bus incumbanti Pt mi ighut, Orator uin partes sustin buni. secundi ob virtutis ae roboris praestantiam Mili tes praerogatiua quadam erunt dicendi. Tetrii Amicitiae
Cutatotes. Quarti Iudices Hae tamen in exercitu miliatariter , non autem Omnino accurate ut in Ciuitatibus.
Eisdem in exercitibus des letantur qu4 pecuniarii reacto usui studeant, qui nummos recipiam , colligantae custodiant , qui attifices exercitui ac bellici, rebus ti cessarios adeste studeant,eisdemque pia snt: qui praesut uinetibus,tiecnon instrumentis atque adiumentis ad i ter eonficiendum necessariis,viilque ipss aptandis: qui victui necessaria copiose adesse cutet: qui circa indu mo
180쪽
ta, tentoria caeteraque ad tutam ae commodam Castra metalionem utilia inuigilent. Atant etiam necesse est, ut milites otio torpere ae militatem disciplinam rei tali non permittant , sed eos potius assiduὰ exerceri cuiarent, simulque inuigilent quod ad res recte gerendas plurimum facit ut bono ac hilari animo snt Studebunttili , ut instini eutentur, egentibus adiumenta non de. sint debiles ac instini ad tuta deducantur, nec deserantur. Quidam etia solliciti erunt ut uniuscuiusque actionis tempora ac opotiunitates certioribus quibusdam signis plasniantur ae demonstrentur.
C pvet X v I. De recta, ad mama socialia sustinen Api tudine. E o ea iam prosequamur, ex quibus omnium ordinum ad socialia iura ac munia suscipienda aptitudo atque habilitas colligenda ae sta
manda est. Nostris autem coactitutiombu,
insistentes facilὰ percipiemus, numquemque, qui veto Dei cultui non aduet set ut, quique fidei pilus homini. hus datae vinculis inueniatur solutus si ad hanc societa
tem accesserit, tanquam illius partem ea latione reci. viendum esse .ut absolute quidem ad omnia socialia mu ia tu habeat, te ipsa tam n ea lautum modo exeiceres ossit quibus ei libere omnino incumbere licet Se quoium exercendorum rationes ex decenti disciplina iam plene percepit. Qui a vela religione ac pietatis cultu recedui,donee
ab hae detinent ut peisdia, ab liuiusmodi societatis tu libus decentissimὰ e,pellendi sunt. scuti enim verarietate recepta, caritatis humanae consummatio om
ζiumque motalium virtutu robur ac usus stabilit ut ita, eadem ab humana societate reiecta, omnis illius pei se cito ac fructus comptimat ut necesse est: dona sinu idem versectoria quae ab ipso Deo gratui id conced.da sunt,:bsque decenti pietatis ac religionis cultu si erati non Iossunt. Ideoque homines hominumque soc ietates, tu sanctorum spirituum foetetata bus atque ab ipso Deo
Opt. Max. secluduntur, illis omnibus expolaentur ne cesse est, quae a talabus ciuilibus talique Ditectore sutii expetenda. Perfecta igitur Societas,quae veta pietate carere non
potest, aliquem qui verae religioni aduersetur, quique a Dei Opt. sanctorumque spirituum Societate tit semii eius , Socium seu Civem appellate nee potest nee de Let. Illi quoque, qui fidei datae vinculo deuinciuntur, donee ita deuinci utur, omni persectissim ε huius foete. tatis tute catebunt. nam vi stipei ius sancitum est fide, 34 his quae hominis arbitrio subiiciuntur, dum legitime daturaeadem vim habet quam Naturae lex in his ad qu, homitium libertas eae Naruta lege subiicitur. Ideoque tot tu, humanae Iustitiae est iandamentum. Sicuti autem illi,qui seu a recta religionis ratione te eedunt, leu talis fidei vinculo detinentur,donee his maris p temuntur, a persectissima societate repellendi sunt ita caeteri omnes necessario admittendi erunt. saepius quippe a nobis in superioribus constitutum est, huma
nitatem seu nati talem hominum eatriatem omnes ho
mities indistincte respicere, illotumque communem aemuluam animi propensionem exoptate. Demonstratum item eii, inferiores animi nostri allectui humanae carita ii ex Naturae lege inseruite atque ab ea de persei, idem que in bonis expetendis euenire. Nulla igitur ratione, hominum parte ab humana societate seclusa, humanae earitatis quies sperari poterit ι aut ablato illo bono in quo humana caritas coqu iescit, quodque in seriora pei dieit bona , humanam felicitatem consistere. Praeterea homo datiita socialis est, ac summo etiam Deo ac bea totum spirituum ordinibus associatur. Societas igitur sies idens homines veram pietatis rationem tetinentes, neque Deo vete associabitur, neque persecte denomi nitionem sustinebit: eos enim teli it quos Deus ad io
cietatem admittit. . . . Setorii velli absolute quidem a I unumquodque soci
tatis munus ius habebunt, te ipsa tamen ea latum modo recipient quibus omnino libete incumbere possint, de quorum exercendorum rationes ex decenti disciplina iam plene perceperint. Ptudentiae enim simulque Natu tae leges abhorrent munus aliquod quod animi, omni no liberum ae solutum requirit, ac indesinem et exerce dum est, illi demandati qui ex rationis ac Naturae lesibus tenetur sbi ae suis opere quotidiano necessaria r
tate,seu ea quae arte tantummodo, ac summa petitia tem tr)ctati pollunt illis committi,qui huie a m huic quepetitia non incubuere. Itaque, ut vilius iusque ius ad munia socialia suscipienda plenius apparere possit, legibus sanciendum erit, in unaquaque ciuitate minoii te cipienda esse nomina omnium qui profitent ut se illius ciuitatis ciues, ae singulorum facultatibus perpetis,
unumquemque ad certum aliquem ordinem de ἁucet - dum eue, simulque decernendum, quaenam munia viai.
cuique ordini seu dem1ndanda seu deneganda sint , donec ab eo ordine recedere de possit & velit. Certa etiadisciplinarum loca ab earundem unaquaque statuenda erunt,ut in illis elui uni suo tum filii certis quibusdam rationibus ac legibus erudiantur, quae leges postinodum explicandi erunt. C sui XVII. Dὸ c um persit rescierarem ingredienturan or An sis, ae dejiciti oram munera u.
v I v M voro ordines ex honotum vi ilium copia seu defectu definiedi,etunt quatuor. In fimus plebe niani notem constituet. Dioximus
plebem maiorem. Tertius nobrim minores. Qua itus nobiles maiores.
Plebis manoris Oidine ingredientur,qui vi accipiant
necellatia coguntur quotidie elaborare, totumque ccI pus exercete ac exagitare.
Illi pertinebunt ad plebem maiorem, qui rebus quidem necessariis indesnenter studere coguntur, sed totii corpus non exercent, nec propriis manibus laborat,vt-ptita Architecti, seu Tabernatas. Nobiles minores erunt, qui luctandi quidem studio detineri coguntur,sed ea ratione ut ingenue viuere possint, ac pro maiori temporis parie praestata tota libete exquirere, seu cum amicas versari. Tales sunt merca mres , qua nota per seiplos, sed pet institotes me icaturam
Nobilium maiorum ordinem constituent ciues, quibus annui redditus, seu annuae eaactione, sibi debitae, abunde suppeditantiat, ideίque absque ulla re tum uti lium ac necessarium sollicitudine, potiunt insenuὸ viuere liberosque ingenue educare. Hi vero iterum sol teste in alios quatuor ordines diui dendi erunt. Quidam enim ex ptiuatis tantum redditi bus abundanter accipiunt. Et hi ciues simpliciter malo res,dicendi erunt. Quidam , ob aliqua in societare metira accipiunt ab ipsa societate celtos redditus ad pto ptium filiorumque commodum non tame omnium,ne que in perpetuum,& Nobiles maiores tertia Oidinis diei poterunt.Quidam ob maiora metita accip:unt pro si iis omnibus,ac in perpetuum, de erunt maiores iecudi or dinis. Quidam ob summa ae eximia merita accipiunt pro omnibus, ae in perpetuum ,redditus munificet ores, prout legibus sancitum fuerit,ie dicentui Cives malo ies primi ordinis. Siquis autem has omnes societatis panes ad hominis partes conserat, non differte percipere poterit plebem minore, quae omnino corpore Percetur, te serte Plian. sam,seu Phamata exequentem virtutem: Plebe maiorem sustinete M emotis paries: iam corporei, a libus t non omnino immergitur: Nobileς minores Astimatiuae se uti enim . stimatiua spiritualia quidem attingist, sed ab his non disiungitur quae sunt omnino coli dea, ita huius ordinis ciues pias alitiora quidem iespiciunt. o. iiii.